Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết nối
Nêu một số vấn đề lý luận về kiểm sát việc tuân theo pháp luật (TTPL) trong tố tụng hình sự; Phân tích thực trạng hoạt động kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự, đưa ra cái nhìn mới mẻ, mạnh dạn và trung thực về thực chất một số hoạt động tố tụng được tiến hành trong quá trình giải quyết vụ án hình sự; Đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng hoạt động kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự từ góc nhìn thực tế và hiện đại
Luận văn ThS. Luật Hình sự 60.38.40 -- Khoa Luật. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2005
CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SÁT
VIỆC TUÂN THEO PHÁP LUẬT TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ
7
1.1 Nhận thức chung về kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự 7
1.1.1 Khái niệm kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự 7
1.1.2 Đối tƣợng, phạm vi và hình thức kiểm sát việc TTPL 11
1.1.2.1 Đối tƣợng, phạm vi kiểm sát 11
1.1.2.2 Hình thức thức kiểm sát 13
1.1.3 Phân biệt khái niệm kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự
với khái niệm kiểm sát các hoạt động tƣ pháp trong tố tụng hình sự
16
1.2 Mối quan hệ giữa chức năng thực hành quyền công tố với
chức năng kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự Việt Nam
19
1.2.1 Khái niệm quyền công tố và thực hành quyền công tố 19
1.2.2 Mối quan hệ giữa chức năng thực hành quyền công tố với
chức năng kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự
20
1.3 Khảo cứu một số mô hình tổ chức thực hiện quyền công tố và
giám sát, kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự trên thế giới
23
1.3.1 Mô hình mô hình tổ chức thực hiện quyền công tố và giám
sát việc TTPL trong tố tụng hình sự theo hệ thống pháp luật
Anglo Saxon
24
1.3.2 Mô hình mô hình tổ chức thực hiện quyền công
tố và giám sát TTPL trong tố tụng hình sự theo hệ thống
25
pháp luật Châu Âu lục địa
1.3.3 Mô hình mô hình tổ chức thực hiện hoạt động thực hành
quyền công tố và kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự theo
hệ thống pháp luật XHCN (trƣớc đây) và Việt Nam hiện nay
27
CHƢƠNG 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ THỰC TRẠNG HOẠT
ĐỘNG KIỂM SÁT VIỆC TUÂN THEO PHÁP LUẬT TRONG
TỐ TỤNG HÌNH SỰ
35
2.1 Kiểm sát việc TTPL đối với một số hoạt động trong giai đoạn
khởi tố - điều tra vụ án hình sự
35
2.1.1 Kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và
kiến nghị khởi tố
35
2.1.2 Kiểm sát việc khởi tố vụ án hình sự
39
2.1.3 Kiểm sát một số hoạt động điều tra 42
2.1.3.1 Kiểm sát khám nghiệm hiện trƣờng 42
2.1.3.2 Kiểm sát các hoạt động hỏi cung, lấy lời khai của
những ngƣời tham gia tố tụng
46
2.1.3.3 Kiểm sát việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ các biện pháp ngăn chặn 47
2.2 Kiểm sát việc TTPL đối với một số hoạt động trong giai đoạn
xét xử các vụ án hình sự
50
2.2.1 Kiểm sát hoạt động chuẩn bị xét xử, thành phần và sự có
mặt của những ngƣời tiến hành và tham gia tố tụng tại phiên tòa
51
2.2.2 Kiểm sát việc thực hiện giới hạn xét xử của Hội đồng xét xử 52
2.2.3 Kiểm sát việc TTPL của Hội đồng xét xử trong quá trình
điều khiển phiên tòa
53
2.2.4 Kiểm sát việc TTPLsau khi kết thúc phiên tòa sơ thẩm 58
2.2.5 Kiểm sát xét xử phúc thẩm 61
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ ĐỀ XUẤT NHẰM
NÂNG CAO HIỆU QUẢ KIỂM SÁT VIỆC TUÂN THEO PHÁP
LUẬT TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ
63
3.1 Đề xuất về việc hoàn thiện pháp luật 63
3.1.1 Đề xuất bổ sung quy định Viện kiểm sát kiểm sát việc tiếp
nhận tin báo, tố giác về tội phạm, kiến nghị khởi tố của Cơ quan
điều tra
64
3.1.2 Đề xuất bãi bỏ quy định về quyền khởi tố vụ án của Hội đồng xét xử 64
3.1.3 Đề xuất hoàn thiện các quy định về khám nghiệm hiện trƣờng 65
3.1.4 Đề xuất hoàn thiện các quy định về chế định biện pháp ngăn chặn
và kiểm sát việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ các biện pháp ngăn chặn
66
3.2 Giải pháp về nhân sự - tổ chức của ngành kiểm sát 67
3.2.1 Giải pháp về vấn đề nhận thức, phƣơng pháp làm việc và
cách giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho Kiểm sát viên
67
3.2.2 Giải pháp về nâng cao trình độ đội ngũ Kiểm sát viên 72
3.2.3 Giải pháp về cơ chế tổ chức công việc của ngành kiểm sát 73
3.3 Giải pháp về nâng cao hiệu quả của các thiết chế hỗ trợ việc
kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự
75
3.3.1 Giải pháp về nâng cao vai trò của những ngƣời tham gia
tố tụng
76
3.3.1.1 Giải pháp về nâng cao vai trò của luật sƣ 76
3.3.1.2 Giải pháp về nâng cao vai trò của những ngƣời tham gia
tố tụng khác
77
3.3.2 Giải pháp về nâng cao vai trò của các cơ quan thông tấn, báo chí 79
3.4 Một số đề xuất về việc điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ, vị trí
của cơ quan Viện kiểm sát trong chiến lƣợc cải cách tƣ pháp từ
năm 2006 đến năm 2020
81
3.4.1 Đề xuất về việc không tiếp tục duy trì hoạt động kiểm sát
việc TTPL trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự
83
3.4.2 Đề xuất bỏ quy định về hoạt động kiểm sát việc TTPL của
những ngƣời tham gia tố tụng
85
3.4.3 Đề xuất về việc điều chỉnh chức năng, vị trí cơ quan Viện
kiểm sát trong bộ máy Nhà nƣớc
87
KẾT LUẬN
91
PHỤ LỤC: PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN VÀ BẢNG TỔNG KẾT
KẾT QUẢ THĂM DÒ Ý KIẾN VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM SÁT
VIỆC TUÂN THEO PHÁP LUẬT TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ TẠI
CÁC VKSND ĐỊA PHƢƠNG
92
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
101
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Trong những năm vừa qua, công tác tƣ pháp nói chung và công tác giải
quyết án hình sự nói riêng đã có những chuyển biến đáng kể, đặc biệt là sau
sự ra đời Nghị quyết 08-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 02/1/2002 “về một số
nhiệm vụ trọng tâm của công tác tƣ pháp trong thời gian tới” và Bộ luật tố
tụng hình sự năm 2003. Dƣới sự định hƣớng và điều chỉnh của những văn bản
này, các hoạt động tố tụng hình sự đƣợc tiến hành một cách minh bạch hơn,
khách quan hơn, quyền lợi của ngƣời tham gia tố tụng đƣợc đảm bảo hơn, xu
thế mở rộng tranh tụng và dân chủ hoá hoạt động tố tụng cũng tiếp tục đƣợc
khẳng định và mở rộng.
Tuy nhiên, thực tiễn quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án
hình sự cho thấy còn tồn tại nhiều hiện tƣợng vi phạm pháp luật của chính các
cơ quan tiến hành tố tụng và ngƣời tiến hành tố tụng. Đó là những vi phạm về
trình tự, thủ tục, thẩm quyền, thời hạn tố tụng, thậm chí tồn tại những hiện
tƣợng vi phạm nghiêm trọng pháp luật nhƣ cố ý không xử lý về hình sự,
không thực hiện đầy đủ các hoạt động điều tra nhằm thu thập những chứng cứ
quan trọng, không đảm bảo các quyền bào chữa cơ bản của ngƣời bị buộc tội,
tình trạng tham nhũng, tha hoá của một bộ phận không nhỏ Điều tra viên,
Kiểm sát viên, Thẩm phán và các chức danh tƣ pháp khác. Điều đáng quan
ngại là số lƣợng các vi phạm pháp luật kể trên bị phát hiện, xử lý quá muộn,
quá ít, không tƣơng xứng với tính chất và mức độ vi phạm.
Để xảy ra tình trạng trên, Viện kiểm sát có một phần trách nhiệm không
nhỏ, bởi vì, kiểm sát các hoạt động tƣ pháp là một chức năng hiến định của
Viện kiểm sát (và trong tố tụng hình sự, pháp luật quy định Viện kiểm sát
THQCT và kiểm sát việc TTPL). Tuy nhiên, tại sao dù có chức năng, nhiệm
vụ, quyền hạn nhƣ vậy nhƣng công tác kiểm sát việc TTPL chƣa thật sự hiệu
quả? Xuất phát từ những bất cập và hạn chế gì? Giải pháp nào để nâng cao
chất lƣợng, hiệu quả công tác kiểm sát?… Đây là những vấn đề cần đƣợc
nghiên cứu một cách khách quan và toàn diện.
Tiến trình cải cách tƣ pháp ở nƣớc ta hiện đang đƣợc đẩy mạnh, Nghị
quyết 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị khoá IX về Chiến lƣợc
Cải cách tƣ pháp đến năm 2020, dự thảo văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần
thứ X... đã đƣa ra những quan điểm cải cách mang tính đột phá trong việc tổ
chức lại hệ thống Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà án. Trong đó, Viện
kiểm sát đƣợc chuyển đổi thành Viện công tố. Điều này đặt ra những cách
tiếp cận mới, những cách nhìn mới cả trên phƣơng diện lý luận và thực tiễn về
kiểm sát hoạt động tƣ pháp, kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự.
Xuất phát từ những lý do mang tính thời sự nêu trên cùng sự quan tâm,
mong muốn tìm hiểu của bản thân, tác giả đã lựa chọn đề tài “Kiểm sát việc
tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự - Một số vấn đề lý luận và thực
tiễn” làm luận văn thạc sĩ luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự là một đề tài không mấy mới
mẻ trong khoa học luật tố tụng hình sự, nhất là trong giới khoa học kiểm sát,
đã có khá nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài này nhƣ: đề tài
“Vai trò của Viện kiểm sát trong việc THQCT và kiểm sát hoạt động tƣ pháp
theo tinh thần Nghị quyết 08-NQ/TW của Bộ Chính trị” năm 2002 của Viện
Khoa học Kiểm sát - VKSNDTC, luận văn thạc sĩ luật học “Kiểm sát các hoạt
động tƣ pháp trong giai đoạn khởi tố - điều tra vụ án hình sự” năm 2004 của
học viên cao học Trần Công Hoà, các bài nghiên cứu “Nâng cao chất lƣợng
công tác công tố và kiểm sát hoạt động tƣ pháp” của Phạm Xuân Khánh trên
Tạp chí Kiểm sát số 5/1999, “Những biện pháp chủ yếu về nâng cao chất
lƣợng kiểm sát hoạt động tƣ pháp và THQCT trong năm 2002” của Hoàng
Công Huấn trên Tạp chí Kiểm sát số 2/2002… Tuy nhiên, các công trình này
chỉ nghiên cứu một hay một số nội dung của kiểm sát việc TTPL trong tố
tụng hình sự nhƣ hoạt động kiểm sát hoạt động tƣ pháp trong tố tụng hình sự
hay kiểm sát việc TTPL trong giai đoạn khởi tố - điều tra của tố tụng hình
sự.
Mặt khác, tới thời điểm hiện nay, chƣa có công trình nào nghiên cứu về
kiểm sát việc TTPL trong toàn bộ quá trình giải quyết vụ án hình sự từ khởi
tố, điều tra, truy tố đến xét xử vụ án hình sự. Đặc biệt, cũng chƣa có công
trình nào nghiên cứu về kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự trong bối
cảnh cải cách tƣ pháp đang và sẽ diễn ra mạnh mẽ và toàn diện trong thời gian
tới. Do vậy, có thể coi đây là công trình nghiên cứu đầu tiên về kiểm sát việc
TTPL trong tố tụng hình sự với các nội dung nhƣ trên đƣợc triển khai ở cấp
độ một luận văn thạc sỹ luật học.
3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Ngay từ tên gọi, đề tài đã giới hạn phạm vi nghiên cứu chỉ dừng lại ở
một số vấn đề lý luận và thực tiễn. Điều này nhằm đảm bảo tính chuyên sâu
cần thiết của mỗi nội dung đƣợc lựa chọn đề cập. Theo quy định của pháp
luật, hoạt động kiểm sát việc TTPL đƣợc tiến hành trong việc điều tra các vụ
án hình sự của các Cơ quan điều tra và các cơ quan khác đƣợc giao nhiệm vụ
tiến hành một số hoạt động điều tra; trong việc xét xử các vụ án hình sự; trong
việc thi hành bản án, quyết định hình sự của TAND; trong việc tạm giữ, tạm
giam, quản lý và giáo dục ngƣời chấp hành án phạt tù. Tuy nhiên, do tính chất
đa dạng, phức tạp và nhiều khía cạnh của hoạt động kiểm sát việc TTPL trong
tố tụng hình sự, trong giới hạn một luận văn thạc sỹ, đề tài chỉ có thể đề cập
một số vấn đề của kiểm sát việc TTPL trong việc điều tra và xét xử các vụ án
hình sự mà theo quan điểm của tác giả, là cơ bản và quan trọng hơn cả.
Những nội dung đƣợc lựa chọn đề cập trong luận văn phải là những vấn đề
tiêu biểu, làm rõ đƣợc các vấn đề lý luận và khái quát đƣợc thực tế kiểm sát
việc TTPL trong tố tụng hình sự hiện nay.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để phù hợp với nội dung nghiên cứu và giải quyết đƣợc các nhiệm vụ
mà đề tài đặt ra, trên cơ sở phƣơng pháp luận nền tảng của Chủ nghĩa duy vật
biện chứng và Chủ nghĩa duy vật lịch sử, luận văn đã sử dụng phối hợp nhiều
phƣơng pháp nghiên cứu khoa học chuyên ngành nhƣ phƣơng pháp lịch sử,
phân tích, so sánh, chứng minh, tổng hợp. Đặc biệt, phƣơng pháp khảo sát,
thăm dò ý kiến những ngƣời làm công tác thực tiễn... đƣợc sử dụng ở mức độ
đáng kể trong quá trình nghiên cứu luận văn.
5. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích của luận văn này là làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận về kiểm
sát việc TTPL trong tố tụng hình sự; đánh giá thực trạng, xác định các nguyên
nhân, điều kiện tác động tới quá trình triển khai thực hiện, từ đó, hƣớng tới các
giải pháp, đề xuất nhằm nâng cao chất lƣợng, hiệu quả của hoạt động kiểm sát
việc TTPL trong tố tụng hình sự, đồng thời, phác thảo những đƣờng nét ban đầu
cho thiết chế kiểm tra, giám sát các hoạt động tƣ pháp trong tố tụng hình sự sau
khi kiểm sát việc TTPL không còn là một chức năng luật định của Viện kiểm sát
đƣợc ghi nhận trong BLTTHS nhƣ hiện nay.
Với cách đặt vấn đề nhƣ trên, tác giả luận văn đặt cho mình những nhiệm
vụ sau:
1. Đƣa ra khái niệm kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự và làm rõ
các thành tố cấu thành nên khái niệm đó, phân biệt khái niệm kiểm sát việc
TTPL trong tố tụng hình sự với các khái niệm gần nó;
2. Khảo cứu một số mô hình tổ chức thực hiện hoạt động THQCT và
kiểm sát việc TTPL trong tố tụng hình sự tại một số quốc gia trên thế giới
mặt tại trụ sở vào những ngày đã có trong lịch kiểm tra của Viện kiểm sát...
Vậy là, những tin báo, tố giác, kiến nghị khởi tố mà cá nhân, cơ quan, tổ chức
trực tiếp chuyển đến Cơ quan điều tra, nếu Cơ quan điều tra không hợp tác thì
Viện kiểm sát rất khó biết cũng nhƣ rất khó kiểm sát việc giải quyết các thông
tin đó. Do vậy, việc không quy định trách nhiệm kiểm sát của Viện kiểm sát
đối với hoạt động tiếp nhận tin báo, tố giác tội phạm đã tạo ra một lỗ hổng rất
lớn ngay ở “đầu vào” của tố tụng hình sự. Việc làm rõ Cơ quan điều tra có
thực hiện hoạt động kiểm tra xác minh nguồn tin không và Cơ quan điều tra
có đảm bảo tính hợp pháp của các hoạt động kiểm tra, xác minh nguồn tin
không, là điều không đơn giản trên thực tế.
Vì không kiểm sát đƣợc chính xác việc tiếp nhận tin báo, tố giác của
Cơ quan điều tra nên Viện kiểm sát rất khó xác định đƣợc thời hạn kiểm tra,
xác minh tin báo, tố giác có đảm bảo không, khi tiếp nhận có ghi vào sổ tiếp
nhận không, có ghi đúng ngày tiếp nhận không. Điều này dẫn đến hiện tƣợng
ở một vài địa phƣơng, dù có tiếp nhận tin báo, tố giác về tội phạm thì Cơ quan
điều tra cũng không làm hết trách nhiệm kiểm tra, xác minh hay không ra
quyết định khởi tố vụ án hình sự hay quyết định không khởi tố vụ án hình sự.
Ví dụ: vụ Nguyễn Văn Cầm ở thị trấn Tầm Vu, huyện Châu Thành, tỉnh Long
An phạm tội Hiếp dâm ngày 13/7/2004, Cơ quan điều tra tiếp nhận tố giác
nhƣng không kịp thời xác minh xử lý nên đã để Nguyễn Văn Cầm bỏ trốn
khỏi nơi cƣ trú, đến 19/10/2004 mới khởi tố vụ án.[55] Những sai phạm, tiêu
cực nhƣ ví dụ trên vì thế cũng không đƣợc phát hiện và xử lý. Đây là một
trong những kẻ hở của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện nay cũng nhƣ
một rào cản đối với hoạt động kiểm sát việc giải quyết tin báo, tố giác về tội
phạm của Viện kiểm sát trên thực tế.
4040p930haaiq37
