Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết nối
MỞ ĐẦU 1
1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn 2
2.1. Mục tiêu chung 2
2.2. Mục tiêu cụ thể 2
3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận văn 3
3.1. Ý nghĩa khoa học 3
3.2. Ý nghĩa thực tiễn 3
4. Giới hạn của luận văn 3
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 4
1.1. Cơ sở lý luận 4
1.1.1. Khái niệm hộ 4
1.1.2. Hộ nông dân 5
1.1.3. Kinh tế hộ nông dân 7
1.1.4. Phân loại hộ nông dân 10
1.1.5. Những nhân tố ảnh hưởng trong quá trình phát triển kinh tế hộ nông dân 11
1.1.6. Quan điểm về phát triển kinh tế hộ nông dân 15
1.2. Cơ sở thực tiễn 19
1.2.1. Tình hình phát triển kinh tế hộ nông dân ở các nước trên thế giới và những bài học kinh nghiệm 19
1.2.2. Tình hình và kết quả phát triển kinh tế hộ nông dân nước ta 23
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 30
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 30
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu 30
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu 30
2.2. Địa điểm, thời gian và nội dung nghiên cứu 30
2.2.1. Địa điểm 30
2.2.2. Thời gian 30
2.2.3. Nội dung 30
2.3. Phương pháp nghiên cứu 30
2.3.1. Quan điểm nghiên cứu chung 30
2.3.2. Vận dụng các phương pháp nghiên cứu kinh tế 31
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 35
3.1. Vài nét cơ bản về huyện Bình Gia – tỉnh Lạng Sơn 35
3.1.1. Vị trí địa lý 35
3.1.2. Địa hình 37
3.1.3. Khí hậu 37
3.1.4. Thuỷ văn 37
3.1.5. Các nguồn tài nguyên 38
3.1.6. Tình hình quản lý và sử dụng đất 39
3.1.7. Tình hình dân số và lao động 42
3.1.8. Tình hình về cơ sở hạ tầng, y tế, giáo dục 44
3.1.9. Tình hình kinh tế xã hội trên địa bàn huyện 46
3.1.10. Những thuận lợi và khó khăn về điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa xã hội ảnh hưởng đến phát triển kinh tế hộ nông dân ở vùng nghiên cứu 51
3.2. Thực trạng tình hình phát triển kinh tế hộ nông dân huyện Bình Gia 52
3.2.1. Tình hình chung kinh tế hộ nông dân của huyện Bình Gia từ năm 2013-2015 52
3.2.2. Thực trạng phát triển kinh tế hộ nông dân ở các xã điều tra 55
3.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả sản xuất nông - lâm nghiệp của hộ 72
3.3.1. Ảnh hưởng trình độ học vấn, nguồn gốc và thành phần dân tộc của chủ hộ nông dân 72
3.3.2. Ảnh hưởng quy mô các yếu tố sản xuất đến thu nhập về nông lâm - nghiệp của hộ nông dân. 73
3.3.3. Ảnh hưởng của yếu tố thị trường đến sản xuất của hộ 75
3.3.4. Ảnh hưởng của một số yếu tố đến sản xuất của hộ 76
3.4. Phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong việc phát triển kinh tế hộ nông dân tại huyện Bình Gia hiện nay 78
3.4.1. Điểm mạnh 78
3.4.2. Điểm yếu 78
3.4.3. Cơ hội 79
3.4.4. Thách thức 79
3.5. Phương hướng, mục tiêu và những giải pháp phát triển kinh tế hộ huyện Bình Gia 80
3.5.1. Phương hướng phát triển kinh tế hộ nông dân huyện Bình Gia 80
3.5.2. Mục tiêu phát triển kinh tế huyện Bình Gia năm 2020 81
3.5.3. Những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế hộ nông dân huyện Bình Gia 85
3.5.3.1. Quy hoạch phát triển theo lãnh thổ và đô thị hóa 87
3.5.3.2. Nhóm giải pháp về đất đai 89
3.5.3.3. Nhóm giải pháp về vốn 91
3.5.3.4. Nhóm giải pháp về phát triển nguồn nhân lực 92
3.5.3.5. Nhóm giải pháp về khoa học kỹ thuật 93
3.5.3.6. Nhóm giải pháp xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn 96
3.5.3.7. Nhóm giải pháp về chính sách 96
KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 100
1. Kết luận 100
2. Kiến nghị 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO 103
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Công cuộc “Đổi mới” do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo từ Đại hội VI đã đưa đất nước ta thoát khỏi khủng hoảng kinh tế và không ngừng phát triển trên con đường đi lên chủ nghĩa xã hội vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn, công cuộc “Đổi mới” đã đạt những thành tựu to lớn. Từ một nước thiếu lương thực triền miên phải nhập khẩu với số lượng hàng triệu tấn mỗi năm, giá trị xuất khẩu nông sản không đáng kể, Nông nghiệp Việt Nam đã vươn lên đảm bảo vững chắc an ninh lương thực trong nước và trở thành nước xuất khẩu nông sản có vị thế quan trọng trên thế giới. Có được những chuyển biến mới trong lĩnh vực nông nghiệp phải kể đến quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung, bao cấp sang sản xuất kinh tế hàng hóa cá thể trong đó việc phát triển kinh tế hộ gia đình là một mắt xích quan trọng.
Kinh tế hộ gia đình là một loại hình kinh tế tương đối phổ biến và được phát triển ở nhiều nước trên thế giới. Nó có vai trò rất quan trọng trong việc phát triển kinh tế, nhất là trong nông nghiệp. Ở Việt Nam, kinh tế hộ gia đình lại càng có ý nghĩa to lớn, bởi vì nước ta bước vào nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần hoạt động theo cơ chế thị trường trên nền tảng gần 80% dân số đang sinh sống ở nông thôn và điểm xuất phát để tạo cơ sở vật chất tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa lại đi từ nền kinh tế chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp, quản lý theo kế hoạch hóa tập trung, bao cấp. Đặc biệt để thực hiện thắng lợi chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020 thì phát triển kinh tế hộ là 1 trong 11 nội dung chính của chương trình.
Kinh tế hộ gia đình ở Việt Nam có nhiều ưu việt, nhưng cũng có những khó khăn, hạn chế nhất định về nhiều mặt. Hiện nay, có hiện tượng một bộ phận hộ gia đình thu nhập cao, tập trung ở thành thị, mức sống và nhu cầu tiêu dùng chênh lệch cao gấp nhiều lần so với những hộ dân sống ở nông thôn. Đây là vấn đề cần được quan tâm giải quyết để hạn chế sự chênh lệch trong mặt bằng chung phát triển kinh tế - xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Vấn đề đặt ra là tiếp tục phát triển kinh tế hộ như thế nào? Thực trạng, xu hướng phát triển của kinh tế hộ hiện nay? Các mục tiêu, phương hướng và giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hộ trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng nông thôn mới. Đó là những vấn đề lớn cần được làm sáng tỏ cả về lý luận và thực tiễn.
Bình Gia là một huyện miền núi của tỉnh Lạng Sơn, trong những năm qua cùng với sự phát triển kinh tế chung của cả nước, đời sống kinh tế xã hội của nhân dân trong huyện đã đạt được những thành tựu nổi bật. Tuy nhiên, vốn là huyện miền núi, đất đai rộng lớn, trình độ sản xuất thấp, việc áp dụng khoa học kỹ thuật vào phát triển kinh tế nông nghiệp nông thôn còn gặp nhiều khó khăn, vấn đề khai thác các tiềm năng kinh tế và sử dụng các nguồn lực của hộ nông dân chưa triệt để. Trong quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước; đặc biệt là phát triển kinh tế nông nghiệp - nông thôn - nông dân trong thời kỳ mới, vấn đề phát triển kinh tế hộ nông dân đang được các cấp uỷ Đảng, chính quyền, đoàn thể các ngành và các nhà khoa học quan tâm. Kinh tế hộ đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát triển kinh tế huyện Bình Gia nói riêng và tỉnh Lạng Sơn nói chung, do vậy tui quyết định chọn: “Nghiên cứu thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế hộ nông dân tại huyện Bình Gia tỉnh Lạng Sơn” làm đề tài nghiên cứu của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn
2.1. Mục tiêu chung
Đề tài tập chung nghiên cứu thực trạng phát triển kinh tế hộ nông dân của huyện Bình Gia, và đề xuất một số giải pháp hữu hiệu nhằm thúc đẩy kinh tế hộ nông dân huyện Bình Gia phát triển nâng cao đời sống cho cộng đồng nông dân miền núi trong tiến trình xây dựng nông thôn mới.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Đánh giá được thực trạng phát triển của kinh tế hộ nông dân ở các xã điều tra.
- Phân tích được ảnh hưởng của các nguồn lực đến kết quả sản xuất của hộ nông dân.
- Phân tích được những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức để phát triển kinh tế nông hộ.
- Đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế hộ nông dân huyện Bình Gia trong những năm tới.
3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận văn
3.1. Ý nghĩa khoa học
- Nâng cao nhận thức, tầm quan trọng của việc phát triển kinh tế hộ và những chính sách liên quan đến phát triển kinh tế hộ trong giai đoạn hiện nay.
- Quá trình thực hiện luận văn sẽ nâng cao năng lực cũng như rèn luyện kỹ năng, phương pháp nghiên cứu khoa học cho bản thân mỗi học viên.
- Góp phần hoàn thiện những lý luận và phương pháp nhằm đẩy mạnh và phát triển kinh tế hộ nông dân trong giai đoạn công nghiệp hóa hiện đại hóa nông thôn hiện nay.
- Luận văn cũng được coi là một tài liệu tham khảo cho Trường, Khoa, các cơ quan trong ngành và sinh viên các khóa tiếp theo.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả của luận văn là cơ sở để các nhà quản lý, các cấp lãnh đạo tỉnh và địa phương đưa ra các chính sách phù hợp nhằm thúc đẩy kinh tế hộ nông dân phát triển, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân tại huyện Bình Gia nói riêng và người dân nông thôn nói chung.
4. Giới hạn của luận văn
Do thời gian có hạn nên chúng tui chỉ tiến hành tập trung nghiên cứu thực trạng phát triển kinh tế hộ nông dân trong giai đoạn hiện nay và một vài nhân tố chủ yếu tác động đến sự phát triển kinh tế hộ nông dân; đề xuất các giải pháp nhằm phát triển kinh tế hộ nông dân trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước xây dựng nông thôn mới trong đó giải pháp kinh tế là chủ yếu tại 3 xã: Hưng Đạo , Thiện Thuật , Tân Văn thuộc 3 vùng sinh thái khác nhau của huyện để đánh giá tình hình phát triển kinh tế hộ nông dân trên địa bàn huyện.
Chương 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Khái niệm hộ
Hộ đã có từ lâu đời, cho đến nay nó vẫn tồn tại và phát triển. Trải qua mỗi thời kỳ kinh tế khác nhau, hộ và kinh tế hộ được biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau song vẫn có bản chất chung đó là “Sự hoạt động sản xuất kinh doanh của các thành viên trong gia đình cố gắng làm sao tạo ra nhiều của cải vật chất để nuôi sống và tăng thêm tích luỹ cho gia đình và xã hội ”.
Qua nghiên cứu cho thấy, có nhiều quan niệm của các nhà khoa học về hộ:
- Theo từ điển chuyên ngành kinh tế và từ điển ngôn ngữ “Hộ là tất cả những người cùng sống chung trong một mái nhà. Nhóm người đó bao gồm những người cùng chung huyết tộc và những người làm công”.
- Theo Liên hợp quốc “Hộ là những người cùng sống chung dưới một mái nhà, cùng ăn chung và có chung một ngân quỹ”.
- Năm 1981, Harris (London - Anh) trong tác phẩm của mình cho rằng: “Hộ là một đơn vị tự nhiên tạo nguồn lao động” [15, 17] và trên góc độ này, nhóm các đại biểu thuộc trường phái “Hệ thống Thế Giới” (Mỹ) là Smith (1985) Martin và Beiltell (1987) có bổ sung thêm: “Hộ là một đơn vị đảm bảo quá trình tái sản xuất nguồn lao động thông qua việc tổ chức nguồn thu nhập chung” [28].
- Tại Hội thảo Quốc tế lần thứ 2 về quản lý nông trại tại Hà Lan (năm 1980) các đại biểu nhất trí cho rằng: “Hộ là đơn vị cơ bản của xã hội có liên quan đến sản xuất, tiêu dùng, xem như là một đơn vị kinh tế” [8,15].
Đây mới chủ yếu nêu lên những khía cạnh về khái niệm hộ tiêu biểu nhất, mạnh khía cạnh này hay khía cạnh khác hay tổng hợp khái quát chung nhưng vẫn còn có chỗ chưa đồng nhất. Tuy nhiên, từ các quan niệm trên cho thấy hộ được hiểu như sau:
- Trước hết, hộ là một tập hợp chủ yếu và phổ biến của những thành viên có chung huyết thống, tuy vậy cũng có cá biệt trường hợp thành viên của hộ không phải cùng chung huyết thống (con nuôi, người tình nguyện và được sự đồng ý của các thành viên trong hộ công nhận cùng chung hoạt động kinh tế lâu dài...).
- Hộ nhất thiết là một đơn vị kinh tế (chủ thể kinh tế), có nguồn lao động và phân công lao động chung; có vốn và chương trình, kế hoạch sản xuất kinh doanh chung, là đơn vị vừa sản xuất vừa tiêu dùng, có ngân quỹ chung và được phân phối lợi ích theo thỏa thuận có tính chất gia đình. Hộ không phải là một thành phần kinh tế đồng nhất, mà hộ có thể thuộc thành phần kinh tế cá thể, tư nhân, tập thể, Nhà nước...
- Hộ không đồng nhất với gia đình mặc dầu cùng chung huyết thống bởi vì hộ là một đơn vị kinh tế riêng, còn gia đình có thể không phải là một đơn vị kinh tế (ví dụ gia đình nhiều thế hệ cùng chung huyết thống, cùng chung một mái nhà nhưng nguồn sinh sống và ngân quỹ lại độc lập với nhau...)
1.1.2. Hộ nông dân
Về hộ nông dân, tác giả Frank Ellis định nghĩa “Hộ nông dân là các hộ gia đình làm nông nghiệp, tự kiếm kế sinh nhai trên những mảnh đất của mình, sử dụng chủ yếu sức lao động của gia đình để sản xuất, thường nằm trong hệ thống kinh tế lớn hơn, nhưng chủ yếu đặc trưng bởi sự tham gia cục bộ vào các thị trường và có xu hướng hoạt động với mức độ không hoàn hảo cao” [14].
Nhà khoa học Traianốp cho rằng “Hộ nông dân là đơn vị sản xuất rất ổn định” và ông coi “hộ nông dân là đơn vị tuyệt vời để tăng trưởng và phát triển nông nghiệp” [7, 9, 26].
Luận điểm trên của ông đã được áp dụng rộng rãi trong chính sách nông nghiệp tại nhiều nước trên thế giới, kể cả các nước phát triển.
Đồng tình với quan điểm trên của Traianốp, hai tác giả Mats Lundahl và Tommy Bengtsson bổ sung và nhấn mạnh thêm “Hộ nông dân là đơn vị sản xuất cơ bản” [26, tr.5]. Chính vì vậy, cải cách kinh tế ở một số nước những thập kỷ gần đây đã thực sự coi hộ nông dân là đơn vị sản xuất tự chủ và cơ bản, từ đó đã đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh trong sản xuất nông nghiệp và phát triển nông thôn.
Ở nước ta, có nhiều tác giả đề cập đến khái niệm hộ nông dân. Theo nhà khoa học Lê Đình Thắng (năm 1993) cho rằng: “Nông hộ là tế bào kinh tế xã hội, là hình thức kinh tế cơ sở trong nông nghiệp và nông thôn” [4, 14]. Đào Thế Tuấn (1997) cho rằng: “Hộ nông dân là những hộ chủ yếu hoạt động nông nghiệp theo nghĩa rộng, bao gồm cả nghề rừng, nghề cá và hoạt động phi nông nghiệp ở nông thôn” [20]. Còn theo nhà khoa học Nguyễn Sinh Cúc, trong phân tích điều tra nông thôn năm 2001 cho rằng: “Hộ nông nghiệp là những hộ có toàn bộ hay 50% số lao động thường xuyên tham gia trực tiếp hay gián tiếp các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi, dịch vụ nông nghiệp (làm đất, thủy nông, giống cây trồng, bảo vệ thực vật,...) và thông thường nguồn sống chính của hộ dựa vào nông nghiệp” [2, 5].
Nghiên cứu những khái niệm trên đây về hộ nông dân của các tác giả và theo nhận thức cá nhân, tui cho rằng:
- Hộ nông dân là những hộ sống ở nông thôn, có ngành nghề sản xuất chính là nông nghiệp, nguồn thu nhập và sinh sống chủ yếu bằng nghề nông. Ngoài hoạt động nông nghiệp, hộ nông dân còn tham gia các hoạt động phi nông nghiệp (như tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ...) ở các mức độ khác nhau.
WadDju00FlOfdJd
