Một vài Kinh nghiệm quản lý rừng trồng bền
vững trong các dự án trồng rừng Việt - Đức
Võ Đại Hải
Viện Khoa học Lâm nghiệp VN
Rừng là một trong những vấn đề được toàn thế giới quan tâm vì vai trò và chức
năng của nó trên cả 3 lĩnh vực môi trường, kinh tế, xã hội. Mối quan tâm lớn nhất
trong phạm vi một quốc gia và toàn cầu là sự mất rừng và suy thoái rừng ở mức
báo động và làm sao quản lý rừng một cách bền vững. Theo thống kê của Tổ chức
FAO, trong mấy chục năm gần đây trên thế giới đã có trên 200 triệu ha rừng tự
nhiên bị mất, trong khi phần lớn những diện tích rừng hiện còn đã bị thoái hoá
nghiêm trọng cả về mặt đa dạng sinh học cũng như chức năng sinh thái. Mặc dù đã
có nhiều biện pháp bảo vệ rừng, nhưng hiện nay sự mất và suy thoái rừng, nhất là
rừng nhiệt đới, vẫn còn ở mức cao. Theo FAO (1997), trong giai đoạn 1980-1990
mỗi năm thế giới có 15,5 triệu ha rừng tự nhiên bị mất, còn trong giai đoạn 1990-
1995 mỗi năm vẫn mất tới 13,7 triệu ha. Như vậy, chỉ trong 16 năm, 1980-1995 cả
thế giới đã có khoảng 237 triệu ha bị mất. Đặc biệt ở khu vực Đông Nam á có tỷ lệ
mất rừng cao nhất là 1,6% mỗi năm, trong khi đó ở Bắc Mỹ chỉ là 0,1% (tỷ lệ
chung của thế giới là 0,8%).
ở Việt Nam, năm 1943 cả nước ta có 14,3 triệu ha rừng, độ che phủ là 43%. Hiện
nay diện tích rừng ở Việt Nam chỉ vào khoảng 10.884.469 ha, độ che phủ là
33,31%. Con số này quả là quá thấp để có thể đảm bảo an toàn môi trường sinh
thái cho một quốc gia. Thấy rõ được tầm quan trọng của rừng đối với nền kinh tế
quốc dân và đối với việc bảo vệ môi trường sinh thái, trên cơ sở áp dụng đường lối
đổi mới, Chính Phủ Việt Nam đã đặc biệt quan tâm lưu ý đến việc quản lý bền
vững rừng và khai thác hợp lý tài nguyên rừng bằng các giải pháp chính sách, tổ
chức quản lý, xã hội hoá nghề rừng. Việt Nam là một trong nhiều quốc gia đang có
những chuyển biến rất lớn về phát triển lâm nghiệp. Rừng Việt Nam đã và đang
đóng vai trò to lớn về môi trường, kinh tế, xã hội vì vậy việc bảo vệ và phát triển
rừng bền vững đang là vấn đề quan tâm của Nhà nước nói chung và của ngành lâm
nghiệp nói riêng.
Phát triển và quản lý rừng theo hướng bền vững là rất đúng đắn song còn khá mới

tách rời việc quản lý các loại tài nguyên khác như: tài nguyên đất, nước, Để quản
lý rừng có hiệu quả, cần thiết phải quản lý tất cả những hoạt động có liên quan đến
việc sử dụng rừng và đất rừng; phải có một giải pháp đồng bộ và toàn diện cả về
chính sách, pháp luật, về kinh tế-xã hội và về kỹ thuật, Trên quan điểm Nhà
nước, người dân, cộng đồng người địa phương đều được hưởng lợi ích từ rừng thì
tất cả các bên được hưởng lợi ích phải có trách nhiệm tham gia vào các hoạt động
quản lý rừng.
Công tác quản lý rừng chỉ có thể được cải thiện nếu chính sách quốc gia và quốc tế
xác định đó là một ưu tiên đối với tất cả các ngành có liên quan. Điều đó có nghĩa
là quản lý rừng phải trở thành một vấn đề phức hợp hơn chứ không phải như đã
được quan niệm trong quá khứ - khi mà sản xuất gỗ được coi là mục tiêu chính.
Thêm vào đó, cần hình thành một mối quan hệ hợp tác giữa các nhóm khác nhau
có quyền lợi từ rừng và sản phẩm của nó.
II/ Một vài kinh nghiệm quản lý rừng trồng bền vững trong dự án trồng rừng
Việt-Đức KFW:
*Quyền và trách nhiệm trong việc sử dụng đất: Quyền sở hữu và sử dụng lâu dài
tài nguyên rừng và đất rừng phải được quy định rõ ràng, vào sổ sách và được
thiết lập hợp pháp. Đây là một nguyên tắc rất quan trọng để quản lý rừng bền
vững. Tất cả các hộ gia đình tham gia trồng rừng trong dự án phải được giao đất
lâm nghiệp và được cấp giấy chứng nhận (sổ đỏ) quyền sử dụng đất lâu dài trong
thời gian 30-50 năm theo Nghị định số 02/CP ngày 15/1/1994 của Chính phủ. Đây
là điều kiện tiên quyết cho sự quản lý rừng bền vững vì người dân sẽ yên tâm hơn
trong việc đầu tư sản xuất. Việc phân chia đất đai xuất phát từ ý kiến nhất trí của
các hộ dân là một nhân tố hết sức cơ bản trong việc xây dựng và bảo vệ rừng vì nó
mang lại lợi ích chẳng những cho từng hộ mà cả lợi ích cho toàn thể cộng đồng.
*Quy hoạch sử dụng đất vi mô cấp thôn, bản: Có thể nói dự án trồng rừng Việt -
Đức rất quan tâm tới lập điạ, quy hoạch sử dụng đất vi mô và là dự án nước ngoài
thực hiện khá tốt vấn đề này. Mục tiêu của quy hoạch sử dụng đất vi mô là xác
định được các diện tích trồng rừng thích hợp nhất ở cấp thôn và xã, đảm bảo mức
độ an toàn cao nhất cho rừng trồng. Đây là một quá trình quy hoạch từ dưới lên,

trồng. Thông qua công tác tuyên truyền, phổ cập, dự án đã nâng cao nhận thức và
trách nhiệm của người dân trong việc bảo vệ rừng. ở các xã, thôn bản đều đã có
các quy ước, hương ước, trong đó có các điều quy định về bảo vệ rừng. Ngoài ra,
Ban quản lý Dự án còn phối hợp với các cơ quan, các ngành, trường học để phòng
chữa cháy rừng. Chính vì vậy, công tác bảo vệ rừng của dự án trong những năm
qua được thực hiện rất tốt.
*Công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá: Với việc mở tài khoản tiền gửi cá nhân
cho các hộ tham gia dự án, quy định rút tiền hết sức chặt chẽ. Công tác kiểm tra,
nghiệm thu và đánh giá công việc trồng rừng được tiến hành thường xuyên theo
từng công đoạn từ việc xử lý thực bì, đào hố, bón phân cho tới trồng cây và chăm
sóc rừng trồng. Các cán bộ Ban quản lý dự án các cấp thường xuyên có mặt tại các
thôn, xã để trực tiếp giải quyết các thắc mắc và kiến nghị của bà con cũng như chỉ
đạo và kiểm tra công việc để đảm bảo công tác trồng rừng có hiệu quả. Với cơ chế
quản lý, kiểm tra-giám sát như vậy nên việc trồng rừng đã được thực hiện khá tốt
theo các hướng dẫn kỹ thuật đã đề ra và con số công bố về số lượng và chất lượng
rừng đã làm được rất đáng tin cậy.
*Công tác đào tạo, phổ cập và tuyên truyền:Một trong những điểm mạnh của dự
án trồng rừng Việt - Đức là công tác đào tạo cán bộ và tuyên truyền, phổ cập. Dự
án đã tổ chức nhiều lớp tập huấn chuyên môn, kỹ thuật với những phương pháp
tiếp cận mới cho tất cả cán bộ tham gia dự án ở tất cả các cấp. ở bất kỳ một công
đoạn nào của công tác trồng rừng như quy hoạch sử dụng đất, giao đất, vườn ươm,
làm đất, bón phân, trồng cây, chăm sóc, cán bộ các cấp của dự án và các hộ gia
đình tham gia dự án đều được tập huấn, tham quan và học tập thật kỹ lưỡng. Điểm
mới ở đây là dự án đã thành lập ra các nhóm hỗ trợ thôn bản. Nhóm này cùng với
cán bộ hiện trường, phổ cập viên cấp xã, thôn được đào tạo và trang bị những kiến
thức cần thiết, làm việc trực tiếp với dân, hỗ trợ và tư vấn cho dân những khi cần
thiết. Thực tế trong những năm qua cho thấy nhóm này hoạt động khá hiệu quả và
đã góp phần vào sự thành công của dự án.
Kết luận: Có thể nói dự án trồng rừng Việt - Đức là một trong những dự án khá
thành công, bước đầu đã thực hiện được một số nguyên tắc trong quản lý rừng