1
1
ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT MÔN
H
ỌC LUẬT NGÂN HÀNG
TS Nguyễn Văn Vân
Khoa Lu
ật Thương Mại
Tp Hồ Chí Minh, tháng 12 năm 2011
ĐẠI HỌC LUẬT TP HCM
(sử dụng cho các lớp CLC)
2
PHẦN I. GIỚI THIỆU MÔN HỌC
1. Tên môn học: Luật ngân hàng
Số tín chỉ : 02 (30 tiết tín chỉ)
Trong đó: Lý thuyết : 20 tiết
Th
ảo luận: 10 tiết TC x 2 = 20 tiết
T
ổng cộng: 40 tiết
3
2. TÓM TẮT NỘI DUNG MÔN HỌC
LU
LU
Ậ
Ậ
T
T
NGÂN H
NGÂN H
À

Ậ
T
T
NGÂN H
NGÂN H
À
À
NG
NG
Đ
Đ
Ị
Ị
A V
A V
Ị
Ị
PH
PH
Á
Á
P
P
LÝ C
LÝ C
Ủ
Ủ
A
A
NHNNVN

Á
P LU
P LU
Ậ
Ậ
T
T
QU
QU
Ả
Ả
N LÝ
N LÝ
TI
TI
Ề
Ề
N T
N T
Ệ
Ệ
V
V
À
À
NGO
NGO
Ạ
Ạ
I H

C
Ấ
Ấ
P T
P T
Í
Í
N
N
D
D
Ụ
Ụ
NG
NG
PH
PH
Á
Á
P LU
P LU
Ậ
Ậ
T
T
V
V
Ề
Ề
D

ần thiết cho môn học Luật Ngân hàng.
• Có
được kiến thức cơ bản về thực tiễn hoạt động ngân
hàng
5
3. MỤC TIÊU MÔN HỌC
• 3.2. MỤC TIÊU KỸ NĂNG
• Tìm kiếm, thu thập thông tin, phân tích và
x
ử lý thông tin để giải quyết những tình
hu
ống, vụ việc phát sinh
• Áp d
ụng đúng pháp luật để giải quyết
nh
ững tình huống trong lĩnh vực ngân
hàng
6
Mục tiêu kỹ năng (tt)
• Tư vấn pháp luật cho các chủ thể kinh
doanh ngân hàng và các
đối tương khác
để bảo về tốt quyền lợi của mình khi tham
gia vào quan h
ệ dịch vụ ngân hàng.
2
7
Các mục tiêu khác
• Phát triển kĩ năng cộng tác, làm việc
nhóm.

h
ọc tập.
• Nâng cao ý th
ức trách nhiệm đối với các hoạt động của
nhóm
9
4. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
• Kiến thức lý thuyết: Giáo viên cung cấp tài
li
ệu, hồ sơ vụ việc, bản án => SV tự học
nghiên c
ứu => SV thảo luận nhóm =>
Th
ảo luận hoặc giải quyết tình huống trên
l
ớp có chủ trì của GV => Kết luận vụ việc
và c
ủng cố kiến thức lý thuyết
• K
ỹ năng: chia nhóm 3 SV để đàm
phán/so
ạn thảo/ kiểm tra/ phản biện/ viết
bài
tư vấn cho khách hàng; nghiên cứu
tình hu
ống/ đề xuất phương án giải quyết
10
5. Đánh giá
• Điểm tra tra thường xuyên: 30%, trong đó
10% chuyên c

13
1. KHÁI QUÁT VỀ NGÂN HÀNG (NH) VÀ
HO
ẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
1.1. L
ịch sử hình thành và phát triển của
NH và ho
ạt động NH
• 1.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của hoạt động
NH và NH trên th
ế giới
• Các ho
ạt động NH sơ khai (nhận tiền gửi, cho vay; mua
bán,
trao đổi các loại tiền, thanh toán).
•
Giai đoạn hình thành các NH đầu tiên trên thế giới.
• H
ệ thống NH một cấp.
•
Giai đoạn hình thành các NH phát hành; sự ra đời của
h
ệ thống NH hai cấp.
14
1.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của hoạt
động NH và NH trên thế giới (tt)
• Mô hình h
ệ thống ngân hàng đa năng
• Mô hình hệ thống ngân hàng đơn năng
• Mô hình hệ thống ngân hàng hỗn hợp

c
ấp với các mốc quan trọng: hai Pháp lệnh năm
1990 và hai Luật năm 1997)
• H
ệ thống NH Việt Nam hiện nay: hệ thống NH
hai c
ấp, bao gồm: NHNN Việt Nam và các Tổ
chức tín dụng (TCTD).
• Xu th
ế phát triển và hội nhập của hệ thống ngân
hàng VN
17
1.2. Khái niệm, đặc điểm hoạt động NH
• Khái niệm hoạt động NH theo pháp luật
m
ột số quốc gia.
• Khái ni
ệm hoạt động ngân hàng theo
pháp lu
ật ngân hàng Hoa Kỳ
• Khái niệm hoạt động ngân hàng theo
PL m
ột số quốc gia EU
18
1.2. Khái niệm, đặc điểm hoạt động NH
• Khái niệm hoạt động ngân hàng theo
PL C
ộng hòa LB Nga, Trung Quốc
• Khái ni
ệm hoạt động NH theo pháp luật

ịch vụ tài chính
• Ho
ạt động ngân hàng là hoạt động thuộc
nhóm ngà
nh thương mại dịch vụ (dịch vụ
tài chính) theo các tiêu chí phân loại của
WTO
21
Các đặc điểm của hoạt động ngân hàng (tt)
• Ho
ạt động NH là hoạt động có đối
tượng kinh doanh là tiền tệ và các dịch
v
ụ NH;
• Ho
ạt động NH là hoạt động kinh doanh
có
điều kiện, được tiến hành bởi các
TCTD và các t
ổ chức khác được NHNH
Vi
ệt Nam cấp giấy phép, chịu sự quản
lý c
ủa NHNH Việt Nam;
22
Các đặc điểm của hoạt động ngân hàng (tt)
• Ho
ạt động NH là hoạt động quan trọng,
chi ph
ối, ảnh hưởng các lĩnh vực kinh

2.1. Khái niệm Luật Ngân hàng
• Các quan điểm về ngành Luật NH trong
khoa h
ọc pháp lý và trong luật thực định
c
ủa các nước.
• Khái ni
ệm Luật NH: Là một bộ phận cấu
thành h
ệ thống pháp luật quốc gia, tổng
h
ợp các qui phạm pháp luật do cơ quan
nhà nước ban hành hoặc thừa nhân, điều
ch
ỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong
quá trình nhà
nước tổ chức, quản lý hệ
thống NH và các quan hệ phát sinh trong
quá trình ho
ạt động NH.
26
2.1. Khái niệm Luật Ngân hàng (tt)
• Điểm tương đồng và khác biệt giữa Luật
NH và Lu
ật NSNN, Luật Bảo hiểm, Luật
Dân s
ự và các ngành luật khác.
• M
ối liên hệ giữa Luật ngân hàng và các
ngành lu

hàng c
ủa các TCTD (bao gồm hoạt động ngoại hối, hoạt
động tín dụng và các hoạt động dịch vụ ngân hàng
khác);
28
2.2. Đối tượng & phương pháp
điều chỉnh của Luật NH (tt)
• Giới thiệu các phương pháp điều chỉnh
chung
•
Phương pháp điều chỉnh luật ngân hàng:
• Tính phù h
ợp của phương pháp điều
ch
ỉnh
29
2.3. Nguồn của Luật NH
- Quan niệm về nguồn luật ngân hàng
- Vai trò c
ủa điều ước quốc tế trong lĩnh vực
ti
ền tệ ngân hàng
- Vai trò c
ủa tập quán thương mại và các bộ
quy tắc trong hoạt động tài chính- ngân
hàng qu
ốc tế (thư tín dụng, bao thanh
toán, cho thuê tài chính, mua bán n
ợ, nhờ
thu)

Các mô hình về vị trí pháp lý của ngân hàng
trung ương (NHTW) trên thế giới:
• NHTW trực thuộc Quốc hội;
• NHTW tr
ực thuộc Chính phủ;
• NHTW tr
ực thuộc Bộ Tài chính,
• Phân tích tính ưu việt và khiếm khuyết
c
ủa mô hình
34
1.1. Khái niệm Ngân hàng nhà nước Việt
Nam (tt)
• Tính độc lập của ngân hàng TW trong
ho
ạch định và xây dựng chính sách tiền tệ
quốc gia
• Quá trình thành l
ập và phát triển của
NHNNVN
• Ngân hàng nhà
nước Việt Nam
(NHNNVN): Là
cơ quan của Chính phủ
(trực thuộc CP - cơ quan ngang bộ) quản
lý nhà
nước về tiền tệ và hoạt động NH.
35
1.1. Khái niệm Ngân hàng nhà nước Việt
Nam (tt)

1.3. Chức năng của NHNNVN
• Cung ứng các dịch vụ tài chính, tiền tệ
cho Chính phủ;
• Cung
ứng các dịch vụ tài chính, tiền tệ
cho các TCTD.
38
• So sánh chức năng NHNNVN và các ngân
hàng TW các qu
ốc gia khác
• So sánh ch
ức năng NHNNVN và Bộ Tài
Chính
• So sánh ch
ức năng NHNNVN và các
NHTM
39
1.3. Nhiệm vụ và quyền hạn
NHNNVN
• - Các nhóm nhiệm vụ quyền hạn của ngân
hàng NHNNVN
• i) Nhóm nhi
ệm vụ và quyền hạn NHNNVN
trong vi
ệc thực hiện chức năng quản lý
nhà
nước
• ii) Nhóm nhi
ệm vụ và quyền hạn NHNNVN
trong vi

Địa vị pháp lý của chi nhánh NHNNVN tỉnh,
thành ph
ố trực thuộc TW;
iii) Địa vị pháp lý các đơn vị hành chính sự nghiệp;
iv)
Văn phòng đại diện NHNN tại T.p HCM.
42
- So sánh mô hình tổ chức nội bộ của
NHNNVN và các B
ộ trong CP
- Tính hi
ệu quả của mô hình tổ chức
8
43
2.2. Cơ cấu lãnh đạo, điều hành NHNNVN
- Mô hình lãnh đạo điều hành NHTW các
nước
- Mô hình lãnh
đạo, điều hành NHNNVN qua
các th
ời kỳ
- Mô hình lãnh đạo, điều hành hệ thống
NHNNVN hi
ện nay ở VN
i) Th
ống đốc và các Phó thống đốc:
ii) Giá
m đốc các chi nhánh, mối quan hệ
giữa Thống đốc và Giám đốc Chi nhánh,
44

47
3.3. Hoạt động tín dụng
• Khái quát về hoạt động tín dụng của
NHNNVN.
• Nguyên t
ắc, yêu cầu, mục đích của hoạt
động tín dụng
48
Các phương thức tín dụng:
• Cho vay dưới hình thức tái cấp vốn:
• Khái ni
ệm tái cấp vốn,
• ch
ủ thể tham gia hoạt động tái cấp vốn,
• m
ục đích tái cấp vốn.
• Các hình th
ức tái cấp vốn: chiết khấu các
gi
ấy tờ có giá; cho vay có bảo đảm bằng
c
ầm cố các giấy tờ có giá...
•
9
49
Các phương thức tín dụng:
• Cho vay nhằm phục hồi khả năng thanh
toán c
ủa các TCTD.
• B

 Kiểm tra , thanh tra việc thực hiện các
qui
định pháp luật về quản lý ngoại hối, kiểm
tra vi
ệc xuất, nhập ngoại hối
 Kiểm soát hoạt động ngoại hối của các
TCTD
 Thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn
khác v
ề quản lý ngoại hối theo qui định của
pháp lu
ật
53
3.6. Thanh tra kiểm soát, xử lý vi phạm trong lĩnh
vực kinh doanh tiền tệ và hoạt động ngân hàng
Đối tượng mục đích của thanh tra ngân hàng:
-T
ổ chức và hoạt động của TCTD và hoạt động ngân
h
àng cuả các tổ chức khác .
-G
óp phần đảm bảo an toàn hệ thống các tổ chức tín
d
ụng, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền,
phh
ục vụ việc thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia.
54
Nội dung thanh tra ngân hàng:
 Thanh tra chấp hành đúng pháp luật về tiền tệ
và hoạt động ngân hàng, việc thực hiện các qui định

57
1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, CÁC LOẠI
HÌNH T
Ổ CHỨC TÍN DỤNG (TCTD)
• 1.1. Khái niệm, đặc điểm TCTD
• Khái niệm TCTD theo pháp luật Việt Nam.
• Các khái ni
ệm “định chế tài chính”, “ngân
hàng trung gian”, “ngân hàng
thương mại”
trong pháp lu
ật nước ngoài.
• .
58
Đặc điểm TCTD:
• TCTD là doanh nghiệp thực hiện hoạt
động NH;
• Ho
ạt động NH của TCTD là hoạt động
chính,
thường xuyên
59
1.2. Các loại hình TCTD
a. Theo phạm vi, lĩnh vực hoạt động:
 Ngân hàng:
 TCTD phi ngân hàng: Công ty tài chính;
công ty cho thuê tài chính; các lo
ại hình
TCTD phi ngân hàng khác.
 Tổ chức tài chính vi mô.