Chuyên đề: Phơng pháp tích hợp nội dung giáo dục
bảo vệ môi trờng Môn địA lý
A. Đặt vấn đề
I. Lý do chọn chuyên đề
1. Khách quan:
Trong sự nghiệp đổi mới của đất nớc, Đảng và nhà nớc ta rất quan tâm tới
sự đổi mới của ngành giáo dục - đào tạo. Một trong những yêu cầu có tính cấp
bách là đổi mới phơng pháp dạy học. Trong đó phơng pháp tích hợp giáo dục
bảo vệ môi trờng vào các môn học là nội dung rất cần thiết. Việc đổi mới này
gắn liền với đổi mới phơng pháp dạy học theo hớng pháp huy tính tích cực của
học sinh. Thầy giữa vai trò chỉ đạo, hớng dẫn, trò giữ vai trò chủ động, sáng
tạo tích cực hoá trong việc lĩnh hội kiến thức. Chúng ta đều nhận thấy môi tr-
ờng là kkông gian sinh sống của con ngời và sinh vật, nơi chứa đựng các tài
nguyên cần thiết cho đời sống và sản xuất, nơi chứa đựng và phân huỷ các
chất thải do con ngời tạo ra trong đời sống và sản xuất. Môi trờng có vai trò
cực kì quan trọng đối với đời sống con ngời. Môi trờng đó không chỉ là nơi
tồn tại, sinh trởng và phát triển và còn là nơi lao động và nghỉ ngơi, hởng thụ
và trau dồi những nét đẹp văn hoá, thẩm mĩ Việc bảo vệ môi trờng hiện là
một trong nhiều những mối quan tâm mang tính toàn cầu.
ở nớc ta bảo vệ môi trờng cũng là vấn đề đợc quan tâm sâu sắc. Để cụ thể
hoá và triển khai thực hiện các chủ trơng của Đảng và Nhà nớc. Bộ giáo dục -
Đào tạo đã ra chỉ thị về tăng cờng công tác giáo dục bảo vệ môi trờng. Xác
định nhiệm vụ trọng tâm từ nay đến năm 2010 cho giáo dục phát triển là trang
bị cho học sinh kiến thức kĩ năng về môi trờng và bảo vệ môi trờng bằng hình
thức phù hợp trong các môn học và thông qua các hoạt động ngoại khoá, xây
dựng mô hình nhà trờng xanh, sạch, đẹp phù hợp. Nhằm định hớng cho việc
triển khai thực hiện nhiệm vụ trên, các nhà trờng đa phơng pháp tích hợp nội
dung bảo vệ môi trờng vào môn học là việc làm cần thiết.
2. Chủ quan:
Trong nhà trờng hiện nay, việc giảng dạy những bài có nôi nung , kiến
thức có liên quan đến vấn đề môi trờng đôi khi giáo viên cha quan tâm đúng

thuộc rất nhiều vào nội dung và cách thức giáo dục của chúng ta. Giáo dục
bảo vệ môi trờng đa vào môn học nhằm bồi dỡng tình yêu thiên nhiên, bồi d-
ỡng cảm xúc, xây dựng cái thiện trong mỗi học sinh hình thành thói quen, kỹ
năng bảo vệ môi trờng. Để đạt đợc mục đích trên vấn đề quyết định là phải
đối mới tích hợp giáo dục bảo vệ môi trờng trong môn học. Mỗi giáo viên cần
nhận thức đợc tầm quan trọng của công tác giáo dục vệ sinh môi trờng cho
học sinh, có trách nhiệm triển khai công tác giáo dục bảo vệ môi trờng phù
hợp với điều kiện của nhà trờng và địa phơng.
2. Cơ sở thực tiễn:
Trong thực tế do trình độ nhận thức và năng lực của giáo viên không đồng
đều, phần lớn đã nắm bắt các phơng pháp và nội dung giáo dục bảo vệ môi tr-
ờng có hiệu quả. Tuy nhiên vấn đề còn một số ít giáo viên cha hiểu hết nội
dung và phơng pháp tích hợp giáo dục bảo vệ môi trờng nên trong khi dạy còn
lúng túng về phơng pháp hoặc coi nhẹ kiến thức, dạy qua loa theo lối thuyết
trình, giáo viên còn làm việc nhiều, học sinh không suy nghĩ về vấn đề môi tr-
ờng, luôn ỷ nại cho thầy.
Phơng pháp tích hợp nội dung giáo dục bảo vệ môi trờng môn địa lý
THCS
III. Phạm vi, đối tợng và mục đích xây dựng chuyên đề.
1. Phạm vi, đối t ợng nghiên cứu:
Chuyên đề đợc xây dựng trong phạm vi chuyên dề Địa lý THCS nội dung
giáo dục bảo vệ môi trờng ở 3 mức độ (toàn phần, bộ phận, liên hệ)
Đối tợng nghiên cứu: Là học sinh THCS.
2. Mục đích chuyên đề :
Chuyên đề đợc xây dựng nhằm trao đổi kinh nghiệm trong phơng pháp
giảng dạy tích hợp nội dung giáo dục bảo vệ môi trờng đối với môn Địa lý
THCS.
Rất mong sự đóng góp của các bạn đồng nghiệp để xây dựng chuyên đề
hoàn chỉnh có sự thống nhất chung về phơng pháp giảng dạy và rèn luyện kĩ
năng, thái độ, hành vi cho học sinh về vấn đề môi trờng.

của con ngời) và môi trờng.
- Một số vấn đề về khai thác, sử dụng và bảo vệ môi trờng trong quá trình
phát triển kinh tế ở từng châu lục.
- Các vấn đề môi trờng đặt ra ở Việt Nam nói chung, ở các vùng và các địa
phơng trên cả nớc nói riêng (hiện trạng khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên
thiên nhiên, bảo vệ môi trờng).
- Học sinh có kĩ năng phát hiện các vấn đề về môi trờng và nguyên nhân
của nó.
- Có biện pháp, hành động tích cực góp phần giải quyết các vấn đề về môi
trờng và bảo vệ môi trờng.
- Học sinh tôn trọng, yêu quý thiên nhiên, có ý thức giữ gìn bảo vệ các
thành phần của môi trờng tự nhiên (rừng, nớc, không khí, đất đai).
- ủng hộ các hoạt động, các chính sách bảo vệ môi trờng, phê phán các
họat động, các hành vi làm ảnh hởng xấu đến môi trờng.
2. Đối với giáo viên:
Để đạt đợc mục tiêu trên, giáo viên sử dụng các phơng pháp dạy học phù
hợp, phơng pháp đòi hỏi học sinh phải bộc lô đợc nhận thức, quan điểm, ý thức,
thái độ, đa ra các biện pháp giải quyết trớc các vấn đề của môi trờng. Với mỗi
phơng pháp sẽ có hình thức dạy học tơng ứng.
* Các phơng pháp dạy hoc:
- Phơng pháp trực quan: Sử dụng tranh, ảnh địa lý, sử dụng băng, đĩa hình.
- Phơng pháp thảo luận
- Phơng pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề
- Phơng pháp tham quan, điều tra, khảo sát thực địa.
- Phơng pháp dạy học theo dự án.
Tuy nhiên phải căn cứ vào các nội dung cụ thể của từng bài, xác định nội
dung đó thể hiện ở mức độ nào ? (Mức độ toàn phần, mức độ bộ phận hay mức
độ liên hệ) và phụ thuộc vào đối tợng học sinh ở từng địa phơng để vận dụng các
phơng pháp trên cho phù hợp và có hiệu quả. Ngoài các phơng pháp trên còn phải
lu ý đến điều tra, đánh giá học sinh.

cách thức, hệ thống các cách sử dụng các phơng tiện trực quan để phát hiện khai
thác và lĩnh hội kiến thức.
Phơng tiện trực quan trong dạy học địa lý khá đa dạng, song loại phơng tiện
trực quan có nhiều kĩ năng giáo dục môi trờng cho học sinh là các tranh, ảnh,
băng, đĩa hình có nội dung về các vấn đề môi trờng.
+ Phơng pháp sử dụng tranh, ảnh địa lý:
- Việc sử dụng các tranh, ảnh có nội dung về môi trờng giúp học sinh dễ
dàng nhận biết các vấn đề về môi trờng nh hiện tợng ô nhiễm không khí, ô nhiễm
nớc, hiện tợng xói mòn đất ở những vùng đất trống, đồi trọc
+ Cùng bức tranh SGK, trong khi dạy địa lý giáo viên nên sử dụng những
hình ảnh minh hoạ có nội dung địa lý (những hình ảnh minh hoạ đó có lựa chọn
và sắp xếp theo từng chủ đề)
+ Bản chất của phơng pháp sử dụng tranh ảnh địa lý là phơng pháp: Hớng
dẫn học sinh quan sát, phân tích tranh, ảnh để lĩnh hội kiến thức.
+ Khi dẫn dắt học sinhquan sát trớc hết giáo viên cần xác định mục đích,
yêu cầu của việc quan sát tranh đó thể hiện hiện tợng gì ? Vấn đề gì ? ở đâu ? Và
mô tả hiện tợng Cuối cùng gợi ý học sinh nêu nguyên nhân và hậu quả của
hiện tợng.
Nh vậy, khi sử dụng bức ảnh giáo viên cần chuẩn bị những câu hỏi, hớng
dẫn học sinh khai thác nội dung đợc thể hiện trên bức tranh, ảnh và những câu
hỏi yêu cầu học sinh vẫn dụng những kiến thức đã học giải thích các hiện tợng
đợc thể hiện trên bức tranh, ảnh.
VD: Lớp 7: Khi dạy bài:
ô nhiễm môi trờng ở đới ôn hoà
Sử dụng ảnh: 17.3 SGK
- Mục đích quan sát: Tìm hiểu về vấn đề ô nhiễm nớc ở đới ôn hoà
- Tên bức tranh: Thuỷ triều đen trên Đại Tây Dơng do tai nạn của tàu trở
dầu.
- Bức tranh thểt hiện hiện tợng ô nhiễm môi trờng nớc biển ở Đại Tây Dơng.
- Mô tả hiện tợng: Váng dầu loang trên vùng biển.

- Bớc 2:
Giáo viên mở băng cho học sinh xem tằng đoạn và đạt câu hỏi sau cho mỗi
đoạn
+ Đoạn 1: Sự hình thành núi lửa
Câu hỏi: Núi lửa đợc hình thành nh thế nào ?
+ Đoạn 2: Sự phân bố của núi lửa trên trái đất.
Câu hỏi: Trên trái đát núi lửa đợc phân bố chủ yếu ở những khu vực nào ?
+ Đoạn 3: Lợi ích và tác hại của núi lửa
Câu hỏi: hãy nêu lợi ích và tác hại của núi lửa đối với đời sống, sản xuất và
môi trờng.
- Bớc 3: Học sinh nhắc lại những ý chính đã nhận thức đợc qua băng hình, sau
đó giáo viên tóm tắt, củng cố và chuẩn xác kiến thức.
* Ph ơng pháp thảo luận:
Tổ chức cho học sinh thảo luận theo lớp hoặc nhóm để giải quyết các vấn
đề có liên quan đến nội dung bài học.
- Phơng pháp này tạo cho học sinh cơ hội trình bày ý kiến của mình và nghe ý
kiến của các bạn trong lớp về một vấn đề nào đó.
- Chủ đề thảo luận là những vấn đề về môi trờng có liên quan đến nội dung
bài học, qua thảo luận giáo viên có thể đánh giá đợc sự hiểu biết, thái độ, cảm
xúc của học sinh, giúp học sinh hình thành chính kiến có cơ sở của mình đối với
vấn đề đang thảo luận.
- Trớc hết giáo viên cần xác định rõ ràng mục tiêu cần đạt đợc trong buổi thảo
luận, sau đó nêu vấn đề hoặc một số câu hỏi thích hợp để học sinh thảo luận.
+ Bớc 1: Giáo viên nêu chủ đề và các câu hỏi thảo luận.
+ Bớc 2: Học sinh thảo luận (cả lớp hoặc nhóm)
+ Bớc 3: Giáo viên tóm tắt các ý kiến thảo luận, củng cố các điểm chính.
VD: Bài 38, 39 Địa lý 9
Phát triển tổng hợp kinh tế biển và bảo vệ thiên nhiên
môi trờng biển đảo
- Vấn đề thảo luận: Để phát triển bền vững các ngành kinh tế biển cần phải

trờngs, nguyên nhân và hậu quả của sự suy giảm, suy thoái mô nhiễm môi trờng.
+ Tổ chức cho học sinh đi tham quan, học tập ở các khu bảo tồn thiên nhiên,
danh lam thắng cảnh, khu chế xuất
+ Tổ chức nhóm cho học sinh điều tra, khảo sát tình hình môi trờng của địa
phơng sau viết báo cáo (kết quả khảo sát, phơng án cải thiện môi trờng)
+ Phù hợp với điều kiện môi trờng và thái độ học sinh
* Ph ơng pháp dạy học theo dự án:
Phơng pháp dạy học theo dự án gắn lý thuyết với thực hành, tự lực lập kết
hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả.
Hình thức theo nhóm, kết quả dự án là những sản phẩm hành động có thể giới
thiệu đợc.
Địa lý lớp 9
Dự án Tìm hiểu vấn đề môi trờng ở địa phơng
+ Xác định chủ đề: Mỗi nhóm chọn một trong những vấn đề tiêu biểu cho môi
trờng ở địa phơng nh: ô nhiễm nớc, không khí, đất, suy giải tài nguyên khoáng
sản, tài nguyên sinh vật.
+ Xây dựng đề cơng, kế hoạch thực hiện
- Đề cơng: - Thực trạng của vấn đề ô nhiễm môi trờng ở địa phơng
- Nguyên nhân gây ô nhiễm
- Hậu quả
- Giải pháp
- Những việc cần làm: Tham quan, tìm hiểu và phơng pháp tiến hành
- Việc cần làm: Thu thập thông tin, xử lý thông tin, viết báo cáo (thời gian
một tuần).
- Phơng pháp: - Khảo sát thực địa
- Phân tích các tài liệu địa lý địa phơng, viết báo cáo các
vấn đề môi trờng của các cơ quan có thẩm quyền.
- Phỏng vấn ngời dân địa phơng.
+ Thực hiện dự án:
- Lựa chọn địa điểm khảo sát

Trớc khi học chuyên đề, khảo sát 25 em, có 20 em còn lúng túng trong quá
trình lĩnh hội kiến thức, kỹ năng, quan sát, nhận xét, phân tích tranh ảnh
Để rút ra kết luận còn hạn chế. Sau khi thực hiện chuyên đề, chỉ còn 2 3
em kxy năng còn lúng túng nhng đã nắm bắt đợc phơng pháp học tập.
Từ thực nghiệm nhỏ này đã khẳng định đúng hớng đề tài. Đồng thời đã nói
lên đợc tác dụng cảu các phơng pháp đó trong quá trình giảng dạy tích hợp
nội dung giáo dục bảo vệ môi trờng - Đó là kết quả đề tài tôi đã nghiên cứu.
3. Bài học rút ra và đề nghị:
Từ bớc đầu nghiên cứu phơng pháp tích hợp nội dung giáo dục bảo vệ môi
trờng môn Địa lý THCS. Tôinhận thấy việc cung cấp cho học sinh những kiến
thức về môi trờng và bảo vệ môi trờng là việc làm rất cần thiết, phục vụ thiết
thực trong công cuộc phát triển kinh tế xã hội của đất nớc. Việc thực hiện ph-
ơng pháp dạy học phù hợp Lấy học sinh làm trung tâm đã khơi dậy cho học
sinh chủ động lĩnh hội tri thức khoa học mà thầy giáo là ngời giữ vai trò chủ
động trong việc tổ chức hoạt động học tập của học sinh. Phát huy trí thông
minh, sáng tạo, hình thành lòng ham hiểu biết, khám phát, tác phong lao
động, học tập khoa học nghiêm túc. Qua việc học tập các em nắm vững các
kiến thức về môi trờng và bảo vệ môi trờng. Đây là vấn đề mang tính toàn
cầu. Rèn luyện cho các em kỹ năng phát hiện các vấn đề về môi trờng và
nguyên nhân của nó. Có biện pháp hành động tích cực góp phần giải quyết
các vấn đề của môi trờng, bảo vệ môi trờng. Giáo dục các em tôn trọng yêu
quý thiên nhiên. Giữ gìn, bảo về các tàhnh phần của môi trờng tự nhiên. ủng
hộ cho các hoạt động, các chính sách bảo vệ môi trờng, phê phán các hoạt
động, các hành vi làm ảnh hởng xấu đến môi trờng.
Dù có cố gắng nghiên cứu đề tài nhng khả năng còn hạn chế, kinh nghiệm
cha nhiều, chuyên đề này không tránh khỏi những thiếu xót. Rất mong đợc sự
góp ý của các thầy cô giáo và các em học sinh.
Tôi xin chân thành cảm ơn !
Đồng Văn, nàgy 10 tháng10 năm 2009
Giáo viên: