Bao bọc và đóng khung cho tác phẩm nghệ thuật

Mary Todd Glaser - Giám đốc Bộ phận Bảo quản tài liệu
gi
ấy, Trung tâm bảo quản tài liệu Đông Bắc
Sự lan nhiễm axit từ các vật liệu xung quanh là nguyên nhân
chủ yếu làm hư hỏng sách. Trong nhiều năm qua, việc sử
dụng các vật liệu không có tính ổn định về mặt hoá học vào
việc cất trữ hay đóng khung đã cho thấy tác hại của nó.
Nh
ững vật liệu này bao gồm bìa cacton, dải băng và ch
ất keo
dính được dùng để dán đồ tạo tác trước khi đóng khung.
Việc đóng khung nhằm mục đích bảo vệ nhưng nếu làm
không đúng cách thì ngược lại nó sẽ gây hư hại.
Lựa chọn thợ đóng khung
Mặc dù các thợ đóng khung ngày nay hiểu biết hơn nhiều so
với cách đây vài năm, nhưng đa số họ vẫn không chú ý
nhiều đến qui trình bảo quản cũng như vật liệu để đóng
khung. Một nhân viên bảo quản tài liệu giấy hay một viện
bảo tàng có thể giúp bạn tìm một thợ đóng khung chuyên
nghiệp, người đã quen thuộc với những yêu cầu đặc biệt về
việc đóng khung các tác phẩm nghệ thuật và đ
ồ tạo tác mang
tính lịch sử. Với bất cứ thợ đóng khung nào, bạn cũng nên
đưa ra những yêu cầu của mình về qui cách bao bọc và đóng
khung để được đảm bảo về vật liệu cũng như quy trình bao
bọc tài liệu.
Công tác bao bọc
Tấm bọc hình cửa sổ là dạng bao bọc tiêu chuẩn cho đồ tạo
tác bằng giấy cần đóng khung. Tấm bọc cũng dùng cho việc

khung bảo quản, các nhà cung cấp vật liệu bảo quản và các
cửa hàng nghệ thuật lớn cất trữ, gồm một vài sắc thái của
màu trắng và các màu khác nhau.
N
ếu sử dụng bìa có nguồn gốc từ gỗ thay cho bìa vải thì nó
phải không chứa lignin. Luôn có những sản phẩm mới được
tung ra bán trên thị trường nhưng một vài trong số đó có thể
không thích hợp cho các tác phẩm nghệ thuật và đồ tạo tác
có tính lịch sử. Nếu có nghi ngờ gì về vật liệu bao bọc, bạn
nên hỏi một thợ đóng khung có kiến thức chuyên môn, một
chuyên gia bảo quản hay tham khảo tài liệu kèm theo sản
phẩm.
Phần hình cửa sổ của tấm bọc và phần bìa đệm phía sau nên
cùng cỡ và vừa khít với khung. Phần cửa sổ của tấm bọc
phải đủ sâu để đảm bảo rằng lớp kính tráng bên ngoài không
tiếp xúc với vật phía trong. Loại bìa dày bốn lớp thường đáp
ứng được yêu cầu này nhưng đối với những vật bản rộng
hơn hay những vật có thể bị xoắn, bị nhăn hay những tác
phẩm nghệ thuật vẽ đắp, gắn hay bằng những chất liệu nổi,
người ta thường đòi hỏi tấm bọc dày hơn. Loại bìa dày hơn
bốn lớp có bán sẵn trên thị trường. Chúng ta cũng có thể tự
làm bằng cách ép hai hay nhiếu tấm bìa bốn lớp với nhau.
Chúng ta có thể làm những tấm bọc nhiều lớp khá đẹp mắt
với một hay nhiều màu sắc khác nhau. Với bất kỳ loại tấm
bọc nhiều lớp nào, các lớp đều phải được làm từ bìa dùng
cho lưu trữ. Nếu cần loại tấm bọc thật dày thì (sink mat) loại
tấm bọc có khoang trống phía sau là thích h
ợp nhất. Tấm bọc
có khoang trống phía sau (Hình 3) được làm bằng cách dán
những mảnh bìa (có thể sử dụng những mảnh nhỏ) vào lớp

Hình 2. Tác phẩm được nối bằng bản lề bằng những bản lề
dạng miếng treo.
Hình 3. Tấm bọc có khoang trống phía sau .
Bản lề phải được gắn bằng một loại keo dính không gây ố
bẩn, bền chắc và có thể tẩy sạch được. Các chuyên gia bảo
quản cho rằng nên sử dụng loại keo dán ở dạng hồ nhão tự
chế từ tinh bột. Nếu muốn biết thêm thông tin chi ti
ết về việc
bao bọc và nguồn cung cấp vật liệu, bạn có thể tham khảo tờ
rơi của NEDCC có hướng dẫn cách “Làm thế nào để tự làm
tấm bọc và bản lề".
Bản lề thường được gắn vào góc trên của đồ tạo tác, mặc dù
với những vật khổ lớn và nặng, chúng ta phải gắn thêm bản
lề tại một vài điểm dọc theo mép trên. Nếu vật có vẫn xu
hướng bị "trôi" ("floated") (làm lộ các mép trần) những bản
lề gắn thêm ở góc dưới hay dọc theo ba mép còn lại là rất
cần thiết.
Loại giấy thường được khuyên dùng để làm bản lề nhất là
giấy kozo nguyên chất của Nhật Bản, đôi khi bị nhầm lẫn là
giấy làm từ cây dâu tằm hay thậm chí là giấy làm từ rơm.
Giấy làm từ 100% gỗ kozo thường rất nhẹ, không có lignin,
và thớ sợi dài. Loại giấy này tốt, giữ được độ bền chắc, dẻo
dai trong nhiều năm. Trước đây loại giấy này được làm thủ
công, nhưng hiện nay một số được làm bằng máy móc. Các

ột
ph
ần của đồ tạo tác. Miếng đỡ góc hay băng riềm mép có thể
được làm từ giấy hay phim pôliexte. Những viền góc nhỏ
bán sẵn trên thị trường để dán ảnh thì dùng được cho ảnh và
các vật nhỏ bằng giấy. Tuy nhiên, hầu hết đồ tạo tác bằng
giấy cần góc bao viền và những dải phim pôliexte (Mylar)
chéo ngang góc lớn hơn. Những d
ải sợi dệt bằng vải pôliexte
cũng có thể được sử dụng. Mặt vải pôliexte thường xỉn và vì
thế khó nhận thấy hơn mặt phim pôliexte láng bóng.
Viền bọc không có tấm bọc hình cửa sổ
Tấm bọc không phải lúc nào cũng thích hợp. Một số tác
phẩm đương đại trông sẽ rất kỳ dị nếu bị bọc viền lại, và t
ấm
bọc cũng không đúng về mặt lịch sử đối với những bản in
được trưng bày trong những chiếc khung cổ. Nếu không sử
dụng tấm bọc, đồ vật phải được cố định bằng bản lề vào
phần sau của bìa giấy và đóng khung sao cho nó không bị
tiếp xúc với lớp tráng kính. Sử dụng một miếng đệm đảm
bảo sẽ có một khoảng trống ở giữa lớp tráng kính và vật; (có
thể giấu được ít nhất một phần của miếng đệm này dưới
đường rãnh của khung). Cũng như các vật liệu khác ở trong
khung, miếng đệm phải không có axit và phải có tính ổn
định hoá học. Có thể làm thành những miếng đệm tốt từ
những dải bìa vải. Những dải bìa v
ải có thể gắn với lớp tráng
kính dưới đường rãnh của khung bằng một miếng băng dính
hai mặt, ví dụ như băng dính hai mặt hiệu 3M Scotch#415.
N

đồ vật (nhưng không tiếp xúc với đồ vật) còn lớp kính thì
nằm ở phía ngoài. Người xem sẽ không thấy được lớp tráng
phủ thứ 2.
Nh
ững điều cần chú ý thêm khi đóng khung
Để tăng thêm sự bảo vệ, khung tranh nên được dán dính lại
và phải có thêm ít nhất một lớp bìa cứng đạt tiêu chuẩn lưu
trữ. Lớp bìa phía sau này có tác d
ụng bảo vệ tranh khỏi nhiệt
độ hay những tác dụng vật lý, và phải là bìa bằng giấy 100%
và không có lignin. Loại bìa này được ưa dùng hơn bìa gỗ
hay bọt xốp vì bìa gỗ và bọt xốp thường tạo ra chất hoá học
khi sử dụng lâu ngày. Thêm vào đó, chúng ta nên đặt một
miếng hút ẩm vào giữa những tấm bìa sau và gắn với phần
sau khung bằng băng dính hai mặt 3M #415. Mặc dù loại
Marvelseal-1 tấm ép nhôm và nhựa trơ-chống thấm hơi ẩm
và khí gaz còn tốt hơn nhưng chúng ta vẫn có thể sử dụng
phim pôliexte 4 hay 5 li làm tấm hút ẩm.
Khung cần phải đủ dày để chứa tất cả các lớp, các phần
trong khung không được thò ra phía sau khung và chạm vào
tường. Tốt nhất là các lớp bìa phía sau phải được khoét hốc
(tạo một khoảng trống trong khung) vì như vậy sẽ có một
khoảng cách giữa khung tranh với tường. Khi đặt làm khung
tranh mới, bạn phải chắc chắn khung tranh đủ dày. Chúng ta
có thể làm cho những khung gỗ sẵn có dày thêm bằng cách
ghép thêm vào phía sau khung những thanh gỗ mỏng rồi
đóng hay dán cố định chúng lại.
Khung tranh phải càng kín hơi càng t
ốt để ngăn bụi, chất bẩn
và để giữ ổn định phần bên trong khung chống lại sự thay

sáng ở mức độ nào cũng có khả năng gây hư hại, các chuyên
gia bảo quản khuyên rằng không nên trưng bày các tác ph
ẩm
nghệ thuật trên giấy trong thời gian dài. Hơn nữa, các khu
vực cất giữ và trưng bày phải thoáng mát và khô ráo, với sự
thay đổi nhiệt độ và độ ẩm không khí ở mức thấp nhất. Thời
tiết thay đổi không những làm cho giấy mềm đi theo thời
gian mà còn gây ra những nếp nhăn gợn không nhìn thấy
được và làm biến dạng tấm giấy. Việc đóng khung thường
xuyên có thể bảo vệ các tác phẩm nghệ thuật trước những
thay đổi nho nhỏ bất thường của thời tiết nhưng không
chống lại được độ ẩm cao trong thời gian dài hay theo mùa.
Đối với tất cả các tác phẩm nghệ thuật và đồ tạo tác lịch sử
trên giấy, môi trường xung quanh là yếu tố quyết định cho
việc bảo quản chúng.
Tài liệu tham khảo thêm
Clapp, Anne F., Curatorial Care of Works of Art on Paper.
New York: Nick Lyons Books, 1987.

Glaser, Mary Todd, "How To Do Your Own Matting and
Hinging." In Preservation of Library and Archival Materials:
A Manual, 3rd ed., rev. and expanded; ed. by Sherelyn
Ogden. Andover, MA: Northeast Document Conservation
Center, 1999.
Phibbs, Hugh, "Building Space Into the Frame," Picture
Framing Magazine, Feb. 1995.
Phibbs, Hugh, "Preservation Matting for Works of Art on
Paper," A Supplement to Picture Framing Magazine, Feb.
1997.
Smith, Merrily A., Matting and Hinging of Works of Art on