Bi 11
Vô sinh
Mục tiêu
1. Định nghĩa đợc vô sinh nguyên phát v vô sinh thứ phát.
2. Kể đợc các bớc thăm dò chẩn đoán một cặp vợ chồng vô sinh.
1. Mở đầu
Giải quyết vấn đề vô sinh l một nhiệm vụ trong chơng trình điều
ho sinh sản. Điều trị vô sinh l một nhu cầu cấp thiết cho những cặp vợ
chồng hiếm con, nhằm đảm bảo hạnh phúc gia đình v phát triển hi ho
với xã hội. Theo thống kê cho thấy, có khoảng 8% - 12% cặp vợ chồng bị
hiếm muộn v vô sinh, tỷ lệ ny thay đổi theo từng vùng trên thế giới.
Hng năm có vo khoảng 2 triệu cặp vô sinh mới v con số ny ngy cng
gia tăng.
2. Định nghĩa về vô sinh
2.1. Định nghĩa
Một cặp vợ chồng l vô sinh khi ngời vợ không thụ thai, sau một thời
gian lập gia đình đợc 12 tháng, trong hon cảnh chung sống v không áp
dụng một phơng pháp hạn chế sinh đẻ no.
2.2. Sự khác biệt giữa vô sinh nguyên phát v vô sinh thứ phát
Vô sinh nguyên phát: hai vợ chồng cha bao giờ có thai, mặc dù
chung sống với nhau, đang ở trong một tình thế có khả năng thụ thai v
mong muốn có thai, ít nhất đã 12 tháng.
Vô sinh thứ phát: hai vợ chồng trớc kia đã có con hoặc đã có thai,
nhng sau đó không thể có thai lại, mặc dù đang sống với nhau, đang ở
trong một tình thế có khả năng thụ thai v mong muốn có thai, ít nhất đã
12 tháng.
3. Nguyên nhân vô sinh
Cả phụ nữ lẫn nam giới hoặc l cả 2 đều có thể bị vô sinh. Khoảng
40% trờng hợp vô sinh thuộc về nữ, 30% thuộc về nam, 20% thuộc về cả 2
v 10% không rõ lý do.
Có những yếu tố khác nhau có thể dẫn tới vô sinh nữ. Những bất

Tinh trùng v noãn có gặp nhau v kết hợp tốt
Trứng lm tổ phát triển tốt
Các xét nghiệm thăm dò sau đây giúp tìm ra nguyên nhân vô sinh
4.2.1. Thăm dò phóng noãn
Những phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt tự nhiên đều đặn hng tháng
thì thờng có phóng noãn, nhng điều đó không phải luôn luôn đúng.
134
Những phụ nữ có rối loạn phóng noãn hay không phóng noãn, thờng
có kinh không đều hay không có kinh. Do đó, để biết phụ nữ có phóng noãn
hay không cần thực hiện một số thăm dò sau:
Đo biểu đồ thân nhiệt cơ sở: đo thân nhiệt mỗi buổi sáng trớc khi
thức dậy, ghi vo bảng thân nhiệt. Nếu nửa sau của chu kỳ kinh m nhiệt
độ tăng lên 0,5
0
C thì có thể có phóng noãn
Chỉ số cổ tử cung
Định lợng Progesteron ngy thứ 21 vòng kinh
Định lợng FSH, LH, estrogen trong máu
4.2.2. Chất lợng tinh trùng
Tinh dịch đồ l một trong những xét nghiệm cơ bản nhất. Thông qua tich
dịch đồ, chúng ta có thể đánh giá sơ bộ khả năng sinh sản của ngời chồng.
Một số giá trị bình thờng của tinh dịch đồ (theo tiêu chuẩn của Tổ
chức Y tế Thế giới 1999)
Thể tích tinh dịch: 2ml
Mật độ tinh trùng: 20 triệu tinh trùng/ml
Tinh trùng di động nhanh: 25%,hay tổng tinh trùng di động 50%
Hình dạng bình thờng: 30%
Tỷ lệ tinh trùng sống: 75%
Số lợng bạch cầu: <1 triệu/ml
Ngời chồng lấy tinh dịch bằng cách thủ dâm, với thời gian kiêng giao hợp

cẩn thận để xác định nguyên nhân do nội tiết, viêm nhiễm hay thần kinh.
Đối với những trờng hợp không có tinh trùng, cần xác định xem
đây l do tinh hon không sinh sản hay l do tắc ống dẫn tinh.
Đối với những trờng hợp tinh trùng ít, cần xem xét về khả năng
chế tiết ở các tinh hon cụ thể của các ống sinh tinh, nhng cũng có thể
khả năng sinh tinh của tinh hon vẫn bình thờng hoặc chỉ suy giảm ít
trong khi đó lại có kèm theo tắc bán phần các ống dẫn tinh.
Tinh trùng yếu v tinh trùng chết tỷ lệ cao, có thể do giãn tĩnh
mạch tinh, gây ứ trệ tuần hon v thiếu dỡng khí. Phẫu thuật thắt tĩnh
mạch tinh có thể giải quyết đợc một số đáng kể các trờng hợp trên.
5.3. Phơng pháp hỗ trợ sinh sản
Thụ tinh trong ống nghiệm: một số vô sinh không có khả năng điều
trị thì phải tìm biện pháp thụ tinh trong ống nghiệm, rồi chuyển phôi vo
tử cung.
Vô sinh do ống dẫn trứng không có khả năng phẫu thuật.
Suy sớm buồng trứng, cần noãn của ngời cho.
Vô sinh không rõ nguyên nhân.
136
6. Vai trò của ngời hộ sinh trong điều trị vô sinh
6.1. T vấn
T vấn đối với những cặp vợ chồng sau khi lập gia đình trên 12
tháng, sống gần nhau, không áp dụng biện pháp tránh thai no, m cha
có thai nên đi khám v điều trị.
Qua thăm khám, cung cấp thông tin cho bệnh nhân với sự hỗ trợ v
thông hiểu: vô sinh l một vấn đề về tinh thần, xã hội v y học.
Đảm bảo cặp vợ chồng hiểu đợc giải phẫu, sinh lý bình thờng v
các yêu cầu để có thai.
Cần khám sớm v khám đúng chỗ. Tuân thủ chế độ điều trị v có
sự hợp tác cả vợ v chồng
Khi có thai cần theo dõi thai định kỳ tại cơ sở mình khám chữa vô sinh

8.1. Nhận định
Thời gian vô sinh l bao nhiêu năm
Tuổi của hai vợ chồng.?
Vô sinh nguyên hay thứ phát.
Vô sinh do vợ hay chồng hay do cả 2 vợ chồng
Có phát hiện đợc nguyên nhân không?
Thể trạng của bệnh nhân thế no
Đáp ứng với phơng pháp thăm dò v điều trị thế no?
8.2. Chẩn đoán chăm sóc - những vấn đề cần chăm sóc
Tinh thần?
Dùng thuốc không đúng giờ, không đủ liều?
Bỏ thuốc, bỏ điều trị?
Tác dụng phụ của thuốc?
Biến chứng khi dùng thuốc, đặc biệt nh dùng thuốc kích thích
phóng noãn.
Khi có kết quả điều trị bệnh nhân có thai vấn đề chăm sóc thai phụ
trong quá trình mang thai
8.3. Lập kế hoạch chăm sóc
Chăm sóc về mặt tâm tinh thần
Giám sát trong quá trình theo dõi điều trị
Đôn đốc, nhắc nhở bệnh nhân đến khám theo đúng hẹn của bác sĩ.
T vấn tự theo dõi biến chứng, tác dụng phụ của thuốc.
T vấn chăm sóc vệ sinh, ăn uống
Nếu có thai, t vấn quá trình chăm sóc, theo dõi thai.
8.4. Thực hiện quá trình chăm sóc
Động viên, an ủi bệnh nhân kiên trì, tin tởng trong quá trình điều trị.
138
Nhắc nhở, giám sát bệnh nhân uống thuốc đúng giờ, đủ liều, không
bỏ thuốc, kiên trì điều trị theo đúng phác đồ.
Nhắc nhở bệnh nhân đến khám đúng hẹn của bác sỹ vì trong điều

Câu 10. Giãn tĩnh mạch tinh là một trong những nguyên nhân gây vô
sinh nam

139