Lời nói đầu
Đất nớc phồn vinh, đời sống của mọi thành viên trong xã hội ngày càng
cải thiện. Đòi hỏi phải có một nền công nghiệp, nông nghiệp phát triển, khoa
học kỹ thuật ngày càng phát triển. Nớc ta muốn phát triển kinh tế có hiệu quả
thì Đảng và Nhà nớc ta phải có tầm hiểu biết sâu rộng trong việc đa ra các
chính sách tối u. Các sách phải hình thành từ sự hiểu biết một cách sâu
sắc,những gì mà nó đem lại và những gì mà nó gây ra trong hiện tại,trong tơng
lai gần,trong tơng lai xa.
Xuất phát từ nguyên tắc trên với nền kinh tế Việt Nam hiện nay. Nớc ta
đang chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp sang nền
kinh tế thị trờng.Chúng ta mong mỏi cho quá trình phát triển kinh tế thành
công.Vì thế, không phải ai khác không phải một tổ chức, một quốc gia nào
khác có thể giúp chúng ta mà tự ta phải tìm ra con đờng phát triển kinh tế phù
hợp với điều kiện của nớc ta của nớc ta hiện nay.Những yếu tố chính quyết
định, thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế thị trờng. Đó chính là lợi nhuận.Vậy
thế nào là lợi nhuận ? lợi nhuận thơng nghiệp là gì? và lợi nhuận thơng nghiệp
đóng vai trò nh thế nào trong hoạt động của các doanh nghiệp thơng mại nền
kinh tế thị trờng mà ta lại có thể xem nó là yếu tố chính yếu? Đây chính là
những vấn đề đáp ứng đợc yêu cầu phát triển kinh tế hiện nay.
Đây là một vấn đề có tầm quan trọng rất lớn. Qúa trình nghiên cứu nó
phải xuất phát từ các quan điểm của các nhà học thuyết trớc Mac kết hợp với
quan điểm của Mac và thực tiễn hiện nay.Qúa trình nghiên cứu sẽ giúp giải
đáp đợc các câu hỏi luôn đặt ra trong lý luận cũng nh trong thực tiễn về sự
phát triển công nghiệp, nông nghiệp, những biến đổi xã hội để thấy đợc quá
trình phát triển của Việt Nam. Em nhận thấy đây là một vấn đề hết sức quan
trọng và mang tính thời sự .
Do đó đề án của em đề cập đến vấn đề:
1
Lý luận Lợi nhuận của CMác và tự vận dụng trong hoạt động của các
doanh nghiệp thơng mại ở Việt Nam hiện nay .
Do nguồn kiến thức của em còn nhiều hạn chế và trong phạm vi đề tài

ợng, ở giá trị sử dụng với giá trị của hàng hoá Tính chất hai mặt của lao động
3
sản xuất hàng hoá là điểm mấu chốt để hiểu biết kinh tế chính trị học. Nó là
sự phát triển vợc bậc so với các học thuyết kinh tế cổ điển.
Mác cũng là ngời đầu tiên đã xây dựng nên lý luận về giá trị thặng d một
cách hoàn chỉnh vì vậy, lý luận giá trị thặng d đợc xem là hòn đá tảng to lớn
nhất trong toàn bộ học thuyết kinh tế của Mác. Qua thực tế xã hội t bản lúc
bấy giờ Mác thấy rằng giai cấp t bản thì ngày càng giầu thêm còn giai cấp vô
sản thì ngày càng nghèo khổ và ông đã đi tìm hiểu nguyên nhân vì sao lại có
hiện tợng này. Cuối cùng ông phát hiện ra rằng nếu t bản đa ra một lợng tiền
là T đa vào qua trình sản xuất và lu thông hàng hoá thì số tiền thu về lớn hơn
số tiền ứng ra ta gọi là T

(T

>T) hay T

= T + T.
C.Mác gọi T là giá trị thặng d ông cũng thấy rằng mục đích của lu
thông tiền tệ với t cách là t bản không phải là giá trị sử dụng mà là giá trị.
Mục đích của lu thông T-H-T

là sự lớn lên của giá trị thặng d nên sự vận động
T-H-T

là không có giới hạn. Công thức này Mác gọi là công thức chung của t
bản.
Qua nghiên cứu Mác đi đến kết luận: T bản không thể xuất hiện từ lu
thông và cũng không thể xuất hiện ở ngời lu thông. Nó phải xuất hiện trong lu
thông và đồng thời không phải trong lu thông. Đây chính là mâu thuẫn chung

biến tạo ra giá trị thặng d vì nó dùng để mua sức lao động. Còn t bản bất biến
có vai trò gián tiếp trong việc tạo ra giá trị thặng d. Từ đây ta có kết luận Giá
trị của hàng hoá bằng giá trị t bản bất biến mà nó chứa đựng, cộng với giá trị
của t bản khả biến đó (tức là giá trị thặng d đã đợc sản xuất ra). Nó đợc biểu
hiện bằng công thức:
Giá trị = c + v + m
5
Sự phân chia t bản thành t bản bất biến và t bản khả biến đã vạch ra thực
chất bóc lột t bản chủ nghĩa chỉ có lao động của công nhân làm thuê mới tạo
ra giá trị thặng d của nhà t bản, (t bản đã bóc lột một phần giá trị mới do công
nhân tạo ra). Nó đợc biểu hiện một cách ngắn gọn qua quá trình.
Giá trị = c + v + m
Giá trị t liệu sản xuất chuyển vào sản phẩm: c
Giá trị sức lao động của ngời công nhân mà nhà t bản trả cho ngời công
nhân): V
M =
m

.V =
m
.V
v
Giá trị mới do ngời công nhân tạo ra: v + m
Nh thế t bản bỏ ra một lợng t bản để tạo ra giá trị là c + v, nhng giá trị mà
t bản thu vào là c + v + m. Phần M dôi ra là phần mà t bản bóc lột của ngời
công nhân.
ở trên chúng ta nghiên cứu nguồn gốc của giá trị thặng d. Nhng muốn
hiểu về nó ta nghiên cứu sự bóc lột t bản về mặt lợng. Các phạm trù tỷ suất giá
trị thặng d và khối lợng giá trị thặng d mà ta nghiên cứu sau đây sẽ biểu hiện
về mặt chất của sự bóc lột.

thời gian lao động cần thiết do đó kéo dài tơng ứng thời gian lao động thặng
d trong điều kiện độ dài ngày lao động không đổi. Phơng pháp này không có
giới hạn.
Bên cạnh đó các nhà t bản ngày nay đang tìm cách cải tạo kỹ thuật, đa kỹ
thuật mới vào, nâng cao tay nghề công nhân, tạo điều kiện và tinh thần để tạo
ra năng suất lao động, cá biệt lớn hơn năng suất lao động xã hội. Phần giá trị
thặng d dôi ra ngoài giá trị thặng d thông thờng do thời gian lao động cá biệt
nhỏ hơn thời gian lao động xã hội cần thiết gọi là giá trị thặng d siêu bền. Ph-
ơng pháp này sản xuất giá trị thặng d siêu ngạch.
7
Quá trình sản xuất giá trị thặng d chỉ là sự biểu hiện qua sản phẩm còn
thực tế để thu lợng tiền thì chuyển hoá giá trị thặng d nh thế nào vì công thức
chung của t bản là T H T nên mục đích cuối cùng của nhà t bản thu đ-
ợc T

còn giá trị thặng d chỉ là tiền đề là nền tảng để thu đợc T

(T

>T). (Mác
đã giúp ta giải quyết vấn đề này vì ông đã tìm ra một đại lợng biểu hiện giá trị
thặng d đó là lợi nhuận (P)). Vậy:
Giá trị thặng d khi đợc đem so sánh với tổng t bản ứng trớc thì mong
hình thức biến thành lợi nhuận từ đó ta có thể thấy lợi nhuận chính là con đẻ
của tổng t bản ứng trớc c+v.
Để hiểu rõ hơn về lợi nhuận chúng ta có thể đi sâu vào phân tích chi phí
thực tế xã hội và chi phí sản xuất t bản chủ nghĩa xuất phát từ giá trị hàng hoá
c+v+m.
Muốn sản xuất hàng hoá phải chi phí lao động nhất định bao gồm chi phí
cho t liệu sản xuất t bản bất biến gọi là lao động quá khứ và lao động tạo ra

họ đầu t vào đâu để thu đợc lợi nhuận lớn hơn. Từ đây nẩy sinh khái niệm về
tỷ suất lợi nhuận.
Tỷ suất lợi nhuận không phản ánh trình độ bóc lột của nhà t bản mà nó
nói lên mức lãi của việc đầu t. Nó cho nhà t bản biết họ đầu t vào đâu thì có
lợi. Do đó việc thu lợi nhuận và theo đuổi tỷ suất lợi nhuận là động lực thúc
đẩy nhà t bản, là mục tiêu cạnh tranh của các nhà t bản.
Do mục tiêu đạt đợc lợi nhuận cao nhất nên giữa các nhà t bản luôn luôn
diễn ra sự cạnh tranh gay gắt, các quá trình cạnh tranh của nhà t bản đợc
C.Mác phân chia thành hai loại, cạnh tranh trong nội bộ ngành và cạnh tranh
giữa các ngành.
9
Cạnh tranh trong nội bộ ngành là sự cạnh tranh giữa các Xí nghiệp trong
cùng một ngành, cùng sản xuất ra một loại hàng hoá nhằm mục đích tiêu thụ
hàng hoá có lợi hơn để thu lợi nhuận siêu ngạch.
Do bản chất của cạnh tranh chính là một hình thức đấu tranh gay gắt giữa
những ngời sản xuất hàng hoá dựa trên chế độ t hữu về t liệu sản xuất nhằm
giành dật những điều kiện có lợi nhất của sản xuất và tiêu thụ hàng hoá. Vậy
nó cho nền cạnh tranh trong nội bộ ngành buộc các xí nghiệp phải tìm cách
giảm giá trị khác biệt của hàng hoá thấp hơn giá trị xã hội để giành thắng lợi
trong cạnh tranh. Kết quả là do điều kiện sản xuất bình quân trong ngành thay
đổi, giá trị xã hội của hàng hoá giảm xuống.
Cạnh tranh giữa các ngành là cạnh tranh giữa các nhà t bản ở các ngành
sản xuất khác nhau có nhiều điều kiện khác nhau, do đó tỷ suất lợi nhuận
cũng khác nhau. Các nhà t bản chọn ngành có lợi nhuận cao để đầu t. C.Mác
viết: "Do ảnh hởng của cạnh tranh những tỷ suất lợi nhuận khác nhau đó san
bằng đi thành một tỷ suất lợi nhuận chung không kể cấu tạo hiện có nh thế
nào gọi là lợi nhuận bình quân".
Quá trình bình quân hoá tỷ suất lợi nhuận là sự hoạt động của quy luật tỷ
suất lợi nhuận bình quân trong xã hội t bản. Sự hoạt động của quy luật tỷ suất
lợi nhuận bình quân là biểu hiện cụ thể của sự hoạt động của quy luật giá trị

sản xuất phải bỏ tiền vốn trong quá trình sản xuất và kinh doanh họ mong
muốn chi phí còn số d dôi để không chi sản xuất, củng cố và tăng cờng vị trí
của mình trên thị trờng. Lợi nhuận ở đây chính là phần chênh loch giữa tổng
doanh thu và tổng chi phí, còn tối đa hoá lợi nhuận hoặc giảm chí phí sản
xuất, tức là phải làm gì để đạt đợc lợi nhuận cực đại cho doanh nghiệp. Tổng
11
doanh thu của doanh nghiệp mà số tiền mà doanh nghiệp đó kiếm đợc nhờ bán
hàng hóa, dịch vụ trong một thời kỳ nhất định, và quá trình này cũng đợc t bản
công nghiệp chi cho một phần lợi nhuận. Lợi nhuận đó sau này đợc gọi là lợi
nhuận thơng nghiệp.
Chúng ta đã đề cập đến quan điểm của chủ nghĩa trọng thơng ở đó họ
cho rằng lợi nhuận là kết quả trao đổi không ngang giá. Họ coi thơng nghiệp
là lừa gạt. "không một ngời nào thu đợc lợi nhuận mà không làm thiệt kẻ khác
"Quan điểm sai lệch này là do họ tách rời quá trình sản xuất".
Khác với t bản thơng nghiệp trớc chủ nghĩa t bản, t bản thơng nghiệp dới
chủ nghĩa t bản là một bộ phận của t bản chủ nghĩa. T bản thơng nghiệp chỉ
hạn chế ở chức năng mua và bán, nó không sáng tạo ra giá trịvà giá trịthặng d,
nó chỉ làm nhiệm vụ thực hiện giá trịvà giá trịthặng d. Nhìn bề ngoài lợi
nhuận thơng nghiệp là do mua rẻ bán đắt do lu thông tạo ra. Nhng thực chất
"Lợi nhuận thơng nghiệp t chủ nghĩa là một bộ phận giá trị thặng d do nhà t
bản chủ nghĩa nhờng cho nhà t bản thơng nghiệp". Nhà t bản công nghiệp nh-
ờng cho nhà t bản thơng nghiệp một phần bởi vì t bản thơng nghiệp chỉ hoạt
động trong lĩnh vực lu thông, đó là một khâu, một gian đoạn của quá trình sản
xuất, không có gian đoạn thì quá trình tái sản xuất không thể tiếp diễn tiếp tục
đợc, và dĩ nhiên nhà t bản thơng nghiệp cũng không phải hoạt động không
công đợc mà họ cũng đòi hỏi phải có lợi nhuận. Điều này bắt buộc nhà t bản
công nghiệp phải nhờng một phần lợi nhuận của mình cho t bản thơng nghiệp.
Vậy "Lợi nhuận thơng nghiệp là số chênh lệch giữa giá trị bán và giá
mua hàng hoá ".
Nhng điều đó không có nghĩa là t bản thơng nghiệp bán hàng hoá cao

Thực hiện nhất quán quan đIểm kết hợp hài hoà các loại lợi ích kinh tế
trong phát triển kinh tế. Vấn đề cơ bản nhất là phân phối thu nhập, phân phối
13
lợi ích kinh tế trong xã hội sao cho công bằng chính điều này tạo ra động lực
mới cho sự phát triển . Do vậy nhà nớc phải có chính sách và biện pháp điều
chỉnh thu nhập để giảm bớt chênh lệch giữa ngời giàu và ngời nghèo trong,
hạn chế bất công trong xã hội . Đổi mới cơ chế phân phối lợi nhuận, tuỳ theo
từng ngành , lĩnh vực nhằm giải quyết bất bình đẳng trong việc thu phân chia
lợi nhuận . Bên cạnh đó nhà nớc cần kiểm kê kiểm soát nguồn vốn của các
doanh nghiệp thơng mại bắt đầu từ khâu cấp giấy phép kinh doanh đến khâu
tiiêu thụ sản phẩm .Khai thác tối u các tiềm năng kinh tế ở các địa phơng tạo
động lực cho sự phát triển nâng cao vai trò của lợi nhuận. Lợi nhuận thơng
nghiệp vốn đã có vai trò vô cùng quan trọng để nâng cao vai trò của lợi nhuận
nhà nớc cần phải có biện pháp hạn chế ảnh hởng tiêu cực của lợi nhuận. Nên
giảm thuế thu nhập doanh nghiệp để cho các doanh nghiệp có thêm nhiều cơ
hội kinh doanh, cơ hội mở rộng sản xuất .
Lợi nhuận nâng cao thu nhập. Khi doanh nghiệp thu đợc lợi nhuận nh
vậy doanh nghiệp không chỉ đảm bảo chỗ đứng trên thơng trờng mà còn tạo ra
công ăn việc làm cho ngời lao động. thu đợc lợi nhuận sẽ làm cho thu nhập
tăng lên làm tăng khả năng tiêu dùng, làm tổng thu nhập của xã hội tăng lên .
14
Kết luận
Qua đề án này, em đã hiểu đợc những lý luận về lợi nhuận thơng
nghiệp. Đặc biệt là quan điểm lợi nhuận của C.Mác. Lợi nhuận là vấn đề hết
sức quan trọng đối với bất kỳ doanh nghiệp thơng mại nào, nó sẽ đóng vai trò
quan trọng chừng nào mà nền sản xuất còn mang tính hàng hoá. Đặc biệt với
nớc ta hiện nay các lý thuyết kinh tế hiện đại cần đợc nghiên cứu cặn kẽ để
chúng ta theo kịp với thời đại .Lợi nhuận thơng nghiệp là mục đích của cạnh
tranh là điều kiện để mở rộng kinh doanh. Nhng trong kinh tế không vì quá
chú trọng đến lợi nhuận mà bất chấp thủ đoạn, quên đi bản sắc văn hoá của