Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
vấn đề cơ bản của triết học trong tác phẩm
chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán
ý nghĩa thực tiễn
1. Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm.
Cuối thế kỉ XIX, chủ nghĩa t bản chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc;
những mâu thuẫn vốn có trong lòng xã hội t bản vốn đã gay gắt nay lại càng gay gắt
hơn; cuộc đấu tranh giữa giai cấp vô sản và giai cấp t sản ngày càng phát triển mạnh
mẽ; trung tâm cách mạng chuyển từ nớc Đức sang nớc Nga. Sau thất bại của cách
mạng t sản dân chủ 1905 1907, nớc Nga bớc vào thời kì thống trị của các lực lợng phản động. Trớc tình trạng thoái trào của cách mạng, nớc Nga bị đặt dới quyền
thống trị hà khắc của của chế độ quân chủ chuyên chế Nga hoàng, đời sống nhân
dân vô cùng cực khổ, trong hàng ngũ những ngời Bônxêvich nảy sinh t tởng dao
động, mất tinh thần, chạy dài, từ bỏ lập trờng, . Trong triết học, một số ngả theo
chủ nghĩa duy tâm, thần bí, xuất hiện trào lu tìm thần và tạo thần trong giới tri
thức.
Đến những năm cuối cùng của thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, trớc sự phát triển
của khoa học tự nhiên, đặc biệt là vật lí học phát triển nh vũ bão. Hàng loạt các phát
minh mang tính vạch thời đại ra đời nh: Rơnghen phát hiện ra tia X (1895);
Beccơli phát hiện ra hiện tợng phóng xạ (1896); Tômxơn phát hiện ra điện tử (1897)
; Anhxtanh phát minh ra thuyết tơng đối. Chính những phát minh khoa học đã
dẫn đến cuộc khủng hoảng vật lí. Đặc biệt là việc phát hiện ra điện tử và cấu tạo
nguyên tử. Do không nắm vững lí luận nhận thức của chủ nghĩa duy vật biện chứng,
nhiều nhà khoa học đã rơi vào chủ nghĩa duy tâm. Nhân cơ hội này, những ngời
theo chủ nghĩa duy tâm đã lợi dụng tình hình đó chống lại triết học duy vật, làm đảo
lộn căn bản những quan niệm cũ về thế giới và cấu tạo thế giới.
Đồng thời, ở nớc Nga sau thất bại của cuộc cách mạng (1905 1907),
những ngời theo chủ nghĩa Makhơ cũng tăng cờng hoạt động lí luận. Họ viện cớ
Bảo vệ chủ nghĩa Mác, nhng thực chất là đã xuyên tạc triết học Mác xít. Những
1
quan điểm của chủ nghĩa duy tâm hay chủ nghĩa duy vật siêu hình lúc này vẫn
không thể giải thích đợc những biến đổi mạnh mẽ của thực tiễn. Một đòi hỏi cấp
bách phải có sự khái quát thành tựu khoa học tự nhiên, đúc kết thành lí luận để chỉ
đạo phong trào công nhân.
Trớc đòi hỏi ấy, Lênin đã đấu tranh kiên quyết chống lại mọi trào lu triết học
phản Mác xít, bảo vệ và phát triển triết học Mác. Năm 1908 Ngời đã viết tác phẩm
triết học nổi tiếng: Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán. Đây là
tác phẩm kinh điển của Lênin trong giai đoạn phát triển triết học Mác.
2. Nội dung chủ yếu của tác phẩm.
Tác phẩm tính đến lần xuất bản lần thứ nhất (5 -1909), ngoài phần lời tựa,
phần Thay lời mở đầu và phần Kết luận, tác phẩm gồm 6 chơng.
Chơng 1: Lí luận nhận thức của chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán và chủ
nghĩa duy vật biện chứng I.
Lênin phê phán những nguyên lí triết học của phái Makhơ và phát triển thêm
một bớc t tởng của Ăngghen về vật chất.
Chơng 2: Lí luận nhận thức của chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán và chủ
nghĩa duy vật biện chứng II, III.
Lênin bảo vệ và phát triển lí luận nhận thức Mác xít. Đa ra định nghĩa vật
chất của chủ nghĩa duy vật biện chứng.
Chơng 3: Lí luận nhận thức của chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán và chủ
nghĩa duy vật biện chứng III.
Lênin làm rõ một số phạm trù cơ bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng nh
vấn đề vật chất, định nghĩa vật chất, không gian, thời gian, mối quan hệ nhân quả,
tự do tất yếu
Chơng 4: Những nhà triết học duy tâm, bạn chiến đấu và kế thừa của chủ
nghĩa kinh nghiệm phê phán.
Lênin vạch rõ bản chất duy tâm của chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán bằng
cách nêu lên mối quan hệ của chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán với các trào lu của
chủ nghĩa duy tâm.
2
Chơng 5: Cuộc cách mạng mới nhất trong khoa học tự nhiên và chủ nghĩa
duy tâm thần học.
Lênin phân tích cuộc cách mạng trong lĩnh vực khoa học tự nhiên; vạch ra
nguyên nhân của cuộc khủng hoảng vật lí, từ đó vạch ra lối thoát cho cuộc khủng
hoảng này.
Chơng 6: Chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán và chủ nghĩa duy vật lịch sử.
Lênin phê phán chủ nghĩa duy tâm của Makhơ, phát triển quan điểm của Mác
và Ăngghen về chủ nghĩa duy vật lịch sử. Lênin nêu lên tính đảng trong triết học và
phê phán các triết gia t sản muốn đứng lên trên các đảng phái trong triết học.
Kết luận: Lênin đã phê phán tính chất sai lầm phản tiến bộ của chủ nghĩa
Makhơ, chỉ ra mối liên hệ giữa chủ nghĩa Makhơ và chủ nghĩa duy tâm trong khoa
học tự nhiên.
3. Lênin giải quyết vấn đề cơ bản của triết học trên lập trờng duy vật
Mác xít. ý nghĩa thực tiễn.
Tác phẩm: Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán của
Lênin ra đời đã giải đáp đợc những vấn đề quan trọng đang đặt ra đối với triết học
Mác lúc đó, khái quát về mặt triết học những thành tựu của khoa học tự nhiên, bảo
vệ chủ nghĩa duy vật, phát triển lí luận duy vật biện chứng về nhận thức, phê phán
những quan điểm sai lầm về nhận thức thế giới vật chất, đặc biệt là phê phán toàn
diện triết học duy tâm và chủ nghĩa xét lại trong triết học. Tác phẩm không chỉ phê
phán quan điểm duy tâm, siêu hình của những ngời theo chủ nghĩa Makhơ mà còn
bổ sung, phát triển chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử dựa
trên sự phân tích, khái quát tất cả những thành tựu khoa học mới nhất. Trớc hết, là
khoa học tự nhiên thời kì đó, vạch rõ bản chất chủ nghĩa duy tâm chủ quan của
Makhơ, bảo vệ thành công triết học Mác.
Tác phẩm đã bảo vệ và phát triển triết học Mác trên tất cả các lĩnh vực cơ bản
trong đó có việc giải quyết đúng đắn và khoa học vấn đề cơ bản của triết học là một
cống hiến tuyệt vời của Lênin trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng
3
Mác xít. Chính những cống hiến đó đã gắn tên tuổi của Lênin với chủ nghĩa Mác,
nâng chủ nghĩa Mác lên một trình độ mới đó là chủ nghĩa Mác Lênin.
Trong khi đấu tranh bảo vệ quan điểm của chủ nghĩa Mác về bản chất của thế
giới, bằng lí luận bút chiến, Lênin đã vạch trần bản chất của chủ nghĩa Makhơ.
Makhơ (1838-1916), một nhà triết học ngời áo theo quan điểm của chủ
nghĩa duy tâm chủ quan đã sáng lập ra chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán nhằm bác
bỏ chủ nghĩa duy vật biện chứng nhng lại giả bộ đứng trên quan điểm thực chứng
luận tối tân nhất, hiện đại nhất. T tởng của Makhơ vợt cả trên t tởng của chủ
nghĩa duy tâm lẫn chủ nghĩa duy vật. Vì vậy, có thể thay thế đợc triết học Mác. Đặc
biệt, những t tởng của Makhơ lại đợc chính một số ngời mệnh danh là học trò của
Mác trong đảng Menxêvích và Bônxêvích nh: Iskêvich hay Bôgđarôp khuyếch trơng, tán phát làm ảnh hởng mạnh mẽ trong phong trào công nhân. Trớc tình hình
đó, Lênin đã vạch trần bản chất duy tâm chủ quan của Makhơ khi ông này cho rằng
cái tồn tại đích thực thế giới không phải là sự vật hay vật thể mà là các yếu tố của
thế giới nh là âm thanh, ánh sáng, màu sắc, mùi vị, sức ép sự vật mà chúng ta
thấy đó chỉ là phức hợp của các yếu tố mà thôi. Song, Makhơ lại cho rằng: các
yếu tố đó không phải là vật chất và cũng không phải là tinh thần mà là cái trung
gian của hai thứ đó.
Khi đấu tranh chống lại quan niệm của chủ nghĩa Makhơ, Lênin đã vạch rõ
những quan niệm ấy có quan hệ hữu cơ với chủ nghĩa duy tâm khách quan của
Beccơli và Hium. Về bản chất của chủ nghĩa Makhơ hay chủ nghĩa kinh nghiệm
phê phán là chủ nghĩa duy tâm chủ quan đang núp dới những cái tên mỹ miều mà
thôi và không những là chủ nghĩa duy tâm chủ quan mà còn là chủ nghĩa duy tâm
cực đoan nhất thành chủ nghĩa duy ngã. Ngời viết: Triết học của các ngài chỉ là
chủ nghĩa duy tâm đã uổng công che đậy sự trần chụi của chủ nghĩa duy ngã của
mình bằng một thuật ngữ khách quan hơn 1. Đồng thời, Lênin cũng đã khẳng
định tính đảng của triết học Mác, Ngời cho rằng: Triết học hiện đại cũng nh triết
1: Lênin toàn tập, tập 18, Nxb tiến bộ, Matxcơva, 1980, tr. 56.
XOSFh1vVo2687MK
