Giáo án môn Tư tưởng Hồ Chí Minh Tạ Văn Sang
CHƯƠNG VII
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HOÁ,
ĐẠO ĐỨC VÀ XÂY DỰNG CON NGƯỜI MỚI
Mục đích:
Cung cấp cho sinh viên những nội dung cơ bản của TT HCM về văn hóa, đạo đức và
xây dựng con người mới. HCM đã đưa ra những quan niệm chung về văn hóa, về vai trò, về
một số lĩnh vực của văn hóa. Mặt khác, Người còn trình bày tư tưởng của mình về vai trò của
đạo đức cách mạng, về những phẩm chất đạo đức cần có của con người mới, những nguyên
tắc cơ bản để xây dựng đạo đức mới, sau cùng là những cống hiến của HCM về đạo đức,
nhân văn và văn hóa vào sự phát triển chung của văn hóa nhân loại.
Yêu cầu:
Sinh viên cần nắm được nhưng quan điểm chung, cơ bản của HCM về văn hóa, đạo
đức và xây dựng con người mới đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của giai đoạn cách mạng mới-
Cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Hoạt động của GV và SV Nội dung bài học
II. TƯ TƯỞNG HCM VỀ ĐẠO ĐỨC
1. Nội dung cơ bản của TT HCM về đạo đức
a. QĐ về vai trò và sức mạnh của ĐĐ
- Đạo đức là gốc của cách mạng
Đạo đức là nguồn nuôi dưỡng và phát triển
con người, như gốc của cây, ngọn nguồn của sông
suối.
Làm cách mạng là để cải tạo xã hội cũ thành
xã hội mới là một sự nghiệp rất vẻ vang, nhưng
cũng rất nặng nề
Người trăn trở với nguy cơ xa rời cuộc
sống, xa rời quần chúng, rơi vào thoái hóa biến chất
của Đảng. Người yêu cầu Đảng phải là “đạo đức, là
văn minh „
HCM luôn đặt đạo đức bên cạnh tài năng,

chất có thể kể những câu chuyện như:
Là sinh viên chúng ta thể hiện chữ “cần”
theo TT HCM như thế nào?
vô địch.
b. Quan điểm về những chuẩn mực đạo
đức cách mạng
- Trung với nước, hiếu với dân
“Trung” và “hiếu” vốn là những khái niệm
đạo đức cũ… bao trùm nhất: “Trung với vua, hiếu
với cha mẹ „
HCM mượn khái niệm đạo đức cũ và đưa
vào đó một nội dung mới, tạo nên một cuộc cách
mạng, trong quan hệ về đạo đức, đó là “Trung với
nước, hiếu với dân” Người nói “Đạo đức cũ như
người đầu ngược xuống đất chân chổng lên trời.
Đạo đức mới như người hai chân đứng vững được
dưới đất, đầu ngửng lên trời”
Theo HCM, Trung với nước phải gắn liền
với hiếu với dân, vì nước là của dân và dân là chủ
của đất nước. Bao nhiêu quyền hành, lực lượng đều
ở nơi dân, bao nhiêu lợi ích đều vì dân, cán bộ là
đày tớ của dân chứ không phải là “quan cách
mạng’’
Trung với nước là tuyệt đối trung thành với
sự nghiệp dựng và giữ nước trung thành với con
đường đi lên của đất nước, là suốt đời phấn đấu cho
Đảng, cho cách mạng.
Hiếu với dân là thể hiện ở chỗ thương dân,
tin dân, phục vụ nhân dân hết lòng. Phải gần dân,
kính trọng và học tập nhân dân, phải dựa vào dân,

trong giáo dục- ăn nhậu]
“Quan san muôn dặm một nhà,
Bốn phương vô sản đề là anh em”
Hình tượng 5 ngón tay…
Có thể nói thêm về vấn đề giải phóng
phụ nữ: phụ nữ là một nữa XH  vì sự
tiến bộ phụ nữ  bình đẳng giới.
Giúp uống nước nhớ nguồn: liên xô, các
nước xã hội chủ nghĩa…
Giúp bạn là tự giúp mình… Pônpôt
hoang phí, phô trương, bừa bãi, liên hoan, chè chén
lu bù.
- Liêm: Tôn trọng của công, của dân. Phải trong sạch,
không tham tiền của, địa vị, danh tiếng.
- Chính: Không tà, thẳng thắn, đứng đắn. Thể
hiện qua 3 mối quan hệ: với mình, với người, với
việc.
Cần, kiệm, liêm là gốc rễ của chính. C, k, l,
chính cần thiết đối với tất cả mọi người.
Cần, Kiêm, Liêm, Chính là thước đo sự giàu
có về vật chất, vững mạnh về tinh thần, văn minh
tiến bộ của dân tộc; Là nền tảng của đời sống mới,
của thi đua yêu nước, là cái cần để “làm việc, làm
người, làm cán bộ, để phụng sự Tổ quốc
- Chí công vô tư: là công bằng, công tâm,
không thiên tư, thiên vị, làm việv gì cũng không
nghĩ đến mình trước, chỉ biết vì Đảng, vì dân tộc,
“lo trước thiên hạ, vui sau thiện hạ”. Thực hành chí
công vô tư là nêu chủ nghĩa tập thể, trừ bỏ chủ
nghĩa cá nhân.

hiểu về lời khuyên “Hãy làm theo những
điều tôi nói, đừng làm theo tôi làm”
- Đây là thói đạo đức giả.
- Nói một đằng làm một nẻo, nói được
không làm được.
Hiểu thế nào về câu nói của Lênin “một
trăm bài diễn văn hay không bằng một
tấm gương sống”  Lý luận phải gắn
với thực tiễn.
Xây là xây cái gì? Chống là chống cái
gi?
Phong trào 3 xây ba chống:
- Xây: kế hoạch, tài chính, khoa học kĩ
thuật.
- Chống: tham ô, quan liêu, lãng phí.
Mục đích của xây và chống?
Là sinhh viên chúng ta cần xây cái gì và
chống cái gì?
+ Chủ trương giúp bạn là tự giúp mình
- Đoàn kết quốc tế nhằm thực hiện những
mục tiêu lớn của thời đại là hòa bình, độc lập dân
tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội, là hợp tác và hữu
nghị theo tinh thần: Bốn phương vô sản đều là anh
em.
c. QĐ về những nguyên tắc XD ĐĐ mới.
- Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về
đạo đức:
Là nguyên tắc quan trọng bậc nhất trong xây
dựng một nền đạo đức mới
- Nói đi đôi với làm đối lập với thói đạo đức

dần đi, đó là thái độ của người CM”
Xây phải đi đôi với chống, với việc loại bỏ
cái sai, xấu, vô đạo đức trong đời sống hàng ngày.
Phải kiên trì mục tiêu chống chủ nghĩa đế quốc,
chống những thói quen, tập quán lạc hậu và loại trừ
chủ nghĩa cá nhân.
Trang 4
Giáo án môn Tư tưởng Hồ Chí Minh Tạ Văn Sang
Là sinh viên, chúng ta phải học tập và
làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức
HCM như thế nào?
- Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời
Một nền đạo đức mới chỉ được xây dựng
trên cơ sở tự giác tu dưỡng đạo đức của mỗi người.
Khổng tử nói:“chính tâm, tu thân”. HCM
chỉ rõ: “Chính tâm tu thân tức là cải tạo. Cải tạo
cũng phải trường kỳ gian khổ, vì đó là cuộc cách
mạng trong bản thân mỗi người. Bồi dưỡng tư
tưởng mới để đánh thắng tư tưởng cũ, để trở thành
con người mới không phải là một việc dễ dàng…Dù
khó khăn gian khổ nhưng muốn cải tạo thì nhất
định thành công”
- Đạo đức cách mạng đòi hỏi mỗi người
phải tự giác rèn luyện thông qua hoạt động thực
tiễn, trong công việc, trong các mối quan hệ của
mình, phải nhìn thẳng vào mình, không tự lừa dối,
huyễn hoặc; phải thấy rõ cái hay, cái dở, cái xấu,
cái ác của mình để khắc phục; phải kiên trì rèn
luyện, tu dưỡng suốt đời như công việc rửa mặt
hàng ngày

Giáo án môn Tư tưởng Hồ Chí Minh Tạ Văn Sang
HCM nhìn nhận non người như thế
nào?
HCM xém xét con người trong các mối
quan hệ nào?
thành, tận tụy, thật thà, chính trực.
+ Phải xác định rõ nhiệm vụ của mình.
+ Trong học tập, phải kết hợp lý luận và
thực hành, học tập với lao động; phải chống mọi
biểu hiện của chủ nghĩa các nhân, chống tư tưởng
háo danh, hám lợi, chống lười biếng, coi khinh lao
động, kiêu ngạo, giả dối, khoa khoang…Phải trả lời
được câu hỏi: học để làm gì? Học để phục vụ cho
ai?
+ Phải xác định rõ thế nào là tốt, thế nào là
xấu? Ai là bạn, ai là thù?
b. Nội dung học tập theo tấm gương đạo đức
HCM
- Thực trạng đạo đức lối sống trong sinh
viên hiện nay
- Học tập và làm theo tấm gương ĐĐ HCM
+ Một là, học trung với nước, hiếu với dân,
suốt đời phấn đấu cho sự nghiệp GPDT, giải phóng
giai cấp, giải phóng con người
+ Hai là, học cần, kiệm, liêm, chính, chí công
vô tư, đời riêng trong sáng, nếp sống giản dị và đức
tính khiêm tốn phi thường
+ Ba là, học đức tin tuyệt đối vào sức mạnh của
nhân dân, kính trọng nhân dân và hết lòng, hết sức
phục vụ nhân dân, luôn nhân ái, vị tha, khoan dung

giải phóng con người, người ta, con người, ai…)
- Xem xét con người trong các mối quan hệ xã
hội, giai cấp, giới tính, nghề nghiệp, trong khối
thống nhất của cộng đồng dân tộc và quan hệ quốc
tế. Đó là con người hiện thực, cụ thể, khách quan
c. Bản chất con người mang tính xã hội
- Để sinh tồn, con người phải LĐ sản xuất, xác
lập các mối quan hệ giữa người với người
- Con người là sản phẩm của xã hội, là tổng thể
các quan hệ xã hội từ hẹp đến rộng, chủ yếu bao
gồm các quan hệ: anh, em, họ hàng, bầu bạn, đồng
bào, loài người.
2. Quan điểm của HCM về vai trò của con người
và chiến lược trồng người
a. Quan điểm của HCM về vai trò của con người
- Con người là vốn quý nhất, nhân tố quyết
định thành công của sự nghiệp CM
Trong bầu trời không có gì quý bằng nhân
dân, không có gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết
của nhân dân. Nhân dân là người sáng tạo ra mọi
giá trị vật chất và tinh thần.
- Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực
của cách mạng, phải coi trọng, chăm sóc, phát
huy nhân tố con người.
+ Con người là mục tiêu của CM.
Mục tiêu của một cuộc cách mạng triệt để:
đích cuối cùng là để giải phóng con người, đem lại
tự do hạnh phúc cho con người.
Mọi chủ trương, đường lối, chính sách
đều phải xuất phát từ nhu cầu, nguyện vọng

hàng đầu.
- Con người XHCN có hai mặt gắn bó chặt
chẽ với nhau: kế thừa những giá trị truyền thống
tốt đẹp, hình thành những phẩm chất mới: tư tưởng
XHCN, có đạo đức cách mạng, có trí tuệ và bản
lĩnh làm chủ, có lòng nhân ái, vị tha độ lượng.
Quan niệm: “Vì lợi ích 10 năm thì phải
trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng
người”.
“ Việc học không bao giờ cùng, còn sống
còn phải học”
KẾT LUẬN
HCM được cả thế giới tôn vinh là nhà văn hóa kiệt xuất, không chỉ vì Người đã sáng tạo
ra một thời đại mới và một nền văn hóa mới ở Việt Nam mà còn vì những sự đóng góp mới của
Người vào lý luận và sự phát triển chung của văn hóa nhân loại
- Trong lĩnh vực văn hóa, HCM đã sớm nhận thấy vai trò và sức mạnh của văn hóa, đã sớm đưa
văn hóa vào chiến lược phát triển của đất nước.
- Trong lĩnh vực đạo đức, HCM đã có những đóng góp rất đặc sắc vào tư tưởng đạo đức macxit.
Những đóng góp đó đã nâng Người lên vị trí một nhà đạo đức học lỗi được thế giới thừa nhận.
- TT HCM về con người mới có giá trị lý luận và thực tiễn rất quan trọng:
+ Về lý luận: có nội dung sâu sắc và mới mẻ, có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự nghiệp GD,
ĐT con người Việt Nam. Trên cơ sở quan triệt quan điểm GD đạo lý để làm người, coi con
người là vốn quý nhất, chăm lo hạnh phúc của con người là mục tiêu phấn đấu cao nhất của chế
độ ta, con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp cách mạng XHCN. Đảng ta xác
định GD và ĐT là quốc sách hàng đầu.
+ Về thực tiễn: sự phát triển con người đã trở thành tiêu chí ngày càng quan trọng trong việc xếp
hạng các nước trên thế giới. Dưới ánh sáng của TT HCM, Đảng ta nhấn mạnh việc chăm lo cho
hạnh phúc của con người là mục tiêu phấn đấu cao nhất của chế độ ta.
Tư tưởng về văn hóa, đạo đức và xây dựng con người mới là một bộ phận rất quan trọng trong hệ
thống TT HCM. Nghiên cứu và học tập theo tấm gương đạo đức HCM không chỉ đơn thuần là