BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Đặng Phúc Tònh Chuyên ngành : Quản lí giáo dục
Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. VÕ THỊ BÍCH HẠNH
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CBQL : cán bộ quản lí
CSVC : cơ sở vật chất
GD : giáo dục
GD&ĐT : giáo dục và đào tạo
GV : giáo viên
HS : học sinh
HT : Hiệu trưởng
PPDH : phương pháp dạy học
QLGD : quản lí giáo dục
TBDH : thiết bị dạy học
THCS : trung học cơ sở
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước ta đang chuyển sang thời kỳ thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập
quốc tế. Văn kiện Đại hội Đảng Cộng Sản Việt Nam lần thứ VIII đã nhấn mạnh: “Nâng cao dân trí,
bồi dưỡng và phát huy nguồn lực to lớn của con người Việt Nam là nhân tố quyết định thắng lợi của
công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước.”[15].
Thực hiện chủ trương trên, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã và đang triển khai đổi mới toàn diện
và đồng bộ giáo dục-đào tạo, trong đó có đổi mới phương pháp dạy học.
Đổi mới phương pháp dạy học có hiệu quả cao hay thấp một phần phụ thuộc vào cơ sở vật
chất và thiết bị dạy học. Cùng với chươ
ng trình kiên cố hóa trường lớp theo quyết định 159/QĐ-CP
của chính phủ, Ủy Ban nhân dân và Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Cần Thơ nói chung cùng với
Ủy Ban nhân dân và Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phong Điền nói riêng đã ưu tiên kinh phí
ọn đề tài “Thực trạng và một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các trường
THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ”, với mong muốn tìm một số biện pháp thích hợp cho
công tác quản lý thiết bị dạy học trong trường THCS.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý thiết bị dạy học và khảo sát thực trạ
ng quản lý thiết
bị dạy học ở các trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ, đề xuất một số biện pháp
quản lý thiết bị dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học của các trường THCS tại
huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: công tác quản lý cơ sở vậ
t chất và các thiết bị trường học tại các
trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ.
- Đối tượng nghiên cứu: thực trạng công tác và các biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các
trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ.
4. Giả thuyết khoa học
Việc quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng các trường THCS huyện Phong Điề
n, thành
phố Cần Thơ chưa được chú ý đúng mức, hiệu quả chưa cao, chưa đáp ứng kịp thời các yêu cầu đổi
mới giáo dục phổ thông hiện nay. Cần đề xuất các biện pháp quản lý thiết bị dạy học phù hợp với
các trường THCS góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học trong các trường THCS tại huyện Phong
Điền, thành phố Cần Thơ.
5. Nhiệm vụ nghiên c
ứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về thiết bị dạy học và công tác quản lý thiết bị dạy học trong
trường THCS.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng ở các
trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học cho trường THCS.
nhằm minh chứng cho giả thuyết khoa học.
b) Nội dung điều tra:
- Thực trạng về TBDH và quản lý TBDH ở các trường THCS huyện Phong Điền, thành phố
Cần Thơ, những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân.
- Khảo sát tính cần thiết và khả thi của hệ thống các biện pháp đề xuất.
c) Mẫu nghiên cứu:
Điều tra CBQL và GV của 06 trường THCS trong huyện Phong Điền.
6.2.2.3 Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: lấy ý kiến một số nhà quản lý có kinh nghiệm, lãnh đạ
o
và chuyên viên trong việc đề xuất các biện pháp mang tính đột phá, cấp bách trong việc nâng cao
chất lượng quản lý TBDH ở các trường THCS.
6.2.3 Phương pháp thống kê toán học: sử dụng toán thống kê để việc xác định các thông số cần
thiết mang tính chính xác, khoa học.
7. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu thực trạng thiết bị dạy học và công tác quản lý thiết bị dạy học của Hiệu
trưởng trên tất cả 06 trường THCS (gồm: trường THCS Mỹ Khánh, trường THCS Giai Xuân,
trường THCS Nhơn Nghĩa, trường THCS Tân Thới, trường THCS Trường Long và trường THCS
Thị trấn Phong Điền) trực thuộc Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phong Điền, thành phố Cần
Thơ. Quá trình nghiên cứu cũng nh
ư kết quả của đề tài chỉ tiến hành, áp dụng trong phạm vi huyện
Phong Điền, thành phố Cần Thơ.
Chính vì vậy, công tác quản lý cơ sở vật chất trường học nói chung và công tác quản lý
TBDH nói riêng đã được nhiều tổ chức và cá nhân nghiên cứu.
Trần Văn Long với đề tài: “Thực trạng và giải pháp quản lý cơ
sở vật chất các trường tiểu
học ở tỉnh Khánh Hòa”[37], tác giả đánh giá thực trạng quản lý CSVC các trường tiểu học để xác
định được các giải pháp có tính khoa học và khả thi trong quản lý CSVC các trường tiểu học, góp
phần phát triển dạy-học 2 buổi/ngày, nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục tiểu học phù hợp với
tình hình phát triển kinh tế-xã hội tỉnh Khánh Hòa.
Trần Duy Hân với đề tài: “Bi
ện pháp quản lý phương tiện dạy học của Hiệu trưởng các
trường THCS trên địa bàn thành phố Huế đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ
thông hiện nay”[28], tác giả đã nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng việc quản lý phương tiện
dạy học của Hiệu trưởng, xác lập các biện pháp quản lý phương tiện dạy học có hiệu quả của Hiệ
u
trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Huế, đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.
Lê Thanh Giang với đề tài: “Thực trạng và giải pháp quản lý việc sử dụng thiết bị dạy học
của giáo viên trường trung học phổ thông tỉnh Cà Mau” [24], qua đề tài tác giả đã khảo sát và phân
tích thực trạng quản lý và sử dụng TBDH ở
một số trường THPT tỉnh Cà Mau, từ đó đề xuất một số
giải pháp quản lý việc sử dụng TBDH của giáo viên nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH ở các
trường THPT tỉnh Cà Mau.
Tô Xuân Giáp với công trình: “Phương tiện dạy học-Hướng dẫn chế tạo và sử dụng”[25],
tác giả đã đưa ra cơ sở phân loại và phân loại phương tiện dạy học, cách thức l
ựa chọn, thiết kế, chế
tạo, sử dụng phương tiện dạy học và các điều kiện để đảm bảo sử dụng có hiệu quả phương tiện dạy
học. Theo tác giả: “Phương tiện dạy học được sử dụng đúng, có tác dụng làm tăng hiệu quả sư phạm
của nội dung và phương pháp dạy học lên rất nhiều”[25, tr.43]
Trong giáo trình: “Lý luận dạy học ở trường THCS”[3] do Nguyễn Ngọc Bảo và Trần Kiểm
quản lý CSVC và TBDH ở trường của mình.
Những công trình nghiên cứu của các tác giả nêu trên đã xây dựng được một hệ thống lý luận
về vai trò, tác dụng của TBDH cùng một số yêu cầu và nguyên tắc sử dụng nó trong quá trình dạy
học. TBDH được xác định là một thành tố quan trọng trong quá trình dạy học, nh
ất là ở cấp THCS,
nó đóng vai trò to lớn trong việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Lý luận về TBDH đã được
làm sáng tỏ trong nhiều công trình nghiên cứu và trong các giáo trình về lý luận dạy học. Tuy vậy,
trong các hướng nghiên cứu trên, lĩnh vực nghiên cứu quản lý TBDH trong quá trình dạy học nói
chung và trong các trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ nói riêng chưa được
nghiên cứu đầy đủ. Do đó, chúng tôi đi sâu tìm hiểu vấn
đề này.
1.2 Một số khái niệm liên quan đến đề tài
1.2.1 Quản lý
Hoạt động quản lý hình thành từ sự phân công hợp tác lao động, từ sự xuất hiện của tổ chức,
cộng đồng. Với nhu cầu hướng đến hiệu quả tốt hơn, năng suất cao hơn trong sự hợp tác lao động
của cộng đồng đòi hỏi phải có sự chỉ huy, phối hợp, phân công, kiểm tra, đ
iều chỉnh… Do đó xuất
hiện vai trò người quản lý.
Các Mác viết: “ Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên
qui mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng đều cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá
nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ vận động của toàn bộ cơ thể khác với s
ự vận
động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy mình, còn một
dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”[30, tr.12].
Ngày nay thuật ngữ quản lý đã trở nên phổ biến, nhưng chưa có một định nghĩa thống nhất.
Một số tác giả cho quản lý là hoạt động nhằm đảm bảo sự hoàn thành công vi
ệc thông qua sự nỗ lực
của người khác. Một số tác giả khác cho quản lý là một hoạt động thiết yếu nhằm đảm bảo sự phối
hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm. Tuy nhiên, theo nghĩa rộng, quản lý
học sinh, cha mẹ học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện có chất
lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường.” [34, tr.37].
Hay cũng có thể định nghĩa “Quản lý giáo dục thực chất là những tác động củ
a chủ thể quản
lý vào quá trình giáo dục (được tiến hành bởi tập thể giáo viên và học sinh, với sự hỗ trợ đắc lực của
các lực lượng xã hội) nhằm hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh theo mục tiêu đào
tạo của nhà trường.” [34, tr.38].
Thuật ngữ “quản lý trường học” có thể xem là đồng nghĩa với QLGD thuộc tầm vi mô. Đây
là những tác động quản lý diễn ra trong phạm vi nhà trường.
T
ừ các khái niệm nêu trên, chúng ta có thể thấy rõ bốn yếu tố của QLGD, đó là: chủ thể quản
lý, đối tượng quản lý, khách thể quản lý và mục tiêu quản lý. Ta có thể biểu diễn bốn yếu tố này
bằng sơ đồ 1.1:
Sơ đồ 1.1. Sơ đồ khái niệm quản lý
Trong thực tiễn, các yếu tố nêu trên không tách rời nhau mà ngược lại, chúng có quan hệ
tương tác gắn bó với nhau. Chủ thể qu
ản lý tạo ra những tác nhân tác động lên đối tượng quản lý,
nơi tiếp nhận tác động của chủ thể quản lý và cùng với chủ thể quản lý hoạt động theo một quỹ đạo
nhằm cùng thực hiện mục tiêu của tổ chức. Khách thể quản lý nằm ngoài hệ thống hệ quản lý giáo
dục. Nó là hệ thống khác hoặc các ràng buộc của môi trường… Nó có thể chịu tác động hoặc tác
động trở lại đến hệ thống giáo dục và hệ thống quản lý giáo dục. Vấn đề đặt ra đối với chủ thể quản
lý là làm như thế nào để những tác động từ phía khách thể quản lý đến giáo dục là tích cực, cùng
thực hiện mục tiêu chung.
1.2.2.2 Các chức năng của quản lý giáo dục
a. Chức năng kế hoạch hóa trong quản lý giáo dục
Một tập thể lao động, trong
nhân hoặc bộ phận khác và những thông tin cần thiết để hoàn thành công việc.
Vì vậy, ta có thể hiểu rằng, chức năng tổ chứ
c trong quản lý là việc thiết kế cơ cấu các bộ
phận cho phù hợp với mục tiêu của tổ chức. Song, không phải chỉ có vậy, mà việc thực hiện chức
năng tổ chức trong quản lý còn phải chú ý đến phương thức hoạt động, đến quyền hạn của từng bộ
phận, tạo điều kiện cho sự liên kết ngang, dọc và đặc biệt chú ý đến việ
c bố trí cán bộ là người vận
hành các bộ phận của tổ chức.
c. Chức năng điều khiển (chỉ đạo thực hiện) trong quản lý giáo dục
Đây là chức năng thể hiện năng lực của người quản lý. Sau khi hoạch định kế hoạch và sắp
xếp tổ chức, người cán bộ quản lý phải điều khiển cho hệ thống hoạt
động nhằm thực hiện mục tiêu
đã đề ra. Đây là quá trình sử dụng quyền lực của người quản lý để tác động đến các đối tượng bị
quản lý (con người, các bộ phận) một cách có chủ đích nhằm phát huy hết tiềm năng của họ hướng
vào việc đạt mục tiêu chung của hệ thống. Người điều khiển hệ thống phải là người có tri thứ
c và kỹ
năng ra quyết định và tổ chức thực hiện quyết định.
d. Chức năng kiểm tra trong quản lý giáo dục
Đây là chức năng quan trọng của nhà quản lý, có thể nói, chức năng này xuyên suốt quá trình
quản lý và là chức năng của mọi cấp quản lý. Kiểm tra là một hoạt động nhằm thẩm định, xác định
một hành vi của cá nhân hay một tổ chức trong quá trình thực hiện quyết định. Ngoài ra, còn có thể
hiểu là hoạt động quan sát và kiểm nghiệm mức độ phù hợp của quá trình hoạt động của đối tượng
bị quản lý với các quyết định quản lý đã lựa chọn.
- TBDH là điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học, là thành tố chủ yếu và quan trọng nhất
trong cấu trúc hệ thống cơ sở vật chất trường học.
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Bảo định nghĩa: “Phương tiện dạy học là tập hợp những đối tượng
vật chất được giáo viên sử
dụng với tư cách là những phương tiện tổ chức, điều khiển hoạt động
nhận thức của học sinh, và đối với học sinh, đó là phương tiện để tiến hành hoạt động nhận thức của
mình, thông qua đó mà thực hiện những nhiệm vụ dạy học.” [3, tr 115].
Kế hoạch
Thông tin
Chỉ đạo
Tổ chức
Kiểm traTrong cuốn “Quản lý giáo dục” do PGS.TS Bùi Minh Hiền chủ biên ở chương 10 “Quản lý
thiết bị dạy học trong nhà trường”, tác giả nêu khái niệm về TBDH như sau: “Trong công tác dạy
học, thầy và trò ngoài chương trình sách giáo khoa, trường lớp… thường phải sử dụng đến phương
tiện được gọi là học cụ, đồ dùng dạy học, thiết bị giáo dục, thiết bị dạy học. Thiết bị dạ
y học có thể
được coi thuật ngữ đại diện cho các cách gọi khác nhau nêu ra trên đây. Nó là một bộ phận cơ sở vật
chất trường học trực tiếp có mặt trong các giờ học được thầy và trò cùng sử dụng. Thuật ngữ này có
tên tiếng Anh tương ứng: Equypment for Teaching.” [30, tr 285].
Theo tác giả Vũ Trọng Rỹ đã viết: “TBDH là thuật ngữ chỉ một vật thể hoặc một tập hợp
đối
tượng vật chất mà người GV sử dụng với tư cách là phương tiện điều khiển hoạt động nhận thức của
HS. Còn đối với HS thì đó là nguồn tri thức, là phương tiện giúp HS lĩnh hội các khái niệm, định
luật… hình thành ở họ các kĩ năng, kĩ xảo, đảm bảo việc giáo dục, phục vụ mục đích dạy học và
giáo dục”[44].
tri thức đã lĩnh hội được; rèn luyện những kĩ năng, kĩ xảo cần thiết; phát triển hứng thú nhận thức,
năng lực quan sát, phân tích tổng hợp các hiện tượng, rút ra những kết luận có
độ tin cậy.
- Giúp giáo viên có điều kiện trình bày bài giảng một cách khoa học, tinh giản, đầy đủ, sâu sắc,
sinh động, điều khiển hoạt động nhận thức cũng như kiểm tra đánh giá học sinh.
Tóm lại, nếu sử dụng đúng các TBDH sẽ góp phần tích cực nâng cao hiệu suất lao động của
thầy và trò.
Từ những vấn đề cơ bản của quá trình dạy học, chúng ta nhậ
n thấy rằng, hoạt động dạy là hoạt
động tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của HS, mà một trong những nhiệm vụ tổ chức, điều
khiển nhận thức đó là việc tổ chức, điều khiển quá trình tri giác những hiện tượng hoặc đối tượng
được nghiên cứu của HS. Tuy nhiên, những hiện tượng đối tượng đ
ó không phải bao giờ cũng được
hiện ra một cách trực tiếp ngay tại phòng học. Trong trường hợp đó, TBDH tạo khả năng tái hiện
chúng một cách gián tiếp thông qua hình vẽ, tranh ảnh, sơ đồ, mô hình… Nhờ chúng mà tạo nên
trong ý thức của người HS những hình ảnh trực quan cảm tính của những hiện tượng và sự vật.
1.3.3 Đặc trưng và yêu cầu của thiết bị dạy học
1.3.3.1 Đặc trư
ng của thiết bị dạy học
- TBDH ở trường phổ thông rất đa dạng phong phú.
- TBDH ở trường phổ thông là sự kết hợp các tính chất khoa học, sư phạm và kinh tế :
+ Tính khoa học: Là mức độ chuẩn xác trong việc phản ánh hiện thực.
+ Tính sư phạm: Là sự phù hợp với các yêu cầu về mặt sư phạm như độ rõ, kích thước, màu
sắc, dễ sử dụng phù hợ
p tâm sinh lý học sinh...
+ Tính kinh tế: Là giá thành tương xứng với hiệu quả giáo dục - đào tạo. CSVC và TBDH
cũng được đánh giá theo một số tiêu chuẩn trên. Công thức ước lệ sau đây thể hiện sự đánh giá
chung nhất đối với một TBDH.
Hiệu quả sư phạm
Hiệu quả đầu tư =
phẩm: Tiêu chuẩn của cơ sở sản xuất; tiêu chuẩn của ngành; tiêu chuẩn quốc gia.
d/ Có thể phân loại các thiết bị dạy học thành 4 nhóm sau:
- Thiết bị kỹ thuật.
- Thiết bị trực quan (đồ dùng dạy học trực quan).
- Thiết bị thí nghiệm.
- Sách giáo khoa và tài liệu dạ
y học khác.
d.1. Thiết bị kỹ thuật:
Sự phát triển của khoa học - công nghệ, sự trưởng thành của giáo dục học đã ảnh hưởng đến sự
phát triển các phương tiện thiết bị dạy học. Từ những năm 1950 trở lại đây đã xuất hiện và phát
triển nhanh chóng nhiều phương tiện thiết bị kỹ thuật dạy học.
- Các thiết bị
kỹ thuật dạy học bao gồm các phương tiện nghe nhìn và các máy móc dạy học.
Trong đó các phương tiện nghe nhìn chiếm vị trí quan trọng nhất.
- Các phương tiện nghe nhìn gồm:
+ Các giá mang thông tin (bản trong, phim, băng từ âm và hình, đĩa ghi âm, ghi hình...).
+ Các máy móc chuyển tải thông tin ghi ở các giá mang thông tin như đèn chiếu, máy chiếu
phim, Radio, Cassette, Ti vi, Camera, máy vi tính...
d.2. Hệ thống đồ dùng trực quan:
- Mẫu vật: vật thật, tiêu bản, vật nhồi, các sản phẩm nhân tạo và các bộ sưu tập.
- Mô hình ma két.
- Hình vẽ, sơ đồ, bản đồ, tranh vẽ, ảnh.
d.3. Thiết bị và đồ dùng thí nghiệm nhà trường:
- Là hệ thống trang bị nhằm thể hiện những giờ lên lớp có thí nghiệm hoặc gi
ờ thực hành của
học sinh, giúp học sinh nắm kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo bằng con đường thực nghiệm. Gồm các loại
thí nghiệm:
+ Thí nghiệm chứng minh (thí nghiệm biểu diễn): Là thí nghiệm thầy giáo tiến hành trước
toàn lớp nhằm tìm ra những hiện tượng, những định luật mới v.v…
dụng những TBDH càng lớn khi họ có trình độ nghiệp vụ càng cao.
Khi sử dụng những TBDH, đặc biệt là thiết bị kỹ thu
ật dạy học trong một tiết học, người GV
lành nghề bao giờ cũng:
- Nghiên cứu tài liệu để phân chia chúng và xác định chính xác những TBDH nào cần thiết
phải sử dụng, mục tiêu sư phạm sử dụng từng TBDH đó, kết quả cần đạt được.
- Biết tính năng của từng thiết bị và qua đó phối hợp các TBDH khác nhau để đạt hiệu quả sư
phạm cao.
- Xác đị
nh vị trí của những TBDH đó trong tiết học, nghĩa là lựa chọn thời điểm của tiết học
để sử dụng thiết bị đó đạt hiệu quả cao nhất.
- Xác định độ dài thời gian sử dụng thiết bị đó.
- Suy nghĩ kĩ về sự phù hợp giữa những TBDH đã lựa chọn với những TBDH khác.
- Suy nghĩ cẩn thận nhữ
ng biện pháp, cách thức chuẩn bị cho HS tri giác tài liệu học tập cũng
như việc nghiên cứu tài liệu sau khi đã quan sát hoặc nghe đầy đủ.
- Xây dựng kế hoạch và tiến hành tổ chức tiết học với việc sử dụng phối hợp những TBDH
một cách thích hợp, nhằm phát huy tính tích cực, tự lực nhận thức của HS trong việc lĩnh hội tài liệu
học tập.
1.3.5 Các nguyên tắc qu
ản lý TBDH
Lý luận và thực tiễn công tác quản lý nhà trường cho thấy, quản lý tốt các TBDH đòi hỏi
người cán bộ quản lý trường học cần nắm vững một số yêu cầu sau:
- Các yêu cầu về nội dung chương trình và phương pháp bộ môn, qui định các TBDH cho từng
môn học và cho các hoạt động giáo dục khác.
- Biết cách phân loại và nắm vững nội dung quản lý các TBDH.
- Phải có giải pháp xây dựng, trang bị và tổ chức sử dụ
ng các TBDH có hiệu quả cao. Giữ gìn
và bảo quản tốt các TBDH đã được trang bị.
- Phải có lộ trình đầu tư ngắn hạn và dài hạn để trang bị TBDH.
* Nguyên tắc bảo đảm tính hiệu quả trong quản lý TBDH
Quản lý TBDH nhằm bảo đảm thực hiện tố
t nội dung chương trình và đổi mới phương pháp
dạy học.
Các TBDH được trang bị phải có chất lượng tốt, việc sử dụng phải đơn giản, tiện lợi và có
hiệu quả cao.
Việc sử dụng TBDH phải hợp lý, đúng tính năng tác dụng và đúng mục đích.
Việc bảo quản TBDH phải chu đáo, đúng cách. Cần có phương án bảo vệ, sửa chữa tránh
hỏng hóc do th
ời tiết, độ ẩm, nhiệt độ quá cao làm ảnh hưởng đến tính chính xác của TBDH khi sử
dụng.
1.4 Trường Trung học cơ sở
1.4.1 Vị trí, mục tiêu của cấp THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân
Trước năm 1981, THCS là một cấp học độc lập, còn gọi là trường phổ thông cấp II. Sau năm
1981, cấp I và II được sát nhập thành cấp phổ thông cơ sở. Theo Nghị định 90/CP ngày 24/11/1993
quy định khung của h
ệ thống GD quốc dân, cấp I được tách ra khỏi cấp II thành bậc Tiểu học và cấp
II thuộc bậc trung học.
Tại điều 2 Điều lệ trường trung học ban hành ngày 04/07/2007 ghi: “Trường trung học là cơ sở
GD phổ thông của hệ thống GD quốc dân. Trường có tư cách pháp nhân và có con dấu riêng”.
Luật GD ban hành năm 2005 có nêu mục tiêu của GD THCS là: “nhằm giúp HS củng cố và
phát triển những kết quả của GD tiểu học, có trình độ học vấn phổ thông cơ sở và những hiểu biết
ban đầu về kỹ thuật và hướ
ng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung học chuyên nghiệp,
học nghề, hoặc đi vào cuộc sống lao động” [13].
Trong quyển “ Hỏi đáp về đổi mới THCS ” của Nxb Giáo dục 7/2001 có ghi: Học xong
THCS, học sinh THCS đạt được những yêu cầu chủ yếu dưới đây:
a) Có tư tưởng, đạo đức, lối sống phù hợp với mục tiêu GD chung, thích hợp với lứa tuổi học
sinh THCS. Cụ thể là có lòng yêu nước, có ý thức rõ ràng về lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH; có
Nghị quyết hội nghị lần thứ hai BCHTW Đảng khóa VIII về “định hướng chiến lược phát
triển giáo dục - đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và nhiệm vụ đến năm 2000” đã
ghi: “Nhiệm vụ và mục tiêu c
ơ bản của GD là nhằm xây dựng những con người và thế hệ thiết tha
gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, có ý chí kiên cường
xây dựng và bảo vệ tổ quốc; công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; giữ gìn và phát huy các giá trị
vǎn hóa của dân tộc, có nǎng lực tiếp thu tinh hoa vǎn hóa nhân loại; phát huy tiềm nǎng của dân tộc
và con người Việt Nam, có ý thứ
c cộng đồng và phát huy tính tích cực của cá nhân, làm chủ tri thức
khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có kĩ nǎng thực hành giỏi, có tác phong công
nghiệp, có tính tổ chức kỷ luật; có sức khoẻ, là những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa
"hồng" vừa "chuyên" như lời dặn của Bác Hồ”.
1.4.2 Vai trò, nhiệm vụ của giáo dục THCS
THCS là một cấp học quan trọng nhằ
m hình thành cho người học những điều kiện cần thiết
ban đầu, mang tính nền tảng, để từ đó họ có thể tiếp tục học lên cao hơn hoặc đi vào cuộc sống và tự
rèn luyện, tu dưỡng nhằm làm tốt vai trò của mình trong xã hội. Trong giai đoạn hiện nay, khi chúng
ta đang thực hiện đổi mới nội dung chương trình, sách giáo khoa, thực hiện phổ cập THCS để phục
vụ t
ốt hơn nhu cầu phát triển nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước thì vai
trò, nhiệm vụ cấp THCS càng trở nên quan trọng và nặng nề. Điều đó đòi hỏi phải đổi mới mạnh mẽ
phương pháp giảng dạy, đổi mới các hoạt động để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới trong giai đoạn
hiện nay.
Xét một cách hệ thố
ng, cấp học THCS là một khâu trung chuyển rất quan trọng trong vấn đề
đào tạo nguồn nhân lực. Tại đó, người hoàn thành cấp học phải có đủ điều kiện để học tiếp hoặc là
bước vào cuộc sống, phục vụ trực tiếp cho kinh tế-xã hội. Vì vậy, chất lượng đào tạo của cấp học có
ảnh hưởng rất lớn đến kinh tế-xã hộ
i.
Theo yêu cầu của sự phát triển kinh tế-xã hội, sự phân luồng giáo dục sau THCS đòi hỏi giáo
Điều này.
1.5 Nội dung công tác quản lý thiết bị dạy học ở trường THCS
Từ khái niệm và các chức năng quản lý giáo dục có thể hiểu quản lý TBDH là tác động có mục
đích của chủ thể quản lý để xây dựng, trang bị, bảo quản và tổ chức sử dụng có hiệu quả các TBDH
nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường.
Nội dung TBDH mở rộng đến
đâu thì tầm quản lý cũng phải rộng và sâu đến đấy. Kinh
nghiệm thực tiễn đã chỉ rõ: TBDH chỉ phát huy được tác dụng tốt trong công tác giảng dạy khi được
quản lý tốt. Chính vì vậy cho nên đi đôi với việc đầu tư trang bị, điều quan trọng hơn hết là phải chú
trọng đến việc quản lý TBDH trong nhà trường. Vì TBDH là một lĩnh vực vừa mang tính kinh tế -
giáo dục lại vừ
a mang tính khoa học - giáo dục, cho nên việc quản lý một mặt phải tuân thủ theo các
yêu cầu chung về quản lý kinh tế và quản lý khoa học. Mặt khác, cần phải tuân thủ theo các yêu cầu
quản lý chuyên ngành giáo dục.
Có thể nói, quản lý TBDH là một trong những công việc của người cán bộ quản lý, chính là
đối tượng quản lý trong nhà trường. Sự khẳng định vai trò quan trọng của công tác quản lý hiện nay,
trong việc chỉ đạo hoạt động giáo dục và đào t
ạo, Đảng, Nhà nước và Bộ GD&ĐT đã coi việc đổi
mới quản lý trường học là một trong những biện pháp cơ bản để nhằm nâng cao chất lượng giáo dục
và đào tạo.
Quản lý thiết bị dạy học là hoạt động có mục đích, có kế hoạch bao gồm trang bị, sử dụng và
bảo quản có hiệu quả hệ thống thiết bị dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện ở nhà tr
ường bằng cách thực hiện các chức năng quản lý (kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra).
Các nội dung này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Trong việc tổ chức sử dụng có hiệu quả các
TBDH để nâng cao chất lượng dạy học là nội dung cơ bản và cũng là mục đích cuối cùng của công
tác quản lý TBDH trong nhà trường.
1.5.1 Kế hoạch hóa công tác TBDH ở trường THCS
Đó là quá trình thiết l
Là quá trình sắp xếp, phân bổ công việc, trách nhiệm quyền hạn và các nguồn lực cho các
thành viên của tổ chức để họ có thể đạt được mục tiêu là quản lý sử dụng TBDH một cách có hiệu
quả nhất.
Là điều hành (điều khiển) giúp người quản lý thực hiện trách nhiệm quản lý TBDH một cách
thuận lợi nhất, đạt hiệu quả cao nhất.
- Trước ngày khai giảng năm họ
c cần tổ chức quán triệt cho toàn thể giáo viên nhận thức sâu
sắc tầm quan trọng của việc thực hiện kế hoạch tăng cường trang bị và nâng cao hiệu quả sử dụng
TBDH trong quá trình dạy học để mọi thành viên thấy rõ trách nhiệm của mình.
- Phân công, phân nhiệm thật cụ thể rõ ràng, bố trí người phụ trách công tác thiết bị phù hợp
với quy mô của nhà trường.
- Người phụ trách công tác thiết bị phả
i đạt các tiêu chuẩn, nhiệm vụ và hưởng các chế độ theo
quy định của Nhà nước, cụ thể là:
+ Có trình độ chuyên môn theo yêu cầu của bậc học.
+ Được đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ về công tác TBDH.
+ Có tinh thần trách nhiệm đối với công tác được giao.
+ Chịu trách nhiệm trước Hiệu trưởng trong việc quản lý TBDH của nhà trường.
+ Có nhiệm vụ thiết lập, bảo quản các loại hồ s
ơ sổ sách liên quan đến TBDH; theo dõi việc
xuất - nhập, ghi chép và kiểm kê TBDH theo đúng các quy định của Nhà nước.
+ Tham gia vào việc chuẩn bị cho GV và HS các giờ thực hành thí nghiệm.
+ Được trang bị phòng hộ lao động, được hưởng các chế độ phụ cấp độc hại và định mức lao
động theo quy định của Nhà nước.
- Tổ chức giới thiệu danh mục TBDH hiện có của nhà trường cho toàn thể giáo viên nắm,
thống kê thành hệ thống, thành nhóm, d
ựa vào đặc điểm, đặc trưng của từng môn học tạo điều kiện
thuận lợi để giáo viên tìm hiểu và sử dụng.
- Tổ chức việc sử dụng TBDH trở thành một nhu cầu, một nền nếp tự giác thường xuyên của
+ Đánh giá khách quan chính xác kết quả làm đồ dùng dạy học.
+ Phát động phong trào làm đồ dùng dạy học song song với đổi mới phương pháp dạy học.
+ Lấy tổ chuyên môn làm nòng cốt trong việc tổ chứ
c thực hiện.
+ Giáo dục ý thức tự nguyện, kích thích sự tìm tòi sáng tạo.
+ Tổ chức giới thiệu, triển lãm, rút kinh nghiệm.
+ Tạo điều kiện kinh phí.
+ Khen thưởng kịp thời.
* Quản lý sử dụng thiết bị dạy học
- Bố trí cán bộ chuyên trách hoặc kiêm nhiệm (căn cứ vào quy định số 243 CP ngày 28/6/79 về
tổ chức bộ máy, biên chế của các trường phổ thông).
- Tùy theo tính chất, quy mô của h
ệ thống thiết bị nhà trường mà bố trí diện tích, phòng và địa
điểm thích hợp bảo đảm cho giáo viên và học sinh thao tác, đi lại thuận tiện an toàn khi sử dụng.
- Thiết bị phải được sử dụng có hiệu quả cao nhất nhằm đáp ứng các yêu cầu về nội dung và
phương pháp. Vì vậy, quản lý việc sử dụng TBDH theo quy định trong chương trình và kế hoạch
dạy học là có tính pháp lý.
Copyright: Tài liệu đại học ©