CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 1

MC LC
CHÛÚNG I CẤC BÏÅNH MÙỈT...................................................................................................... 2
CHÛÚNG 2 BÏÅNH TAI MI HỔNG.......................................................................................... 16
CHÛÚNG 3: BÏÅNH RÙNG MIÏÅNG ........................................................................................... 39
CHÛÚNG 4 BÏÅNH DA VÂ TỐC................................................................................................. 48
CHÛÚNG 5 CẤC BÏÅNH XÛÚNG KHÚÁP .................................................................................. 68
CHÛÚNG 6 CẤC BÏÅNH CA HÏÅ TÌN HOÂN ..................................................................... 93
CHÛÚNG 7 BÏÅNH GAN........................................................................................................... 132
CHÛÚNG 8 LAO VÂ CẤC BÏÅNH HÏÅ HƯ HÊËP...................................................................... 142
CHÛÚNG 9 CẤC BÏÅNH ÀÛÚÂNG TIÏËT NIÏÅU ....................................................................... 157
CHÛÚNG 10 CẤC BÏÅNH ÀÛÚÂNG TIÏU HOẤ ...................................................................... 174
CHÛÚNG 11 CẤC LOẨI SƯËT THƯNG THÛÚÂNG.................................................................. 200
CHÛÚNG 12 PHÔNG VÂ TRÕ BÏÅNH UNG THÛ................................................................... 206

Nhiïìu tấc giẫ 2

CHÛÚNG I
CẤC BÏÅNH MÙỈT
Viïm mđ mùỉt
Lâ tònh trẩng viïm mẩn tđnh ca búâ mi, thûúâng do vi trng
gêy ra. Biïíu hiïån ca viïm mđ mùỉt: chùỉp, lểo, àỗ mùỉt tấi ài tấi lẩi,
khư mùỉt thûá phất, kđch thđch mùỉt mẩn tđnh.
Viïm mđ mùỉt cố thïí gêy nhûäng biïën chûáng: nhiïỵm trng giấc
mẩc, lưng mi mổc lïåch (lưng xiïu), qúåm (cp mđ) do sểo (sểo úã búâ
mđ mùỉt lâm cho mđ mùỉt xoay vâo trong). Cố thïí àiïìu trõ viïm mđ
mùỉt bùçng cấch lau mùỉt hùçng ngây, bưi thëc múä khấng sinh tẩi
chưỵ.
Phûúng phấp lau chi mùỉt: Àùỉp gẩc nống trïn mđ mùỉt trong
5 pht; chi búâ mđ bùçng tampon hóåc mưåt khùn mïìm nhng vâo

cố mẩch mấu bô lïn giấc mẩc tûâ lông trùỉng. Mưång thõt dïỵ àiïìu trõ
hún sểo àc nhûng sau khi cùỉt bỗ, mưång thõt rêët hay tấi phất dây
hún, to hún. Chó nïn cùỉt bỗ mưång thõt khi nâo nố xêm lêën nhiïìu
vâo trung têm giấc mẩc. Bïånh nhên lúán tíi thò t lïå tấi phất
thêëp.
BS Nguỵn Hûäu Chêu (Giấm àưëc Trung têm Mùỉt TP HCM)
Cấc bïånh chẫy nûúác mùỉt
Nûúác mùỉt àûúåc sẫn xët àïìu àùån búãi tuën lïå nùçm úã dûúái mđ
mùỉt trïn. Nûúác mùỉt lâ ëu tưë cêìn thiïët búãi vò chng hònh thânh
nïn mưåt lúáp phim mỗng bao ph mùåt trûúác ca mùỉt, nhanh chống
àûúåc dêỵn lûu khỗi mùỉt qua mưåt hïå thưëng ưëng phûác tẩp dêỵn tûâ gốc
trong ca cấc mđ mùỉt vâo trong mi. Hïå thưëng ưëng nây àûúåc gổi lâ
lïå àẩo.
Bêët cûá xc cẫm mẩnh hóåc sûå kđch thđch mùỉt nâo cng cố thïí
gêy sẫn xët nûúác mùỉt quấ mûác. Sûå
tùỉc nghện ca hïå thưëng lïå àẩo
lâ mưåt ngun nhên quan trổng gêy chẫy nûúác mùỉt nhiïìu. Àiïìu
nây thûúâng cố xu hûúáng xẫy ra úã ngûúâi lúán tíi vâ ngun nhên
Nhiïìu tấc giẫ 4

tùỉc nghện thûúâng àûúåc xấc àõnh lâ do nhûäng thay àưíi ca ưëng lïå
mi.
Nhûäng trûúâng húåp nùång, chẫy nûúác mùỉt cố thïí thânh dông
xëng gô mấ. Nïëu tùỉc nghện khưng àûúåc giẫi quët, sûå ûá àổng
nûúác mùỉt trong cấc ưëng dêỵn lïå cố thïí dêỵn àïën nhiïỵm trng nghiïm
trổng vúái chẫy dõch m nhêìy.
Nïëu bẩn bõ nhiïỵm trng cêëp úã hïå thưëng lïå àẩo, cố thïí àiïìu trõ
bùçng khấng sinh. Bûúác tiïëp theo lâ xấc àõnh mûác àưå vâ võ trđ ca
tùỉc nghện. Cố thïí àïë
n bïånh viïån chun khoa àïí búm cấc ưëng lïå

Cố 4 loẩi tùng ấp:
- Tùng ấp gốc múã mẩn tđnh: Chiïëm t lïå lúán, xẫy ra phêìn lúán
úã ngûúâi giâ nhûng cng cố thïí xẫy ra úã lûáa tíi trung niïn. Hổ
hâng ca nhûäng ngûúâi bõ bïånh tùng nhận ấp cố nguy cú bõ mùỉc
bïånh cao hún do ëu tưë di truìn. Bïånh tiïën triïín chêåm chẩp vâ
thûúâng khưng àûúåc ch trong nhiïìu thấng hóåc nhiïìu nùm.
- Tùng ấp gốc àố
ng hay tùng ấp cêëp: Àêy lâ loẩi bïånh tùng ấp
hay gùåp nhêët úã Viïåt Nam, thûúâng xẫy ra úã lûáa tíi trung niïn vâ
ngûúâi giâ, àùåc biïåt lâ ph nûä. Nố xẫy ra mưåt cấch àưåt ngưåt, ấp lûåc
ca mùỉt tùng rộ rïåt. Nïëu khưng àiïìu trõ tûác thúâi, mùỉt sệ tưín
thûúng sët àúâi trong mưåt thúâi gian rêët ngùỉn.
Khưng giưëng nhû bïånh tùng ấp mẩn tđnh, bïånh tùng ấp cêëp
thûúâng cố nhûäng triïåu chûáng rộ rïåt nhû àau mùỉt dûä dưåi, nhòn múâ,
àỗ mùỉt, cố nhûäng vông nhiïìu mâu quanh cấc ngìn sấng vâ nưn
mûãa.
- Tùng ấp bêím sinh: Loẩi tùng ấp nây hiïë
m, xët hiïån ngay
lc trễ àûúåc sinh ra. Sûå giận lúán ca mùỉt trễ sú sinh, chẫy nûúác
mùỉt vâ súå ấnh sấng mưåt cấch bêët thûúâng lâ nhûäng triïåu chûáng ca
bïånh, cêìn àïën bấc sơ nhận khoa khấm.
- Tùng ấp thûá phất: Xët hiïån sau viïm mùỉt, phêỵu thåt
mùỉt, cố biïën chûáng chêën thûúng mùỉt hóåc àc thy tinh thïí quấ
chđn.
Bïånh tùng nhận ấp câng àûúåc chêín àoấn súám thò cú hưåi
thânh cưng trong viïåc ngùn ngûâa mêët thõ lûåc câng lúán. Mùåc d
bïånh tùng ấp khưng thïí chûäa khỗ
i hoân toân nhûng hêìu hïët cấc
trûúâng húåp cố thïí kiïím soất àûúåc. Viïåc àiïìu trõ ty thåc vâo hònh
thấi ca bïånh, cố thïí dng thëc nhỗ, thëc ëng, phêỵu thåt hóåc

thïí suy ëu. Côn cấc ngun nhên khấc lâ bõ bïånh trong cú thïí
nhû tiïíu àûúâng, viïm nhiïỵm úã mùỉt, bõ cûúâm nûúác, bõ chêën thûúng
hóåc cấc bïånh bêím sinh gêy cûúâm úã trễ nhỗ. Mưåt sưë ëu tưë khấc
cng gêy cûúâm nhû thiïëu dinh dûúäng, do ẫnh hûúãng ca cấc tia
sấng (nhû tia cûåc tđm...).
Ngûúâi bïånh thêëy mùỉt bõ múâ dêìn, khưng àau, khưng nhûác,
khưng àỗ, ài thûã kđnh khưng thêëy kđnh nâo nhòn rộ hún. Àïën lc
múâ nhiïìu (khưng côn àổc àûúåc cấc chûä lúán trong sấch bấo), nhòn
vâo trong mùỉt thêëy àưìng tûã àưí
i mâu, cố thïí mâu trùỉng hóåc àen
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 7

nêu. Ài khấm bïånh, bấc sơ nhận khoa cố thïí phất hiïån ngay tûâ khi
múái bùỉt àêìu bõ cûúâm.
Khưng cố thëc nâo nhỗ vâo mùỉt lâm tan cûúâm nhû lúâi àưìn
àẩi. Khi àậ bõ cûúâm, nhêët lâ lc cûúâm àậ chđn thò cấch chûäa duy
nhêët lâ mưí àïí lêëy cûúâm rưìi àùåt thu tinh thïí nhên tẩo hóåc cho
àeo kđnh.
Khi nâo nïn mưí mùỉt?
Ty theo tûâng ngûúâi. Àưëi vúái ngûúâi lâm viïåc bùçng mùỉt nhiïìu
nhû àổc sấch, lấi xe..., khi khưng nhòn àûúåc chûä rộ nûäa thò nïn ài
mưí súám. Côn àưëi vúái nhûäng ngûúâi khưng phẫi lâm viïåc bùçng mùỉt
nhiïìu thò cố thïí àïí
mån hún. Tuy nhiïn, khưng bao giúâ àïí cûúâm
quấ chđn tûác mùỉt quấ múâ (khưng thêëy àûúåc bống bân tay trûúác
mùỉt). Cûúâm quấ chđn sệ gêy biïën chûáng nhû cûúâm nûúác cêëp tđnh
gêy àau nhûác, nhûác àêìu dûä dưåi, cố thïí lâm tưín thûúng thêìn kinh
thõ giấc. Lc àố, phẫi ài mưí gêëp mâ sau mưí chûa chùỉc àậ nhòn thêëy
àûúåc. ÚÃ nûúác ta cố rêët nhiïìu ngûúâi bõ cûúâm khưng chõu ài mưí vò súå,
khi àậ cố biïën chûáng thânh cûúâm nûúác, àau nhûác quấ, àậ m múái

mùỉt thò rêët khố sûã dng vò tay hổ àậ run, mùỉt múâ, thao tấc khưng
chđnh xấc, dïỵ bõ rúát kđnh. Ngoâi ra, kđnh ấp trông cố thïí gêy dõ
ûáng, khưng phẫi ai cng thđch húåp àûúåc.
Khưng phẫi mưí cûúâm bao giúâ cng tưët vâ lâm cho mùỉt cố thïí
thêëy rộ râng àûúåc ngay. Lc múái mưí vâ sau khi mưí cố thïí cố biïën
chûáng nhû xët huët, viïm bưì àâo, cûúâm nûúác thûá phất, bong
vộng mẩc, viïm nhiïỵm... Nïë
u àùåt thu tinh thïí nhên tẩo thò mưåt
thúâi gian cng dïỵ bõ àc bao sau, lâm mùỉt múâ trúã lẩi, phẫi dng
laser àïí àưët. Ngoâi ra, mùỉt sau khi àậ mưí cûúâm vâ àeo kđnh nhòn
àûúåc rộ nhiïìu hay đt côn ty thåc vâo tònh trẩng vộng mẩc côn tưët
hay àậ bõ bïånh. Nïëu vộng mẩc àậ bõ bïånh thò mưí cûúâm chó gip
àûúåc phêìn nâo thưi, cng nhû mấy hònh àậ thay ưëng kđnh côn ty
thåc vâo phim tưët hay xêëu. Nïëu phim àậ hû hay hïët "àất" thò d
cố thay ưëng kđnh tưët mêëy chùng nûäa, hònh ẫnh cng múâ thưi.
Àc thy tinh thïí vâ glaucoma
Sau khi mưí àc thy tinh thïí, ngûúâi cao tíi cố thïí
bõ
glaucoma. Ngun nhên cố thïí do: mùỉt bõ 2 bïånh cng lc; hay
mưåt bïånh bõ trûúác, mưåt bïånh bõ sau; hóåc do mưí thy tinh thïí mâ
bõ glaucoma. Trûúâng húåp àậ mưí glaucoma khoẫng mưåt nùm, sau
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 9

nây ngûúâi bïånh vêỵn cố thïí bõ àc thy tinh thïí (do tíi giâ hóåc
thûá phất sau mưí glêuom).
Khi mùỉt bõ àc thy tinh thïí, ấnh sấng àïën mùỉt bõ che nïn
nhòn khưng àûúåc rộ. Vò thïë, khi mën nhòn rộ, ngûúâi bïånh thûúâng
dng kđnh lp àïí phống àẩi hònh ẫnh; nïëu dng kđnh cêån thò bïånh
nhên khưng thïí nhòn rộ hún hóåc chó nhòn rộ àûúåc mưåt thúâi gian.
Ngûúâi bõ àc thy tinh thïí cố thïí tẩm dng thëc nhỗ mùỉt

trïn sûå xú cûáng thy tinh thïí chûáa cấc mëi calci, iod, glycin
(Cristopal)...
- Thëc ëng chûáa cấc axit amin bưí dûúäng mùỉt hóåc vitamin
àïí lâm chêåm quấ trònh àc tinh thïí nhû Phakan ëng, cẫ ưëng
ëng lêỵn viïn nang trong cng lc.
- Nưåi tiïët àûúåc dng lâm chêåm àc thy tinh thïí: Kïët húåp
tinh chêët tuën cêån giấp, bìng trûáng, tinh hoân, Folliculine, mưỵi
ngây ëng mưåt ưëng hóåc theo chó àõnh ca bấc sơ.
Tùng nhận ấp cêëp
Tùng nhận ấp cêëp (côn gổi lâ cûúâm nûúác, thiïn àêìu thưëng,
cûúâm xanh, glaucoma lâ
mưåt bïånh phưí biïën úã Viïåt Nam, cố t lïå
gêy m loâ cao. Àêy lâ mưåt bïånh khêín cêëp trong nhận khoa, diïỵn
tiïën bïånh nhanh chống, cêìn phẫi àiïìu trõ kõp thúâi vâ àng cấch.
Nïëu khưng, cấc thêìn kinh mùỉt bõ hy hoẩi, thõ lûåc giẫm khưng tấi
tẩo àûúåc. Mùỉt cố thïí múâ sau 24 giúâ vâ m hoân toân tûâ 1 àïën 7
ngây.
Bïånh thûúâng gùåp nhiïìu úã ph nûä trïn 50 tíi (3/4) thåc
ngûúâi hay lo lùỉng, suy nghơ. Bïånh thûúâng khúãi phất sau mưåt àïm
mêët ng hay lo bìn. Biïíu hiïån àêìu tiïn lâ mùỉt nhûác dûä dưåi, lan
dêìn lïn àónh àêìu, nhûác àêì
u bïn mùỉt bõ àau, bìn nưn, mùỉt nhòn
rêët múâ, àưi khi thêëy cấc vông mâu. Mùỉt àỗ, con ngûúâi núã lúán, êën
vâo mùỉt thêëy cûáng, àưi khi thêëy con ngûúi mùỉt mâu xanh.
Khi thêëy nhûäng dêëu hiïåu trïn, nïn àûa bïånh nhên àïën
chun khoa mùỉt àiïìu trõ. Khưng nïn tûå ëng thëc àau nhûác,
thëc chống nưn hóåc lûúâi ài khấm vò sệ rêët cố hẩi cho thõ lûåc sau
nây.
Ngûúâi trïn 50 tíi nïn kiïím tra mùỉt hâng nùm àïí phất hiïån
ëu tưë nghi gêy tùng nhận ấp úã mưåt thïí khấc, êm thêìn nhûng

thåt Lasik. Sau phêỵu thåt, thõ lûåc cố thïí àẩt 9/10 hóåc 10/10;
mưåt sưë trûúâng húåp viïỵn hóåc loẩn thõ thò cêì
n àeo kđnh ± 1 Ds
(Àiưëp) àïí àẩt thõ lûåc tưëi àa. K thåt Lasik lâ bûúác nêng cao ca
k thåt Laser excimer. Laser excimer lâ loẩi Laser àêíy, phất ra
trong tia cûåc tđm cố bûúác sống rêët ngùỉn (193 nano meters) nhûng
à mẩnh àïí cùỉt giấc mẩc, lâm cho cấc mẫnh vn giấc mẩc bưëc húi
vâ cho phếp trấnh cấc tấc dng ca nhiïåt vâ àưång. Tíi tưët nhêët àïí
thûåc hiïån k thåt nây lâ tûâ 18 àïën 26, thõ lûåc mùỉt phẫi tûâ -5 àưå
Nhiïìu tấc giẫ 12

àïën -15àưå. Nïëu cêån tûâ -5 àưå àïën -12 àưå thò phêỵu thåt cho kïët quẫ
khẫ quan; sau mưåt thấng thõ lûåc mùỉt cố thïí àẩt 9/19 hóåc 10/10.
Côn cêån tûâ -12 àưå àïën -15 àưå thò phẫi sau tûâ 6 àïën 12 thấng múái
àấnh giấ àûúåc kïët quẫ.
K thåt Lasik (Laser in situ Keratomileusis) dng Laser
excimer phêỵu thåt phđa ngoâi hy bỗ biïíu mư giấc mẩc; cố thïí
àûa sêu xëng cùỉt mưåt phêìn ca giấc mẩc hònh thêëu kđnh (húi
lộm). Sau àố, phêìn giấc mẩc cùỉt ra sệ àûúåc àùåt lẩi võ trđ c. Khi
phêỵu thåt, bïånh nhên phẫi nùçm n trïn ghïë tûåa hóåc bân phêỵu
thåt, sau khi sất trng mùỉt vâ nhỗ
thëc tï (Tetracain 1%) vâi
pht, bấc sơ sệ àùåt vânh mi cưë àõnh mi mùỉt úã trẩng thấi múã rưìi tiïën
hânh phêỵu thåt. Àiïìu cêìn lûu lâ trong lc phêỵu thåt, bïånh
nhên phẫi nhòn vâo mưåt àiïím cưë àõnh.
Sau phêỵu thåt, bấc sơ cho bïånh nhên nhỗ thëc khấng sinh
vâ dng thëc khấng viïm khưng steroide trong mưåt tìn. K
thåt Lasik trấnh àûúåc cẫm giấc àau nhûác sau phêỵu thåt úã giấc
mẩc; nhûng cng cố mưåt t lïå nhỗ, khoẫng 5%, gùåp biïën chûáng.
Bïånh nhên cố thïí bõ loẩn thõ do nùỉp giấc mẩc bõ nhùn hóåc bõ àùåt

hưìi phc àûúåc, chó cố thïí phêỵu thåt thêím m chónh lẩi mùỉt lế mâ
thưi.
Àiïìu trõ lế trïn ngun tùỉc cố 5 bûúác:
1. Àiïìu chónh kđnh úã cấc bïånh nhên lế cố kêm têåt khc xẩ àïí
àẩt àûúåc thõ lûåc cao nhêët, gip quấ trònh àiïìu trõ lế trúã nïn dïỵ
dâng hún.
2. Têåp àïí khùỉc phc nhûúåc thõ nïëu cố mùỉt bõ nhûúåc thõ.
3. Têåp hưìi phc thõ giấc hai mùỉt nïëu chûác nùng nây ëu hóåc
àậ mêët.
4. Cấc bâi têåp cú gip lâ
m mẩnh cú ëu hóåc lâm giận cú
cûúâng.
5. Phêỵu thåt chónh cú nïëu bïånh chûa hïët vúái cấc phûúng
phấp trïn.
Àưëi vúái ngûúâi trïn 15 tíi, chó àiïìu trõ vúái cấc bûúác 1 - 4 - 5.
Khưng cố kđnh àiïìu chónh lế, chó cố kđnh àiïìu chónh têåt khc
xẩ ài kêm vúái lế.
Nhiïìu tấc giẫ 14

Lûu khi mang kđnh sất trông
Nhûäng ngûúâi bõ cấc têåt vïì mùỉt nïëu àeo kđnh thưng thûúâng sệ
gùåp nhiïìu bêët tiïån khi lâm viïåc, hoẩt àưång thïí thao. Nïëu lâ phấi
nûä, cùåp kđnh quấ dây vâ to sệ đt nhiïìu ẫnh hûúãng àïën thêím m. Vò
vêåy, kđnh sất trông (hay côn gổi lâ kđnh tiïëp xc - contactlens) cố
thïí cẫi thiïån àûúåc nhûäng bêët tiïån trïn. Tuy nhiïn, khi sûã dng
kđnh sất trông, cêìn lûu nhûäng àiïím sau:
1. Khi nâo thò àûúåc sûã dng kđnh sất trông?
Ngûúâi mën sûã dng kđnh sất trông phẫi àûúåc bấc sơ chun
khoa chêín àoấn àïí xấ
c àõnh chđnh xấc viïåc sûã dng kđnh sất trông

Nhiïìu tấc giẫ 16

CHÛÚNG 2
BÏÅNH TAI MI HỔNG
Àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc
Tiïëng ưìn àưëi vúái tai:
- Quấ trònh phất triïín nhanh chống cấc ngânh cưng nghiïåp,
giao thưng, vêån tẫi, àư thõ hoấ... lâm cho tiïëng ưìn ngây câng lúán,
ẫnh hûúãng túái sûác nghe vâ gêy bïånh àiïëc nghïì nghiïåp do tiïëng ưìn.
Tiïëng ưìn cng lâ trong nhûäng tấc nhên gêy ư nhiïỵm mâ tûâ trûúác
àïën nay đt ngûúâi ch hóåc ch nhûng khưng cố hûúáng giẫi
quët triïåt àïí.
- Ư nhiïỵm tiïëng ưìn lâ sûå tưìn tẩi cấc loẩi êm thanh khiïën
ngûúâi nghe cẫm thêëy khố chõu. Tiïëng ưìn gêy mêët ng, stress, ẫ
nh
hûúãng túái tim mẩch, giẫm tíi thổ, tùng huët ấp, nghïỵnh ngậng,
àiïëc.
- Tiïëng ưìn phưí biïën hiïån nay thûúâng phất ra tûâ cấc mấy mốc
cưng nghiïåp, cấc phûúng tiïån giao thưng vêån tẫi (xe húi, xe lûãa,
mấy bay), hưåp gêy ưìn (cassette, tivi, mấy àơa)... Àún võ ào tiïëng ưìn
lâ dếcibel (dB). Vđ d: tiïëng xe chẩy trïn àûúâng phưë 70-90 dB,
tiïëng ba mấy 90 dB, tiïëng xe lûãa 90-95 dB, mấy bay phẫn lûåc cêët
cấnh 130 dB... Theo qui àõnh ca Hiïåp hưåi Chưëng tiïëng ưìn qëc tïë
(AICB) thò tiïëng ưìn cho phếp trong sẫn xët lâ 95 dB ±5, úã Viïåt
Nam lâ 85 dB.
- Mûác ẫnh hûúãng ca tiïëng ưìn côn ph thåc vâo cûúâng àưå,
thú
âi gian tiïëp xc vâ àưå nhẩy cẫm ca cú thïí. Tai cố chûác nùng
nghe vâ thùng bùçng, dïỵ bõ ẫnh hûúãng búãi tiïëng ưìn xung quanh,
nhêët lâ ngûúâi trïn 40 tíi. Khi tiïëng ưìn àẩt 100 dB, phẫi chõu

i hay tai giûäa. Àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc tiïëp
nhêån nối chung khưng thïí phêỵu thåt àïí àiïìu trõ, thëc men cng
tấc dng hẩn chïë. Dêỵu sao trûúâng húåp àiïëc hoân toân cẫ hai tai
cng côn hy vổng úã viïåc cêëy ưëc tai. Vâ trong àẩi àa sưë cấc trûúâng
húåp, mấy trúå thđnh cố thïí hûäu đch.
Nhiïìu tấc giẫ 18

Lậo thđnh lâ gò?
Lâ dêìn dêìn nghe kếm khi tíi ngây mưåt cao; khoẫng 30%
ngûúâi hún 65 tíi vâ 50% ngûúâi hún 75 tíi bõ nghe kếm. Thûúâng
hổ nghe kếm nhiïìu úã cấc êm cao nhû giổng ph nûä hóåc trễ con,
tiïëng chim kïu, chng àiïån thoẩi; côn nhûäng êm trêìm nhû lâ
giổng nam, àưång cú xe... thò lẩi nghe àûúåc. Thûúâng bïånh nhên nghe
kếm cẫ 2 tai, bïånh àïën mưåt cấch tûâ tûâ nïn hổ khưng biïët lâ mònh
nghe kếm.
Triïåu chûáng ca lậo thđnh: Êm thanh dûúâng nhû khưng rộ,
trêìm ài, gêy nïn nghe kếm vâ khưng hiïíu lúâi nối. Ngûúâi bïånh
thûúâng than phiïìn ngûúâi khấc nối lđu rđu, nghe nhûng khưng hiïíu
ngûúâi khấc nối gò, àùåc biïåt lâ úã chưỵ
ưìn. Bïånh nhên nghe ca giổng
nam giúái rộ hún giổng nûä giúái, cố thïí kêm theo tai.
Ngun nhên ca lậo thđnh: Lậo thđnh lâ àiïëc tiïëp nhêån, do
hû hỗng nhûäng tïë bâo lưng úã tai trong. Rêët nhiïìu ngun nhên
nhû:
- Tiïëng ưìn lùåp ài lùåp lẩi lêu ngây;
- Kếm mấu ni dûúäng tai trong do bïånh tim, cao huët ấp,
bïånh mẩch mấu, tiïíu àûúâng;
- Mưåt sưë thëc nhû sspirine vâ khấng sinh.
- Do di truìn, do tíi giâ...
Lâm gò àïí cố sûác nghe tưët?

Tiïëng sng nưí, bom nưí gêìn tai, côi bấo àưång gêìn tai cố thïí
gêy ra àiïëc. Tiïëng ưìn cưng nghiïåp trïn 85 dB tiïëp xc lêu cố thïí
gêy àiïëc. Trong àúâi sưëng hùçng ngây vúái à loẩi tiïëng ưìn ca xe cưå,
mấy mốc, cấc phûúng tiïån giẫi trđ, ca nhẩc... chng ta cêìn nhêån
thûác àûúåc rùçng bêët k loẩi tiïëng ưìn nâo cng cố thïí gêy ra àiïë
c vâ
giẫm thđnh lûåc khi chng ta tiïëp xc vúái chng à lêu.
Cố thïí nâo bõ àiïëc khi nghe tiïëng àưång lúán chó 1 lêìn? Cố.
Nhûäng tiïëng àưång rêët lúán nhû sng, bom nưí gêìn tai, côi bấo àưång
gêìn tai cố thïí gêy àiïëc, mùåc dêìu khưng phẫi ln ln.
Mûác ưìn nâo cố thïí gêy tưín thûúng vơnh viïỵn úã tai? Trïn 85
dB. Tưín thûúng ph thåc vâo àưå lúán ca tiïëng ưìn vâ thúâi gian tiïëp
xc vúái tiïëng ưìn àố mưỵi ngây.
Nhiïìu tấc giẫ 20

Cấc dêëu hiïåu bấo àưång? ÚÃ núi nâo mâ bẩn phẫi hết àïí nối
chuån lâ mûác tiïëng ưìn úã àố cố thïí gêy tưín thûúng tai. Tiïëng o o
trong tai ( tai) xët hiïån sau khi tiïëp xc vúái tiïëng ưìn vâ kếo dâi
hâng giúâ lâ dêëu hiïåu bấo àưång. Khi mưåt ngûúâi nối rùçng nghe tiïëng
àân ưng rộ hún tiïëng ph nûä lâ àậ cố giẫm nghe úã cấc têìn sưë cao.
Lâm thïë nâo àïí bẫo vïå sûác nghe? Trấnh tiïëng ưìn, nïëu khưng
trấnh àûúåc thò phẫi cố nhûäng dng c bẫo vïå. ÚÃ trong mưi trûúâng
nâo mâ nố
i chuån khố nghe thò chng ta biïët rùçng trong mưi
trûúâng àố, tiïëng ưìn àậ à lúán àïí cố thïí gêy tưín thûúng tai. Nïn úã
xen kệ núi ưìn âo vâ núi n lùång àïí cho tai nghó ngúi. Hẩn chïë
khoẫng thúâi gian tiïëp xc tiïëng ưìn. Nïëu phẫi tiïëp xc vúái tiïëng ưìn
àïìu àùån, cêìn kiïím tra thđnh lûåc àưì êm àún đt nhêët mưỵi nùm 1 lêìn.
Ngûúâi bõ àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc cố bõ cư àưåc?
Àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc lâ mêët mất lúán, nhiïìu ngûúâi bïånh cố

ngoâi vâ tai giûäa. Mâng nhơ rung àưång khi cố sống êm truìn tûâ
ưëng tai vâo vâ sûå rung àưång nây àûúåc truìn vâo tai trong àïí biïën
àưíi thânh àiïån thïë ưëc tai, theo cấc dêy thê
ìn kinh thđnh giấc lïn
nậo. Phêìn cùng ca mâng nhơ bao gưìm lúáp biïíu mư, tưí chûác xú vâ
niïm mẩc. Kïët cêëu àố nhiïìu khi bõ thng vò mưåt tấc àưång vêåt l
hóåc bïånh l.
Ngun nhên:
- Vêåt nhổn àêm vâo (chêën thûúng trûåc tiïëp): Thûúâng lâ bêët
cêín lc lêëy rấy tai, àïí dng c àêm vâo mâng nhơ.
- Chêën thûúng giấn tiïëp (cố ấp lûåc quấ mẩnh tấc àưång lïn
mâng nhơ). Trûúâng húåp nây xẫy ra khi bõ ngûúâi khấc tất tai quấ
mẩnh, khi chêën thûúng bom mòn hay lùån quấ sêu.
- Viïm nhiïỵm tûâ vng mi hổng theo vôi Eustache lïn hôm
nhơ, gêy t dõch, t m trong hôm nhơ va
â lâm thng nhơ tûâ trong
ra (trûúâng húåp viïm tai giûäa).
Dêëu hiïåu nhêån biïët: Àau nhối trong tai, tai, chẫy mấu tai,
chống mùåt vâ àiïëc. Nïëu chó rấch mâng nhơ àún thìn thò àiïëc nhể,
nïëu tưín thûúng sêu àïën tai trong thò àiïëc nùång hún. Nïëu thng nhơ
do viïm tai giûäa cêëp thò trûúác àố sệ cố triïåu chûáng sưët nống, àau
nhûác trong tai, tai, nghe kếm. Khi mâng nhơ thng, m thoất ra
àûúåc ra ngoâi ưëng tai thò cấc triïåu chûáng trïn giẫm ài. Trûúâng húåp
Nhiïìu tấc giẫ 22

thng nhơ do viïm tai giûäa thanh dõch thò triïåu chûáng khưng rộ
râng vâ diïỵn biïën phûác tẩp hún.
Biïën chûáng: Thng mâng nhơ cố nhiïỵm trng lêu ngây sệ gêy
viïm xûúng chm vâ àûa àïën nhûäng biïën chûáng nùång hún do ưí
viïm lan toẫ vâo cấc vng lên cêån (viïm mâng nậo, ấp xe nậo,

CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 23

khưng chó àûúåc núi nhûác, nïn gia àònh khưng biïët àûúåc ngun
nhên khốc kếo dâi ca bế.
Ngoâi hai triïåu chûáng trïn, côn mưåt triïåu chûáng nûäa rêët khố
phất hiïån úã bïånh nhên nhỗ, àố lâ nghe kếm vâ tai bõ viïm. Phất
hiïån mưåt em bế nghe kếm khưng phẫi dïỵ vò bế cố thïí nghe tai bïn
kia b trûâ. Nïëu khưng àiïìu trõ hóåc àiïìu trõ khưng àng cấch, m
phất triïín nhiïìu trong tai giûäa, gêy thng nhơ, tai chẫy m ra
ngoâi. M mâu vâng, cố khi àùåc, cố khi lỗng, khưng hưi. Khi m ûá
trong tai tn àûúåc ra ngoâi, triïåu chûáng nhûác vâ sưët giẫm hùèn,
trễ nghe kếm nhiïìu hún, nhûng rêët khố phấ
t hiïån. Tuy triïåu
chûáng (nhûác tai vâ sưët) cố giẫm nhûng mâng nhơ lẩi thng, vi
khín tûâ ngoâi cố thïí tûå do vâo hôm nhơ vâ viïm tai giûäa cêëp dêìn
chuín thânh viïm tai giûäa mẩn. Vâi nùm sau, bïånh chuín
thânh viïm tai xûúng chm vâ cố thïí gêy biïën chûáng nưåi sổ nguy
hiïím. Àiïìu nây quan trổng lâ nhêån biïët àûúåc bïånh viïm tai giûäa
cêëp côn trong thúâi k chûa thng nhơ vâ àiïìu trõ tđch cûåc, bïånh sệ
khỗi hùèn.
Àõnh bïånh viïm tai giûäa cêëp úã trễ nhỗ khưng phẫi dïỵ. Khi em
bế khốc vư cûá, chûáng tỗ em bõ àau nhûác nhiïìu úã mưåt v
ng nâo àố
trong cú thïí. ÚÃ trễ nhỗ thûúâng cố hai núi bõ àau nhûác nhiïìu, àố lâ
àau bng vâ àau tai. Trong bïånh nây, nïëu súâ vâo bng, em bế
khưng khốc rế thïm thò triïåu chûáng àau bng bõ loẩi. Ta lùỉc nhể
vânh tai em bế, vânh tai bïn nâo bõ lùỉc lâm cho em bế khốc rế hay
khốc ngêët thïm thò chûáng tỗ tai bïn àố bõ nhûác. Nhûác tai cố kêm
theo sưët lâ em bế bõ viïm tai giûäa cêëp.
Àiïìu trõ tûúng àưëi dïỵ mưåt khi àậ àõnh àûúåc bïånh. Giẫm sưët

thúâi gian sau, nûúác chẫy ra lâ m, cố mi hưi. Àêy lâ thúâi k viïm
tai giûäa àậ lan dêìn vâo trong vâ gêy viïm tai xûúng chm. Cëi
cu
âng, nûúác chẫy ra lâ m cố mi thưëi khùèm nhû mi cốc chïët. Àêy
lâ thúâi k tai cố chûáa mưåt khưëi mïìm, gổi lâ Cholestếatome. Chđnh
khưëi nây to dêìn vâ gêy chiïën chûáng chïët ngûúâi.
Nhûäng biïën chûáng do khưëi nây gêy nïn thûúâng lâ ấp xe àẩi
nậo, viïm xoang tơnh mẩch bïn vâ viïm mâng nậo. Giûäa tònh
trẩng bïånh thưng thûúâng vâ tònh trẩng biïën chûáng cố giai àoẩn
chuín tiïëp, côn gổi lâ "hưåi chûáng hưìi viïm". Lc àêìu, bïånh nhên
vêỵn sinh hoẩt nhû thûúâng, tai chẫy m khi nhiïìu khi đt. Àưåt nhiïn
bïånh nhên sưët cao 38- 39 àưå C, tai bïånh nhûác nhiïìu hún, nghe kế
m
hún, m trong tai cố khi chẫy ra rêët nhiïìu, cố khi bõ kểt lẩi khưng
chẫy ra àûúåc.
Hưåi chûáng hưìi viïm nây lâ triïåu chûáng chó àiïím, bấo trûúác
trong vông 12 hóåc 24 giúâ sau lâ cố biïën chûáng nguy hiïím. Nïëu
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 25

can thiïåp vâo thúâi àiïím nây trấnh àûúåc tûã vong cho bïånh nhên.
Trong trûúâng húåp gia àònh khưng biïët àïí àûa ài àiïìu trõ súám, biïën
chûáng têët ëu sệ xẫy ra.
Mưỵi biïën chûáng àïìu cố mưåt triïåu chûáng chđnh:
- Trong biïën chûáng ấp xe àẩi nậo, bïånh nhên bõ àưång kinh
toân thên, hóåc àưång kinh mưåt phêìn cú thïí, vâ ëu chi bïn àưëi
diïån ca tai bïånh.
- Trong biïën chûáng ấp xe tiïíu nậo, bïånh nhên bõ chống mùåt,
àûáng khưng vûäng, nhêët lâ bïånh nhên àûáng chm chên, nhùỉm mùỉt.
- Trong biïën chûáng viïm xoang tơnh mẩch bïn, bïånh nhên bõ
rết run, sưët cao 40-41 àưå C. Triïåu chûáng nây xët hiïån nhiïìu lêìn