Cây rẻ quạt trị ho và viêm họng
Trong Đông y, vị thuốc này có tên là xạ can. Nó được dùng trong nhiều bài
thuốc và chế phẩm trị viêm đường hô hấp rất công hiệu. Không dùng xạ can cho
phụ nữ có thai.
Rẻ quạt là cây thảo sống nhiều năm, cao 0,5-1 m, thân rễ, mọc bò, phân
nhánh nhiều. Thân ngắn bao bọc bởi những bẹ lá. Lá hình dải, dài 30 cm, rộng 2
cm, gốc ốp lên nhau, đầu nhọn, gân song song, hai mặt nhẵn, gần như cùng màu.
Toàn bộ các lá xếp thành một mặt phẳng và xòe ra như cái quạt.

Hoa có cuống dài, xếp trên nhánh như những tán đơn, màu vàng cam điểm những
đốm tía, đài có răng nhỏ hình mũi mác. Quả nang hình trứng, hạt nhiều, màu đen
bóng. Bộ phận dùng làm thuốc là thân, rễ.
Trong các thí nghiệm, cao cồn xạ can có tác dụng ức chế các chủng vi
khuẩn: phế cầu, liên cầu tan máu, trực khuẩn ho gà; chống viêm và co thắt cơ trơn
ruột. Chế phẩm
Đại can bào chế từ xạ can và sâm đại hành được thử nghiệm lâm
sàng trị nhiễm khuẩn đường hô hấp trên ở trẻ em và viêm họng ở người lớn; có kết
quả tốt trên 76% bệnh nhi, 85% bệnh nhân viêm họng cấp tính và 64% bệnh nhân
viêm họng mạn tính. Thuốc được dung nạp tốt, không gây tác dụng phụ. Chế
phẩm viên ngậm từ xạ can, cát cánh, trần bì cũng có tác dụng tốt trong điều trị
viêm họng, giảm đau, chống viêm tấy, làm mềm và ẩm niêm mạc họng, kích thích
xuất tiết, giảm phản xạ ho...
Xạ can được coi là một vị thuốc quý chữa viêm họng, viêm amiđan có mủ,
ho nhiều đờm, khản tiếng; chữa sốt, đại tiểu tiện không thông, sưng vú tắc tia sữa,
đau kinh. Ngày dùng 3-6 g dưới dạng thuốc sắc hoặc bột làm viên ngậm, viên
uống. Hoặc dùng 10-20 g thân rễ xạ can tươi, rửa sạch, nhúng qua nước sôi, giã
nát với vài hạt muối, vắt nước ngậm và nuốt dần, bã hơ nóng, đắp vào cổ.


uống ngày một thang.
Chữa viêm amiđan mạn tính: Xạ can 8 g, huyền sâm 16 g; sa sâm, mạch
môn, tang bạch bì, ngưu tất mỗi vị 12 g; thăng ma 6 g, cát cánh 4 g. Sắc uống ngày
một thang.
Hoặc: Xạ can 8 g; sa sâm, mạch môn, huyền sâm, tang bạch bì mỗi vị 12 g.
Sắc uống ngày một thang.