1
MỤC LỤC
Trang
Mở đầu ……….… .....................................................................................................1
Chương 1 “Những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt
động thanh toán xuất nhập khẩu”
1.1.Tổng quan về rủi ro và quản trị rủi ro trong kinh doanh.......................................5
1.1.1.Rủi ro - khái niệm và phân loại..........................................................................5
1.1.2.Quản trị rủi ro….................................................................................................7
1.2.Khái quát về thanh toán xuất nhập khẩu và rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất
nhập khẩu …………....................................................................................................9
1.2.1.Thanh toán xuất nhập khẩu và vai trò của nó trong hoạt động ngoại thương nói
riêng và trong nền kinh tế nói chung…….....................................................................9
1.2.2.Rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất nhập
khẩu………...........................
......10
1.2.2.1.Sơ lược về rủi trong hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu………….............10
1.2.2.2.Đối tượng chịu rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu…..............11
1.2.2.3.Rủi ro tiềm ẩn trong các phương thức thanh toán xuất nhập khẩu thông
dụng………………………………………………………………………………….12
1.2.2.3.1.Phương thức chuyển tiền………………………………….………............12
1.2.2.3.2.Phương thức thanh toán nhờ thu………………………………..................12
1.2.2.3.3.Phương thức tín dụng chứng từ…………………………………………....13
1.3.Những nghiên cứu của Citi Group về rủi ro trong thanh toán xuất nhập khẩu và
kinh nghiệm phòng ngừa…………………………….………………………...……19
1.3.1.Citi Group và những nghiên cứu của Citi Group về rủi ro và quản trị rủi ro.....19
1.3.2.Công tác quản trị rủi ro của Citi Group trong thanh toán xuất nhập khẩu….....22
1.3.3.Những bài học rút ra cho Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam………………24
Kết luận chương 1…………………………………………………………………..26
Chương 2 “Đánh giá rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất

3.3.1.1.1.Về khách hàng giao dịch………………………………………………….60
3.3.1.1.2.Về đối tác của khách hàng giao dịch……………………………..……......61
3.3.1.1.3.Về các ngân hàng có liên quan trong việc thực hiện giao dịch…….……...62
3.3.1.2.Thực hiện chuẩn xác các nghiệp vụ thanh toán theo thông lệ quốc tế và tuân
thủ các qui định của Chính phủ………………………………………………………62
3.3.1.2.1.Đối với thanh toán xuất khẩu……………………………………………..62
3.3.1.2.2.Đối với thanh toán nhập khẩu…………………………………………….67
3.3.1.3.Nhanh chóng nâng cấp và hoàn thiện kỹ thuật công nghệ và kỹ năng của đội
ngũ cán bộ làm công tác thanh toán xuất nhập khẩu…………………………...........73

3.3.1.3.1.Về kỹ thuật công nghệ……………………………………………………73
3
3.3.1.3.2.Về con người làm công tác thanh toán xuất nhập khẩu…………………..73
3.3.1.4.Đa dạng và nhanh chóng triển khai các sản phẩm thanh toán mới bên cạnh
việc hoàn thiện sản phẩm thanh toán xuất nhập khẩu truyền thống………………..74
3.3.1.5.Làm tốt công tác hỗ trợ cho hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu……......75
3.3.2.Các giải pháp hạn chế thiệt hại khi xảy ra rủi ro……………………………..77
3.3.2.1.Trang bị và nâng cao khả năng ứng phó với rủi ro cho đội ngũ cán bộ nghiệp
vụ…………………………………………………………………………………....77
3.3.2.2.Kiểm soát và tài trợ rủi ro thông qua việc trích dự phòng rủi ro, xây dựng mức
ký quỹ và/hoặc mua bảo hiểm rủi ro………………………………………………...77
3.3.2.3.Thiết lập và thực thi khung “Phạt bồi thường” đối với các đối tượng cố tình vi
phạm dẫn đến rủi ro…………………………………………………….…………....78
3.4.Kiến
nghị…………………………………………………………………
..……..78
3.4.1.Đối với Chính phủ và Ngân hàng nhà nước………………………...................78

MỞ ĐẦU

1.Lý do chọn đề tài:
Với chính sách kinh tế mở cửa, hội nhập với kinh tế khu vực và thế giới theo xu
hướng toàn cầu hóa hiện nay, đặc biệt là với việc gia nhập vào Tổ chức thương mại thế
giới (WTO) (Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên của WTO vào ngày
11/01/2007), Việt Nam không ngừng đẩy mạnh giao lưu, buôn bán với các nước, và do
đó hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp cùng với hoạt động
thanh toán xuất nhập khẩu của các ngân hàng sẽ ngày càng trở nên sôi động, phức tạp
và hàm chứa nhiều rủi ro hơn. Điều này đòi hỏi các nhà quản trị trong lĩnh vực xuất
nhập khẩu của doanh nghiệp cũng như trong lĩnh vực thanh toán xuất nhập khẩu của
ngân hàng phải nhận biết được các loại rủi ro để có thể đưa ra những đối sách thích
hợp. Mỗi quyết định xử lý rủi ro của các nhà quản trị nhằm hạn chế tổn thất hoặc chấp
nhận rủi ro đến một mức độ nào đó đều ít nhiều ảnh hưởng đến mức sinh lợi của doanh
nghiệp hoặc ngân hàng. Vì vậy, yêu cầu đặt ra cho các nhà quản trị là phải cân nhắc khi
đưa ra những giải pháp xử lý rủi ro phù hợp với từng trường hợp cụ thể.
Xét riêng trong lĩnh vực ngân hàng, trong thời gian gần đây, cùng với sự đổi
mới của đất nước, hệ thống ngân hàng Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng
khích lệ trong hoạt động kinh doanh, đặc biệt là trong địa hạt thanh toán đối với hàng
hóa xuất nhập khẩu (gọi tắt là thanh toán xuất nhập khẩu), góp phần đáng kể vào chỉ
tiêu tăng trưởng kinh tế của đất nước. Tuy nhiên, con đường phát triển của hệ thống
ngân hàng trong việc đa dạng và chuẩn hóa các dịch vụ, trong đó có dịch vụ thanh toán
xuất nhập khẩu, vẫn còn lắm nguy cơ và thách thức với rất nhiều rủi ro tiềm ẩn, nhất là
khi Việt Nam bắt đầu mở cửa thị trường tài chính vào ngày 01/04/2007 theo đúng lộ
trình cam kết gia nhập WTO. Hơn nữa, cho đến nay ngành ngân hàng Việt Nam vẫn
chưa xây dựng được một hệ thống chuyên nghiệp về rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt
động thanh toán xuất nhập khẩu như đã làm được đối với hoạt động tín dụng.
Do vậy, trên cơ sở các tài liệu lý luận về rủi ro và quản trị rủi ro cũng như
những kinh nghiệm thực tiễn được đúc kết từ quá trình hoạt động thanh toán xuất nhập


vụ thanh toán xuất nhập khẩu theo ba phương thức thanh toán Chuyển tiền, Nhờ thu và
Tín dụng chứng từ có sự kết hợp với các hình thức tài trợ thương mại.
6
3.Phương pháp nghiên cứu:
Để làm nổi bật các vấn đề liên quan đến rủi ro, rút ra các bài học kinh nghiệm
và đề xuất các giải pháp có tính khả thi, tác giả đã sử dụng kết hợp cả hai nhóm
phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng như sau:
* Nhóm phương pháp định tính: mô tả, phân tích, tổng hợp, phương pháp
chuyên gia: sưu tầm các tư liệu thực tế về rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất nhập
khẩu, chọn lọc các tình huống rủi ro có tính khái quát cao để minh họa cho các vấn đề
liên quan.
* Nhóm phương pháp định lượng: tiến hành điều tra rất công phu qua các bước
như
- Lập bảng câu hỏi khảo sát với 50 câu hỏi tập trung vào các vấn đề như tình
hình hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu, quan hệ với khách hàng, quá trình thực hiện
nghiệp vụ, các loại rủi ro quan trọng và thường gặp cũng như các kiến nghị trong việc
phòng ngừa rủi ro và hạn chế thiệt hại theo ý kiến của người trả lời (xem Phụ lục 4).
- Gửi bảng câu hỏi qua các phương tiện như Email, Fax, Thư tín hoặc Giao tay
đến 100 đối tượng đang làm việc trong lĩnh vực thanh toán xuất nhập khẩu tại 11 chi
nhánh của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam để điều tra (xem Phụ lục 5).
- Thu lại đủ 100 mẫu kết quả từ 100 người trả lời bằng cách đến thu trực tiếp
hoặc nhờ gửi qua đường Bưu điện; Tập hợp và xử lý dữ liệu trên chương trình thống kê
SPSS từ 100 mẫu trả lời này để cho ra kết quả chi tiết về hoạt động thanh toán xuất
nhập khẩu tại Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (xem Phụ lục 6).
4.Nét mới của đề tài:
Trên cơ sở tham khảo các đề tài nghiên cứu trước đây như:
1. Một số giải pháp phòng ngừa rủi ro cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại

* Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt
động thanh toán xuất nhập khẩu.
* Chương 2: Đánh giá rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất
nhập khẩu tại Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam.
* Chương 3: Các giải pháp phòng ngừa, hạn chế rủi ro trong hoạt động thanh
toán xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam.
* Phần kết luận
* Phần tài liệu tham khảo
* Phần phụ lục gồm 6 phụ lục. 8

CHƯƠNG 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ RỦI RO VÀ
QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN
XUẤT NHẬP KHẨU

1.1.Tổng quan về rủi ro và quản trị rủi ro trong kinh doanh:
1.1.1.Rủi ro - khái niệm và phân loại:
Khái niệm về rủi ro đã được bàn đến từ rất lâu nhưng đến nay vẫn chưa có một
định nghĩa thống nhất. Khi bàn luận về vấn đề rủi ro, các trường phái khác nhau, các
tác giả khác nhau đã đưa ra những định nghĩa khác nhau. Tuy vậy, tựu trung lại, định

đến những mất mát, thiệt hại, mất cơ hội kinh doanh...
Rủi ro do môi trường xã hội. Sự thay đổi về các chuẩn mực giá trị, hành vi ứng
xử của con người, cấu trúc xã hội, các định chế...cũng đưa đến những rủi ro nghiêm
trọng. Người kinh doanh sẽ phải gánh chịu những thiệt hại rất nặng nề nếu không nắm
bắt được những vấn đề này.
Rủi ro do môi trường chính trị. Môi trường chính trị có ảnh hưởng rất lớn đến
bầu không khí kinh doanh, trong đó môi trường chính trị ổn định sẽ giảm thiểu rất
nhiều rủi ro cho các doanh nghiệp. Do đó, chỉ bằng cách nghiên cứu kỹ, nắm vững và
có những chiến lược, chính sách thích hợp với môi trường chính trị cả ở trong nước và
ở nước ngoài (nơi mà mình đang hướng đến) thì việc kinh doanh mới có thể thành
công.
Rủi ro do môi trường luật pháp. Có rất nhiều rủi ro phát sinh từ hệ thống luật
pháp bởi lẽ luật pháp đề ra các chuẩn mực cho mọi người thực hiện và các biện pháp
trừng phạt đối với những người vi phạm. Nếu cá nhân hay doanh nghiệp kinh doanh
không nắm vững luật pháp và những thay đổi trong luật pháp, không theo kịp những
10
Rủi ro do môi trường kinh tế. Trong điều kiện hội nhập và toàn cầu hóa về kinh
tế, ảnh hưởng của môi trường kinh tế thế giới đến nền kinh tế của từng quốc gia là rất
lớn. Mặc dù hoạt động của một Chính phủ có thể ảnh hưởng sâu sắc đến thị trường thế
giới nhưng cũng không có khả năng kiểm soát toàn bộ thị trường thế giới rộng lớn, và
từ đó đưa đến nhiều rủi ro, bất ổn trong môi trường kinh tế. Các hiện tượng diễn ra
trong môi trường kinh tế như: tốc độ phát triển kinh tế, khủng hoảng kinh tế, suy thoái
kinh tế, lạm phát...đều ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các nhà kinh doanh. Đặc
biệt hơn, các hiện tượng như sự thay đổi của lãi suất, sự thay đổi của tỷ giá hối đoái, sự
biến động của giá cả hàng hóa sẽ ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động kinh doanh của các
nhà kinh doanh xuất nhập khẩu nói riêng và kinh doanh quốc tế nói chung.
Rủi ro do môi trường hoạt động của tổ chức. Trong tiến trình hoạt động của

1. Xác định mức độ chịu rủi ro trên cơ sở nhận dạng và đánh giá rủi ro.
2. Nắm bắt và thực hành các bước dự báo.
3. Loại bỏ nếu rủi ro quá lớn.
4. Tài trợ rủi ro bằng cách tự tài trợ, bảo hiểm...nếu rủi ro có thể chấp nhận
được.
5. Quản trị thiệt hại bằng cách lên kế hoạch phục hồi.
Nhận dạng rủi ro.
Để quản trị rủi ro, trước hết phải nhận dạng được rủi ro.
Nhận dạng rủi ro là quá trình xác định liên tục và có hệ thống các rủi ro bằng cách theo
dõi, xem xét, nghiên cứu môi trường hoạt động và toàn bộ hoạt động của tổ chức nhằm
thống kê tất cả các rủi ro đã và đang xảy ra cũng như dự báo các rủi ro sẽ xảy ra. Việc
nhận dạng rủi ro có thể được thực hiện theo nhiều phương pháp khác nhau như: lập
bảng câu hỏi nghiên cứu về rủi ro và tiến hành điều tra; phân tích báo cáo tài chính
gồm bảng tổng kết tài sản, báo cáo hoạt động kinh doanh và các tài liệu bổ trợ khác;
xây dựng lưu đồ trình bày tất cả hoạt động của tổ chức; thanh tra hiện trường, tức quan
sát, theo dõi trực tiếp hoạt động của các bộ phận trong tổ chức; phân tích tất cả các điều
kiện và điều khoản của từng hợp đồng kinh doanh; tiếp nhận báo cáo và làm việc trực
12
Phân tích rủi ro.
Phân tích rủi ro là bước tiếp theo của nhận dạng rủi ro nhằm
xác định những nguyên nhân gây ra rủi ro. Nó là công việc phức tạp bởi lẽ mỗi rủi ro
không phải chỉ do một nguyên nhân mà thường là do nhiều nguyên nhân gây ra, trong
đó có nguyên nhân trực tiếp và nguyên nhân gián tiếp, nguyên nhân gần và nguyên
nhân xa...
Đo lường rủi ro.
Phân loại rủi ro, xác định tần suất xuất hiện của rủi ro (tức số
lần xảy ra tổn thất hay khả năng xảy ra biến cố nguy hiểm đối với tổ chức trong một

thành từ nguồn vốn tự có của tổ chức đó và các nguồn vốn vay từ các tổ chức khác.
* Chuyển giao rủi ro (hay còn gọi là san xẻ rủi ro). Tổ chức có thể chuyển
giao rủi ro bằng cách chuyển tài sản hoặc hoạt động có rủi ro cho người khác, tổ chức
khác. Chẳng hạn, tổ chức sẽ khiếu nại đòi bồi thường khi có tổn thất xảy ra đối với
những tài sản đã được mua bảo hiểm từ các công ty bảo hiểm chuyên nghiệp, hoặc tổ
chức có thể tự bảo hiểm bằng cách thành lập quỹ dự phòng tài chính để khắc phục các
sự cố nhỏ trong quá trình hoạt động kinh doanh.
1.2.Khái quát về thanh toán xuất nhập khẩu và rủi ro trong hoạt động thanh toán
xuất nhập khẩu:
1.2.1.Thanh toán xuất nhập khẩu và vai trò của nó trong hoạt động ngoại thương
nói riêng và trong nền kinh tế nói chung:
Thanh toán xuất nhập khẩu (TTXNK) là việc thực hiện nghĩa vụ tiền tệ phát
sinh từ các hoạt động thương mại quốc tế (gồm xuất khẩu và nhập khẩu) về hàng
hóa và dịch vụ giữa các cá nhân, tổ chức ở các quốc gia khác nhau, hoặc giữa một
quốc gia với một tổ chức quốc tế thông qua hệ thống ngân hàng. Ngày nay, TTXNK
đã trở thành một sản phẩm không thể thiếu và giữ một vai trò khá quan trọng trong nền
kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực ngoại thương.
Trước hết, hoạt động TTXNK đẩy nhanh tiến trình toàn cầu hóa và hội nhập của
các quốc gia trên thế giới. Thật vậy, TTXNK được nảy sinh từ các hoạt động trao đổi
văn hóa bán buôn, thương mại giữa các quốc gia. Mối quan hệ giữa các bên tham gia
và chất lượng của các giao dịch sẽ quyết định hình thức thanh toán. Tuy nhiên, trong
quá trình chi trả, độ an toàn, tính chính xác, sự bảo mật của nghiệp vụ TTXNK sẽ tác
động mạnh và thúc đẩy mối quan hệ quốc tế giữa các nhà thương mại cũng như giữa
các quốc gia, tạo tiền đề cho hoạt động ngoại thương ngày càng mở rộng và phát triển.
Vì vậy có thể nói, hoạt động TTXNK đóng một vai trò rất quan trọng trong tiến trình
hội nhập của một quốc gia đối với phần còn lại của thế giới.
14

15
Rủi ro ngoại hối. Đối với các tổ chức kinh doanh xuất nhập khẩu, vấn đề tỷ giá
rất quan trọng. Tức là, chỉ cần một sự biến động ngoài dự đoán về tỷ giá cũng làm cho
tình hình kinh doanh của các nhà xuất nhập khẩu bị ảnh hưởng rất nhiều. Chẳng hạn,
một doanh nghiệp xuất khẩu nhận được một khoản tiền thanh toán từ nước ngoài cho
một lô hàng xuất khẩu vào thời điểm tỷ giá bị tụt xuống, doanh nghiệp sẽ bị lỗ một
khoản chênh lệch giữa tỷ giá bán ngoại tệ thấp lúc nhận được tiền và tỷ giá bán ngoại
tệ cao lúc gom hàng xuất khẩu. Ngược lại, doanh nghiệp nhập khẩu sẽ bị mất thêm một
khoản tiền do chênh lệch tỷ giá giữa thời điểm ký hợp đồng (tỷ giá thấp) và thời điểm
thanh toán (tỷ giá cao). Điều này cho thấy rằng biến động tỷ giá càng mạnh thì rủi ro
ngoại hối càng lớn.
Rủi ro đối tác. Rủi ro này phát sinh do bởi các nhà kinh doanh xuất nhập khẩu,
các ngân hàng đại lý tham gia vào hoạt động TTXNK không thực hiện đúng nghĩa vụ
của mình. Điều này được thể hiện rõ qua các hình thức như: gian lận thương mại;
người bán không giao hàng theo đúng hợp đồng nếu xét về mặt thời gian, số lượng,
chủng loại...; người mua chậm thanh toán do chưa chuẩn bị kịp tiền thanh toán, thanh
toán không đủ hoặc thậm chí từ chối thanh toán dù người bán đã cung ứng hàng hóa;
người mua bị mất khả năng chi trả, vỡ nợ, phá sản; bất đồng về xử lý nghiệp vụ giữa
các ngân hàng đại lý, sự yếu kém về công tác quản lý khách hàng của ngân hàng phục
vụ nhà nhập khẩu cộng với tình trạng mất khả năng thanh toán, phá sản của các ngân
hàng này.
16
Ngoài các rủi ro nói trên, TTXNK còn gặp phải những rủi ro khác như rủi ro bất
khả kháng, lừa đảo (người mua lừa người bán, hoặc người bán lừa người mua, hoặc


17
Ngoài ra, trong phương thức chuyển tiền, rủi ro cũng có thể xảy đến cho cả
người bán và người mua khi thực hiện các giao dịch liên quan đến các loại hàng hóa bị
cấm xuất nhập khẩu và thanh toán theo sắc lệnh của quốc gia xuất khẩu hay nhập khẩu.
Trong phương thức chuyển tiền, ngân hàng chỉ đóng vai trò trung gian thực hiện
việc chuyển tiền, thu phí chuyển tiền và không bị ràng buộc gì cả.
1.2.2.3.2.Phương thức thanh toán nhờ thu (Collection of payment):
Chọn lựa phương thức thanh toán này, rủi ro của nhà xuất khẩu tập trung chủ
yếu vào việc không nhận được tiền thanh toán dù hàng hóa đã được giao, chẳng hạn
như nhà nhập khẩu có thể từ chối nhận hàng, không nhận chứng từ và không thanh
toán (hoặc không chấp nhận thanh toán). Ngoài ra, nhà xuất khẩu cũng có thể gặp phải
những rủi ro khác như là phải gánh chịu chi phí phát sinh khi chuyển hàng về lại trong
nước của mình trong trường hợp bị từ chối nhận hàng bởi nhà nhập khẩu; không thể
chuyển hàng hóa về lại trong nước do hàng hóa bị quản thúc bởi Chính phủ của nước
nhập khẩu; bị mất hàng hóa, mất tiền do nhà nhập khẩu đã lấy hàng và chấp nhận thanh
toán nhưng Chính phủ nước nhập khẩu không cho thanh toán vì một lý do nào đó;
không nhận được tiền như thỏa thuận do bởi sự chậm trể thanh toán từ phía nhà nhập
khẩu dù thời hạn thanh toán đã đến.
Trong phương thức thanh toán này, rủi ro về phía nhà nhập khẩu là rất ít. Nhà
nhập khẩu có thể gặp phải rủi ro về việc hàng hóa được giao không đạt yêu cầu, không
đúng với qui định trong hợp đồng.
Theo luật điều chỉnh URC522, các ngân hàng chỉ đóng vai trò trung gian trong
việc chuyển tiếp chứng từ và yêu cầu thanh toán theo chỉ thị của các bên liên quan mà
không bị ràng buộc về mặt pháp lý, ngay cả trong trường hợp nhà nhập khẩu đã ký
chấp nhận “hối phiếu kèm chứng từ” với ngân hàng nhưng không chịu thanh toán khi
hối phiếu đáo hạn.
1.2.2.3.3.Phương thức Tín dụng chứng từ (D/C - Documentary Credit hay L/C):
xuất trình, tạo cảm giác an toàn cũng như niềm tin cho các nhà xuất nhập khẩu. Tuy
nhiên, điều này không có nghĩa là rủi ro chỉ dành cho các nhà xuất nhập khẩu mà
19
* Đối với thanh toán xuất khẩu:
- Rủi ro khi thông báo L/C và/hoặc các sửa đổi L/C:
+ Bất kỳ sự chậm trễ hay thíếu chính xác về việc thông báo L/C do sự sai lầm
của ngân hàng thông báo dẫn đến thương vụ không thành, ngân hàng phát hành (theo
yêu cầu của người yêu cầu mở L/C) hoặc người thụ hưởng có thể khởi kiện ngân hàng
thông báo nhằm yêu cầu bồi thường thiệt hại xảy đến với họ.
+ Một L/C có thể bị giả mạo chữ ký (nếu được mở bằng thư) hoặc mã số TEST
(nếu được mở bằng điện). Theo điều 7 của UCP500, ngân hàng thông báo không thể
kiểm tra tính xác thực của L/C nhưng không thông báo ngay cho ngân hàng phát hành
mà lại thông báo cho người thụ hưởng không kèm theo lưu ý “Chúng tôi không chịu
trách nhiệm về tính xác thực của L/C (kể cả những sửa đổi L/C - nếu có)” thì ngân
hàng thông báo phải hoàn toàn chịu trách nhiệm trong trường hợp người thụ hưởng đã
giao hàng nhưng không được thanh toán khi xuất trình bộ chứng từ hợp lệ.
+ Rủi ro khi chuyển giao L/C cho người thụ hưởng. Giao L/C tại quầy của ngân
hàng: giấy giới thiệu bị giả mạo (trong trường hợp người thụ hưởng là khách hàng của
ngân hàng), ngân hàng không kiểm tra được tính chân thật của thư ủy quyền/giấy giới
thiệu (trong trường hợp người thụ hưởng không phải là khách hàng thường xuyên hoặc
trước đó của ngân hàng). Giao L/C đến văn phòng của người thụ hưởng: L/C bi thất
lạc/mất do sự tắc trách của nhân viên ngân hàng/công ty trong quá trình giao nhận, do
sai sót của dịch vụ chuyển phát thư, hoặc do địa chỉ của người thụ hưởng không rõ
ràng.
- Rủi ro trong việc xác nhận L/C theo yêu cầu của ngân hàng phát hành hoặc
người thụ hưởng: (Xem khái niệm “Xác nhận L/C” ở Phụ lục 3)
+ Một khi L/C đã được xác nhận, ngân hàng xác nhận (thường là ngân hàng

đưa đến các rủi ro cho ngân hàng như: có thể bị đánh giá thấp về mặt chất lượng dịch
vụ, bị khiếu kiện bởi khách hàng về việc chậm trễ trong khâu xử lý chứng từ, bị ngân
hàng phát hành qui kết chứng từ bất hợp lệ do xuất trình chứng từ trễ hạn và từ đó từ
chối thanh toán...
21
+ Về sự bất cẩn trong việc kiểm tra chứng từ. Theo điều 13 của UCP500, ngân
hàng phải kiểm tra bộ chứng từ với sự cẩn thận thỏa đáng nhằm bảo vệ quyền lợi của
khách hàng bất luận là bộ chứng từ đó có được chiết khấu hay không, và từ đó xác định
các chứng từ thể hiện trên bề mặt của chúng có phù hợp với L/C hay không. Ở đây, sự
cẩn thận thỏa đáng được hiểu là sự kết hợp đúng đắn các nguyên tắc giao dịch của ngân
hàng và vận dụng chính xác UCP500 và tài liệu bỗ trợ của nó là ISBP645. Do đó, nếu
chỉ đơn thuần vì mục đích bảo vệ quyền lợi của khách hàng, hoặc vì bảo vệ danh tiếng
của mình trước khách hàng trong nước, cố tình hiểu sai sự việc, bưng bít sự thật thì
ngân hàng sẽ bị đánh giá thấp về trình độ nghiệp vụ cũng như uy tín trên thị trường
quốc tế. Ngoài ra, sự cẩn thận thỏa đáng còn được hiểu là ngân hàng phải gánh chịu
những tổn thất xảy ra do sự bất cẩn nên không phát hiện ra sự gian lận trong khâu thiết
lập và xuất trình chứng từ.
- Rủi ro trong thực hiện chiết khấu chứng từ: (Xem khái niệm “Chiết khấu
chứng từ xuất khẩu” ở Phụ lục 3)
+ Rủi ro khi thực hiện chiết khấu miễn truy đòi. Ngân hàng kiểm tra, xác nhận
tình trạng chứng từ hợp lệ và thực hiện chiết khấu miễn truy đòi nhưng ngân hàng phát
hành lại xác định chứng từ bất hợp lệ (Điều này có thể được lý giải bởi các nguyên
nhân như: sai sót của ngân hàng chiết khấu trong việc kiểm tra và xác định tình trạng
chứng từ, bất đồng quan điểm giữa các ngân hàng trong việc xử lý chứng từ) và từ chối
thanh toán.
+ Rủi ro khi chiết khấu các L/C có điều khoản tự do chiết khấu ở bất kỳ ngân
hàng

từ theo L/C dạng này.
- Rủi ro trong việc đòi tiền ngân hàng hoàn trả: (Xem khái niệm “Đòi tiền ngân
hàng hoàn trả” ở Phụ lục 3)
+ Bị từ chối thanh toán, hoặc phải chờ đợi ngân hàng hoàn trả xin chỉ thị thanh
toán từ ngân hàng phát hành trong trạng thái bất an, hoặc mất thêm thời gian và chi phí
trong việc tái lập thủ tục đòi tiền trong trường hợp L/C mở bằng thư không qui định
“TT Reimbursement subject to URR525” hoặc trong trường hợp L/C mở bằng điện
Swift qui định việc đòi tiền bằng thư nhưng ngân hàng lại đòi tiền bằng điện.
+ Bị ngân hàng hoàn trả đòi lại tiền theo yêu cầu của ngân hàng phát hành. Điều
này xảy ra do bởi sau khi tiếp nhận chứng từ, ngân hàng phát hành kiểm tra và tìm thấy
chứng từ bất hợp lệ, tiến hành thông báo cho người yêu cầu mở L/C và được xác nhận
23
- Rủi ro trong việc gửi chứng từ. Ngân hàng phải chịu trách nhiệm đối với
những tổn thất do không thực hiện đúng các qui định của L/C về việc gửi chứng từ
như: số lần và thời gian gửi, chọn lựa dịch vụ chuyển phát, sai sót về tên và địa chỉ của
người nhận…
* Đối với thanh toán nhập khẩu:
- Rủi ro trong việc phát hành L/C:
+ Rủi ro từ phía người yêu cầu mở L/C - Applicant. Thông thường Applicant
được ngân hàng phục vụ mình cung cấp tín dụng bằng cam kết thanh toán trong L/C
ngoại trừ những L/C được mở với mức ký quỹ 100%. Việc phát hành L/C luôn mang
yếu tố bảo lãnh và tiềm ẩn rủi ro khi Applicant ký quỹ không đủ trị giá L/C, thậm chí
không ký quỹ. Vào thời điểm thanh toán, nếu có vấn đề từ phía Applicant như: không
xoay kịp vốn, mất khả năng thanh toán hoặc phá sản, ngân hàng phát hành phải thanh
toán cho người thụ hưởng bằng nguồn vốn của mình mặc dù theo thỏa thuận giữa
Applicant và ngân hàng phát hành thì “Ngân hàng không cấp tín dụng mà chỉ bảo lãnh,
Applicant phải dùng tiền của mình để thanh toán”. Mặt khác, khi thực hiện mở L/C,

lục 3). Ngân hàng phát hành bảo lãnh phải chịu trách nhiệm đền bù cho hãng vận tải
trong trường hợp xảy ra tổn thất cho hãng vận tải, thậm chí cả trong trường hợp không
xuất trình được vận đơn gốc để đổi lấy và hủy bỏ thư bảo lãnh nhận hàng sau đó.
- Rủi ro trong khâu thanh toán L/C:
+ Rủi ro phát sinh ngoài tầm kiểm soát của ngân hàng. Theo điều 16 của
UCP500, rủi ro xảy ra cho người yêu cầu mở L/C do việc không nhận được bộ chứng
từ bản chính (bị thất lạc trong quá trình chuyển giao từ ngân hàng xuất trình đến ngân
hàng phát hành) nhưng vẫn phải thực hiện thanh toán, nhất là đối với những L/C có chỉ
định ngân hàng hoàn trả khác với ngân hàng phát hành. Tuy nhiên, nếu người yêu cầu
mở L/C không có khả năng thanh toán thì ngân hàng phát hành phải gánh chịu rủi ro
này.
+ Rủi ro gắn với việc ủy nhiệm hoàn trả. Trong trường hợp ngân hàng hoàn trả,
vì lý do nào đó (chẳng hạn như: không nhận được thư ủy quyền thanh toán của ngân
25
+ Rủi ro khi xử lý chứng từ bất hợp lệ. Ngân hàng phát hành (hoặc ngân hàng
xác nhận) mất quyền từ chối chứng từ bất hợp lệ và phải thực hiện thanh toán bất kể
tính bất hợp lệ của chứng từ khi: 1.Thông báo từ chối chứng từ nhưng không nêu rõ các
bất hợp lệ. 2.Thông báo chứng từ bất hợp lệ bị bác bỏ bởi ngân hàng xuất trình bằng
các luận cứ thuyết phục theo đúng tinh thần của UCP500, ISBP645 và L/C. 3.Thông
báo chứng từ bất hợp lệ vượt quá 7 ngày làm việc theo sau ngày nhận chứng từ (theo
UCP500).
1.3.Những nghiên cứu của Citi Group về rủi ro trong thanh toán xuất nhập khẩu
và kinh nghiệm phòng ngừa:
1.3.1.Citi Group và những nghiên cứu của Citi Group về rủi ro và quản trị rủi ro:
Tập đoàn Citi Group là một công ty dịch vụ tài chính rất nổi tiếng ngày nay với
khoảng 200 triệu tài khoản khách hàng (bao gồm cả cá nhân và doanh nghiệp) ở hơn
100 quốc gia khác nhau. Nó là một đại gia đình được hợp nhất bởi các thành viên sau: