Quyền con người trong tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự - qua thực tiễn thành phố Hải Phòng - pdf 25

Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết nối

MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1
Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUYỀN CỦA NGƢỜI
BỊ TẠM GIỮ, TẠM GIAM VÀ THI HÀNH HÌNH PHẠT TÙ .......12
1.1. Khái niệm quyền con ngƣời của ngƣời bị tạm giữ, tạm giam
và thi hành hình phạt tù .................................................................. 12
1.1.1. Người bị tạm giữ, tạm giam và thi hành hình phạt tù........................ 12
1.1.2. Cơ sở hình thành và phát triển quyền con người của người bị tạm
giữ, tạm giam và chấp hành hình phạt tù ........................................... 15
1.1.3. Đặc điểm và định nghĩa về quyền con người của người bị tạm
giữ, tạm giam và thi hành án hình phạt tù.......................................... 22
1.2. Bảo đảm quyền con ngƣời của ngƣời bị tạm giữ, tạm giam và
chấp hành hình phạt tù.................................................................... 27
1.2.1. Đảm bảo bằng pháp luật..................................................................... 27
1.2.2. Đảm bảo việc thực thi pháp luật ........................................................ 38
1.2.3. Cơ chế kiểm soát việc thực thi pháp luật ........................................... 45
Chƣơng 2: CÁC TIÊU CHÍ QUỐC TẾ VỀ QUYỀN CỦA NGƢỜI BỊ
TẠM GIỮ, TẠM GIAM VÀ CHẤP HÀNH HÌNH PHẠT TÙ ........49
2.1. Hệ thống các văn bản pháp luật quốc tế về quyền của ngƣời
bị tạm giữ, tạm giam và chấp hành hình phạt tù.......................... 49
2.1.1. Tuyên ngôn nhân quyền của Liên hợp quốc, 1948 ............................ 49
2.1.2. Các văn bản pháp luật quốc tế khác................................................... 49

2.2. Các quyền của ngƣời bị tạm giữ, tạm giam và chấp hành
hình phạt tù theo pháp luật Việt Nam theo tiêu chí quốc tế ........ 51
2.2.1. Quyền sống......................................................................................... 51
2.2.2. Quyền được bảo vệ không bị tra tấn, đối xử tàn bạo ......................... 53
2.2.3. Quyền được bảo vệ không bị bắt làm nô lệ hay bị hạ nhục............... 53
2.2.4. Quyền được xét xử công bằng ........................................................... 55
2.2.5. Quyền được đối xử nhân đạo, tôn trọng phẩm giá của những
người bị tước quyền tự do .................................................................. 56
2.2.6. Quyền được thừa nhận bình đẳng trước pháp luật............................. 57
2.2.7. Quyền được hưởng an ninh................................................................ 58
2.2.8. Quyền được hưởng và duy trì tiêu chuẩn sống .................................. 59
2.2.9. Quyền về sức khỏe ............................................................................. 60
2.2.10. Quyền được giáo dục ......................................................................... 62
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO
VIỆC BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƢỜI BỊ TẠM GIỮ,
TẠM GIAM VÀ NGƢỜI CHẤP HÀNH HÌNH PHẠT TÙ Ở
VIỆT NAM........................................................................................ 64
3.1. Hệ thống các qui định của pháp luật.............................................. 64
3.1.1. Hiến pháp ........................................................................................... 64
3.1.2. Văn bản luật........................................................................................ 65
3.1.3. Văn bản dưới luật ............................................................................... 67
3.2. Thực tiễn việc bảo đảm quyền con ngƣời của ngƣời bị tạm
giữ, tạm giam, ngƣời chấp hành hình phạt tù ở Hải phòng......... 68
3.2.1. Những bất cập trong việc thực hiện quyền con người khi bị tạm
giữ, tạm giam, thi hành án hình sự..................................................... 68
3.2.2. Những vi phạm đối với quyền của người bị tạm giữ, tạm giam,
thi hành hình phạt tù thường gặp ....................................................... 74 3.3. Hoàn thiện pháp luật về quyền của ngƣời bị tạm giữ, tạm
giam và chấp hành hình phạt tù và các giải pháp nâng cao
hiệu quả thực thi các quyền đó ....................................................... 81
3.3.1. Những yêu cầu, đòi hỏi trong tình hình hiện nay............................... 81
3.3.2. Hoàn thiện các quy định pháp luật..................................................... 88
3.3.3. Các giải pháp khác nâng cao đảm bảo về quyền con người ............ 100
KẾT LUẬN .................................................................................................. 106
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 107

Luận văn này chỉ là một nghiên cứu dưới góc độ cá nhân về vấn đề
trên đối với quyền con người đang bị tạm giữ, tạm giam và chấp hành hình
phạt tù trong lĩnh vực thi hành án hình sự tại nhà tạm giữ, trại giam và trại
tạm giam. Có nhiều tài liệu về vấn đề này nhưng trong khuôn khổ tài liệu có
hạn và sự tiếp cận còn hạn chế, tác giả không thể trình bày hết được các nội
dung về vấn đề trên. Rất mong những ý kiến hữu ích đóng góp để luận văn
được hoàn thiện hơn.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Với cách nhìn nhận ngày càng sâu về quyền con người trong thế giới
hiện đại vì tầm quan trọng của vấn đề, hiện nay ở Việt Nam cũng như quốc tế
có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này, cụ thể như:
“Bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trong khu vực Asean” do trung
tâm nghiên cứu quyền con người và quyền công dân trực thuộc khoa Luật - Đại
học quốc gia Hà Nội phát hành đã đề cập tới quyền của con người dưới góc
nhìn của khu vực. Cuốn sách giới thiệu và phân tích khái quát thực tiễn nhân
quyền tại các quốc gia trong khu vực, sự hình thành chuẩn mực, các cơ chế khu
vực bảo vệ và thúc đẩy nhân quyền, cũng như vai trò chủ thể khác nhau ở
Asean (nhà nước, tổ chức phi chính phủ, cơ sở giáo dục, nghiên cứu…)
“Bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương trong tố tụng hình sự”: do trung
tâm nghiên cứu quyền con người – quyền công dân và trung tâm nghiên cứu
tội phạm học và tư pháp hình sự trực thuộc khoa Luật – Đại học quốc gia Hà
Nội phát hành. Tố tụng hình sự là hoạt động trực tiếp nhất liên quan đến một
bộ phận quan trọng của nhóm người bị hạn chế, bị tước tự do. Đó là những
người bị tạm giữ, tạm giam hay đang phải chấp hành hình phạt tù. Tài liệu đã
khái quát những tiêu chuẩn pháp lý về quyền con người trong các hoạt động
tố tụng hình sự. Từ đó nhằm hướng dẫn, cung cấp những công cụ hữu hiệu
cho việc bào chữa tại các tòa án hình sự địa phương. Đặc biệt, nó được viết ra để hỗ trợ cho các luật sư hay thành viên của nhóm luật sư biện hộ các vụ án
hình sự, nâng cao kiến thức và hiểu biết nhằm áp dụng hiệu quả luật quốc tế
tại các tòa án địa phương. Từ góc độ đó, cuốn sách đề cập đến những khả
năng áp dụng luật quốc tế như là một lập luận riêng biệt, và nếu có thể, như là
một ý bổ sung nhằm củng cố sức thuyết phục của các lập luận. Quyền bào
chữa là một trong số các quyền quan trọng của những người đang bị giam,
giữ. Bởi lẽ nó đảm bảo cho các vụ án được xét xử công bằng và quyền của
những người này sẽ được đảm bảo tốt nhất. Vì vậy cuốn sách đã góp một
phần quan trọng trong những nỗ lực nhằm đảm bảo tốt hơn quyền của nhóm
người bị bị giam, giữ nói chung và nhóm người dễ bị tổn thương nói riêng
trong lĩnh vực tư pháp hình sự.
“Hỏi đáp về quyền con người” của trung tâm nghiên cứu quyền con
người – quyền công dân thuộc khoa Luật – Đại học quốc gia Hà Nội phát
hành nhằm giúp người đọc dễ dàng tiếp cận với những nội dung cốt lõi của
vấn đề nhân quyền. Những thông tin ngắn gọn, súc tích, được chia thành các
mục chuyên biệt với cả vấn đề lý luận, pháp lý về nhân quyền ở tầm quốc tế
và Việt Nam. Sách đã cung cấp cho người đọc sự hiểu biết hệ thống nhưng dễ
hiểu và dễ tiếp thu về quyền con người.
“Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam” Chủ biên PGS.TS Nguyễn
Ngọc Chí - Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội, 2014 trong đó với tinh thần
đổi mới theo Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp,
cũng như sự phát triển của khoa học pháp lý tố tụng hình sự những năm gần
đây, nhất là vấn đề đảm bảo quyền con người trong tố tụng hình sự. Các tác
giả đã nhận thức rõ tầm quan trọng của việc đảm bảo quyền con người và đưa
vấn đề này vào từng chương và dành hẳn một chương đề cập đến những vấn
đề có tính khái quát về quyền con người, đảm bảo quyền con người trong tố
tụng hình sự. Giáo trình có phạm vi rộng, phong phú, kết cấu hợp lý hơn các
giáo trình trước đó. “Luật tố tụng hình sự Việt Nam với việc bảo vệ quyền con người” – đề
tài nghiên cứu khoa học, chủ trì Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Chí – Khoa Luật, Đại
học quốc gia Hà Nội; Hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự ở
Việt Nam những năm qua đạt được những kết quả khả quan. Tuy vậy vẫn còn
nhiều bất cập và hạn chế. Vì vậy, đề tài nghiên cứu khoa học này đã nghiên
cứu, tiếp thu những quan điểm và nhất là các tiêu chí về quyền con người
trong các văn bản pháp luật quốc tế mà Việt Nam đã tham gia. Trên cơ sở đó
nhằm hoàn thiện pháp luật bảo vệ quyền con người trong tố tung hình sự. Đề
tài này đã làm rõ những quan điểm khoa học về quyền con người trong tố
tụng hình sự và những tiêu chí quốc tế về nhân quyền; Đánh giá thực trạng hệ
thống pháp luật về việc bảo vệ quyền con người trong tố tụng hình sự đồng
thời chỉ ra những ưu điểm và hạn chế của nó đối với việc bảo vệ quyền con
người trong quá trình giải quyết vụ án; Đề tài cũng đưa ra các giải pháp nâng
cao hiệu quả bảo vệ quyền con người bằng pháp luật tố tụng hình sự. Khía
cạnh mà đề tài này đề cập đến là các quyền con người nói chung trong hoạt
động tố tụng hình sự. Tuy nhiên, trong hoạt động tố tụng hình sự, các quyền
con người được đề cập đến phần lớn là các quyền của những người bị tước tự
do trong lĩnh vực tư pháp hình sự. Bên cạnh những người bị tước tự do, đề tài
này cũng phản ánh đến quyền của những người tham gia tố tụng hình sự mà
không bị tước tự do như là các bị can, bị cáo (trong nhiều trường hợp họ
không bị tước tự do).
Bảo đảm quyền con người của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo trong tố
tụng hình sự Việt Nam – Luận án của nghiên cứu sinh Lại Văn Trình, chuyên
ngành hình sự, Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh năm 2011. Luận
án đã làm rõ thêm một số vấn đề lý luận về quyền con người và đảm bảo
quyền con người của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo trong tố tụng hình sự; hệ
thống hóa được các biện pháp đảm bảo; làm rõ được các đặc điểm chung và những đòi hỏi đặc thù trong việc đảm bảo quyền con người của người bị tạm
giữ, bị can, bị cáo trong các giai đoạn tố tụng khác nhau. Luận án đã phân tích
tìm ra các hạn chế, bất cập trong vấn đề này và nguyên nhân để tìm ra giải
pháp kiến nghị, sửa đổi bổ sung BLTTHS theo hướng tích cực hơn nhằm bảo
vệ tốt hơn cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo.
Ngoài ra còn một số bài viết, cuốn sách của các học giả khác có đề cập
đến vấn đề này. Các công trình nghiên cứu trên cho thấy, việc nghiên cứu về
quyền của người bị tạm giữ, tạm giam và chấp hành hình phạt tù ở Việt Nam
trong những năm qua đã được quan tâm và đạt được những thành tựu nhất
định. Tuy nhiên cần có một cái nhìn tổng quát hơn về những người bị tạm
giữ, tạm giam và chấp hành hình phạt tù, đặc biệt là dưới góc độ của luật nhân
quyền quốc tế. Trong xu thế toàn cầu hóa với các vấn đề về quyền con người
trở thành điều toàn nhân loại đang hướng tới. Luận văn này cung cấp một cái
nhìn thực tế để vận dụng những quy định của pháp luật cả trong nước và quốc
tế về quyền con người đối với người bị tạm giữ, tạm giam và chấp hành hình
phạt tù một cách hiệu quả và thiết thực, tránh được chủ nghĩa giáo điều. Đông
thời bổ sung những nghiên cứu về quyền con người khi họ bị hạn chế tự do,
tước tự do, từ đó nâng cao ý thức trước hết là của các chủ thể có nghĩa vụ tôn
trọng, bảo vệ và thực thi các quyền con người cũng như trang bị cho những
người đang bị tạm giữ, tạm giam, đang chấp hành hình phạt tù nhận thức
trong việc thụ hưởng các quyền của mình.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu về cơ sở hình thành các quyền của người bị tạm giữ, tạm
giam, người chấp hành hình phạt tù, thực trạng và các quyền của họ; các
đặc điểm của quyền con người trong khi bị giam, giữ để khái quát thành cơ
sở lý luận. cTìm ra các phương diện đảm bảo cho quyền của ngời bị tạm giữ, tạm
giam và chấp hành án phạt tù đi sâu phân tích những ưu, khuyết điểm và sự
tiếp cận lý luận vào thực tiễn.
Đối chiếu các quy định theo tiêu chuẩn quốc tế, các quy định của pháp
luật quốc gia và làm rõ các quyền cụ thể, cơ bản của con người khi họ bị bắt,
giam giữ trong thực tế và những nguyên nhân các hạn chế, bất cập so với yêu
cầu, đòi hỏi trong tình hình hiện nay.
Từ những vấn đề đã được nhìn nhận nêu những giải pháp nâng cao hiệu
quả bảo đảm của pháp luật, của việc tổ chức thực thi pháp luật và cơ chế kiểm
tra, giám sát việc thực hiện các quy định pháp luật nhằm đảm bảo quyền con
người cho những người bị giam, giữ.
Xây dựng nền văn hóa nhân quyền trong xã hội nói chung và pháp
luật tố tụng hình sự nói riêng; thúc đẩy sự phát triển bảo vệ các giá trị và
hướng tới mở rộng quyền con người trong khi bị tạm giữ, tạm giam và chấp
hành án phạt tù.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu, làm rõ những vấn đề lý luận chung về người bị tạm giữ,
tạm giam và chấp hành hình phạt tù. Việc đảm bảo thực hiện những quy định
của pháp luật về quyền của những người bị hạn chế tự do, bị tước tự do.
Nghiên cứu quy định pháp luật của quốc tế trên cơ sở so sánh, đối chiếu
với pháp luật của Việt Nam về đảm bảo quyền của những người bị giam, giữ.
Đánh giá thực trạng việc thực thi pháp luật giam, giữ tại các nhà tạm
giữ, trại tạm giam và trại giam; Bảo đảm quyền của người bị hạn chế tự do, bị
tước tự do ở Việt Nam; Những ưu, khuyết điểm của vấn đề này.
Từ các nghiên cứu trên đưa ra những vấn đề cần hoàn thiện sự bất cập
của pháp luật Việt Nam với một số giải pháp nhằm tăng cường các quyền, giá
trị cơ bản của con người khi bị tạm giữ, tạm giam và chấp hành hình phạt tù,
đảm bảo quyền của họ được thi hành trong thực tế.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng
Luận văn tập trung nghiên cứu về quyền con người bị hạn chế tự do, bị
tước tự do xem xét trên bình diện các quy định của pháp luật nhân quyền quốc
tế cũng như các quy định của pháp luật quốc gia về vấn đề này. Người bị hạn
chế tự do, bị tước tự do trong lĩnh vực tư pháp hình sự bao gồm: tù nhân
(phạm nhân đang chấp hành án hình phạt tù); người bị tạm giữ, tạm giam. Các
giá trị, các quyền con người được đưa ra xem xét là những giá trị cơ bản nhất
đối với họ. Đồng thời cũng xem xét sự đảm bảo của mỗi quốc gia và của quốc
tế khi thực hiện quyền con người với người bị tạm giữ, tạm giam và chấp
hành hình phạt tù.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Tên của đề tài luận văn là quyền của người bị tạm giữ, tạm giam và thi
hành án hình sự. Tuy nhiên góc độ quyền của người bị thi hành án hình sự rất
rộng bao gồm tất cả những quyền của người: chấp hành hình phạt tù, người bị
xử phạt án treo, cải tạo không giam giữ, cảnh cáo, quản chế, cấm cư trú…
Trong những người này thì người đang chấp hành hình phạt tù là người bị
tước tự do nhiều nhất và họ bị cách ly khỏi xã hội giống như những người bị
tạm giữ, tạm giam. Chính vì vậy luận văn chỉ giới hạn nghiên cứu đối với
những người bị tạm giữ, tạm giam và chấp hành hình phạt tù dưới góc độ quy
định pháp lý và thực tiễn trên phạm vi quốc tế và tình hình cụ thể ở Việt Nam.
Nghiên cứu dưới góc độ pháp lý: Xem xét các quy định của pháp luật
quốc tế và pháp luật quốc gia quy định về quyền của người bị tạm giữ, tạm
giam, người chấp hành hình phạt tù. Những quy định pháp lý trước hết xuất
phát từ các tiêu chuẩn quốc tế về nhân quyền nói chung, quyền của những
người này nói riêng cũng như các cơ chế để bảo đảm các quyền đó. Đối chiếu,
so sánh với các quy định của pháp luật quốc gia với các chuẩn mực quốc tế:
Tuyên ngôn toàn thế giới về nhân quyền UDHR; Công ước quốc tế về các
quyền dân sự chính trị - 1996 ICCPR; Công ước về quyền kinh tế, xã hội và
văn hóa - 1996 ICESCR; Những nguyên tắc cơ bản về đối xử với tù nhân -
1990; Tập hợp các nguyên tắc về bảo vệ tất cả những người bị giam hay bị
cầm tù dưới bất kỳ hình thức nào - 1988;… Các quy định pháp luật quốc gia
phải kể đến như Hiến pháp - 2013; Bộ luật hình sự - 1999, sửa đổi, bổ sung
năm 2009; Bộ luật tố tụng hình sự - 2003; Luật thi hành án hình sự - 2010…
và các văn bản pháp lý liên quan.
Nghiên cứu trong phạm vi thực tiễn: luận văn phân tích trước hết là
thực trạng tình hình quyền con người trong nhà tạm giữ, trại tạm giam, trại
giam tại Việt Nam thông qua địa bàn thành phố Hải Phòng. Các phân tích,
đánh giá những quy định nào phù hợp, quy định nào vẫn còn bất cập cần
xem xét so với pháp luật quốc gia cũng như tiêu chuẩn về nhân quyền của
pháp luật quốc tế. Từ đó đánh giá tính đúng đắn, mức độ phù hợp của các quy
định pháp luật Việt Nam với các tiêu chuẩn pháp lý về nhân quyền. Đánh giá
việc bảo đảm quyền cho những người bị tạm giữ, tạm giam, người bị tù giam
trên thực tế. Trên cơ sở đó có những phân tích để hoàn thiện các quy định và
những căn cứ thực tế để thực thi các quy định đó một cách hiệu quả nhất.
5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp luận của luận văn dựa trên cơ sở chủ nghĩa duy vật biện
chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ
Chí Minh về Nhà nước và pháp luật nói chung, các khái niệm, đặc điểm về
bảo đảm quyền con người nói riêng. Căn cứ vào các nguyên tắc, tiêu chí nền
tảng theo quy định trong Luật nhân quyền quốc tế.
Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng phương pháp diễn dịch: đi

1KsC8szT8c3nGzJ

Tài liệu, ebook tham khảo khác

Music ♫

Copyright: Tài liệu đại học © DMCA.com Protection Status