K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 1

MC LC

LÚÂI NỐI ÀÊÌU ............................................................................................................................................ 2
LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU CA BAN TƯÍ CHÛÁC HƯÅI THẪO ................................................................................. 4
PHẤT BIÏÍU KHAI MẨC............................................................................................................................ 9
PHẤT BIÏÍU CHÂO MÛÂNG...................................................................................................................... 12
BẤO CẤO ÀÏÌ DÊỴN “KINH TÏË TRI THÛÁC VÚÁI CHIÏËN LÛÚÅC PHẤT TRIÏÍN CA VIÏÅT NAM”........... 15
NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC - MƯÅT CÚ HƯÅI MÚÁI CHO NÛÚÁC TA SAU HAI THÏË K............................. 35
XU THÏË PHẤT TRIÏÍN CA KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG TẤC ÀƯÅNG ÀƯËI VÚÁI QUAN HÏÅ
KINH TÏË QËC TÏË................................................................................................................................. 41

TRI THÛÁC VÂ PHẤT TRIÏÍN TRONG THÚÂI ÀẨI NGÂY NAY............................................................... 52
GỐP PHÊÌN TỊM HIÏÍU KINH TÏË TRI THÛÁC ......................................................................................... 65
KINH TÏË TRI THÛÁC KINH NGHIÏÅM CA MƯÅT SƯË NÛÚÁC PHẤT TRIÏÍN ............................................... 74
KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA CHO VIÏÅT NAM.................................................. 91
MƯÅT VÂI KIÏËN VÏÌ KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA VÚÁI VIÏÅT NAM................ 98
CƯNG NGHIÏÅP HOẤ, HIÏÅN ÀẨI HOẤ VÂ NÏÌN KINH TÏË DÛÅA TRÏN TRI THÛÁC ........................... 102
NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ MC TIÏU CƯNG NGHIÏÅP HOẤ-HIÏÅN ÀẨI HOẤ CA VIÏÅT NAM
TRONG TÊÌM NHỊN 2020 ...................................................................................................................... 108

KINH TÏË TRI THÛÁCVÂ VÊËN ÀÏÌ LÛÅA CHỔN MƯ HỊNH PHẤT TRIÏÍN ÚÃ VIÏÅ NAM (Cấc lån àïì)... 115
VÏÌ CON ÀÛÚÂNG XÊY DÛÅNG KINH TÏË TRI THÛÁC ÚÃ NÛÚÁC TA ....................................................... 131
XÊY DÛÅNG MƯÅT NÏÌN KINH TÏË ÀƯÅC LÊÅP TÛÅ CH ÚÃ VIÏÅT NAM TRONG QUẤ TRỊNH HƯÅI NHÊÅP
KINH TÏË QËC TÏË............................................................................................................................... 142KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀƯËI VÚÁI VIÏÅT NAM 2


K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 3

hưåi, thúâi cú, thấch thûác vâ nhûäng vêën àïì àùåt ra àưëi vúái Viïåt Nam
trûúác xu thïë phất triïín ca kinh tïë tri thûác, trïn cú súã àố àïì xët
nhûäng vêën àïì vïì chiïën lûúåc phất triïín àêët nûúác trong giai àoẩn túái,
cố nghơa àùåc biïåt quan trổng. Hưåi thẫo lêìn nây lâ bûúác khai phấ
àïí thûåc hiïån mc àđch àố.
Cấc tham lån trong Hưåi thẫo rêët phong ph, vúái nhûäng cấch
nhòn tûâ nhiïìu gốc àưå khấc nhau trong viïåc phên tđch, l giẫi mưåt
vêën àïì côn rêët múái mễ àưëi vúái nûúác ta. Hêìu hïët cấc tham lån àïìu
cố nhûäng àïì xët vïì ch trûúng, giẫi phấp, nhùçm àûa nûúác ta
nhanh chống tiïëp cêån nïìn kinh tïë tri thûác.
Xin trên trổng giúái thiïåu bẫn K ëu Hưåi thẫo àïí cấc àưìng chđ
tham khẫo.
Ban Tưí chûác Hưåi thẫo chên thânh cẫm ún cấc tấc giẫ àậ tham
gia nhiïåt tònh vâ cố trấch nhiïåm cao, àống gốp nhûäng bẫn tham
lån cố nhiïìu giấ trõ l lån vâ thûåc tiïỵn cho bẫn K ëu vâ mong
àûúåc tiïëp tc cưång tấc trong thúâi gian túái.
Ban Tưí chûác Hưåi thẫo

KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀƯËI VÚÁI VIÏÅT NAM 4

LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU
CA BAN TƯÍ CHÛÁC HƯÅI THẪO

Kđnh thûa cấc àưìng chđ lậnh àẩo Àẫng vâ Nhâ nûúác,
Kđnh thûa cấc q võ àẩi biïíu,
Kđnh thûa têët cẫ cấc àưìng chđ, cấc bẩn àưìng nghiïåp.
Hưm nay, àûúåc sûå quan têm ca lậnh àẩo cêëp cao ca Àẫng vâ
Nhâ nûúác ta, vúái sûå chó àẩo sất sao ca cấc àưìng chđ lậnh àẩo cấc cú

mưåt thåt ngûä múái, thåt ngûä nây cố thïí cố nhûäng biïën thiïn nhêët
àõnh nhû: "kinh tïë tri thûác" (knowledge economy) hay "nïìn kinh tïë
dûåa trïn tri thûác" (knowledge-based economy), "nïìn kinh tïë múái"
(new economy), hay "nïìn kinh tïë sưë hoấ" (digital economy), v.v.. vâ
v.v.. Nhûng tûåu chung lẩi, têët cẫ nhûäng thåt ngûä trïn, vïì thûåc
chêët, àïìu àang àïì cêåp túái mưåt xu thïë phất triïín múái, mưåt xu thïë
mang tđnh bûúác ngóåt, sệ ẫnh hûúãng ngây câng lúán túái àúâi sưëng
chđnh trõ vâ kinh tïë thïë giúái, àûúåc dûå àoấn cố khẫ nùng lâm cho vùn
minh thïë giúái cố nhûäng biïën àưíi vúái nhûäng tưëc àưå bêët thûúâng, dêỵn
túái sûå thay àưíi tẩo giai àoẩn phất triïín lõch sûã múái. Nïìn kinh tïë
nây, vúái viïåc lêëy tri thûác vâ sấng tẩo k thåt múái lâm cú súã, lêëy
toân cêìu lâm thõ trûúâng, cố thïí sệ lâm thay àưíi sêu sùỉc mư hònh
tùng trûúãng kinh tïë, kïët cêëu ngânh nghïì, thïí chïë kinh tïë, kïët cêëu
xậ hưåi, chïë àưå giấo dc, hûúáng ài ca nïìn vùn hoấ cấc nûúác. Àưìng
thúâi, nố cng sệ àùåt ra nhiïìu vêën àïì múái, nhûäng cú hưåi múái cng
nhûäng thấch thûác múái cho viïåc hoẩch àõnh vâ thûåc thi chđnh sấch
àưëi nưåi, àưëi ngoẩi ca mưỵi qëc gia.
thûác àûúåc nhûäng tấc àưång to lúán cố thïí cố ca loẩi hònh kinh
tïë múái nây àưëi vúái sûå phất triïín ca nhên loẩi, sûå phưìn vinh vâ tùng
trûúãng bïìn vûäng ca mưỵi qëc gia, nhûäng cú hưåi vâ thấch thûác mâ
nố àùåt ra àưëi vúái Viïåt Nam, Àưìng chđ Tưíng Bđ thû Lï Khẫ Phiïu,
trong phất biïíu ca mònh nhên dõp k niïåm lêìn thûá 110 ngây sinh
ca Ch tõch Hưì Chđ Minh kđnh u àậ khùèng àõnh: "Àïí thûåc hiïån
cưng nghiïåp hoấ, hiïån àẩi hoấ phẫi phất triïín khoa hổc vâ cưng
nghïå, bẫo àẫm cho khoa hổc vâ cưng nghïå thêåt sûå trúã thânh lûåc
lûúång sẫn xët trûåc tiïëp vâ àưång lûåc ch ëu trong phất triïín kinh
tïë-xậ hưåi, khùỉc phc nguy cú tt hêåu vïì khoa hổc vâ cưng nghïå.
Trong thúâi àẩi cấch mẩng thưng tin hiïån nay, chng ta khưng cố sûå
lûåa chổn nâo khấc lâ phẫi tiïëp cêån nhanh chống vúái tri thûác vâ cưng
nghïå múái nhêët ca thúâi àẩi àïí hiïån àẩi hoấ nïìn kinh tïë, tẩo ra sûå

Ngên hâng Nhâ nûúác Viïåt Nam, Tưíng cc Bûu chđnh Viïỵn thưng,
U ban Bẫo vïå vâ Chùm sốc trễ em Viïåt Nam, U ban Qëc gia Dên
sưë vâ Kïë hoẩch hoấ gia àònh, U ban Thïí dc Thïí thao.
Chng tưi xin nhiïåt liïåt châo mûâng sûå tham gia ca cấc àưìng
chđ lậnh àẩo, cấc cấn bưå nghiïn cûáu hâng àêìu thåc cấc cú quan
nghiïn cûáu quan trổng ca Hổc viïån Chđnh trõ Qëc gia Hưì Chđ
Minh; Viïån Kinh tïë thïë giúái, Viïån Vùn hổc, Viïån Kinh tïë hổc, Trung
têm Thưng tin thåc Trung têm KHXH vâ NVQG; Viïån Toấn hổc
thåc Trung têm KHTN & CN Qëc gia; Trûúâng Àẩi hổc Qëc gia
Hâ nưåi, Trûúâng Àẩi hổc Bấch khoa, Hổc viïån Quan hïå Qëc tïë, cng
K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 7

toân thïí cấc àưìng chđ àẩi diïån nhiïìu Cc, V, Viïån thåc cấc cú
quan trung ûúng Àẫng vâ cấc Bưå ngânh ca Chđnh ph.
Kđnh thûa cấc àưìng chđ,
Trong hai ngây túái, chng ta sệ têåp trung vâo thẫo lån vïì hai
vêën àïì lúán: (1) nhûäng khấi niïåm chung vïì nïìn kinh tïë tri thûác vâ,
(2) nhûäng vêën àïì àùåt ra àưëi vúái Viïåt Nam. Chng ta sệ àûúåc nghe
nhiïìu tham lån ca àẩi diïån mưåt sưë bưå, ngânh, doanh nghiïåp vâ
cấc hổc giẫ. Tiïëp àố, chng ta sệ cng nhau thẫo lån vïì cấc vêën àïì
àûúåc nïu hóåc thêëy cêìn nïu thïm. Ban Tưí chûác àậ chín bõ mưåt sưë
tâi liïåu trong àố ch ëu bao gưìm nhûäng tham lån ca cấc bấo cấo
viïn cng lõch trònh lâm viïåc trong hai ngây vâ danh sấch àẩi biïíu.
Chng tưi cng chín bõ mưåt phiïëu tham khẫo kiïën trong àố
mong mën têët cẫ mổi thânh viïn tham gia cåc Hưåi thẫo nây nïu
nhûäng cêu hỗi hóåc nhûäng khuën nghõ cố liïn quan àïën cấc vêën àïì
c thïí mâ chng ta sệ thẫo lån àïí Ban tưí chûác tưíng húåp, nhùçm
giẫi àấp hóåc àûa vâo phêìn khuën nghõ khi kïët thc Hưåi thẫo.
Thay mùåt Ban Tưí chûác Hưåi thẫo, chng tưi bêìy tỗ sûå mong mỗi
rùçng, tuy hai ngây cố thïí lâ quấ ngùỉn ngi cho mưåt hưåi thẫo bân vïì


PHẤT BIÏÍU KHAI MẨC
GS.TS CHU TËN NHẨ
Bưå trûúãng Bưå Khoa hổc, Cưng nghïå vâ Mưi trûúâng

Cng vúái nhên loẩi, chng ta àang tiïën vâo thïë k múái, thïë k
ca nhûäng thay àưíi sêu sùỉc, mậnh liïåt vâ cố tđnh phưí biïën trïn
phẩm vi toân thïë giúái. úã khùỉp mổi núi, tûâ cấc diïỵn àân Liïn Húåp
Qëc, cấc Hưåi nghõ thûúång àónh túái cấc cåc tiïëp xc song phûúng,
cấc hưåi nghõ, hưåi thẫo khoa hổc qëc tïë, qëc gia, àïìu cố thïí bùỉt gùåp
ngây câng thûúâng xun nhûäng khấi niïåm rêët múái vïì giai àoẩn
phất triïín hiïån nay. Àố lâ cấc khấi niïåm: toân cêìu hoấ, xậ hưåi thưng
tin, kinh tïë hổc hỗi, kinh tïë tri thûác. Nưåi dung ca cấc khấi niïåm
nây côn àang àûúåc hiïíu khấc nhau, tu thåc vâo trònh àưå phất
triïín, trònh àưå khoa hổc vâ cưng nghïå ca mưỵi khu vûåc, mưỵi qëc
gia. Mùåc d chûa àẩt túái sûå nhêët quất àêìy à, chđnh xấc vïì nưåi dung
ca tûâng khấi niïåm, song àậ cố mưåt sûå àưìng thån rêët lúán lâ hêìu
hïët cấc chđnh khấch, cấc nhâ khoa hổc, cấc giúái kinh doanh àïìu
nhêån thûác ngây mưåt rộ nết hún nhûäng thúâi cú to lúán cng nhû
nhûäng thấch thûác nghiïåt ngậ úã àùçng sau mưỵi khấi niïåm, mưỵi xu thïë
phất triïín nối trïn.
Trong sưë nhûäng khấi niïåm trïn àêy, khấi niïåm "kinh tïë tri
thûác" àûúåc nhiïìu ngûúâi quan têm hún cẫ. Tuy cấc nhâ khoa hổc côn
cố nhûäng quan niïåm khấc nhau vïì kinh tïë tri thûác, nhûng àậ cố thïí
thưëng nhêët vúái nhau vïì mưåt sưë àùåc àiïím cú bẫn, àố lâ:
- Trong nïìn kinh tïë tri thûác, cú cêëu sẫn xët vâ nïìn tẫng ca
sûå tùng trûúãng kinh tïë ngây câng dûåa vâo viïåc ûáng dng cấc thânh
tûåu khoa hổc vâ cưng nghïå, nhêët lâ cấc cưng nghïå cao;
- T trổng GDP hóåc t trổng ngânh nghïì àïìu cố cố sûå dõch
chuín dêìn tûâ sẫn xët vêåt chêët sang hoẩt àưång xûã l thưng tin lâ

thûác lâ sẫn phêím ca sûå phất triïín chung ca toân nhên loẩi, xu
hûúáng phất triïín dûåa trïn tri thûác - cấi tinh tu nhêët ca Con
ngûúâi, ca nhên loẩi, ngìn lûåc cố khẫ nùng tấi sinh mẩnh mệ nhêët
- lâ mưåt xu hûúáng têët ëu.
Khoa hổc lâ hïå thưëng tri thûác vïì cấc hiïån tûúång, sûå vêåt, quy
låt ca tûå nhiïn, xậ hưåi vâ tû duy. Cưng nghïå lâ têåp húåp cấc
phûúng phấp, quy trònh, k nùng, bđ quët, cưng c, phûúng tiïån
dng àïí biïën àưíi cấc ngìn lûåc thânh sẫn phêím. Vúái nghơa nhû
vêåy, khoa hổc vâ cưng nghïå vûâa lâ tri thûác cố hïå thưëng àậ àûúåc tđch
lu, vûâa lâ ngìn sẫn sinh ra tri thûác múái.
K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 11

Àẫng vâ Nhâ nûúác ta ln quan têm túái phất triïín khoa hổc vâ
cưng nghïå. Khoa hổc vâ cưng nghïå úã nûúác ta àậ àûúåc coi lâ qëc
sấch hâng àêìu, giûä vai trô then chưët trong sûå nghiïåp xêy dûång vâ
bẫo vïå Tưí qëc, lâ nïìn tẫng vâ àưång lûåc cho cưng nghiïåp hoấ, hiïån
àẩi hoấ, phất triïín nhanh, bïìn vûäng àêët nûúác, nhû àậ àûúåc ghi
nhêån ngay trong nhûäng dông àêìu tiïn ca Låt Khoa hổc vâ Cưng
nghïå múái àûúåc Qëc hưåi thưng qua ngây 1/6 vûâa qua. Àêy khưng
nhûäng lâ mưåt àûúâng lưëi àng àùỉn, sấng sët, húåp lông dên ca
Àẫng àậ àûúåc nïu lïn thânh låt mâ côn phẫn ấnh xu thïë phất
triïín têët ëu ca nhên loẩi trong àiïìu kiïån c thïí ca nûúác ta.
Hiïån nay, chng ta tûå thêëy côn nhûäng bêët cêåp, côn nhûäng khố
khùn trûúác mùỉt trïn con àûúâng xêy dûång mưåt nïìn kinh tïë tri thûác.
Song chng ta cng cố cú súã àïí tin tûúãng rùçng: Viïåt Nam cố thïí àốn
nhêån kinh tïë tri thûác nhû mưåt thúâi cú phất triïín nhanh, bïìn vûäng
ca dên tưåc. Nïëu biïët têån dng xu thïë cố tđnh toân cêìu nây cng vúái
viïåc phất huy nùng lûåc nưåi sinh ca mònh, chng ta cố thïí tûâng
bûúác phất triïín nïìn kinh tïë tri thûác vúái sùỉc thấi Viïåt Nam trong thïë
k múái.

phûúng tiïån cố nghơa quët àõnh cho nghiïn cûáu vâ sẫn xët, kinh
doanh, v.v.. Thïë giúái àang nối nhiïìu àïën nïìn kinh tïë tri thûác, àïën
vêën àïì hưåi nhêåp vâ toân cêìu hoấ, nhiïìu qëc gia àậ xêy dûång
nhûäng chiïën lûúåc phất triïín nhùçm tẩo nhûäng tiïìn àïì quan trổng àïí
têån dng thúâi cú àûa àêët nûúác ài vâo nïìn kinh tïë tri thûác, sùén sâng
tham gia vâo quấ trònh hưåi nhêåp.
Tuy nhiïn, cho túái nay hònh nhû vêỵn chûa à thûåc tiïỵn àïí cố
mưåt hïå thưëng l thuët àêìy à, trổn vển, nïu rộ àûúåc quy låt ca
quấ trònh hònh thânh, vêån àưång cng nhû cú chïë hoẩt àưång tưëi ûu
ca nïìn kinh tïë tri thûác. Hâng loẩt cêu hỗi vêỵn chûa cố cêu trẫ lúâi
xấc àấng. Àưëi vúái nûúác ta lẩi câng múái mễ. Vò vêåy, tưi hoan nghïnh
cåc Hưåi thẫo nây nhû lâ bûúác àưåt phấ cố quy mư àêìu tiïn àïí tòm
K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 13

hiïíu vêën àïì nây. Vâ quan trổng hún lâ àïí ûáng dng nố. Àêy lâ
thânh tûåu quan trổng ca loâi ngûúâi mâ CNXH phẫi nùỉm lêëy vâ
tiïëp thu. Nïìn kinh tïë tri thûác tẩo ra tiïìn àïì thån lúåi cho cấc nûúác
cố quan hïå sẫn xët tiïn tiïën theo hûúáng xậ hưåi ch nghơa nùỉm bùỉt
thúâi cú nhùçm tẩo ra mưåt nûãa àúâi sưëng kinh tïë mâ chng ta côn
thiïëu, àố lâ lûåc lûúång sẫn xët tiïn tiïën. Mưåt quan hïå sẫn xët tưët
hay xêëu nïëu phên tđch tấch rúâi lûåc lûúång sẫn xët thò thêåt lâ vư
nghơa. Vò vêåy àêy lâ vêën àïì lúán, quan trổng, cêìn dânh thúâi gian, têåp
trung nghiïn cûáu vâ lâm rộ hún khưng chó trong mâ cẫ sau Hưåi thẫo
nây.
Thûa cấc àưìng chđ,
Toân Àẫng, toân dên àang têåp trung chín bõ cho Àẩi hưåi
Àẫng toân qëc lêìn thûá IX, àêy lâ mưåt sûå kiïån hïët sûác quan trổng.
Nưåi dung ca Àẩi hưåi Àẫng toân qëc lêìn nây lâ nhùçm têåp trung
sûác mẩnh àoân kïët, chđ cấch mẩng ca toân Àẫng, toân dên àïí
xêy dûång àêët nûúác, tẩo ra lúåi thïë ca giai àoẩn cấch mẩng múái, tẩo

ca quấ trònh xêy dûång nïìn kinh tïë tri thûác, cho quấ
trònh cưng nghiïåp hoấ, hiïån àẩi hoấ àêët nûúác?
• Cố phẫi vai trô ca Nhâ nûúác trong viïåc tẩo ra mưi trûúâng
thûåc sûå giẫi phống tiïìm nùng lao àưång trđ tụå, xêy dûång
cấc khu cưng nghïå cao, khu cưng nghiïåp phêìn mïìm, qu
hưỵ trúå phất triïín, v.v.. cố nghơa nhû mưåt chêët xc tấc
quan trổng àïí phất huy mổi tiïìm nùng, sûác mẩnh trđ tụå
ca àêët nûúác? v.v.. vâ v.v..
Cấc àưìng chđ cêìn trao àưíi àïí àïì xët àûúåc nhûäng kiïën nghõ c
thïí àưëi vúái Àẫng vâ Nhâ nûúác, trûúác mùỉt lâ gốp phêìn xêy dûång vâ
thûåc hiïån chiïën lûúåc cưng nghiïåp hoấ 2001 - 2010.
Thûa cấc àưìng chđ,
D sao thò cng khưng thïí àïí àêët nûúác rúi vâo tònh trẩng tt
hêåu, mưåt nguy cú mâ Àẫng ta àậ cẫnh bấo. Trấi lẩi, phẫi àûa àêët
nûúác ta dêìn dêìn àíi kõp cấc nûúác tiïn tiïën trong khu vûåc, tiïën lïn
bùỉt kõp vúái xu thïë chung ca thúâi àẩi. nghơa ca cåc Hưåi thẫo lâ úã
chưỵ àố.
Chc Hưåi thẫo ca chng ta thânh cưng tưët àểp, chc cấc àưìng
chđ mẩnh khoễ, àống gốp àûúåc nhiïìu kiïën qu bấu, phong ph
trong Hưåi thẫo.
Xin cẫm ún cấc àưìng chđ./.
K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 15

BẤO CẤO ÀÏÌ DÊỴN
“Kinh tïë tri thûác vúái chiïën lûúåc phất triïín ca Viïåt Nam”
GS. VS. ÀÙÅNG HÛÄU
U viïn Trung ûúng Àẫng
Trûúãng Ban Khoa giấo Trung ûúng

Tûâ thêåp k 80 àïën nay do tấc àưång ca cåc cấch mẩng KHCN

Kinh tïë tri thûác lâ tïn gổi thûúâng dng nhêët. Tưí chûác OECD
chđnh thûác dng tûâ nùm 1995. Tïn gổi nây nối lïn àûúåc nưåi dung cưët
lội ca nïìn kinh tïë múái, côn kinh tïë thưng tin, kinh tïë sưë chó múái nối
vïì cưng nghïå thưng tin, mùåc d cưng nghïå thưng tin lâ nưåi dung ch
ëu nhêët nhûng khưng bao gưìm àûúåc cấc ëu tưë tri thûác vâ cưng
nghïå khấc.
I. QUẤ TRỊNH HỊNH THÂNH NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC
1. Vai trô ca tri thûác àưëi vúái phất triïín
Tri thûác, thưng tin, cưng nghïå ln ln cố vai trô thc àêíy
phất triïín sẫn xët, vai trô êëy tùng dêìn cng vúái quấ trònh phất
triïín. Trong nïìn kinh tïë nưng nghiïåp vưën tri thûác con ngûúâi côn quấ
đt, cưng nghïå hêìu nhû khưng àưíi múái, tấc àưång ca tri thûác, cưng
nghïå chûa rộ rïåt. Nïìn kinh tïë nưng nghiïåp kếo dâi sấu bẫy nghòn
nùm, tiïën bưå hïët sûác chêåm chẩp.
Nhûäng thânh tûåu khoa hổc thïë k 17 dêỵn túái cåc
cấch mẩng
k thåt lêìn thûá nhêët (cëi thïë k 18) thc àêíy sûå chuín biïën tûâ
kinh tïë nưng nghiïåp sang kinh tïë cưng nghiïåp. Kinh tïë cưng nghiïåp
àậ phất triïín nhanh trong hún hai trùm nùm qua, ca cẫi ca loâi
ngûúâi àậ tùng lïn hâng trùm lêìn; khoa hổc vâ cưng nghïå ngây câng
àống gốp quan trổng cho phất triïín kinh tïë xậ hưåi vâ ngây câng cố
àiïìu kiïån àïí phất triïín nhanh hún.
Nhûäng thânh tûåu nưíi bêåt ca khoa hổc àêìu thïë k 20 vúái vai
trô dêỵn àêìu ca thuët tûúng àưëi vâ thuët lûúång tûã lâ tiïìn àïì cho
cåc
cấch mẩng khoa hổc vâ cưng nghïå hiïån àẩi ra àúâi vâ phất triïín
bùỉt àêìu tûâ giûäa thïë k 20; vâ trong mưåt phêìn tû cëi cng ca thïë
k àậ bûúác sang giai àoẩn múái – giai àoẩn
bng nưí thưng tin, tri
thûác, bng nưí cưng nghïå; àùåc biïåt lâ cấc cưng nghïå cao nhû cưng

thânh nhên tưë trûåc tiïëp ca chûác nùng
sẫn xët. Àêìu tû vâo tri thûác trúã thânh ëu tưë then chưët cho sûå tùng
trûúãng kinh tïë dâi hẩn. Trong cấc nûúác phất triïín àêìu tû vư hònh
(vâo giấo dc àâo tẩo, khoa hổc cưng nghïå, vùn hoấ, phất triïín con
ngûúâi...) tùng nhanh hún àêìu tû hûäu hònh, úã M àêìu tû vư hònh àậ
cao hún àêìu tû hûäu hònh.
Chđnh K. Marx àậ coi tri thûác lâ nhên tưë trûåc tiïëp ca chûác
nùng sẫn xët, ngûúâi khùèng àõnh
khoa hổc trúã thânh lûåc lûúång sẫn
xët trûåc tiïëp
. Ngây nay lån àiïím êëy àậ àûúåc chûáng minh; khoa
hổc khưng nhûäng tham gia trûåc tiïëp vâo quấ trònh sẫn xët bùçng
viïåc tẩo ra cưng nghïå, tẩo ra phûúng phấp tưí chûác quẫn l sẫn xët
àïí nêng cao nùng sët, chêët lûúång hiïåu quẫ ca sẫn xët, àưíi múái
sẫn phêím, mâ côn cố thïí trûåc tiïëp lâm ra sẫn phêím (nhû sẫn xët
phêìn mïìm, cấc ngânh cưng nghiïåp cưng nghïå cao...). Khoa hổc àậ
thûåc sûå
trúã thânh lûåc lûúång sẫn xët trûåc tiïëp vâ quan trổng hâng
àêìu.
Engels cng àậ viïët: "trong mưåt chïë àưå húåp l vûúåt lïn trïn sûå
chia rệ vïì lúåi đch, thò àûúng nhiïn ëu tưë tinh thêìn sệ àûúåc liïåt kï lâ
mưåt trong sưë cấc ëu tưë ca sẫn xët vâ sệ tòm àûúåc võ trđ ca nố
trong cấc hẩng mc chi phđ sẫn xët ca chđnh trõ kinh tïë hổc. Àïën
lc êëy àûúng nhiïn chng ta sệ vui mûâng thêëy rùçng chó mưåt thânh
quẫ khoa hổc nhû mấy húi nûúác ca James Watt, trong 50 nùm àêìu
tưìn tẩi ca nố, àậ àem lẩi cho thïë giúái lúåi đch nhiïìu hún so vúái

KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀƯËI VÚÁI VIÏÅT NAM 18

nhûäng giấ phẫi trẫ cho cưng cåc phất triïín khoa hổc kïí tûâ lc bùỉt

sẫn xët vêåt chêët lâ ch ëu sang lûåc lûúång sẫn xët tinh thêìn lâ
ch ëu;
thûá hai lâ sûå thay àưíi trïn mổi lơnh vûåc, mâ trûúác hïët lâ
cưng nghïå, vâ cấc hoẩt àưång sẫn xët kinh doanh diïỵn ra hïët sûác
nhanh chống, dưìn dêåp, thêåp k sau nhanh hún thêåp k trûúác, nùm
sau nhanh hún nùm trûúác, nhûäng thânh tûåu k diïåu nhêët ca loâi
ngûúâi trong thïë k 20 têåp trung ch ëu trong thêåp k 90 mâ nhêët
lâ trong nhûäng nùm cëi; cëi thêåp k 80 ngûúâi ta vêỵn chûa dûå bấo
àûúåc sûå phất triïín internet, thûúng mẩi àiïån tûã nhû ngây nay, vâ
hiïån nay khố dûå bấo àûúåc nhûäng thânh tûåu múái sệ àẩt àûúåc trong
5-10 nùm túái; phêìn lúán cấc chiïën lûúåc, qui hoẩch phất triïín ca cấc
qëc gia àïìu phẫi thûúâng xun àiïìu chónh (phêìn lúán lâ àiïìu chónh
K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 19

cho nhanh hún); Chûa cố thúâi k nâo trong lõch sûã mâ sûå thay àưíi,
àẫo lưån trong xậ hưåi diïỵn ra nhanh chống, to lúán, sêu sùỉc vâ toân
diïån nhû hiïån nay. Nhiïìu khấi niïåm, cng nhû phûúng thûác, qui
tùỉc hoẩt àưång, ûáng xûã bõ àẫo lưån; båc ngûúâi ta phẫi àưíi múái tû duy,
phẫi hânh àưång nhanh, "
lâm viïåc theo tưëc àưå ca tû duy" (Bill
Gates).
Cấc cưng nghïå cao, trûúác hïët lâ cưng nghïå thưng tin, lâ ngìn
gưëc ca sûå biïën àưíi lúán lao hiïån nay. Mấy húi nûúác, àưång cú àiïån múã
àêìu cåc cấch mẩng cưng nghiïåp, thc àêíy sûå ra àúâi nïìn kinh tïë
cưng nghiïåp, nưåi dung ch ëu lâ thay thïë lao àưång chên tay bùçng
mấy mốc. Àố lâ cåc cấch mẩng sêu sùỉc nhûng diïỵn ra chêåm chẩp
trong thúâi gian rêët dâi.
Côn ngây nay mấy tđnh vâ mẩng mấy tđnh
cố chûác nùng k diïåu lâ cố thïí thay thïë mưåt phêìn lao àưång trđ ốc con
ngûúâi, nêng cao tri thûác, gip con ngûúâi nêng cao khẫ nùng tû duy,

thûác, dûåa vâo cấc thânh tûåu múái nhêët ca khoa hổc vâ cưng nghïå
.
Àố cố thïí lâ nhûäng ngânh múái nhû cưng nghiïåp thưng tin (cưng
nghiïåp phêìn cûáng, cưng nghiïåp phêìn mïìm), cấc ngânh cưng nghiïåp,
dõch v múái dûåa vâo cưng nghïå cao, vâ cng cố thïí lâ nhûäng ngânh
truìn thưëng (nưng nghiïåp, cưng nghiïåp, dõch v) àûúåc cẫi tẩo bùçng
khoa hổc, cưng nghïå cao. Vđ d, sẫn xët ư tư lâ mưåt ngânh cưng
nghiïåp truìn thưëng, nhûng nïëu sẫn xët ra nhûäng loẩi ư tư cố àưå
an toân cao, nhûäng
ư tư thưng minh khưng cêìn ngûúâi lấi, thò ngânh
sẫn xët ư tư cố thïí coi lâ ngânh kinh tïë tri thûác. Thåc cấc ngânh
kinh tïë tri thûác cng cố thïí lâ: nhûäng nhâ mấy sûã dng cưng nghïå
chïë tẩo cố sûå trúå gip ca mấy tđnh (CAM) hẩ àấng kïí giấ thânh,
tiïët kiïåm ngun liïåu, nùng lûúång, giẫm thiïíu phïë thẫi; nhûäng
trang trẩi sẫn xët nưng nghiïåp dûåa vâo cưng nghïå sinh hổc, tûå
àưång àiïìu khiïín, hêìu nhû khưng cố ngûúâi lao àưång; nhûäng nhâ mấy
dïåt may sûã dng internet àïí sẫn xët vâ cung cêëp hâng may mùåc
theo u cêìu ca tûâng khấch hâng trïn khùỉp thïë giúái v.v...
Kinh tïë tri thûác xët hiïån trong mổi lơnh vûåc, trong toân bưå cú
cêëu nïìn kinh tïë qëc dên. úã Bùỉc M vâ mưåt sưë nûúác Têy Êu,
nïìn
kinh tïë tri thûác àậ bùỉt àêìu hònh thânh
. Hiïån nay úã nhûäng nûúác nây
riïng vïì kinh tïë thưng tin (nhûäng ngânh kinh tïë dûåa ch ëu vâo
cưng nghïå thưng tin), trong àố kinh tïë tri thûác lâ ch ëu, àậ chiïëm
khoẫng 45%-50% GDP. Trong cấc nûúác OECD kinh tïë tri thûác àậ
chiïëm hún 50% GDP, cưng nhên tri thûác chiïëm trïn 60% lûåc lûúång
lao àưång. Nhiïìu ngûúâi ûúác tđnh vâo khoẫng nùm 2030 cấc nûúác phất
triïín àïìu trúã thânh cấc nïìn kinh tïë tri thûác.
So sấnh khấi quất cấc thúâi àẩi kinh tïë

nghiïåp
sẫn phêím àấp ûáng
nhu cêìu ngây câng
cao ca cåcsưëng,
cưng nghiïåp tri
thûác, vưën tri thûác
Cú cêëu kinh tïë nưng nghiïåp
lâ ch ëu
cưng nghiïåp
vâ dõch v lâ
ch ëu
cấc ngânh kinh tïë
tri thûác thưëng trõ
Cưng nghïå ch ëu
thc àêíy phất triïín
Sûã dng sc
vêåt, cú giúái
hốa àún giẫn
cú giúái hoấ,
hoấ hổc hoấ,
àiïån khđ hoấ,
chun mưn
hoấ
cưng nghïå cao,
àiïån tûã hoấ, tin
hổc hoấ, siïu xa lưå
thưng tin, thûåc tïë
ẫo...
Cú cêëu xậ hưåi nưng dên cưng nhên cưng nhên tri thûác
Àêìu tû cho R&D < 0,3% GDP 1-2% GDP > 3% GDP

gổi lâ xậ hưåi ri ro – risk society).
Trong khi nïìn kinh tïë cưng nghiïåp dûåa vâo sûå tưí chûác sẫn xët
hâng loẩt, qui chín hoấ, thò nïìn kinh tïë tri thûác àûúåc tưí chûác trïn
cú súã sûå sẫn xët linh hoẩt hâng hoấ vâ dõch v dûåa vâo cưng nghïå
cao, àêy cng lâ
kinh tïë vùn phông (ngûúâi trûåc tiïëp sẫn xët ra sẫn
phêím trong cấc nhâ mấy đt ài, ngûúâi lâm viïåc úã vùn phông nhiïìu
lïn). Nối nhû thïë khưng cố nghơa lâ sûå chïë tẩo hâng loẩt lâ khưng
quan trổng, cng khưng phẫi lâ sẫn phêím chïë tẩo hóåc thûåc phêím
đt ài; mâ àố lâ do nhõp àưå tùng nùng sët trong sẫn xët cưng
nghiïåp vâ nưng nhiïåp rêët cao. Hiïån nay úã M 93 triïåu ngûúâi lao
àưång (80% lûåc lûúång lao àưång) khưng phẫi dânh thúâi gian àïí lâm ra
cấc vêåt phêím, mâ hổ chuín sang lâm cấc cưng viïåc khấc nhû di
chuín cấc vêåt phêím, xûã l thưng tin, cung cêëp cấc dõch v cho
ngûúâi dên. Trong cấc nûúác OECD hiïån nay 60-70% lûåc lûúång lao
àưång lâ cưng nhên tri thûác.
T lïå giấ trõ gia tùng cưng nghiïåp cưng nghïå cao trong cưng
nghiïåp chïë tẩo àang tùng nhanh. Hiïån nay úã M vâ nhiïìu nûúác
phất triïín t lïå àố àậ àẩt khoẫng 25-30 %. Viïåc lâm vâ thu nhêåp do
khu vûåc cưng nghïå cao tẩo ra lâ rêët quan trổng: chđnh sẫn phêím vâ
dõch v cưng nghïå cao gip cho sûå cẫi tẩo, hiïån àẩi hoấ têët cẫ cấc
lơnh vûåc khấc ca nïìn kinh tïë. Viïåc lâm trong sẫn xët vâ phên
phưëi hâng hoấ giẫm ài rêët nhiïìu vâ àûúåc thay thïë bùçng viïåc lâm
trong vùn phông. Tûâ 1980 àïën 1998 riïng úã M sûå chuín àưíi cú cêëu
kinh tïë àậ lâm mêët ài 44 triïåu viïåc lâm, nhûng àưìng thúâi tẩo ra 73
triïåu chưỵ lâm viïåc múái, tûác lâ àậ tùng thïm 29 triïåu viïåc lâm. Phêìn
Lan lâ mưåt nûúác mâ rûâng vâ àêìm lêìy chiïëm àẩi bưå phêån diïån tđch,
trûúác àêy 50 nùm lâ mưåt nûúác nưng lêm nghiïåp, dên sưë nưng nghiïåp
K ËU HƯÅI THẪO KHOA HỔC 23


ngìn gưëc ca sûå lâm giâu lïn rêët nhanh chống ca cấc doanh
nghiïåp tri thûác.
Sûå hònh thânh vâ phất triïín cấc khu cưng nghïå (technology
park) lâ ëu tưë rêët quan trổng thc àêíy phất triïín nhanh sûå ra àúâi
cấc cưng nghïå múái. Àêy lâ nhûäng vûúân ûúm cưng nghïå; úã àêy cố cấc
àiïìu kiïån thån lúåi àïí nhêët thïí hoấ quấ trònh nghiïn cûáu, thûåc
nghiïåm khoa hổc, triïín khai cưng nghïå vâ sẫn xët, nhúâ àố cấc
tûúãng khoa hổc nhanh chống trúã thânh cưng nghïå vâ àûa ra sẫn
xët.
Khu cưng nghïå tiïu biïíu nhêët lâ thung lng Silicon. Nố lâ cấi
nưi ca cưng nghïå cao ca thïë giúái, cấi nưi ca Internet. Bùỉt àêìu tûâ
KINH TÏË TRI THÛÁC VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀƯËI VÚÁI VIÏÅT NAM 24

nhûäng nùm ca thêåp k 50, sau chiïën tranh Triïìu Tiïn, M ch
trûúng tùng cûúâng àâo tẩo cấn bưå khoa hổc vâ khuën khđch cấc
doanh nghiïåp ài vâo cấc cưng nghïå múái, nhêët lâ sûã dng cấc cưng
nghïå àậ sûã dng trong chiïën tranh. Lc bêëy giúâ Trûúâng àẩi hổc
Stanford lâ mưåt trûúâng àẩi hổc lúán úã thung lng Silicon mën phất
triïín mẩnh nhûng tâi chđnh khưng cho phếp, nïn phẫi bấn (cho
thụ 99 nùm) mêëy trùm ha àêët cho cấc cưng ty lêåp xđ nghiïåp kinh
doanh cưng nghïå. Nïëu lâ cưng nghïå múái thò àûúåc thụ vúái giấ rêët rễ.
Phêìn lúán lâ cấc thêìy giấo (cấc nhâ khoa hổc cố cưng trònh) ca
trûúâng Stanford àûáng ra lêåp cưng ty. Tûâ àố cấc cưng ty cưng nghïå
cao, nhêët lâ vïì cưng nghïå thưng tin phất triïín rêët nhanh, rêët nhiïìu
cưng nghïå cao ca thïë giúái vâ internet ra àúâi tûâ àố. Bêy giúâ àậ lïn
túái hâng ngân cưng ty vúái doanh sưë tẩi chưỵ nùm 1997 lâ 267 t àưla.
Nhûäng thêåp k gêìn àêy trïn thïë giúái cấc khu cưng nghïå phất
triïín rêët nhanh, àố lâ mưåt cấch tưí chûác àïí ài nhanh vâo kinh tïë tri
thûác.
Vò nïìn sẫn xët dûåa vâo cưng nghïå cao, tiïu hao đt ngun liïåu,