Chương 6: Co giãn giá của cầu
John Kane
Trọng tâm của Chương 6 là khái niệm
độ co giãn (elasticity), một hình thức phản
ứng của lượng cầu hoặc lượng cung trước sự thay đổi của một số biến khác.
Co giãn giá của cầu (price elasticity of demand)
Phương pháp tính sử dụng độ co giãn phổ biến nhất là giá co giãn của cầu, được
định nghĩa là:
Giá co giãn của cầu (E
d
) =
Giá co giãn của cầu là một biện pháp đo độ nhạy của lượng cầu trước thay đổi về
giá của hàng hoá. Chú ý là giá co giãn của cầu sẽ luôn được biểu hiện là một số
dương (do giá trị thuần tuý của một số âm luôn là một số dương).
Cầu sẽ:
•
có tính co giãn (elastic) khi E
d
> 1
• đơn vị co giãn (unit elastic) khi E
d
= 1
•
không co giãn (inelastic) khi E
d
< 1
Khi cầu co giãn, mức giá hàng hoá tăng 1% sẽ khiến lượng cầu giảm hơn 1%. Nếu
cầu là đơn vị co giãn, lượng cầu sẽ giảm 1% khi giá hàng hoá tăng 1%. Giá tăng
1% sẽ khiến lượng cầu giảm mức nhỏ hơn 1% nếu cầu không co giãn.
Ví dụ, giả định chúng ta biết giá co giãn của cầu về một hàng hoá cụ thể bằng 2.
Trong trường hợp này chúng ta sẽ nói cầu có tính co giãn và biết mức giá tăng lên


Những sinh viên thấy độ co giãn lần đầu tiên thường tin là cầu co giãn hơn khi
đường cầu thẳng và ít co giãn hơn khi đường cầu cong. Thật không may, nó lại
hoàn toàn không đơn giản như vậy … Đặc biệt, nếu chúng ta xem xét trường hợp
đường cầu tuyến tính dốc xuống dưới, chúng ta sẽ thấy độ co giãn khác nhau liên
tục dọc theo đường cầu. Thực tế là một đơn vị thay đổi về giá luôn khiến một sự
thay đổi liên tục về lượng cầu dọc đường cầu tuyến tính (do độ dốc là liên tục).
Tuy nhiên, tỷ lệ phần trăm thay đổi lượng cầu với tỷ lệ phần trăm thay đổi giá thay
đổi liên tục dọc theo một đường cầu như vậy.
Để xem điều này diễn ra như thế nào, cần phải xem xét sự khác biệt giữa một sự
thay đổi của một biến và phần trăm thay đổi của biến đó. Giả sử chúng ta xem xét
sự khác biệt này bằng cách thảo luận xem phần trăm thay đổi sẽ như thế nào với
mức giá tăng lên 1 đôla.
• giá tăng từ 1 đôla lên 2 đôla tượng trưng cho mức giá tăng 100%
• giá tăng từ 2 đôla lên 3 đôla tượng trưng cho mức giá tăng 50%
• giá tăng từ 3 đôla lên 4 đôla tượng trưng cho mức giá tăng 33%
• giá tăng từ 10 đôla lên 11 đôla tượng trương cho mức giá tăng 10%
Chú ý là cho dù thậm chí mức giá tăng chỉ 1 đôla trong mỗi trường hợp, phần trăm
thay đổi trong mức giá trở nên nhỏ hơn khi mức giá bắt đầu lớn hơn. Hãy sử dụng
khái niệm này để giải thích tại sao giá co giãn của cầu lại khác nhau dọc theo một
đường cầu tuyến tính.
Hãy xem xét sự thay đổi về giá và lượng cầu như được minh hoạ dưới đây. Tại
đỉnh của đường cầu, phần trăm thay đổi về số lượng lớn (do mức cầu tương đối
thấp) trong khi đó phần trăm thay đổi về giá là nhỏ (do mức giá tương đối cao). Vì
vậy, cầu sẽ tương đối co giãn tại đỉnh của đường cầu. Tại đáy của đường cầu, một
sự thay đổi về lượng cầu giống như vậy có tỷ lệ phần trăm thay đổi nhỏ (do mức
cầu lớn) trong khi sự thay đổi về giá lúc này có tỷ lệ phần trăm thay đổi tương đối
lớn (do mức giá thấp). Do vậy, cầu tương đối không co giãn tại đáy của đường
cầu.


= (2/5) / (2/4)
= (4/5)
Trong khoảng hai mức giá này, cầu không có giãn (do E
d
< 1)
Độ co giãn (elasticity) và tổng doanh thu (total revenue)
Khái niệm giá co giãn của cầu được các xí nghiệp nghiên cứu các tác động của
một sự thay đổi về giá hàng hoá của họ sử dụng rộng rãi. Tổng doanh thu được
định nghĩa là:
Tổng doanh thu = giá * số lượng hàng hoá
Total Revenue (TR) = price * quantity
Giả sử cầu về sản phẩm của một xí nghiệp là một đường cầu dốc xuống dưới.
Doanh thu của xí nghiệp này sẽ thay đổi thế nào nếu xí nghiệp giảm mức giá hàng
hoá của mình?
Hoá ra câu trả lời khá là rắc rối. Khi giá giảm, lượng cầu của người tiêu dùng tăng
lên. Mức giá thấp của mỗi đơn vị của tổng sản phẩm khiến mức doanh thu nhận
được thấp hơn trong khi số lượng đơn vị sản phẩm bán được tăng lên sẽ làm tăng
doanh thu. Tổng doanh thu sẽ tăng khi giá giảm nếu lượng cầu tăng bằng một tỷ lệ
phần trăm đủ lớn để bù lại mức giá giảm trong mỗi đơn vị sản phẩm. Cụ thể là,
chúng ta có thể lưu ý là tổng doanh thu sẽ tăng nếu mức cầu tăng mức lớn hơn 1 %
khi mức giá giảm 1%. Nếu giá giảm 1% và lượng cầu giảm 1%, tổng doanh thu
tiếp tục không đổi (do những thay đổi này sẽ bù lại cho nhau). Một nhà quan sát
thận trọng sẽ chú ý điều này sẽ làm nảy sinh câu hỏi về độ lớn của giá co giãn của
cầu. Như định nghĩa trên, nó tương đương:
Giá co giãn của cầu (E
d
) =
Sử dụng lô gíc được thảo luận ở trên, chúng ta có thể lưu ý giá giảm dẫn tới:
• một mức tăng của tổng doanh thu khi cầu có tính co giãn
• không có sự thay đổi ở tổng doanh thu khi cầu là đơn vị co giãn, và

Một ví dụ cổ điển về sự khác biệt giá cả giữa các thị trường xảy ra với tiền vé máy
bay.Có hai hạng mục khách hàng tổng quát: những người đi nghỉ và những người
làm kinh doanh. Có vẻ là cầu với việc đi lại bằng máy bay của các doanh nhân ít
nhạy cảm với sự thay đổi về giá hơn so với những người đi nghỉ. Các hãng máy
bay có thể tính mức giá khác biệt với hai nhóm này bằng cách tính một mức tiền
vé cao hơn và một mức tiền vé "tiết kiệm hơn" với đòi hỏi phải được nghỉ cuối
tuần, đổi lại phải đặt vé trước vài tuần và có những hạn chế tương tự. Do những
người có mục đích đi nghỉ có vẻ dễ thoả mãn với những đòi hỏi này hơn những
doanh nhân phải đi lại, ngành hàng không thực hiện mục đích tính mức giá cao
hơn với những doanh nhân phải đi lại có mức cầu ít co giãn hơn và đánh giá thấp
với với những khách hàng có mức cầu co giãn hơn, những người có mục đích đi
nghỉ.
Việc sử dụng những cuống vé giảm giá in trên báo ngày chủ nhật là một ví dụ
khác của trường hợp khác biệt giá cả trong đó người ta tính mức giá thấp hơn với
những khách hàng có cầu co giãn hơn (do những người làm công ăn lượng thấp sẽ
nhạy cảm với sự thay đổi giá cả hơn và thích sử dụng những cuống vé hơn).
Giảm giá cho trẻ em và người cao tuổi tại nhà hàng và rạp hát cũng là những ví dụ
khác về sự khác biệt về giá cả dẫn tới kết quả mức giá thấp hơn sẽ được tính đối
với những khách hàng có cầu co giãn hơn với các sản phẩm này.
Những yếu tố quyết định giá co giãn của cầu.
Giá co giãn của cầu sẽ tương đối cao khi:
• có sẵn hàng hoá gần giống để thay thế
• hàng hoá và dịch vụ chiếm một phần lớn với ngân sách của người tiêu dùng, và
• được xem xét trong một giai đoạn dài hơn
Hãy xem xét từng nhân tố này
Khi có một số lượng lớn những hàng hoá thay thế sẵn có, người tiêu dùng phản
ứng với mức giá một hàng hoá cao hơn bằng cách mua nhiều hàng hoá thay thế
hơn và mua ít hàng hoá đắt tương đối hơn. Vì vậy, chúng ta sẽ dự tính giá co giãn
của cầu về các hàng hoá và dịch vụ tương đối cao với những hàng hoá thay thế
gần giống, nhưng chúng ta cũng dự tính cầu tương đối không co giãn với những

chéo
=
Chú ý là độ co giãn của cầu theo giá chéo này không có dấu hiệu giá trị tuyệt đối ở
công thức. Trong thực tế, dấu của độ co giãn của cầu theo giá chéo cho chúng ta
biết về
bản chất mối quan hệ giữa hàng hoá j và k. Một độ co giãn về cầu theo giá
chéo là
dương nếu một sự tăng giá của hàng hoá k sẽ kéo theo một sự tăng cầu của
hàng hoá
j. Như được lưu ý ở trước (trong Chương 3), điều này xảy ra khi và chỉ
khi hai hàng hoá này là
hai hàng hoá thay thế.
Một độ co giãn của cầu theo giá chéo là
âm khi một mức tăng giá của hàng hoá k
kéo theo mộ mức cầu giảm của hàng hoá
j. Điều này xẩy ra khi và chỉ khi hàng
hoá
j và k là hàng hoá bổ sung.
Vì vậy, độ co giãn của cầu theo giá chéo giữa hai hàng hoá cho chúng ta biết liệu
hai hàng hoá này là hàng hoá thay thế hay hàng hoá bổ sung. Dự tính độ lớn của
độ co giãn của cầu theo giá chéo có thể được các công ty sử dụng trong việc đưa ra
những quyết định về sản lượng và giá cả. Chẳng hạn Tập đoàn McDonald có thể
muốn biết độ co giãn của cầu theo giá chéo giữa bánh sandwích thịt gà và bánh
sandwích Big Mac của hãng. Nếu độ co giãn của cầu theo giá chéo là 0.5, khi đó
giá của bánh Big Mac giảm 20% dẫn tới số lượng bánh sandwích thịt gà được bán
giảm 10%. Độ co giãn của cầu theo giá chéo giữa bánh sandwích Big Mac và thịt
rán kiểu Pháp là - 9 sẽ chỉ ra rằng giá của bánh sandwích Big Mac giảm 20% sẽ
dẫn tới số lượng thịt rán kiểu Pháp được bán tăng lên 18%. Kiểu thông tin này sẽ
hữu dụng trong việc quyết định tính mức giá nào và trong việc lập kế hoạch tác
động để có một sự thay đổi giá như vậy.

thu nhập nhỏ hơn 1.
Hãy lưu ý tất cả những hàng hoá xa xỉ là những hàng hoá thông thường trong khi
tất cả những hàng hoá thứ cấp lại là những hàng hoá thiết yếu. (Nếu điều này
không rõ ràng tức thời, hãy lưu ý một độ co giãn theo thu nhập lớn hơn 1 thì hẳn
phải lớn hơn 0 trong khi một độ co giãn theo thu nhập nhỏ hơn 0 thì hẳn phải nhỏ
hơn 1). Hàng hoá thông thường có thể vừa là hàng hoá thiết yếu hoặc vừa là hàng
hoá xa xỉ.
Giá co giãn của cung (Price elasticity of Supply)
Chúng ta cũng có thể ứng dụng khái nhiệm độ co giãn của cung. Giá co giãn của
cung
được định nghĩa là:
Giá co giãn của cung =

Lưu ý dấu giá trị tuyệt đối không được sử dụng khi tính giá co giãn của cung do
chúng ta không dự tính quan sát một đường cung dốc xuống.
Một đường cung không co giãn hoàn hão là đường thẳng đứng (như trong biểu đồ
dưới). Giá co giãn của cung bằng 0 khi cung không co giãn hoàn hảo. Trong khi
sách giáo khoa của các bạn cho biết cung các bức hoạ Monet không co giãn hoàn
hảo, điều này không hoàn toàn đúng. Nếu ai đó đề nghị 50 đôla cho một bức hoạ
của Monet, bao nhiều bức tranh được đưa ra bán? Điều này có nghĩa là gì trong
sách của các bạn, với những giá cao hơn một ngưỡng cụ thể, đường cung không co
giãn hoàn hảo với một số hàng hoá chỉ có một số lượng cố định. Điều này cũng
đúng với những hàng hóa dễ bị hỏng cần phải bán trong ngày trên thị trường.
Chẳng hạn, một người câu cá không có thiết bị cất giữ phải bán tất cả số cá bắt
được vào cuối ngày với bất kỳ mức giá nào.
(TQ hiệu đính: ý tác giả muốn nói, đường cung không co giản hoàn hảo rất hiếm,
vì nếu giá quá thấp thì người sản xuất sẽ không chịu bán. Theo ví dụ trên, ví như
người bán cá không có thiết bị cất giữ cá, cuối ngày, giá nào cũng phải bán. Đúng
với một giá tương đối thôi. Nếu như bạn đòi mua 1 kilô cá với giá 1 đồng VN, thì
chắc chắn người bán cá thà đem về cho chó ăn, còn không vứt nó đi còn sướng