__________________________________________________________________________________________
Kết quả xây dựng các mô hình chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa tại tỉnh Kon Tum
1
Báo cáo tại Hội nghị KHCN Nông nghiệp các tỉnh Nam Trung bộ - Tây Nguyên ngày 16/10/2007
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG CÁC MÔ HÌNH CHUYỂN ĐỔI CƠ CẤU
CÂY TRỒNG TRÊN ĐẤT LÚA TẠI TỈNH KON TUM

PGS.TS. Mai Quang Vinh (*), GS.TS. Trần An Phong (**)
(*) Trung tâm Tư vấn Chuyển giao TBKT – Viện Di truyền Nông nghiệp,
Dự án Huyện điểm Tây Nguyên, Dự án Giảm nghèo Miền Trung tỉnh Kon Tum
(DĐ0913 567 444 ;E.mail: )
(**) Viện Môi trường và Phát triển bền vững Việt Nam, Tư vấn về Nông nghiệp Dự án Giảm
nghèo và xây dựng các Bản đồ tài nguyên thiên nhiên thuộc các xã và các huyện của tỉnh trong
Dự án giảm nghèo.

I. Thực trạng cơ cấu cây trồng của tỉnh Kon Tum
Tỉnh Kon Tum có gần 17.627 ha đất lúa, trong đó lúa 2 vụ có 8.917 ha, tưới tiêu
chủ động, đất lúa 1 vụ 10 ngàn ha, trong đó có tới 2.000 - 3.000 ha năng suất thấp 1 - 2
tấn/ha do thiếu nước vào mùa khô, hệ số sử dụng đất mới đạt 1,25 lần, năng suất lúa toàn
tỉnh 29,18 tạ/ha (2006) chỉ bằng 61,7% bình quân cả nước, là một tỉnh nghèo nhất của
Tây Nguyên, tỷ lệ nghèo đói còn rất cao 40 - 60%.
Với độ cao trung bình 500 – 800 m, Kon Tum có lợi thế thời tiết với chế độ bức xạ
nắng vào loại cao nhất cả nước, bình quân 2200 – 2500 giờ (trung bình 6 – 7h nắng/ngày),
chế độ nhiệt tương đối ổn định trong năm, nhiệt độ ban ngày không quá 32 – 35
0
C, ban
đêm 18 – 22
0

dân tộc thiểu số, bà con người địa phương còn chưa biết thâm canh, trồng trọt còn nặng
theo lối quảng canh (chưa biết sử dụng phân chuồng, phân khoáng, thuốc trừ sâu BVTV)
để tăng năng suất, cải thiện đời sống
1. Cơ cấu cây trồng trên đất ruộng
a) Giống lúa : Giống lúa tại Kon Tum phần lớn là lúa chất lượng thấp, gạo cứng, cơm nở
không mềm, bán ra thị trường giá thướng thấp 2500 đ/kg như các giống chủ lực là lúa
thuần giống địa phương dài ngày (5 tháng) có ưu điểm là chịu bệnh, dễ canh tác nhưng
khó bố trí tăng vụ, các giống thâm canh là Khang Dân 18, Aỉ 32, Q5, IR-64…, lúa lai Nhị
ưu 838, Bác ưu 903 trong điều kiện thâm canh kém, tập quán chủ yếu gieo vãi rất tốn
giống (50 - 100 kg/ha), chất lượng gạo không cao nên hiệu quả kinh tế thấp hơn lúa thuần.
Các giống lúa thuần chất lượng năng suất cao, đặc biệt có gạo thơm, cơm mềm chiếm tỷ
lệ rất thấp.
b) Giống đậu tương : Trong các năm qua, Kon Tum đã khảo nghiệm đưa nhiều giống đậu
tương TBKT vào cơ cấu như DT84, DT90, DT96, DT99 (ĐT 12), M103, MTD176, Đậu
tương lai Tạp hoàng (TQ)…, năng suất đạt khá cao 15 – 30 tạ/ha, song do bố trí thời vụ,
kỹ thuật gieo trồng chưa hợp lý nên hiệu quả sản xuất đậu tương chưa thuyết phục, diện
tích chỉ đạt vài chục ha /năm.
d) Các loại cây trồng vụ đông : Ngô, khoai tây, dưa hấu, dưa chuột, bí, cà chua… trước
năm 2004 các loại cây này chưa có tập quán trồng trong vụ đông trên đất lúa tại Kon Tum.
2. Cơ cấu mùa vụ trên đất ruộng
Cơ cấu cây trồng, cơ cấu mùa vụ còn nghèo nàn, diện tích đất 1 vụ và diện tích đất ruộng
bấp bênh nước còn chiếm tới 30 – 50%, dân chưa có tập quán trồng cây vụ đông trên đất
2 lúa và cây vụ đông xuân trên đất lúa 1 vụ, nặng về sản xuất lúa giống cũ của địa phương,
nên thu nhập không cao.
a) Trên đất chủ động nước tưới : Lúa đông xuân giống cũ (gieo tháng 11 – 3) + Lúa mùa
giống cũ (gieo th 5 – 7) + vụ đông xuân (bó hóa). Trong số này, diện tích lúa cuối nguồn
không đủ nước năng suất thấp chiếm ¼ diện tích vào khoảng 2 – 3 ngàn ha. Thu hoạch 2
vụ khoảng 5,5 tấn/ha, thu nhập 5 – 10 triệu đ/ha.
b) Trên đất không chủ động nước : Vụ đông xuân, xuân hè (bỏ hóa) + Lúa mùa (gieo th 5
– 7), năng suất lúa 2 – 3 tấn/ha, thu nhập 4 – 7 triệu đ/ha.

vụ với diện tích 5,3 ha, năng suất 58,9 -65 tạ/ha với TGST 115 ngày, chất lượng gạo
trong, rất ngon, giá bán năm đầu 1,3 – 1,5 lần, có khả năng cao hơn khi đã vào thị trường.
Khả năng chống sâu bệnh khá, nhiễm nhẹ đạo ôn, đốm nâu.
Nhìn chung cả 2 giống lúa HT1, DC1 đều có khả năng thích nghi tốt với điều kiện
đất đai,khí hậu thời tiết và trình độ canh tác của nông dân địa phương, cho năng suất
cao,phẩm chất gạo thơm ngon . Được huyện chấp nhận mở rộng .
b) Mô hình Lúa + Lúa + khoai tây đông : Với cơ cấu Lúa xuân Khang dân 18 đạt
70 tạ/ha + Lúa mùa HT-1 đạt 57,8 tạ/ha, 105 ngày + Khoai tây đông đạt 17,9 tấn/ha =
Tổng thu 39,0 triệu đ/ha/năm, cao hơn 28,8 triệu đ so với cơ cấu 2 lúa cũ.
c) Mô hình 2 lúa + Đậu tương đông : Đạt năng suất 16 tạ/ha), thu nhập đạt 16,7
triệu đ/ha so với 2 vụ lúa (chỉ đạt 11,0 triệu đ/ha), cao hơn mô hình cũ 5,7 triệu đ. Cần cần
tiếp tục nghiên cứu áp dụng các giống dài ngày, chịu rét, năng suất sẽ cao hơn. Vụ đông
2005, tại huyện Sa Thầy trồng thử nghiệm 15 ha mô hình đậu tương đông, do chưa tuân
thủ đúng quy trình năng suất đạt chưa cao 10 – 13 tạ/ha, có thể đưa lên 15 – 20 tạ/ha bằng
kỹ thuật gieo vãi.
d) Mô hình 2 lúa + Ngô đông : Năng suất chỉ đạt 2 tấn/ha, thu nhập thấp do khi trỗ
vào tháng 12 gặp lạnh, nếu dùng giống ngô ngắn ngày (dưới 100 ngày), điều chỉnh trỗ vào
tháng 11 có thể năng suất sẽ cao hơn, tuy nhiên việc bố trí lịch xuống giống 15 – 20/9 là
__________________________________________________________________________________________
Kết quả xây dựng các mô hình chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa tại tỉnh Kon Tum
4
không khả thi vì vướng cơ cấu lúa mùa không cho phép giải phòng đất vào giai đoạn này,
cơ cấu ngô đông chỉ nên dùng ngô nếp ăn tươi là cho hiệu quả cao.
e) Mô hình 2 lúa + 1 dưa đông : Thu được 60 tấn quả với thu nhập 42,0 triệu đ/ha,
lãi dòng 24.330.000 đ). Mô hình này cho tổng thu 3 vụ là 66.926.000 đ, chi phí
29.730.000 đ, lãi dòng 37.196.000 đ cao hơn cơ cấu 2 vụ cũ là 26.6969.000 đ
Như vậy đối với cây vụ đông, mô hình 2 lúa + dưa đem lại hiệu quả cao nhất, sau đó
là khoai tây, cây đậu tương theo thứ tự : Dưa > Khoai tây > Đậu tương > Ngô.
2. Kết quả bước đầu xây dựng mô hình giảm nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số
năm 2006 – 2007

giống mới DT96, DT99 từ tháng 2 – 5/2007. Với nhiệt độ thuận lợi 20 – 35
o
C, nắng nhiều,
một chu kỳ trồng trọt chỉ cần 4 – 6 lần tưới nước (10 ngày/lần), giống đậu tương DT96 có
thời gian sinh trưởng 85 ngày ước đạt năng suất trung bình 24 tạ/ha, hộ ông Phạm Văn Đô,
xã Đắk Kan, Ngọc Hồi đạt 27 tạ/ha, giống đậu tương DT99 có TGST 72 ngày đạt năng
suất 19 tạ/ha, hộ bà Quyết xã Tân Cảnh, Đắk Tô trồng giống DT99 đạt 24 tạ/ha. Đậu
tương vụ xuân hè tại vùng này là cơ cấu cây trồng mới, khi thu hoạch vào cuối mùa khô,
nắng nhiều, thu hoạch không gặp khó khăn như các vụ khác. Với giá bán 6500 đ/kg, hạch
toán mỗi sào (1000 m
2
) thu được 12,3 – 17,5 triệu đồng/ha, trừ chi phí còn lãi 6 – 9 triệu
đ/ha, trong khi đó lúa đông xuân cùng trà do thiếu nước chỉ đạt năng suất rất thấp 15 - 20
tạ/ha – thu nhập 3 - 5 triệu đ/ha.
c) Mô hình lúa thuần chất lượng cao, năng suất cao :
__________________________________________________________________________________________
Kết quả xây dựng các mô hình chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa tại tỉnh Kon Tum
5
Tại các vùng sâu vùng xa của Kon Tum, bà con dùng giống cũ địa phương dài ngày (5
tháng), năng suất thấp, chất lượng gạo cứng không ngon, có thể chuyển giao giống lúa
thuần ngắn ngày (105 – 110 ngày) năng suất cao, chất lượng cao kết hợp dạy dân kỹ thuật
thâm canh (dùng phân chuồng, bón phân cân đối, phòng trừ sâu bệnh, tăng vụ), có thể lợi
dụng khí hậu vùng cao thuận lợi để đưa năng suất và hiệu quả lên gấp 2 – 3 lần lối canh
tác cũ. Trên cơ sở đó xây dựng các mô hình tăng vụ đông xuân từ tháng 10 - 2 hàng năm.
Kết quả đã đạt được :
- Giống tiến bộ kỹ thuật HN-13 cho năng suất 7,5 tấn/ha (lúa đối chứng của dân 2 – 3
tấn/ha)
- Giống Hương thơm 1 : Cho năng suất 5,5 – 6 tấn/ha
- Giống Séng Cù DC-1 : đạt năng suất 5 tấn/ha, chất lượng gạo cao, đang xác định kỹ
thuật và vùng sinh thái phù hợp.

năng suất cao, chất lượng hương vị tốt, bán được giá gấp 1,3 – 1,8 lần so với giống địa
phương.
5) Đề nghị tiếp tục có các nghiên cứu tuyển chọn giống, xây dựng quy trình canh tác, cơ
cấu cây trồng, bảo quản, chế biến phù hợp nhằm khai thác lợi thế của vùng, nhằm tăng
hiệu quả sản xuất trên đất lúa tại tỉnh Kon Tum và các tỉnh Tây Nguyên khác./.

__________________________________________________________________________________________
Kết quả xây dựng các mô hình chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa tại tỉnh Kon Tum
6
Tây Nguyên bao gồm 5 tỉnh (trong đó có Kon Tum) là vùng rộng lớn 5,5 triệu ha
chiếm 17,5% diện tích cả nước với khí hậu đặc trưng chia 2 mùa rõ rệt, địa hình đất đai đa
dạng, có 40 dân tộc chung sống, trong đó dân tộc thiểu số chiếm 90%, tỷ lệ dân cư nông

d) Phương pháp tiến hành
- Thông qua kinh phí của Dự án giảm nghèo tỉnh Kon Tum (Tài trợ của Ngân hàng ADB,
Chính phủ Anh), lập nhóm sở thích, chọn điểm, chọn hộ tham gia, mỗi thôn 1 mô hình
(1 - 2 ha).
- Rút kinh nghiệm các mô hình lúa chất lượng, khoai tây, đậu tương do Viện DTNN đã
xây dựng từ Chương trình Huyện điểm Tây Nguyên 2005, Đề tài khoa học tại huyện
Đắk Hà, Sa Thầy năm 2004 – 2006.
- Cán bộ khoa học của Dự án hướng dẫn bà con nông dân nghèo các dân tộc Giẻ Chiêng,
Ba Na, Ê Đê, Nùng…. chuyển giao kỹ thuật, lựa chọn đất ruộng kém hiệu quả để làm
mô hình, dạy dân biết thâm canh cây trồng, cán bộ kỹ thuật tới làm mẫu, bắt tay chỉ việc
– cùng làm với dân.