Lời nói đầu
Trong nền kinh tế thị trờng, các thông tin tài chính của một doanh nghiệp là
đối tợng quan tâm của nhiều ngời làm công tác quản lý trong nội bộ doanh nghiệp
cũng nh ở bên ngoài doanh nghiệp . Tuy mỗi đối tợng quan tâm đến Báo cáo tài
chính của doanh nghiệp ở mỗi giác độ khác nhau, nhng tất cả đều có một yêu cầu
chung là các thông tin trong Báo cáo tài chính phải trung thực, hợp lý, có thể tin
cậy đợc. Điều đó đặt ra yêu cầu tất yếu khách quan cho sự ra đời của hoạt động
kiểm toán nhằm mục đích kiểm tra và xác nhận tính trung thực và hợp lý của các
Báo cáo tài chính.
ở nớc ta, ngày29/1/1994 Thủ tớng Chính phủ đã ký nghị định số 07/CP ban
hành "Quy chế về kiểm toán độc lập trong nền kinh tế quốc dân". Ngày19/3/1994,
Bộ Tài chính có Thông t số 22/TC/CĐKT hớng dẫn thực hiện "Quy chế về kiểm
toán độc lập trong nền kinh tế quốc dân" ban hành kèm Nghị định số 07/CP
ngày29/1/1994 của Chính phủ. Đồng thời ngày19/3/1994 Bộ trởng Bộ Tài chính
đã ký quyết định số 273 /TC/CĐKT ban hành "Quy chế thi tuyển và cấp chứng chỉ
kiểm toán viên"... Với những văn bản chỉ đạo này, nhiều công ty kiểm toán độc
lập trong nớc đã ra đời. Đó là xu thế tất yếu rất đáng phấn khỏi. Song nghiêm túc
nhìn nhận, và đánh giá, hoạt động vừa qua cũng còn không ít những điều bức xúc
Sau một thời gian tham gia lớp học bồi dỡng kế toán trởng của Tròng Đại học
Kinh tế Quốc dân và đợc sự giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo trong khoa Ngân
hàng Tài chính Trờng đại học Kinh tế Quốc dân, đặc biệt là thày giáo, TS Nguyễn
Viết Tiến, chuyên đề cuối khoá này đã đợc hoàn thành. Song do khả năng và kinh
nghiệm của ngời viết có hạn, bài viết không tránh khỏi có những hạn chế. Xin đợc
sự đánh giá và nhận xét tận tình của thầy cô giáo.
Xin chân thành cảm ơn những ngời đã giúp hoàn thành bài viết này!
1
Phần I
Những vấn đề lý luận cơ bản về công tác kiểm toán
1. Kiểm toán - phơng pháp kiểm toán và trình tự kiểm toán
1.1. Kiểm toán là gì ?
Kiểm toán đợc hiểu là quá trình các chuyên gia độc lập và có thẩm quyền, có

của kiểm toán, thu thập bằng chứng kiểm toán. Với kinh nghiệm nghề nghiệp và
phơng pháp chuyên môn, kiểm toán phân tích, đánh giá, tìm ra sự gian lận, gia
công chế biến số liệu đã đợc nguỵ trang, che giấu hoặc có thể tìm đợc sự giải thích
số liệu, tài liệu kế toán của doanh nghiệp là trung thực, hợp lý.
1.3. Trình tự kiểm toán
Các cuộc kiểm toán khác nhau ở các đơn vị khác nhau thì trình tự kiểm toán
cũng có sự khác nhau. Nhng nói chung, thờng tiến hành qua 3 bớc sau:
* Lập kế hoạch kiểm toán
Đây là bớc đầu tiên, quan trọng của một cuộc kiểm toán. Trong đó ngời lập
kế hoạch phải thực hiện đợc các nội dung sau:
+Đạt đợc sự hiểu biết về hệ thống kế toán, chế độ kế toán doanh nghiệp đang
áp dụng và các quy chế kiểm soát nội bộ của doanh nghiệp.
+Xác định đợc độ tin cậy dự kiến vào kiểm soát nội bộ.
+Lập chơng trình và xác định nội dung, thời gian và phơng pháp kiểm toán.
+Tổ chức phối hợp các bộ phận công việc.
* Thực hành kiểm toán
ở bớc này kiểm toán viên triển khai thực hiện các công việc đã ghi trong kế
hoạch kiểm toán, bao gồm:
+Nghiên cứu, đánh giá hệ thống kế toán và các quy chế kiểm soát nội bộ.
+Kiểm tra các bộ phận của Báo cáo tài chính.
+Phân tích và đánh giá.
* Công việc kết thúc kiểm toán
ở bớc này kiểm toán viên phải thực hiện những công việc cuối cùng để hoàn
tất hợp đồng kiểm toán, trong đó gồm:
+Lập báo cáo kiểm toán .
+Hoàn chỉnh hồ sơ kiểm toán.
+Giải quyết các sự việc phát sinh sau khi lập báo cáo kiểm toán.
Báo cáo kiểm toán là sản phẩm cuối cùng của cuộc kiểm toán, thể hiện ý
kiến nhận xét của kiểm toán viên về các Báo cáo tài chính đã kiểm toán.
Nội dung của báo cáo kiểm toán bao gồm:

* Kiểm toán nội bộ
Là việc kiểm toán do các kiểm toán viên nội bộ của đơn vị tiến hành nhằm rà
soát hệ thống kế toán và các quy chế kiểm soát nội bộ có liên quan, kiểm tra lại
4
các thông tin tác nghiệp và thông tin tài chính, thẩm định lại các khoản mục cá
biệt, kiểm tra tính hiệu lực, tính hiệu quả của các hoạt động trong đơn vị.
Về mặt tổ chức, kiểm toán nội bộ thờng trực thuộc giám đốc hoặc chủ tịch
hội đồng quản trị. Báo cáo kiểm toán nội bộ thờng đợc chủ doanh nghiệp tin tởng
nhng tính pháp lý không cao.
* Kiểm toán nhà nớc
Là công việc kiểm toán do các cơ quan chức năng của nhà nớc và cơ quan
kiểm toán chuyên nghành của nhà nớc tiến hành nhằm chấp hành xem xét các
chính sách, nguyên tắc, chế độ, cơ chế tài chính ở những đơn vị có sử dụng vốn và
kinh phí của nhà nớc, và đánh giá hiệu quả, hiệu lực của các đơn vị đó. Đồng thời
kiểm toán nhà nớc còn có quyền góp ý với các đơn vị kiểm toán sửa chữa các sai
phạm, kiến nghị với cơ quan nhà nớc có thẩm quyền xử lý các sai phạm, đề nghị
Thủ tớng Chính phủ sửa đổi, cải tiến chế độ quản lý kinh tế và chế độ kế toán nếu
cần thiết.
* Kiểm toán độc lập
Là loại kiểm toán do các kiểm toán viên độc lập thuộc các tổ chúc kiểm toán
chuyên nghiệp tiến hành. Thực chất nó là loại dịch vụ t vấn đợc pháp luật thừa
nhận và bảo hộ.
Kiểm toán độc lập chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực kiểm toán Báo cáo tài
chính. Ngoài ra có thể thực hiện kiểm toán tuân thủ hoặc tiến hành các dịch vụ t
vấn về kế toán tài chính. Kiểm toán độc lập thực hiện các cuộc kiểm toán theo lời
mời của đơn vị đợc kiểm toán và phải có hội đồng kiểm toán ; đơn vị đợc kiểm
toán phải thanh toán chi phí theo hợp đồng.
3. Sự cần thiết của hoạt động kiểm toán độc lập trong
nền kinh tế thị trờng ở nớc ta hiện nay
Hoạt động của các doanh nghiệp nớc ta, hiện nay cũng nh trong tơng lai phải

Phần II
Thực trạng và một số ý kiến đóng góp về hoạt động
kiểm toán độc lập ở nớc ta hiện nay
1. Những bức xúc trong công tác kiểm toán độc lập ở nớc
ta hiện nay
Trong thời gian qua, nhiều công ty kiểm toán độc lập ở nớc ta đã ra đời. Một
số công ty kiểm toán nớc ngoài cũng đã đợc phép hoạt động ở Việt Nam. Đó là xu
thế tất yếu và rất đáng phấn khởi. Song nghiêm túc nhìn nhận và đánh giá, hoạt
động vừa qua cũng còn không ít những điều bức xúc. Có thể nêu một cách khái
quát những vấn đề đang nổi cộm trong công tác kiểm toán độc lập ở nớc ta hiện
nay nh sau:
Một là, còn khá nhiều doanh nghiệp không thực hiện kiểm toán theo quy
định hiện hành.
Trong điểm 2, mục 1 Thông tu số 22/TC/CĐKT của Bộ tài chính đã quy định
"Đối với các đối tợng kiểm toán là các xí nghiệp có vốn đầu t nớc ngoài hoạt động
theo Luật đầu t nức ngoài tại Việt Nam, các công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty
cổ phần hoạt động theo Luật công ty, công việc kiểm toán đợc thực hiện hàng năm
và báo cáo qủyết toán hàng năm gửi cho các cơ quan quản lý nhà nớc phải kèm
theo báo cáo kiểm toán của tổ chức kiểm toán độc lập hợp pháp ở Việt Nam hoặc
một tổ chức kiểm toán khác đợc Bộ tài chính chấp nhận". Trên thực tế, quy định
trên gần nh chỉ đợc thực hiện ở các doanh nghiệp có vốn đầu t nớc ngoài và một số
ít doanh nghiệp nhà nớc. Các công ty cổ phần, các công ty TNHH, và khá nhiều
doanh nghiệp nhà nớc hiện nay vẫn còn thờ ơ với công việc kiểm toán. Vì vậy các
báo cáo quyết toán hàng năm (nếu có) gửi cho các cơ quan quản lý nhà nớc cũng
rất ít trờng hợp có kèm theo báo cáo kiểm toán
Hai là, đối với những đơn vị đã thực hiện việc kiểm toán thì hiệu lực pháp lý
của các báo cáo kiểm toán cũng cha đợc tôn trọng.
Điều 1 trong "Quy chế về kiểm toán độc lập trong nền kinh tế quốc dân" ban
hành theo Nghị định 07/CP ngày 29/1/1994 đã quy định: "Sau khi có xác nhận của
kiểm toán viên chuyên nghiệp thì các taì liệu, số liệu kế toán và báo cáo quyết

thân những quy định hiện hành cũng cha khẳng định nhiệm vụ bắt buộc này. Điều
4 của "Quy chế về kiểm toán độc lập trong nền kinh tế quốc dân" ban hành kèm
theo Nghị định số 07/CP đã quy định:"Tổ chức kiểm toán độc lập là một doanh
nghiệp (Công ty kiểm toán hoặc văn phòng kiểm toán ) đợc thành lập theo quy
định hiện hành về thành lập các loại doanh nghiệp ..." Tại điều 7 của Nghị định
này còn quy định: "Đối tợng có yêu cầu kiểm toán đợc tự do lựa chọn các tổ chức
kiểm toán độc lập hợp pháp ở Việt Nam để ký hợp đồng kiểm toán". Những quy
định trên là phù hợp với quyền bình đẳng giữa các doanh nghiệp trong nền kinh tế.
Nhng nó không có ý nghĩa bắt buộc các doanh nghiệp "đối tợng có yêu cầu kiểm
toán" phải ký hợp đồng kiểm toán.
8