TCNCYH 25 (5) 2003
Thuốc chống viêm ức chế lipooxygenase và
cyclooxygenase dùng dự phòng và điều trị ung th
(LOX an COX - inhibitors as adjunctive therapies in the
prevention and treatment of cancer)

GS.TSKH. Hoàng Tích Huyền*

Chữ viết tắt: LOX = lipooxygenase; COX =
cyclooxygenase; LT = leucotrien; PG =
prostaglandin; IL = interleukin; NSAID = Thuốc
chống viêm không steroid; TX = thromboxan
Trong những năm gần đây, nhiều công trình
nghiên cứu đã chứng minh có mối liên quan
chặt chẽ giữa sự tăng sinh các tế bào ung th
với sự sản xuất các eicosanoid tiền viêm (nh
PGE
2
và các PG khác). Dùng thuốc ức chế
COX hoặc ức chế LOX có thể có hiệu lực
chống ung th in vitro và cả in vivo. Những
thuốc theo cơ chế trên hứa hẹn một phơng
pháp bổ trợ trong phòng ngừa và điều trị ung
th.
Dùng NSAID (nh aspirin, indomethacin,
naproxen, piroxicam) và các NSAID ức chế đặc
hiệu COX
2
đã chứng tỏ có hiệu lực làm giảm sự
tăng sinh của nhiều dòng tế bào ung th,
ngừng chu kỳ sinh sản tế bào, tăng tỷ số tế bào

COX
2
.
Trong phần lớn các biểu mô lành tính ở
ngời, thì hàm lợng COX
2
không có hoặc rất
thấp. Nhng ngợc lại, khi có nguy cơ ung th
ở đâu (nhất là ung th biểu mô), thì COX
2
đợc
gây cảm ứng, mức COX
2
tăng vọt. Hiện tợng
này đợc nhận thấy rất rõ trong các u tuyến
hình ống có nhung mao của ruột kết, trong các
tổn thơng tăng sản, dị sản, loạn sản ở thực
quản, trong ung th biểu mô tại chỗ của bàng
quang, chứng dày sừng quang hoá, trong
chứng loạn sản miệng và một số dạng ung th
vú, những tổn thơng mô học này là tổn thơng
tiền ung th hoặc ung th tiến triển phần lớn
sang dạng ung th xâm lấn và khi đó, có thể
mức COX
2
tăng mạnh có thể góp phần làm xấu
thêm tình trạng bệnh lý.
Những kết quả nghiên cứu trên đây giúp ta
hiểu vai trò của các thuốc ức chế đặc hiệu
COX

Dới đây, xin điểm qua một số chất
nguồn gốc thiên nhiên có tác dụng ức chế
COX và LOX, do đó cũng có triển vọng
trong điều trị ung th, bổ trợ cho các phơng
pháp kinh điển.
1. Curcumin
Là sắc tố màu vàng, hoạt chất của củ
nghệ (Curcuma longa L.; Zingiberaceae),
chiếm 1 - 5% thành phần trong củ nghệ,
dùng từ lâu trong dân gian ấn Độ để chống
viêm. Curcumin còn chống oxy hoá mạnh,
mạnh hơn cả vitamin E để ngăn ngừa sự
peroxy hoá lipid in vitro. Curcumin ức chế cả
COX và LOX, làm giảm tổng hợp PGE
2
,
LTB
4
và 5-HPETE. Nhiều kết quả nghiên
cứu cho thấy curcumin chống đợc viêm
trên động vật. Thật bất ngờ, khi cho động

Curcumin có nhiều ảnh hởng đến sinh
lý bệnh học tế bào ung th: in vitro,
curcumin làm ngừng chu kỳ tế bào u, thúc
đẩy sự chết theo chơng trình (apoptosis).
Tuy nghiên cứu còn hạn chế, nhng cũng đã
thấy curcumin có tác dụng chống tạo mạch.
Trên động vật, curcumin làm tăng thời gian
Gluco -
corticoid
Li
p
omodulin
p
hos
p
holi
p
id
p
hos
p
holi
p
ase
(+)
(-)
Acid arachidonic (AA)
li
p
oox

C

leucotrien D
prostacyclin
(PGl
2
)
PG sơ cấp
(PGE
2
, D
2
, P
2

)
TX A
2
A
2
TX
B
2

97
TCNCYH 25 (5) 2003
sống của động vật gặm nhấm mà có ghép
mảnh u ác, ức chế sự phát triển khối u,
ngăn cản di căn.
Bớc đầu, thấy curcumin có tác dụng

ở ngời ung th, ức chế sự phát triển khối u,
làm tăng thời gian sống sót ở động vật mang
u ác. Trên mô hình thực nghiệm, quercetin
có hiệu lực ở một số dạng ung th, bao gồm
ung th não, ung th biểu mô tế bào có vảy,
tế bào phổi, ung th vú, buồng trứng, bàng
quang, dạ dày, ruột kết.
Nghiên cứu trên những dòng tế bào khác
nhau, thấy quercetin làm tăng hiệu lực điều
trị của cisplatin, adriamycin, busulfan,
cyclophosphamid và làm tế bào ung th
giảm đề kháng với gemcitabin và topotecan.
3. Bromelain
Là hỗn hợp các protease chứa S, lấy từ
thân cây dứa (Ananas conosus L.Merr, họ
Bromeliaceae). Từ 1957, hàng trăm bài
nghiên cứu đã công bố về áp dụng điều trị
của bromelain, nh kìm hãm sự nhân lên
của tế bào ung th, ức chế kết tập tiểu cầu,
tiêu fibrin, chống viêm. Bromelain chống
viêm trong viêm khớp, hoặc khi bị va đập do
thể thao, do lao động, chấn thơng, sng
tấy sau mổ. Bromelain kích thích sản xuất
PGE
2
, ức chế tổng hợp yếu tố tiền viêm
PGE
2
.
Bromelain giảm rõ di căn ở chuột bị ung

cần xem xét cả tác dụng chống ung th của:
- Aloe vera L.Burin.f. (Liliaceae)
- Gallat epigallocatechin của chè xanh.
- Camellia sinensis Kuntze (Theaceae).
- Allium species (tỏi).
- Licorice, glycyrrhiza glabra L. (Fabaceae).
98
TCNCYH 25 (5) 2003
6. Mỡ cá
Mỡ cá biển béo giàu eicosa - penta - en -
oic acid (EPA) và decoxa - hexa - en - oic
acid (DHA), còn gọi là các acid béo omega -
3.
Omega - 3 gắn chặt vào phospholipid
màng tế bào, từ đó có ảnh hởng tới chuyển
hoá tế bào. Omega - 3 điều biến đợc sự
tổng hợp eicosanoid.
EPA (và một phần DHA) chống đợc
viêm do đối kháng với acid arachidonic qua
nhiều cơ chế, nh:
- Đẩy acid arachidonic khỏi phospholipd
màng.
- ức chế tổng hợp acid arachidonic từ
acid linoleic.
- Cạnh tranh với acid arachidonic ở vị trí
hoạt hoá của LOX và COX, sự cạnh tranh
này hạn chế sự tổng hợp của prostanoid tiền

chuột nhắt cũng có hiệu lực nh squalen, là
làm giảm số lợng những khối u ở phổi
chuột, còn bảo vệ chống đợc ung th ruột
kết và ung th vú ở động vật thực nghiệm.
Nghiên cứu của dịch tễ học trên ngời
bệnh cũng cho kết quả đáng khích lệ: dầu
olive cho kết quả khả quan trên ngời, để
điều trị ung th tuỵ tạng, tuyến tiền liệt, ung
th vú, phổi, ruột kết - ruột thẳng. Cách giải
thích là: dầu olive chứa squalen và nhiều
polyphenol khác nhau đã điều biến đợc sự
chuyển hoá của acidchidonic và sự tổng hợp
PGE
2
, mà ngời ta đã công nhận tác hại của
eicosanoid (từ acid arachidonic) trong gây
ung th ruột kết ở ngời. Hơn nữa, chính
PGE
2
in vitro cũng kích thích đợc sự tăng
sinh các tế bào ác ở ruột kết và cản trở sự
chết của tế bào ác theo chơng trình
(apoptosis). Cũng có thể squalen còn làm
giảm sự prenyl hoá của các protein gây ung
th thuộc nhóm p21 Ras, điều này giải thích
lợi ích của dầu olive trong điều trị các ung
th vú, tuỵ tạng, ruột kết.
Tài liệu tham khảo
1. Wallace, J.M: Integrative Cancer
Therapies; tập 1; số 1; 3/2002; trang 3 - 37;