Lời nói đầu
Qua quá trình thực hiện đổi mới kinh tế, chúng ta đã khẳng định đợc
những thành tựu to lớn trong phát triển kinh tế xã hội. Tốc độ tăng trởng
đạt khá cao, Việt Nam đã ra khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế. Đời sống
của nhân dân ngày càng đợc cải thiện và bớc vào thời kỳ mới nh Đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ VIII đã chỉ rõ: thời kỳ tiếp tục sự nghiệp đổi
mới, đẩy mạnh công nghiệp hoá hiện đại hoá thực hiện mục tiêu dân giầu
nớc mạnh xã hội công bằng văn minh vững bớc đi nên chủ nghĩa xã hội
. Trong những thành tựu đó, bớc phát triển có hiệu quả cuả công tác tài
chính ngân hàng, hoạt động của ngân hàng trong những năm qua đã góp
phần thúc đẩy nền kinh tế đất nớc: ổn định tiền tệ, kìm chế lạm phát.
Hoạt động trong nền kinh tế thị trờng, các doanh nghiệp chịu sự tác
động mạnh mẽ của các quy luật kinh tế khách quan: quy luật cạnh tranh,
quy luật cung cầu,...do vậy nên đòi hỏi các doanh nghiệp phải có tính
linh hoạt cho các sản phẩm, thích hợp với thị hiếu ngời tiêu dùng, đồng
thời doanh nghiệp cần nâng cao chất lợng lao động, củng cố và hoàn
thiện cơ chế quản lý kinh tế, chế độ hạch toán kế toán, cải tiến máy
móc thiết bị, đổi mới dây chuyền, mở rộng quy mô sản xuất hợp lý nhằm
đạt đợc hiệu quả kinh tế cao theo luật chung của thị trờng thì mới đứng
vững trong cạnh tranh. Để thực hiện đợc những hoạt động trên đòi hỏi
doanh nghiệp phải có mội khối lợng vốn lớn nhiều khi vợt quá khả năng
vốn tự có của mình. Và để giải quyết khó khăn này doanh nghiệp có thể
tìm đến ngân hàng xin vay vốn, thông qua hoạt động tín dụng ngân hàng
đã đáp ứng đợc nhu cầu vốn rất lớn cho việc sản xuất kinh doanh của các
doanh nghiệp, góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Do đối tợng
kinh doanh của ngân hàng là tiền, nó không chuyển giao quyền sở hữu
mà nó chỉ chuyển giao quyền sử dụng cho ngời vay, do đó độ rủi ro thất
thoát vốn của ngân hàng vẫn là nguy cơ thờng xuyên khi ngân hàng bỏ
vốn ra cho vay khi cha thu hồi đúng hạn cả vốn lẫn lãi. Để không xẩy ra
điều trên thì ngân hàng phải theo dõi quá trình cho vay, thu nợ, thu lãi
chặt chẽ, đây chính là công việc của kế toán cho vay trong ngân hàng.
khuyết. Rất mong đợc sự giúp đỡ của các thầy cô giáo và các bạn để chuyên đề
này đợc hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn !
Sinh viên: Nguyễn Thị Hạnh
2
Chơng 1
Những lý luận cơ bản về tín dụng ngân hàng và kế toán
cho vay trong hoạt động kinh doanh ngân hàng
1. Sự ra đời của tín dụng ngân hàng và vai trò của tín dụng ngân hàng
trong nền kinh tế quốc dân.
1.1. Sự ra đời của tín dụng.
Lịch sử phát triển kinh tế thế giới cho thấy hình thức tín dụng đầu tiên xuất
hiện trên thế giới là tín dụng nặng lãi. Đặc điểm của tín dụng này là lãi xuất
cao nhằm thoả mãn nhu cầu chi tiêu của ngời cho vay tiền. Đối với các thơng
gia, ngời sản xuất, họ không thể chấp nhận hình thức tín dụng này. Chính điều
đó đẫ làm cho tín dụng nặng lãi bị thu hẹp dần, thay vào đó là các hình thức tín
dụng với lãi xuất cho vay thấp hơn, phù hợp hơn với lợi ích kinh tế của ngời
kinh doanh.
ở Việt Nam, sự hình thành và phát triển của quan hệ tín dụng đã trải qua các
giai đoạn lịch sử khác nhau. Trớc cách mạng tháng 8/1945, ở Việt Nam tồn tại
quan hệ tín dụng t bản chủ nghĩa và nạn cho vay nặng lãi. Sau cách mạng tháng
8 thành công, cùng với những cải cách lớn về kinh tế xã hội, các quan hệ tín
dụng trong nền kinh tế nớc ta bắt đầu mang nội dung mới. Thống nhất đất nớc
năm 1975, nớc ta đã thi hành chính sách tín dụng thống nhất trong phạm vi cả
nớc. Các nguồn vốn tín dụng huy động đợc cùng với vốn viện trợ, vốn vay của
nớc ngoài đã đợc đầu t vào việc khôi phục kinh tế sau chiến tranh, xây dựng cơ
sở vật chất kỹ thuật cho khu vực kinh tế quốc doanh, kinh tế tập trung là hai
thành phần kinh tế quan trọng của nền kinh tế quốc dân.
Hiện nay với việc phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế
thị trờng với sự quản lý điều tiết của nhà nớc, chính sách tín dụng của ta thể
khoản vốn tiền tệ tạm thời nhàn rỗi của các doanh nghiệp, các khoản tiền nhàn
rỗi cha có nhu cầu sử dụng của ngân sách nhà nớc, của các tổ chức, của các
tầng lớp dân c trên quy mô toàn xã hội. Do đó, ngân hàng có đợc một nguồn
vốn tín dụng dồi dào để đầu t cho các ngành kinh tế, để phục vụ nhu cầu đầu t
của toàn xã hội. Nh vậy, sự ra đời của ngân hàng cùng với sự xuất hiện của tín
dụng ngân hàng là hết sức cần thiết và có vai trò to lớn trong việc phát triển
kinh tế xã hội, nó đợc thể hiện trên các phong diện:
1.3.1. Tín dụng ngân hàng đáp ứng vốn để duy trì quá trình tái sản xuất, đồng
thời đầu t phát triển kinh tế.
Do quá trình tái sản xuất xã hội là thòng xuyên và liên tục nên nhu cầu về
vốn thờng xuyên ở mức độ cao. Trong khi đó lại có tổ chức, cá nhân có nguồn
vốn nhàn rỗi tạm thời trong một thời gian nhất định. Đây là một vấn đề cần giải
quyết sao cho hài hoà, cả hai bên đều có lợi. Bên cần vốn thì có thể vay đợc vốn
với chi phí thấp và kịp thời để hoàn thành công việc của mình, bên có vốn thì
thu đợc khoản lợi trong thời gian mình không dùng tới khoản vốn đó. Hoạt
động tín dụng ra đời biến các nguồn vốn tiền tệ tạm thời nhàn rỗi trong xã hội
thành những nguồn vốn đa vào hoạt động kinh doanh có hiệu quả cho các
doanh nghiệp trong các lĩnh vực sản xuất kinh doanh cũng nh phục vụ cho mọi
tầng lớp dân c khi cần vốn.
Cùng với nguồn lự c sẵn có, doanh nghiệp đa vào sản xuất, phục vụ sản xuất
và thúc đẩy sản xuất, lu thông, đẩy nhanh quá trình tái sản xuất mở rộng. Mặt
khác, việc cung ứng vốn kịp thời của tín dụng ngân hàng đã đáp ứng đợc nhu
cầu vốn quay vòng (lu động), vốn cố định của doanh nghiệp tạo điều kiện cho
doanh nghiệp sản xuất đợc liên tục và có thể ứng dụng đợc công nghệ khoa học
kỹ thuật thúc đẩy sản xuất.
Việc phân phối lại vốn tín dụng đã góp phần cung cấp, điều hoà vốn khiến
quá trình sản xuất kinh doanh đợc trôi chảy. Ngoài ra, tín dụng còn là cầu nối
giữa tiết kiệm và đầu t. Tín dụng là động lực kích thích tiết kiệm, đồng thời là
phơng tiện đáp ứng nhu cầu vốn cho đầu t phát triển kinh tế.
4
phát triển sản xuất, lu thông hàng hoá và phục vụ các nhu cầu khác của xã hội.
Song, trong nền kinh tế hàng hoá luôn luôn tồn tại các hoạt động tín dụng nên
các khoản tiền nhàn rỗi bằng nhiều hình thức đã đợc huy động lại để đầu t cho
nền kinh tế và phục vụ nhu cầu khác của xã hội và dân c. Sự gặp gỡ giữa cung
và cầu về vốn đợc thực hiện thông qua thị trờng này, những nơi đang có vốn
tiền tệ tạm thời thừa đợc điều chuyển đến những nơi cần bổ sung về vốn nhờ
vào hoạt động tín dụng của các cơ quan ngân hàng và các tổ chức tài chính
trung gian.
Việc điều hoà vốn tín dụng trong nền kinh tế không chỉ là giải quyết mối
quan hệ cung cầu về vốn trong nền kinh tế mà còn tạo điều kiện để mở rộng
phạm vi thanh toán không dùng tiền mặt và hạn chế việc sử dụng tiền mặt, từ đó
tiết kiệm đợc chi phí lu thông cho xã hội, góp phần vào việc điều hoà và ổn định
lu thông tiền tệ, đồng thời kiểm soát đợc lạm phát.
5
1.3.4. Tín dụng ngân hàng tạo điều kiện để phát triển các quan hệ kinh tế với
nớc ngoài.
Quá trình phát triển kinh tế của mỗi nớc đều gắn liền với thị trờng thế giới,
nền kinh tế đóng của các nớc trớc kia nay đã nhờng chỗ cho nền kinh tế mở
phát triển. Tín dụng ngân hàng là một trong các biện pháp tốt nhất giúp các nớc
tăng cờng mối quan hệ kinh tế. Tín dụng đợc mở rộng sẽ kéo theo quan hệ đầu
t trong nền kinh tế tăng khiến cho các quan hệ thơng mại khác cũng tăng theo.
Quan hệ tín dụng là tiền đề để thực hiện các quan hệ kinh tế khác.
Thông qua quá trình nhận và cho vay, tài trợ, xuất nhập khẩu của các nớc
cấp tín dụng cũng nh các tổ chức tín dụng khác cũng tham gia trực tiếp vào
quan hệ thanh toán quốc tế. Đồng thời tín dụng ngân hàng thúc đẩy hoạt động
xuất nhập khẩu, thúc đẩy sản xuất trong nớc phát triển và làm mối quan hệ giữa
các nớc trở nên tốt đẹp.
2. Vai trò, nhiệm vụ của kế toán cho vay.
Cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó tổ chức tín dụng giao cho
khách hàng sử dụng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và thời gian nhất
nghiệp vụ phát sinh trong quá trình cho vay, thu nợ, thu lãi,
- Kế toán cho vay tính và thu lãi đầy đủ, chính xác để đảm bảo thu nhập
cho ngân hàng và quyền lợi khách hàng.
- Kế toán cho vay có trách nhiệm quản lý toàn bộ hồ sơ vay của khách
hàng gồm hồ sơ pháp lý ( là các loại giấy tờ minh chứng khách hàng có
đủ t cách pháp lý để thiết lập quan hệ vay vốn với ngân hàng) và hồ sơ
vay vốn, theo dõi kỳ hạn nợ để thu hồi nợ kịp thời, đầy đủ.
Cùng với bộ phận tín dụng, kế toán cho vay quản lý các khoản cho vay đem
lại hiệu quả cao. Kế toán cho vay cung cấp về thông tin, số liệu về những món
vay quá hạn, sắp đến hạn thu hồi để cán bộ tín dụng có kế hoạch đôn đốc thu
hồi nợ kịp thời.
Kế toán cho vay cùng với các nghiệp vụ kế toán ngân hàng khác thông qua
hoạt động của mình giúp ngân hàng thực hiện tốt chức năng kinh doanh. Với
vai trò quan trọng của mình, hệ thống kế toán ngân hàng nói chung và kế toán
cho vay nói riêng cần đợc hoàn thiện hơn để đáp ứng đợc những đòi hỏi ngày
càng cao của ngành ngân hàng và nền kinh tế.
3. Các phơng thức cho vay.
3.1. Phơng thức cho vay.
Thời hạn cho vay của tín dụng ngân hàng cũng phong phú và đa dạng. Nó có
thể cung cấp các khoản tín dụng: ngắn hạn, trung hạn, cũng có thể cho vay dài
hạn tuỳ vào nhu cầu và điều kiện của khách hàng cần nguồn vốn (Theo quyết
định 1672/2001/QĐ-NHNN ngày 31/12/2001 về việc ban hành quy chế cho vay
của tổ chức tín dụng đối với khách hàng). Có 9 phơng thức cho vay sau đây.
3.1.1 Phơng thức cho vay từng lần.
Phơng thức cho vay từng lần áp dụng đối với khách hàng có nhu cầu vay vốn
từng lần. Mỗi lần vay vốn, khách hàng và tổ chức tín dụng thực hiện thủ tục vay
vốn cần thiết và kí hợp đồng tín dụng.
Phơng thức này thờng đợc áp dụng đối với khách hàng không có nhu cầu vay
thờng xuyên. Khách hàng có vòng quay vốn lu động thấp, khách hàng là cá thể.
3.1.2. Phơng thức cho vay theo hạn mức tín dụng.
Phơng thức này khi cho vay, NHNo nơi cho vay và khách hàng cùng thoả
thuận số lãi tiền vay phải trả cộng với số nợ gốc đợc chia ra để trả nợ theo nhiều
kỳ trong thời hạn cho vay.
3.1.6. Cho vay theo hạn mức tín dụng dự phòng.
Khi cho vay theo phơng này thì ngân hàng cho vay và khách hàng thoả thuận
trong hợp đồng tín dụng: hạn mức tín dụng dự phòng thời hạn hiệu lực của tín
dụng dự phòng: ngân hàng cho vay cam kết đáp ứng nguồn vốn cho khách hàng
bằng Việt Nam đồng hoặc ngoại tệ. Trong thời gian hiệu lực của hợp đồng nếu
khách hàng không sử dụng hoặc sử dụng không hết hạn mức tín dụng dự phòng,
khách hàng vẫn phải trả phí cam kết tính cho hạnn mức tín dụng dự phòng đó.
Mức phí này phải đợc thoả thuận giữa khách hàng và NHNo nơi cho vay.
3.1.7. Cho vay thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng.
Ngân hàng nơi cho vay sẽ chấp thuận cho khách hàng sử dụng số vốn vay
trong phạm vi hạn mức tín dụng để thanh toán tiền mua hàng hoá, dịch vụ và rút
tiền mặt tại máy rút tiền tự động. Ngân hàng nơi cho vay và khách hàng phải
tuân thủ theo các quy định của chính phủ và ngân hàng nhà nớc Việt Nam và
theo hớng dẫn của NHNo Việt Nam về phát hành và sử dụng thẻ tín dụng. Ph-
ơng thức cho vay này thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng
thực hiện theo hớng dẫn của thống đốc NHNo Việt Nam.
3.1.8. Cho vay theo hạn mức thấu chi.
Là việc cho vay mà NHNo Việt Nam thoả thuận bằng văn bản chấp thuận
cho khách hàng chi vợt quá số tiền có trên tài khoản thanh toán của khách hàng
8
phù hợp với các quy định của chính phủ và NHNN Việt Nam về hoạt động
thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán.
Phơng thức này đợc thực hiện theo hớng dẫn của Tổng giám đốc NHNo Việt
Nam.
3.1.9. Phơng thức cho vay khác.
3.1.9.1. Cho vay lu vụ.
Phơng thức này chỉ áp dụng trong cho vay hộ gia đình cá nhân, ở vùng
phản ánh số tiền (số tiền đồng việt nam và ngoại tệ) tổ chức tính dụng cho tổ
chức cá nhân trong nớc vay:
211: cho vay ngắn han bằng đồng việt nam .
212: cho vay trung han bằng đồng việt nam .
213: cho vay dàI hạn bằng việt nam đồng.
214: cho vay ngắn han bằng ngoại tệ .
9
215: cho vay trung han bằng ngoại tệ.
216: cho vay dàI hạn bằng ngoại tệ .
tàI khoản :211 dùng để phản ánh số tiền dồng việt nam của tổ chức tín dụng
cho các tổ chức kinh tế, cá nhân trong nớc vay.
TK: 211có các tàI khoản cấp 3 sau:
2111: nợ cho vay trong hạn và đợc gia hạn nợ.
2112: nợ quá hạn đến 180 ngày có khả năng thu hồi .
2113: nợ quá hạn từ 181 ngày đến 360 ngày có khả năng thu hồi
.
2118: nợ khó đòi.
Các tàI khoản này ding để hoạch toán số tiền, tổ chức tín dụng cho các
tổ chức kinh tế cá nhân trong nớc vay ngắn hạn, trung hạn và dàI hạn.
Kết cấu tàI khoản: TK : 2111, 2112, 2113, có kết cấu giống nhau.
Bên nợ: phản ánh số tiền tổ chức tín dụng cho khách hàng vay
đang nợ trong hạn hoặc đã đợc gia hạn nợ.
Bên có : phản ánh số tiền khách hàng trả nợ gốc .
:phản ánh số tiền chuyển nợ quá hạn .
D nợ :phản ánh số tiền tổ chức cho vay đang trong hạn.
Kết cấu tàI khoản :2118 nợ khó đòi( nợ quá hạn) .
TàI khoản này phản ánh số tiền khách hàng đang nợ quá hạn từ 186 ngày dến
360 ngày:
Bên nợ: phản ánh phát sinh tăng số tiền khách hàng đang nợ quá
hạn để chuyển từ tàI khoản nợ trong han hoặc nợ quá hạn ở cấp thấp sang .
TàI khoản : 219 dự phòng phảI thu khó đòi .
TàI khoản này dùng để phản ánh việc lập dự phòng và xử lý các khoản dự
phòng về các khoản cho các tổ chức kinh tế cá nhan vay và có khả năng không
đòi đợc vào cuối niên độ kế toán.
Trong thực tế hoạt động kinh doanh có những khoản cho vay mà ngời vay
không có khả năng trả nợ. Các khoản bên nợ của những khách hàng này gọi là
nợ phảI thu khó đòi. để dề phòng những tổn thất về các khỏan phảI thu khó đòi
có thể xảy ra. Hạn chế những đột biến về kết quả kinh doanh trong kỳ hạch toán
tổ chức tín dụng phảI trích từ chi phí để lập ra khoản dự phòng cho các khoản
nợ phảI thu khó đòi .
đối với những khoản phảI thu khó đòi kéo dàI trong nhiều năm, tổ chức tín
dụng đã cố gắng làm mọi biện pháp để thu nợ mà vẫn không thu đợc khách
hàng vay thực sự không có khả năng thanh toán thì doanh nghiệp có thể xoá các
khoản nợj phảI thu khó đoi trong sổ kế toán và chuyển ra theo dõi ở tàI khoản
97(nợ khó đòi đã xử lý). Trong trơpngf hợp thu đợc nợ sẽ hạch toán vào tàI
khoản 79 các khoản thu nhập bất thờng .
kết cấu tàI khoản:
bên có: phản ánh số tiền dự phòng các khoản phảI thu khó đòi tính
vào chi phí .
Bên nợ: phản ánh các khoản phảI thu khó đòi khong thu đợc phai
xử lý xoá nợ .
Kết chuyển số chêng lêch về dự phòng phảI thu khó đòi đãc lập
không sử dụng còn lại đến cuối niên độ kế toán lớn hơn số phảI trích lập dự
phòng cho niên đọ sau .
D có: phản ánh số dự phòng các khoản phảI thu còn lại cuối kỳ.
5. Quy trình kế toán cho vay thu nợ.
Chúng ta sẽ nghiên cứu chủ yếu hai phơng thức cho vay :
5.1. Phơng thức cho vay từng lần.
5.1.1. Kế toán giai đoạn cho vay.
Khi khách hàng có nhu cầu vay vốn, làm giấy tờ đề nghị vay vốn gửi tới
tài khoản thu nhập của ngân hàng (tiểu khoản thu lai cho vay).
- Thu nợ gốc và lãi không cùng thời điểm.
Thu theo phơng pháp tích số, thu lãi hàng tháng theo số d nợ tài khoản cho
vay. Do vậy việc thu nợ, thu lãi sẽ đợc hạch toán ở các điểm khác nhau:
- Hạch toán giai đoạn thu lãi.
Nợ: tài khoản tiền mặt tại quỹ (nếu thu bằng tiền mặt).
tài khoản tiền gửi của ngời vay(nếu thu bằng chuyển khoản).
Có: tài khoản thu nhập của ngân hàng (tiểu khoản thu lãi).
- Hạch toán giai đoạn thu lợi gốc.
Nợ: tài khoản tiền mặt tai quỹ (nếu thu bằng tiền mặt).
tài khoản tiền gửi của ngời vay (nều thu bằng chuyển khoản).
Có: tài khoản cho vay của ngời vay.
5.1.3. Kế toán giai đoạn chuyển nợ quá hạn.
Khi đến kỳ hạn cuối cùng trả nợ gốc hoặc lãi trong thời hạn cho vay đã thoả
thuận trong hợp đồng tín dụng, nếu khách hàng không trả đợc đúng hạn số nợ
gốc hoặc lãi phải trả của kỳ hạn đó và không đợc ngân hàng nơi cho vay chấp
thuận chuyển số nợ gốc hoặc lãi cha đợc sang kỳ tiếp theo thì kế toán sẽ làm
thủ tục chuyển toàn bộ số d nợ sang tài khoản nợ quá hạn.
12
Khi chuyển nợ qua hạn kế toán hạch toán ghi:
Nợ: tài khoản quá hạn.
Có: tài khoản cho vay của ngời vay.
Xử lý khi chuyển nợ quá hạn .
Trong trờng hợp cha trả hết lãi thì ngân hàng sau khi tính lãi hạch toán ngoại
bảng: ghi nhập tài khoản lãi cha thu và theo dõi khi nào tài khoản khách hàng
có tiền thì thu hồi.
Khi hạch toán ngoại bảng: xuất tài khoản lãi cha thu đồng thời nội bảng
ghi:
Nợ: tài khoản tiền gửi của ngời vay (phần lãi).
Có: tài khoản thu nhập của ngân hàng (tiểu khoản thu lãi cho vay).
13
Copyright: Tài liệu đại học ©