K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 1

MC LC
XÊY DÛÅNG MƯÅT NÏÌN KINH TÏË ÀƯÅC LÊÅP TÛÅ CH ÚÃ VIÏÅT NAM TRONG QUẤ TRỊNH
HƯÅI NHÊÅP KINH TÏË QËC TÏË 2

KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ GIẤO DC – ÀÂO TẨO, PHẤT TRIÏÍN NGÛÚÂI 14
VAI TRÔ CA KHOA HỔC CÚ BẪN TRONG NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC 27
CHƯỴ MẨNH, CHƯỴ ËU TRONG TÊM L CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM KHI ÀI VÂO THÚÂI ÀẨI VÙN
MINH TRĐ TỤÅ 38

CƯNG NGHÏÅ THƯNG TIN – ÀƯÅNG LÛÅC PHẤT TRIÏÍN TRONG NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC 44
CƯNG NGHÏÅ SINH HỔC VIÏÅT NAM – THÛÅC TRẨNG, TRIÏÍN VỔNG VÂ GIẪI PHẤP 66
ÀỐNG GỐP CA NGÂNH CƯNG NGHÏÅ SINH HỔC VIÏÅT NAM VÂO NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC:
THÛÅC TRẨNG VÂ GIẪI PHẤP 76

KINH TÏË TRI THÛÁC – VAI TRÔ CA DOANH NGHIÏÅP 93
NÊNG CAO VAI TRÔ CA NHÂ NÛÚÁC VÂ PHẤP LÅT TRONG QUẤ TRỊNH CHUÍN ÀƯÍI
SANG NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC ÚÃ VIÏÅT NAM 103

QUÌN SÚÃ HÛÄU TRĐ TỤÅ – MƯÅT ÀIÏÌU KIÏÅN CHO PHẤT TRIÏÍN KINH TÏË TRI THÛÁC ÚÃ
VIÏÅT NAM 113

ẪNH HÛÚÃNG CA NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC ÀƯËI VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẪI QUËT VIÏÅC LÂM ÚÃ
VIÏÅT NAM 129

LÛÚÅC GHI CẤC KIÏËN THẪO LÅN TẨI HƯÅI TRÛÚÂNG 138
PHẤT BIÏÍU KÏËT THC HƯÅI THẪO 166

KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀƯËI VÚÁI VIÏÅT NAM 2

K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 3

kếo dâi vâ àùåt cấc qëc gia trûúác nguy cú ca cấc cåc chiïën tranh,
do vêåy àïí àưëi phố vúái nhûäng nguy cú àố mưåt nïìn kinh tïë àưåc lêåp tûå
ch àậ àûúåc hiïíu lâ mưåt nïìn kinh tïë cố khẫ nùng tûå àẫm bẫo cấc
nhu cêìu ca àêët nûúác, câng nhiïìu câng tưët. Mưåt cú cêëu hoân chónh,
hóåc tûúng àưëi hoân chónh lâ qëc sấch ca mư hònh nây. Trong àố
nhûäng ngânh cưng nghiïåp nùång, àùåc biïåt lâ nhûäng ngânh cưng
nghiïåp nïìn tẫng gưìm nùng lûúång, sẫn xët cấc ngun liïåu cú bẫn
nhû sùỉt thếp, hoấ chêët, lổc dêìu, xi mùng àûúåc àùåc biïåt ch trổng
tûâ àêìu. Quan àiïím ûu tiïn phất triïín cưng nghiïåp nùång àùåc biïåt lâ
ngânh cú khđ, chïë tẩo mấy, cng chđnh lâ quan àiïím ca mư hònh
nây. Quan àiïím cú cêëu ngânh ca nïìn kinh tïë àưåc lêåp tûå ch theo
mư hònh nây nhêën mẩnh àïën têìm quan trổng ca viïåc tûå àẫm bẫo
cấc nhu cêìu trong nûúác, d phẫi chõu nhûäng bêët lúåi vïì hiïåu quẫ, vâ
hêìu nhû khưng tđnh túái nhûäng lúåi thïë so sấnh qëc tïë. Nhâ nûúác
sùén sâng xêy dûång cấc nhâ mấy luån kim, lổc dêìu, hoấ chêët àïí tûå
àẫm bẫo nhu cêìu trong nûúác, khưng kïí giấ thânh cao, cng khưng
tđnh túái sûå dû thûâa cấc sẫn phêím nây trong khu vûåc. Ûu tiïn hâng
àêìu lâ khưng ph thåc vâo bïn ngoâi. Do vêåy Nhâ nûúác phẫi tòm
kiïëm cấc ngìn tâi chđnh, têån thu cao àïí tùng thu cho ngên sấch,
phất hânh cưng trấi nhiïìu àïí vay ca dên vâ cẫ nûúác ngoâi, vay núå
cấc ngên hâng vâ tưí chûác tâi chđnh qëc tïë, cấc chđnh ph, kïí cẫ
phẫi phất hânh thïm giêëy bẩc Ngìn tâi chđnh trïn àêy sệ àûúåc
chđnh ph sûã dng àïí xêy dûång cấc nhâ mấy, mua cấc thiïët bõ,
ngun vêåt liïåu, v.v vâ phẫi thûâa nhêån lâ tònh trẩng tham nhng
lậng phđ thûúâng xêíy ra khấ nghiïm trổng ngay trong quấ trònh xêy
dûång, mua sùỉm thiïët bõ. Khi nhâ mấy àûúåc xêy cêët xong, thò giấ
thânh thûåc tïë ca nố àậ cao hún giấ thõ trûúâng, vâ àûúng nhiïn nố
phẫi àûúåc tđnh vâo chi phđ khêëu hao ca cấc sẫn phêím lâm ra.

àưng àẫo ngûúâi tiïu dng vâ cẫ ngûúâi sẫn xët nûäa. Cấc tđnh toấn
vïì giấ trõ kinh tïë cho thêëy lâ thiïåt hẩi chung cho xậ hưåi àậ lúán hún
nhiïìu so vúái lúåi đch ca nhốm ngûúâi àûúåc bẫo hưå.
- Duy trò bẫo hưå tònh trẩng lẩc hêåu vïì cưng nghïå tưí chûác quẫn
l. Cấc ngânh àûúåc bẫo hưå cao àậ duy trò àûúåc mûác lúåi nhån àấng
ra khưng cố, do vêåy hổ khưng cêìn àưíi múái cưng nghïå vâ tưí chûác
quẫn l. Sûå lẩc hêåu kếo dâi ca cấc ngânh nây àậ lâm cho nïìn kinh
tïë àêët nûúác bõ tt hêåu xa hún so vúái cấc qëc gia khấc.
- Chđnh sấch bẫo hưå cao àậ lâm mếo mố mưi trûúâng àêìu tû. Do
cấc ngânh àûúåc bẫo hưå ln cố lúåi nhån cao, ưín àõnh, đt ri ro, nïn
cấc nhâ àêìu tû àưí xư vâo cấc ngânh nây, trưën khỗi cấc ngânh phẫi
àưëi mùåt vúái cẩnh tranh qëc tïë. Nïìn kinh tïë àêët nûúác sệ phất triïín
mếo mố thiïn lïåch vïì nhûäng ngânh àûúåc bẫo hưå, kếm hiïåu quẫ.
Nhûäng ngânh nây câng ngây câng nhiïìu àậ hònh thânh ra mưåt
nhốm lúåi đch chưëng lẩi hưåi nhêåp qëc tïë.
- Hẩn chïë viïåc múã rưång thõ trûúâng. Thûåc tïë cho thêëy, mưåt qëc
gia câng bẫo hưå cao bao nhiïu, thò thõ trûúâng ca qëc gia àố câng
bõ thu hểp bêëy nhiïu. L do lâ do bẫo hưå cao, nïn giấ cẫ cấc sẫn
phêím trong nûúác lâm ra cao hún giấ qëc tïë, khưng cố khẫ nùng
K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 5

cẩnh tranh trïn thõ trûúâng trong vâ ngoâi nûúác. Mùåt khấc do thụë
nhêåp khêíu cao, giấ hâng bïn ngoâi thêëp hún trong nûúác, nïn tònh
trẩng bn lêåu sệ phất triïín, thûúâng trúã thânh qëc nẩn, khưng
kiïím soất àûúåc. Hâng ngoẩi àậ ngêëm ngêìm chiïëm lơnh thõ trûúâng
nưåi àõa.
Nïìn kinh tïë àưåc lêåp tûå ch vúái nhûäng àùåc trûng trïn àêy ca
mư hònh kinh tïë hûúáng nưåi, hay thay thïë nhêåp khêíu àậ dêỵn àïën
nhûäng hêåu quẫ nghiïm trổng. Cưång hoâ Dên ch Nhên dên Triïìu
Tiïn vâo àêìu nhûäng nùm 60 àậ dûúng cao ngổn cúâ ca ch nghơa

qëc gia phẫi tòm kiïëm mưåt mư hònh phất triïín khấc, mưåt cấch hiïíu
khấc vïì tđnh àưåc lêåp tûå ch ca nïìn kinh tïë.
2. Nïìn kinh tïë àưåc lêåp tûå ch trong àiïìu kiïån hưåi nhêåp kinh tïë
qëc tïë
Trong vâi chc nùm gêìn àêy, tònh hònh thïë giúái àậ cố nhûäng
thay àưíi rêët quan trổng, theo cấc hûúáng ch ëu sau àêy:
a) Xu thïë hoâ bònh, húåp tấc vâ phất triïín àậ ngây câng trúã
thânh xu thïë chđnh thay cho sûå àưëi àêìu giûäa cấc siïu cûúâng, sûå
xung àưåt, chẩy àua v trang giûäa hai hïå thưëng xậ hưåi àưëi lêåp; cấc
hònh thûác ch nghơa thûåc dên c vâ múái, cấc cåc chiïën tranh xêm
lûúåc àậ bõ lïn ấn khùỉp núi. Àêy lâ mưåt àiïìu kiïån rêët quan trổng
gip cho cấc qëc gia cố thïí múã cûãa àêët nûúác, tham gia hưåi nhêåp
kinh tïë qëc tïë, vâ do vêåy cố thïí phất triïín cấc quan hïå tu thåc
lêỵn nhau. Mư hònh kinh tïë phất triïín trong xu thïë hoâ bònh, húåp tấc
àang thay thïë cho mư hònh kinh tïë phất triïín trong tònh trẩng àưëi
àêìu vâ chiïën tranh lẩnh. Mưåt nïìn kinh tïë àûúåc xêy dûång trong àiïìu
kiïån phẫi ln ûáng phố vúái cấc cåc chiïën tranh d lâ lẩnh àậ khấc
hoân toân vúái mưåt nïìn kinh tïë phất triïín trong xu thïë hoâ bònh vâ
húåp tấc. Mưåt bïn phẫi thûåc thi chđnh sấch tûå cung tûå cêëp, cưng
nghiïåp phẫi gùỉn bố vúái qëc phông, khi xêy dûång cấc cưng trònh
phẫi tđnh àïën khẫ nùng chõu àûång àûúåc chiïën tranh tân phấ v.v ,
nghơa lâ mưåt nïìn kinh tïë cố tđnh chiïën tranh chi phđ cao, hiïåu quẫ
thêëp; côn mưåt bïn khấc thûåc thi chđnh sấch húåp tấc, hưåi nhêåp qëc
tïë sêu rưång, lêëy viïåc tùng hiïåu quẫ kinh tïë, tùng sûác cẩnh tranh ca
nïìn kinh tïë lâ qëc sấch hâng àêìu.
b) Xu thïë phất triïín cưng nghïå chuín àưíi sang nïìn kinh tïë tri
thûác
Trong nhûäng thêåp k vûâa qua sûå phất triïín ca cưng nghïå àậ
cố nhûäng bûúác tiïën hïët sûác to lúán trïn nhiïìu mùåt, àùåc biïåt lâ cưng
nghïå thưng tin àang chuín nïìn kinh tïë thïë giúái tûâ mưåt nïìn kinh tïë

nhûäng ngânh cưng nghïå cao, nhûäng ngânh kinh tïë tri thûác. Hiïån
khoẫng 50% GDP ca cấc nûúác OECD lâ àậ dûåa trïn tri thûác. Lúåi
nhån ca cấc hậng Intel, Microsoft àậ àẩt mûác 24% doanh thu kếo
dâi trong nhiïìu nùm, trong khi lúåi nhån ca cấc hậng thåc cấc
ngânh cưng nghiïåp truìn thưëng chó àẩt úã mûác trïn 10% nùm, thêåm
chđ côn thêëp hún. Thûåc tïë trïn àêy cho thêëy cấc ngânh cưng nghiïåp
nïìn tẫng, cưng nghiïåp nùång then chưët vưën àûúåc xem lâ tr cưåt ca
cấc qëc gia vúái cấc ưng vua thếp, vua dêìu lûãa, vua ư tư v.v àang
ngây câng li vâo dơ vậng, nhûúâng chưỵ cho cấc ngânh kinh tïë múái -
cấc ngânh kinh tïë tri thûác.
c) Xu hûúáng toân cêìu hoấ, hưåi nhêåp kinh tïë qëc tïë phất triïín
nhanh chống
Xu hûúáng toân cêìu hoấ vâ hưåi nhêåp kinh tïë qëc tïë phất triïín
nhanh chống sệ dêỵn túái hïå quẫ lâ: biïn giúái kinh tïë ca cấc qëc gia
sệ ngây câng giẫm, do hâng râo thụë quan vâ phi thụë quan sệ bõ
KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀƯËI VÚÁI VIÏÅT NAM 8

bậi bỗ dêìn, mưåt nïìn kinh tïë toân cêìu khưng biïn giúái sệ xët hiïån,
cấc quan hïå tu thåc lêỵn nhau giûäa cấc nïìn kinh tïë qëc gia sệ
phất triïín, cấc thïí chïë kinh tïë toân cêìu sệ hònh thânh v.v Trong
àiïìu kiïån àố, mưåt nïìn kinh tïë mën khưng lïå thåc vâo bïn ngoâi,
mën tûå àẫm bẫo lêëy cấc nhu cêìu thiïët ëu, chùỉc chùỉn lâ sệ khưng
cố chưỵ àûáng chên. Mưåt nïìn kinh tïë phất triïín hiïåu quẫ sệ phẫi lâ
mưåt nïìn kinh tïë gưìm nhûäng ngânh cố lúåi thïë cẩnh tranh cao, vâ
àûúng nhiïn lâ phẫi tu thåc vâo thõ trûúâng thïë giúái.
Trong àiïìu kiïån nïìn kinh tïë thïë giúái phất triïín vúái nhûäng àùåc
trûng ch ëu trïn àêy, mư hònh phất triïín kinh tïë theo hûúáng hưåi
nhêåp kinh tïë qëc tïë àang xët hiïån. Mư hònh nây khấc hùèn mư
hònh kinh tïë hûúáng nưåi: mưåt bïn lêëy thõ trûúâng toân cêìu trong àố cố
thõ trûúâng qëc gia lâm cùn cûá àïí phất triïín cấc ngânh kinh tïë cố

mưåt qëc gia chêu Êu nâo kïí cẫ Cưång hoâ Liïn bang Àûác cố thïí sẫn
xët 100% cấc linh kiïån ca ư tư, vò lâm nhû vêåy lâ dẩi dưåt, khưng
cố hiïåu quẫ. Cấc qëc gia sẫn xët ư tư chó sẫn xët khoẫng 30%-
40% linh kiïån, nhûäng sẫn phêím cố lúåi thïë nhêët, côn lẩi hổ nhêåp
khêíu ca cấc qëc gia khấc. Ngay cưng ty Boing ca M cng àậ
nhêåp khêíu hâng loẩt linh kiïån tûâ hâng chc qëc gia khấc.
Ngay cấc qëc gia cố nhiïìu ngânh cưng nghiïåp nïìn tẫng khấ
phất triïín nhû Nhêåt, mâ vêỵn ph thåc vâo bïn ngoâi mưåt cấch
àấng súå. Nhêåt phẫi nhêåp 100% dêìu mỗ àïí cố ngânh hoấ dêìu, vâ
nùng lûúång àiïån, nhêåp khêíu phêìn lúán qúång sùỉt àïí cố ngânh luån
kim, nhêåp khêíu phêìn lúán bùçng phất minh sấng chïë àïí cố ngânh
cưng nghiïåp chïë tẩo Nïëu cố chiïën tranh xẫy ra, cấc hoẩt àưång
nhêåp khêíu nây chó bõ ngûng trïå mưåt vâi tìn thưi, thò nhûäng ngânh
cưng nghiïåp trïn sệ hoân toân tï liïåt, vâ nïìn kinh tïë Nhêåt lâm sao
trấnh khỗi chêën àưång vâ tưín thêët. Nïëu súå sûå ph thåc nây, nûúác
Nhêåt sệ khưng thïí phất triïín àûúåc. Nhûng àïí b lẩi, Nhêåt lẩi xët
khêíu ư tư, hâng àiïån tûã vâ nhiïìu loẩi hâng chêët lûúång cao khấc,
båc cấc qëc gia khấc lïå thåc vâo Nhêåt vïì cấc mùåt hâng nây.
Chđnh mưëi quan hïå lïå thåc lêỵn nhau nây àậ lâm cho kinh tïë Nhêåt
cố thïí àûáng vûäng ngay trong cẫ cåc khng hoẫng dêìu lûãa àậ xêíy
ra trong nhûäng nùm 70.
Vêåy trong àiïìu kiïån hưåi nhêåp kinh tïë qëc tïë phất triïín, mưåt
nïìn kinh tïë àưåc lêåp tûå ch phẫi cố nhûäng chín mûåc gò? Cố kiïën
àậ nïu ra quấ nhiïìu chín mûåc, nâo lâ khưng lïå thåc vâo bïn
ngoâi trong viïåc hoẩch àõnh cấc chiïën lûúåc, chđnh sấch phất triïín,
nâo lâ cố thïí tûå àûáng vûäng, giûä ưín àõnh trûúác mổi biïën àưång úã bïn
ngoâi, nâo lâ phẫi giûä àûúåc an ninh lûúng thûåc, nùng lûúång, mưi
trûúâng, àẫm bẫo cố tđch lu, cố cấc ngânh cưng nghiïåp nïìn tẫng, cố
kinh tïë vơ mư ưín àõnh, v.v Trïn thûåc tïë khố cố thïí cố mưåt nïìn kinh
tïë àưåc lêåp tûå ch l tûúãng nhû vêåy. Àïën nhû nïìn kinh tïë M, àûáng

nïëu sûå tu thåc nhiïìu hún àố àẫm bẫo tưët hún cho lúåi đch phất
triïín qëc gia, thò khưng cố l gò lẩi khưng chêëp nhêån. Nïìn kinh tïë
nûúác ta trong thúâi k àưíi múái àậ ngây câng tu thåc hún vâo bïn
ngoâi, kim ngẩch xët nhêåp khêíu nùm 1999 ca nûúác ta àậ chiïëm
túái trïn 90% GDP, vưën àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi àậ chiïëm khoẫng
28% tưíng àêìu tû xậ hưåi, nghơa lâ vïì hai chó sưë trïn nûúác ta àậ àûúåc
xïëp hâng àêìu trong cấc nûúác àang phất triïín. Nïëu cấch àêy 15 nùm
cng vïì hai chó sưë trïn nûúác ta àậ àûáng hâng cëi, nghơa lâ nïìn
kinh tïë nûúác ta àậ đt bõ lïå thåc vâo bïn ngoâi nhêët vâ cng lâ kếm
phất triïín nhêët vâ àậ lêm vâo khng hoẫng. Nhûng rộ râng thúâi k
nïìn kinh tïë nûúác ta râng båc vâo bïn ngoâi nhiïìu hún, lâ thúâi k
phất triïín vâ tiïën bưå hún, cấc lúåi đch phất triïín ca àêët nûúác àûúåc
àẫm bẫo tưët hún, vâ tđnh àưåc lêåp, tûå ch ca nïìn kinh tïë cng cao
hún trûúác.
K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 11

Thûá hai, sûác cẩnh tranh ca nïìn kinh tïë phẫi àûúåc cẫi thiïån vâ
tùng dêìn. Sûác cẩnh tranh nây phẫi àûúåc thïí hiïån cấc mùåt:
- Thïí chïë chđnh trõ, kinh tïë, xậ hưåi phẫi à mẩnh, à tẩo ra mưåt
mưi trûúâng àêìu tû, kinh doanh thån lúåi, chi phđ thêëp, ri ro thêëp,
khẫ nùng sinh lúåi lúán.
- Cú cêëu kinh tïë gưìm nhûäng ngânh cố khẫ nùng cẩnh tranh cao,
cố khẫ nùng tûå àiïìu chónh, tûå rt lui khỗi nhûäng ngânh kếm khẫ
nùng cẩnh tranh.
- Cú cêëu doanh nghiïåp cng phẫi bao gưìm nhûäng doanh nghiïåp
cố sûác mẩnh cưng nghïå vâ trđ lûåc, à sûác cẩnh tranh trïn thûúng
trûúâng trong nûúác vâ qëc tïë.
- Ngìn nhên lûåc trong nûúác phẫi àûúåc àâo tẩo tưët vâ phất
triïín, sûã dng cố hiïåu quẫ.
Biïíu hiïån têåp trung ca sûác cẩnh tranh ca nïìn kinh tïë lâ úã

àûúng nhiïn sệ tấc àưång àïën mổi nïìn kinh tïë tham gia vúái cấc mûác
àưå khấc nhau. Mưåt nïìn kinh tïë đt tham gia hưåi nhêåp qëc tïë cố thïí
sệ chõu tấc àưång đt hún. Nhûng khẫ nùng ûáng phố vúái cåc khng
hoẫng lẩi tu thåc lúán hún vâo sûác cẩnh tranh ca nïìn kinh tïë vâ
mûác àưå gùỉn kïët lúåi đch qëc gia vâ qëc tïë. Chùèng hẩn, sûác cẩnh
tranh ca cấc nïìn kinh tïë Hưìng Kưng, Singapo lúán, cố dûå trûä ngoẩi
tïå lúán, nïn àậ hẩn chïë àûúåc tấc àưång xêëu ca cåc khng hoẫng khu
vûåc nùm 1997. Cấc qëc gia Thấi Lan, Hân Qëc, Inàưnïxia vò lâ
thânh viïn ca IMF vâ lúåi đch ca cấc qëc gia nây àậ liïn kïët khấ
chùåt chệ vúái lúåi đch qëc tïë, nïn IMF àậ hưỵ trúå tâi chđnh khấ lúán cho
cấc qëc gia nây. D nhû hiïån côn cố nhiïìu kiïën khấc nhau vïì cấc
giẫi phấp mâ IMF ấp àùåt cho cấc qëc gia trïn, nhûng phẫi thûâa
nhêån lâ hâng chc t USD mâ IMF hưỵ trúå cho cấc qëc gia nây vâo
thúâi àiïím khng hoẫng lâ rêët quan trổng.
D mưåt nïìn kinh tïë àậ hưåi à ba àùåc trûng trïn àêy, vêỵn cêìn cố
nhûäng biïån phấp phông ngûâa - phông ngûâa chiïën tranh, phông
ngûâa nhûäng cåc khng hoẫng tûâ bïn ngoâi tấc àưång, phông ngûâa
cấc chêën àưång chđnh trõ kinh tïë xậ hưåi. Nhûäng biïån phấp phông
ngûâa nây bao gưìm:
- Chđnh sấch ngoẩi giao phông ngûâa - lâ chđnh sấch thûåc hiïån
cấc cåc tiïëp xc, trao àưíi, cấc Hưåi nghõ thûúång àónh, Hưåi nghõ cấc
cêëp, Hưåi nghõ cấc chun gia thûúâng xun nhùçm trao àưíi thưng
tin, thẫo lån nhûäng vêën àïì bêët àưìng, thẫo lån cấc chđnh sấch, cấc
giẫi phấp an ninh qëc tïë vâ khu vûåc àïí trấnh cấc cåc xung àưåt
àấng tiïëc cố thïí xẫy ra.
- Cấc giẫi phấp ngùn ngûâa cấc cåc khng hoẫng kinh tïë vâ tâi
chđnh khu vûåc vâ qëc tïë. Cấc giẫi phấp nây bao gưìm sûå trao àưíi
thưng tin àêìy à, cưng khai vïì tònh hònh kinh tïë vơ mư, àùåc biïåt lâ
vïì tiïìn tïå vâ tâi chđnh, cấc dûå bấo triïín vổng àïí cấc qëc gia biïët vâ
cố àưëi sấch thđch húåp; tùng cûúâng khẫ nùng tû vêën vâ hưỵ trúå vïì tâi

1. Kinh tïë tri thûác lâ gò?
Trong thêåp k cëi cng ca thïë k XX cố mưåt sẫn phêím múái
cûåc k quan trổng, cố thïí nối lâ hïët sûác cú bẫn, ca thúâi àẩi thưng
tin lâ nïìn kinh tïë tri thûác (KTTT). Nïìn kinh tïë nây tẩo ra nhûäng
biïën àưíi to lúán trong mổi mùåt hoẩt àưång ca con ngûúâi vâ xậ hưåi: àố
lâ cú súã hẩ têìng múái ca xậ hưåi múái - xậ hưåi thưng tin, khấc hùèn nïìn
kinh tïë sûác ngûúâi vâ nïìn kinh tïë tâi ngun trong xậ hưåi nưng
nghiïåp vâ xậ hưåi cưng nghiïåp. Nïìn kinh tïë tri thûác lâ nïìn kinh tïë
dûåa trïn cưng nghïå cao, àố lâ nết àùåc trûng rêët tiïu biïíu ca nïìn
vùn minh thưng tin - sẫn phêím ca cấch mẩng thưng tin, cấch
mẩng tri thûác. Nối àïën tri thûác - sấng tẩo tri thûác, phưí biïën, truìn
th tri thûác, hổc têåp vâ lơnh hưåi tri thûác, ûáng dng tri thûác - khưng
thïí khưng nối àïën khoa hổc, cưng nghïå vâ giấo dc - àâo tẩo.
Tưí chûác húåp tấc vâ phất triïín (OECD) ca Liïn hiïåp qëc àõnh
nghơa kinh tïë tri thûác lâ kinh tïë àûúåc xêy dûång trïn cú súã sẫn xët,
phên phưëi vâ sûã dng tri thûác vâ thưng tin. Nối àún giẫn, àố lâ nïìn
kinh tïë dûåa vâo tri thûác. "Cấc ngânh sẫn xët vâ dõch v múái do
cưng nghïå cao tẩo ra nhû cấc dõch v khoa hổc cưng nghïå, cấc dõch
v tin hổc, cấc ngânh cưng nghiïåp cưng nghïå cao àûúåc gổi lâ
ngânh kinh tïë tri thûác. Cấc ngânh truìn thưëng nhû cưng nghiïåp,
nưng nghiïåp, nïëu àûúåc cẫi tẩo bùçng cưng nghïå cao, mâ giấ trõ do tri
thûác múái, cưng nghïå múái àem lẩi chiïëm trïn hai phêìn ba tưíng giấ
trõ, thò nhûäng ngânh êëy cng lâ ngânh kinh tïë tri thûác. Nïìn kinh tïë
gưìm ch ëu cấc ngânh kinh tïë tri thûác gổi lâ nïìn kinh tïë tri thûác"
K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 15

(Trđch theo GS. VS. Àùång Hûäu (ch biïn) "Cấch mẩng khoa hổc -
cưng nghïå hiïån àẩi vâ sûå xët hiïån nïìn kinh tïë tri thûác", Hâ Nưåi,
1999, bẫn thẫo, tr.32).
2. Tiïëp tc àưíi múái tû duy vïì giấo dc

Ri-lêy, Bưå trûúãng giấo dc M trong bâi "Mưåt pư ẫnh chp chúáp
nhoấng nïìn giấo dc M" vûâa àùng tẫi trong Tẩp chđ àiïån tûã thấng
KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀƯËI VÚÁI VIÏÅT NAM 16

6/2000 àậ viïët: phẫi nêng cao võ trđ ca giấo dc, giấo dc quët
àõnh sûác mẩnh ca nûúác M, thõnh vûúång ca nûúác M vâ tûúng lai
tûúi sấng ca nûúác M. Bẫn tưíng kïët ca y ban giấo dc ài vâo thïë
k XXI do UNESCO tưí chûác, Giùỉc Àúâ-lo lâm ch tõch, hoân thânh
nùm 1995 àậ lêëy tïn lâ "Giấo dc lâ ca cẫi nưåi sinh", tûác lâ kïët quẫ
giấo dc àưëi vúái mưỵi ngûúâi phẫi thânh nưåi lûåc ca mưỵi ngûúâi, vâ hún
nûäa nưåi lûåc nây phẫi cố khẫ nùng tẩo ra ca cẫi, ra phc lúåi cho mưỵi
ngûúâi vâ cẫ xậ hưåi. Bấo cấo nây nïu ra ngun l "hổc àïí biïët" phẫi
cng vúái "hổc àïí lâm"- nối theo ngưn ngûä ca l lån vïì nïìn kinh tïë
tri thûác - lâ giấo dc phẫi tẩo nïn vưën dûä liïåu vâ phẫi chuín tẫi
thânh thưng tin, thânh tri thûác, tûác lâ thânh cưng nghïå, vâo sẫn
xët.
Àêy lâ mưåt quan niïåm múái vïì tri thûác, khấc vúái cấch hiïíu tri
thûác trûúác àêy chó lâ tri thûác sấch vúã ca nïìn "giấo dc hû vùn"
(Phẩm Vùn Àưìng), nïìn giấo dc khoa cûã theo kiïíu cưí xûa c k
àang thõnh hânh úã nûúác ta. Vúái nïìn kinh tïë tri thûác giấo dc thưng
qua phẩm tr tri thûác àưëi vúái mưỵi ngûúâi, cng nhû àưëi vúái cưång
àưìng, vúái xậ hưåi phẫi àem lẩi mưåt giấ trõ thûåc, vâ hún thïë nûäa, mưåt
giấ trõ sưëng côn. Nhûng nối nhû vêåy hoân toân khưng nghơa lâ coi
thûúâng tri thûác sấch vúã. Ngûúåc lẩi, phẫi bùỉt àêìu tûâ àêy, nhûng tri
thûác sấch vúã trong sûá mïånh phc v nïìn kinh tïë tri thûác múái àûúåc
coi lâ dûä liïåu. Nïìn giấo dc trong thúâi àẩi kinh tïë tri thûác khưng
dûâng úã àêëy, mâ phẫi tẩo ra giấ trõ múái - giấ trõ thưng tin, giấ trõ
cưng nghïå - tûâ àố múái cố giấ trõ vêåt chêët, giấ trõ tinh thêìn cho cåc
àúâi, cho con ngûúâi. Suy rưång ra, thúâi àẩi múái vúái nïìn kinh tïë tri thûác
àôi hỗi mưåt cấch tiïëp cêån múái àưëi vúái giấo dc vâ àâo tẩo. ÚÃ M cố

hûúáng ra thïë giúái, hûúáng túái tûúng lai, nêng cao tưë chêët con ngûúâi
vâ phc v phất triïín kinh tïë xậ hưåi. Hay Phấp àïì ra 49 ngun tùỉc
rêët c thïí phất triïín giấo dc: ch trổng giấo dc ốc phï phấn,
chûúng trònh cấc mưn hổc úã phưí thưng phẫi ài theo hûúáng chun
mưn hốa cao kïët húåp vúái nghïì nghiïåp úã giai àoẩn cëi, trïn cấi nïìn
vùn hốa chung, ch trổng giấo dc hûúáng nghiïåp, giấo dc gùỉn bố
vúái viïåc lâm, tùng cûúâng phất triïín trung hổc vâ cao àùèng nghïì,
v.v M cố 10 tû tûúãng chó àẩo phất triïín giấo dc do Tưíng thưëng
cưng bưë: tùng cûúâng dẩy tiïëng mể àễ úã cêëp tiïíu hổc, toấn úã phưí
thưng, mổi hổc sinh àẩt chín kiïën thûác, cha mể vâo cåc, an toân,
k låt, khưng cố ma ty trong trûúâng, duy trò giấ trõ M, giấo dc
cho mổi ngûúâi, hiïån àẩi hốa cú súã vêåt chêët, v.v (Theo tâi liïåu ca
Trung têm thưng tin, Ban KGTW, 2000).
3. Giấo dc sët àúâi: phưí cêåp cưng nghïå trïn cú súã giấo dc
nhên cấch theo tinh thêìn giấo dc nhên vùn, nhên bẫn
Trong thúâi àẩi thưng tin, lûúång thưng tin ngây mưåt nhiïìu hún
(7 nùm lûúång thưng tin ca loâi ngûúâi tùng gêëp àưi), biïën àưíi cûåc k
nhanh chống (theo cấc nhâ nghiïn cûáu M, nhiïìu tri thûác hổc nùm
thûá nhêët àïën nùm cëi khốa àậ trúã thânh lẩc hêåu) àûúåc truìn àïën
mổi ngûúâi, vai trô ca tri thûác ngây câng quan trổng hún, quët
àõnh hún àưëi vúái phất triïín con ngûúâi, phất triïín giấo dc, phất
KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀƯËI VÚÁI VIÏÅT NAM 18

triïín xậ hưåi - kinh tïë. Cho nïn quan àiïím giấo dc sët àúâi do
UNESCO àïì ra tûâ nùm 1972 ngây câng trúã thânh mưåt quan àiïím
ch àẩo ca nïìn giấo dc cëi thïë k XX àêìu thïë k XXI, àùåc biïåt
trong nïìn giấo dc phc v sûå phất triïín nïìn kinh tïë tri thûác. Tû
tûúãng àố àậ àûúåc y ban giấo dc ài vâo thïë k XXI ca UNESCO
khùèng àõnh lẩi mưåt lêìn nûäa nhû lâ mưåt tû tûúãng chó àẩo sûå phất
triïín giấo dc - àâo tẩo trong thúâi àẩi ngây nay; cố thïí nối mẩnh mệ

múái). Mc tiïu c thïí lâ lâm sao mổi hổc sinh phẫi tiïëp cêån àûúåc vúái
mấy tđnh ("Digital divide"). Vâ nhû trïn àậ trònh bây, quấ trònh
giấo dc ngây nay khưng phẫi dûâng úã chưỵ lâm sao cố àûúåc cấc dûä
K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 19

liïåu cú bẫn, mâ phẫi chuín thânh k nùng, thânh tay nghïì. Àố lâ
tinh thêìn cú bẫn ca phưí cêåp cưng nghïå trong giấo dc - àâo tẩo
thúâi kinh tïë tri thûác, vâ phẫi hổc sët àúâi thò múái àẩt àûúåc u cêìu
nây. Cho nïn ngay tûâ giấo dc trung hổc phưí thưng àậ phẫi hïët sûác
ch túái giấo dc hûúáng nghiïåp vâ cẫ giấo dc nghïì nghiïåp. Hï-àú-
rđch Smđt (trđch theo "Kinh tïë tri thûác", Sàd, tr56-65) àậ phên tđch 3
mư hònh trûúâng trung hổc ca 3 nûúác: M, Nhêåt, Àûác. Ưng àậ phï
phấn nïìn giấo dc M vâ àûa ra nhêån xết chưỵ mẩnh vâ thânh cưng
ca mư hònh Àûác gổi lâ mư hònh "hïå thưëng giấo dc "kếp" - kïët húåp
giẫng dẩy úã lúáp hổc vúái hổc nghïì tẩi cú súã sẫn xët" vúái 2/3 cấc
thanh thiïëu niïn Àûác tûâ 16 àïën 19 tíi sau khi hổc xong lúáp 10, àïìu
tham gia chûúng trònh hổc nghïì trong 3 nùm. Ưng cng nhêån xết
rùçng "trûúâng trung hổc Nhêåt àang àâo tẩo vâ rên luån mưåt àưåi ng
àïí tiïën hânh cẩnh tranh toân cêìu", àưåi ng nây gưìm cấc em "rêët cố
k låt, nùỉm vûäng vêën àïì vâ cấc thưng tin, cố tay nghïì cao trong
nhiïìu lơnh vûåc". Bâi hổc nây rêët cố nghơa thúâi sûå cho chng ta.
Trong cấc mưn hổc úã mưåt sưë nûúác àậ ài vâo nïìn kinh tïë tri thûác,
nhû nûúác M chùèng hẩn, bïn cẩnh mưn tin hổc, hổ rêët ch trổng túái
cấc mưn hònh thânh vâ phất triïín cấc nùng lûåc chung, cấc k nùng
cú bẫn (àa nùng) cố thïí ûáng vâo nhiïìu lơnh vûåc hoẩt àưång, trong àố
rêët ch túái cấc k nùng sưëng vâ cấc k nùng xậ hưåi, àïí phất triïín
ngûúâi. Àố lâ cấc mưn hổc hën luån cho hổc sinh cố tû duy mẩch
lẩc, khẫ nùng biïíu àẩt thưng tin. Àưìng thúâi rêët ch hònh thânh hïå
thưëng thấi àưå ca con ngûúâi vúái mưi trûúâng sưëng, con ngûúâi vúái xậ
hưåi, vâ àùåc biïåt thấi àưå àưëi vúái bẫn thên, trong àố rêët ch giấo dc

cêåp cưng nghïå, ch trổng tin hổc, trong thúâi àẩi thưng tin vâ kinh tïë
tri thûác hïët sûác coi trổng giấo dc nhên vùn, nhên bẫn, lâm phong
ph thïm vùn hốa chung ca nhên loẩi, bẫo vïå loâi ngûúâi ài liïìn vúái
giûä gòn àưåc lêåp dên tưåc, àêëu tranh vâ húåp tấc trïn cú súã mưỵi ngûúâi
àûúåc tûå do phất triïín lâ àiïìu kiïån cho ngûúâi khấc àûúåc tûå do phất
triïín, nhû Cấc Mấc vâ Ùngghen àậ viïët trong Tun ngưn ca Àẫng
Cưång sẫn (1848). Nïìn kinh tïë tri thûác àôi hỗi vâ tẩo àiïìu kiïån cho
con ngûúâi phất triïín, coi trổng cấ tđnh vâ bẫn lơnh, phất huy tiïìm
nùng cûåc k phong ph ca con ngûúâi. Ngây nay ngûúâi ta ch dẩy
cấc tri thûác tiïìm êín bïn cẩnh cấc tri thûác hïå thưëng cưí àiïín; giấo dc
úã cấc nûúác bùỉt àêìu cố nïìn kinh tïë múái nây lẩi nối nhiïìu àïën trûåc
giấc bïn cẩnh thûác vâ tûå thûác; rêët ch giấo dc àêìu ốc phï
phấn bïn cẩnh rên luån khẫ nùng thđch nghi vâ ốc sấng tẩo.
4. Tiïëp tc àưíi múái, chêën hûng sûå nghiïåp giấo dc-àâo tẩo nûúác
nhâ
Nhûäng àiïìu trònh bêìy úã trïn àïìu gip chng ta suy nghơ vïì
phûúng hûúáng vâ cấch àưíi múái chêën hûng giấo dc nûúác nhâ, tuy
chng ta múái bùỉt àêìu tiïëp cêån vúái nïìn kinh tïë tri thûác:
- Tiïëp tc àưíi múái tû duy giấo dc
- Xem xết lẩi mc tiïu giấo dc, trïn cú súã àố biïn soẩn lẩi
chûúng trònh sấch giấo khoa. Ch trổng giấo dc àẩo àûác, chđnh trõ,
tû tûúãng, giấo dc truìn thưëng dên tưåc
K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 21

Ta hậy xem trònh àưå kinh tïë hiïån nay ca chng ta theo cấch
phên loẩi trong bẫng trònh bêìy dûúái àêy, àïí vêån dng vâo giấo dc
vâ àâo tẩo.
Nhûäng àùåc trûng ch ëu ca 3 giai àoẩn kinh tïë

I II III TT Cấc àùåc trûng

- Cưng nghïå sinh hổc - 2% gêìn 10%
- Cưng nghïå nùng lûúång tấi
sinh vâ nùng lûúång múái
- 2% gêìn 10%
- Cưng nghïå biïín - 2% gêìn 10%
KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀƯËI VÚÁI VIÏÅT NAM 22

- Cưng nghïå sẩch - 1% gêìn 5%
- Cưng nghïå vêåt liïåu múái - 1% gêìn 5%
- Cưng nghïå khưng gian - - gêìn 5%
- Cưng nghïå mïìm - - gêìn 5%
8 Kïët cêëu sûác lao àưång
- Nưng nghiïåp
- Cưng nghiïåp
- Cưng nghïå cao
trªn 50%
15-20%
-
10-20%
trïn 30%
10 -15%
dûúái 10%
dûúái 20%
trïn 40%
9 Tíi thổ 36 60 -70 trïn 70
10 T lïå tùng dên sưë cao thêëp rêët thêëp
11 Mûác àưå àư thõ hốa 25% 70% hẩ thêëp
dûúái 70%
12 Vai trô ca truìn thưng khưng lúán lín rêët lúán
13 Trònh àưå tưí chûác xậ hưåi àún giẫn phûác tẩp rêët phûác

phẫi àấp ûáng u cêìu ca cẫ ba nïìn kinh tïë: kinh tïë lao àưång, kinh
tïë tâi ngun vâ kinh tïë tri thûác. Chng tưi rêët quan têm àïën
nhûäng àùåc trûng ca ba nïìn kinh tïë nây vúái tûúãng chung lâ phất
triïín giấo dc nhùçm phất triïín con ngûúâi àïí ấp sất phc v cấc mc
tiïu phất triïín xậ hưåi - kinh tïë. úã àêy chng tưi àïì xët mưåt sưë biïån
phấp chiïën lûúåc chêën hûng vâ phất triïín giấo dc - àâo tẩo phc v
CNH, HÀH.
Mën thûåc hiïån àûúåc sûå phất triïín toân diïån con ngûúâi ài vâo
CNH, HÀH, chng ta coi trổng cẫ giấo dc nhâ trûúâng lêỵn giấo dc
gia àònh vâ xậ hưåi. úã àêy trûúác hïët nối àïën giấo dc nhâ trûúâng
trong hïå thưëng giấo dc qëc dên theo mc tiïu chiïën lûúåc vâ cấc tû
tûúãng chiïën lûúåc chó àẩo sûå phất triïín nïìn giấo dc nûúác nhâ ài vâo
thïë k XXI àậ ghi trong Nghõ quët Hưåi nghõ Ban chêëp hânh Trung
ûúng lêìn thûá hai (Khốa VIII). Ài vâo biïån phấp chiïën lûúåc, trong
thúâi gian túái, theo chng tưi nghơ, chng ta phẫi lâm mêëy viïåc sau
àêy:
+ Chín hốa. Tûâ mưåt nûúác nưng nghiïåp lẩc hêåu, kếm phất
triïín, nghêo nân, tuåt àẩi àa sưë dên cû m chûä, lẩi phất triïín giấo
dc trong nhûäng àiïìu kiïån hïët sûác khố khùn khi cố chiïën tranh
chng ta àậ lâm mổi cấch, ài bùçng mổi con àûúâng - ngûúâi biïët chûä
dẩy ngûúâi khưng biïët chûä, lúáp sû phẩm "gưëc àa", "gưëc mđt", lêëy gẩch
lâm phêën, lêëy sên lâm bân, v.v Chng ta àậ àûa cẫ mưåt dên tưåc
KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀƯËI VÚÁI VIÏÅT NAM 24

m chûä àïën chưỵ biïët chûä, dên trđ ngây mưåt cao, nhên lûåc ngây câng
cố vùn hốa, trònh àưå khoa hổc - cưng nghïå àûúåc nêng cao dêìn. Bêy
giúâ chng ta àậ cố mưåt hïå thưëng giấo dc tûúng àưëi hoân chónh -
mưåt nïìn qëc hổc nhên dên, à sûác àïí chín hốa têët cẫ cấc trûúâng,
hoẩt àưång dẩy vâ hổc, cấc phûúng tiïån giấo dc - àâo tẩo nhùçm vâo
mc tiïu giấo dc. Mổi thûá tûâng bûúác, tûâng phêìn, tûâ thêìy giấo,

tên, cẫi cấch nưåi dung, chûúng trònh hổc, sấch giấo khoa, kïë hoẩch
dẩy hổc, nhêët lâ mc tiïu àâo tẩo, vâ têët nhiïn cẫ viïåc triïín khai