I. Tác giả – Tác phẩm
1. Nguyễn Khuyến (1835 – 1909)
- Xuất thân trong một gia đình nhà nho, thông minh, học giỏi, đỗ đầu cả ba kì thi (Hội – Hương – Đình),
còn được gọi là Tam Nguyên Yên Đổ
- Là người tài năng, có cốt cách thanh cao, có tấm lòng yêu nước thương dân sâu nặng.
- Sáng tác của ông bao gồm thơ, văn, câu đối, nhưng phần lớn là thơ.
- Nội dung thơ Nguyễn Khuyến.
+ Bộc bạch tâm sự
+ Tình yêu quê hương đất nước, yêu thiên nhiên và người dân quê.
+ Châm biếm đả kích tầng lớp thống trị và bọn xâm lược.
2. Tác phẩm: Thu điếu nằm trong chùm 3 bài thơ thu của Nguyễn Khuyến.
- Là bài thơ Nôm theo thể Đường luật thất ngôn bát cú.
- Bài thơ ghi lại cảm nhận và gợi tả tinh tế cảnh sắc mùa thu ở làng quê Bắc Bộ đồng thời cho thấy tình
yêu thiên nhiên đất nước, tâm sự thời thế kín đáo của Nguyễn Khuyến.
II. Đọc hiểu
1. Điểm nhìn của tác giả
- Cảnh vật được đón nhận từ gần đến cao xa rồi từ cao xa trở lại gần. Từ đặc điểm nhìn của một người
ngồi trên chiếc thuyền câu nhìn ra mặt ao, nhìn lên bầu trởi nhìn tới ngõ vắng rồi lại trở người về với ao
thu, nhà thơ đã quan sát không gian, cảnh sắc thu theo người lương thật thật sinh động. Mặc khác, mở đầu
là ao thu. Chiếc thuyền câu, cuối cùng là người câu cá trong tư thế “tựa gối ôm cần lâu chẳng được” và
tiếng cá đớp mồi dưới chân bèo càng làm nổi bật chủ thể trữ tình. Trong không gian tĩnh lặng, nhàn nhã
đó ông đang say cảnh hay nặng lòng suy tư?
2. Nét riêng của cảnh sắc mùa thu
- Sự dụi nhẹ thanh sơ của cảnh vật.
+ Màu sắc: nước trong veo, sóng biếc, trời xanh ngắt.
+ Đường nét chuyển động nhẹ nhàng: sóng hơi gợn tí, lá vàng khẽ đưa vèo, tầng mây lơ lửng….
- Hình ảnh bình dị, thân thuộc: ao thơ, thuyền câu, ngõ trúc….
Đó là cảnh mùa thu của làng quê bắc bộ. Bài thơ không chỉ thể hiện cái hồn của cảnh thu mà còn là cái
hồn của cuộc sống ở nông thôn xưa, dân dã nhưng vẫn đầy sức sống. “Cái thú vị của bài Thu điếu ở các
điệu xanh, xanh ao, xanh bờ, xanh sóng, xanh trúc, xanh trời, xanh bèo”… đúng là thanh sơ.
3. Không gian trong Thu điếu: tĩnh lặng, phảng phất buồn