ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

TRỊNH QUANG DŨNG
QUAN NIỆM CỦA ARISTOTLE VỀ NHÀ NƢỚC
TRONG TÁC PHẨM "CHÍNH TRỊ LUẬN" Chuyên ngành: Triết học
Mã số: 60.22.03.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Quang Hƣng Hà Nội - 2014

LỜI CAM ĐOAN

Trịnh Quang Dũng
MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1
NỘI DUNG 6
Chƣơng 1: NHƢ
̃
NG ĐIÊ
̀
U KIÊ
̣
N , TIÊ
̀
N ĐÊ
̀
CHO SƢ
̣
RA ĐƠ
̀
I QUAN
NIÊ


 6
1.1.1 

ch s kinh t - xã hi 6
1.1.2 Nhng ti chính tr - xã hi 12
u ki xã hi 20
1.1.4 Ti lý lung trit hc 26
1.2 Khái quát chung v tác ph









 . 37
1.2.1 Thân th và s nghip ca Aristotle 37
1.2.2 S i và nhng nn ca tác phm 40
1.2.3 

c trong tác phm ng tip cn 44
Chƣơng 2:MỘT SỐ QUAN NIÊ
̣
M V Ề NHÀ NƢỚC TRONG TA
́
C
PHÂ

NH 89
3.1 Các bin pháp bo v ch  ng 89
3.1.1 Nguyên nhân dn s i ch  89
3.1.2 Bin pháp bo v và duy trì ch  ng 94
3.1.3 Nhu kin xây dng 98
3.2.1 Nhng giá tr trong tác phm 101
3.2.1.1 Nhng giá tr th hin  p cn ca tác phm 101
3.2.1.2 Nhng giá tr th hin trong nhng ni dung lý lun v c . 104
 ng ci vi lý lun và thc
tin chính tr Tây Âu 110
3.2.2 Nhng hn ch trong tác phm 117
KẾT LUẬN 123
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 125 1
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Trit h mt v c bit quan trng trong lch s
nhân loi th gin trong hong
nhn thc và hong thc tin ci. Nó không ch ng nhu
cu tinh thc ci vi ta xã
hi suy ngm mng v thc cht ca xã hi
ca ch  i sinh sng và nhng phm cht cn thi cho con
c ca xã h
Trit hi nhng nhng nhu ct ra
v gii quyc ci sng thc tin, chính vì l 
thánh nhân khai sáng ra trit hng tìm ki
d

lý lun và hình thành nh hoàn thin công tác xây dng nhà
c pháp quyn xã hi ch  Vit Nam hin nay.
Tác phChính trị luận” cc dch gi Nông Duy
ng dc Nhà xut bn Th gii xut bc
nghiên cu mt cách toàn th và khoa hc v tác phc chú ý và
i m, ít tài liu tham kho cùng các công trình nghiên
cu.
Vi nh lý lun và thc tiu tác
phChính trị luận” ca Aristotle cùng vic tìm hiu các tài liu tham
khnh chn “Quan niệm của Aristotle về nhà nước trong 3
tác phẩm “Chính trị luận”  tài luc
s ca mình.
2. Tình hình nghiên cứu
n ni dung c tài không có nhiu tài liu nghiên cu
 k n mt s công trình nghiên cu sau:
Mt là, là các công trình dch thut tác ph Chính trị luận” 
c nhiu hc gi Anh, M dch sang Anh Ng, tiêu bi
Jovett, Peter Simpson, Ernest Barker, W.E.Bolland và H.Rackam. Vi ting
Vit, tác phc dch gi ng dch mt cách thành công
c xut bt quyn sách này, tác gi i
thiu mt cách chi tit v Aristotle, khái quát ni dung tác phm và dch toàn
b tác phm này sang ting Vit.
Tin quyn sách “Triết học Phương Tây từ khởi thủy đến đương
đại”ct hi hc Pháp xây dc Nhà xut bn
t bi dung chính ca tác
phng thi h n nhn t trong tác
phm này, khái quát toàn b ni dung ca tác phm.


 , 

 Văn minh phương
Tây – Lịch sử v văn ha 
TP.

ch, Cc trưng phi triết học trên thế gii 
Cooper, Lịch sử cc tư tưởng chính trị 


.
Nhìn chung, có th thy tài li cn trc din v lu
nghiên cu không có nhiu trong vic nghiên cu tác ph
ng ca Aristotle là mt vi ít i
nh cung c và sâu sc nhng gì có
th i dung ca lughiên cu, và tìm hiu, la
ch tài này, hc viên thc s cn thit phi nghiên cu v này
 hiu sâu st hc ca Aristotle nói chung và trit hc chính tr -
xã hi ca ông nói riêng nhm phc v tc nghiên cu và ging
dy lch s trit hc.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
* Mi thiu và phân tích v nc
c Aristotle vit trong tác phm "Chính tr lun".
* Nhim v:
- Làm rõ hoàn cnh vit và nn trong tác phm
- Gii thiu và phân tích nhng ni dung vit v c trong tác phm
- T  và hn ch trong tác phm v c và
xây dc.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn

ng v c ca Aristotle trong tác phm "Chính tr lu
tài s  lý lun cho vic nghiên cu h thng chính tr và nhà
c   thi c i.
c tin: dùng làm tài liu tham kho ging dy Lch s
trit hc nói chung, Lch s trit hc Hy Lp c i, và ging dy các hc
phn Lch s  ng chính tr - xã hi c i, Lch s  c pháp
quyn và Lch s chính tr h
8. Kết cấu của luận văn:
Tác phm ngoài phn M u, Kt lun và danh mc tài liu tham
kho, lu3 7 ti
  














tác phm ''Chính tr lun"
  Mt s 

 v  c 


NIÊ
̣
M VÊ
̀
NHA
̀
NƢƠ
́
C CU
̉
A ARISTOTLE TRONG TA
́
C PHÂ
̉
M
“CHI
́
NH TRI
̣
LUÂ
̣
N”
1.1 Điều kiện ra đời quan niê
̣
m vê
̀
nha
̀
nƣơ
́



 ''Chính
tr lun" ca Aristotle c ht cn phi nghiên cu lch s kinh t ca xã
hi Hy Lp c i, t i có th thc ngun gc nng
ca Aristotle v c.
Theo s sách, th gii Hy Lp c i là trang s sách anh hùng ca
mt trong nhng nm nht ca nhân loy mê hoc lòng 7
i. Hy Lp c i i qua nhin khác nhau vi nhng bin
c y ry nhng thành tu sáng to tuyt vi mà nn
c.
Hy Lp c i là mt quc gia  gia khu va Trung Hi, có lãnh
th rng bao gm min la Hy Lt
ven b Tiu Á, và nho thuc bic chia thành 3 min:
Bc  Trung  Nam. Min Bc Hy Lp là dãy núi Pido, chia thành min núi
và ming bng. Trung Hy Lp, li có kt cu khác hn có nhiu rng
núi, chy dc ngang chia vùng này thành nhiu khu va lý nh, hp hu
t vi nhau. Trung và Nam Hy Lp ni vi nhau bng mt eo nh
- eo Corinh  có nhii, sông sui, eo. Nam Hy Lp là mo nh,
hình bàn tay có 4 ngón dui thng xua Trung H
nht Hy Li Hy Lp g phía Nam
Hy Lo Crete trên bin Egie, mi ca nn
i c - e  Mixen  trong lch s Hy Lp [21,161].
c gia c u kin t 
nh tng phát trin ca nn kinh t 
t ch c ca quc gia c i Hy Lp. Hy Lp ít rut,
không thun li cho vic phát trii thích hp vi

nhiên t cung t cng trt là hai hong kinh
t ch o. Xã hi Hy Lp thi Homer không phi là s tip ni ca xã hi
, mà xã hi thi Homer là xã hi th tc, b lc  n mt k.
Theo Ph.n ca nó là có s tn ti ca ch  dân ch
quân s. Mt xã hc t chc theo li va có nhng th  y
quyn uy, va có s tn ti ci hi nhân dân. Trong th
có nô l ch yu là nô l chin tù hoc mua t c ngoài v, tuy nhiên
ch  nô l  Hy Lp thi Homer mi ch  c kh 
mang nng tính cht ca nô l ng [21,164]. 9
Sau thi Homer, khong thi gian t th k n th k V TCN,
i k th ba trong lch s Hy Lp c i  thi k xut hin xã hi
có giai cc. Ti thi k này chng kin s i nhanh chóng
trong xã hi Hy Lp c. Ch  th tng lp xã hc
hình thành khá rõ nét: quý tc, nhi bình dân và nhng nô l
nhiên, kéo theo s t hin nhng mâu thun giai cp không th
      n xét ca Ph.    i
ng bo v nhng ca ci ca mc khi
b nhng truyn thng ca ch  th tc xâm phm mà con kéo dài quyn
ca giai cp hu sn bóc lt giai cp không có ca và quyn thng tr ca
giai cp hu si vi giai cp hu sn không có c[5,424]. Mt bin
chuyn bin na trong xã hi Hy Lp thi k t thc
dân ci Hy Lp din ra  t t th k VIII TCN. Chính trong thi gian
này, xut hin các Nhà nu tiên ca Hy L
bang Sparta, thành bang Athens i din cho ch  dân ch ni ting  Hy
Lp c i. n nh 448,  Hy L
chin thng trong cuc chin tranh Hy Lp  t trong nhng
thng li to ln trong lch s Hy Lp nói chung và ca Athens 

thân Makedonia, Athens i qu gc Philip II. T hens b mt
t c lp. u tp hi ngh toàn Hy Lp 
Corinh, tuyên b t mình làm thng soái ci Hy L
nha v o ci vi các thành bang  Hy L
336 TCN, Philip II khi tham d l i ca con gái thì b ám sát cht,
Alecxan lên ni 20 tui [2,127-128].
V vua ni ting nht lch s Hy Lp c i  v vua Alexander. Ông là
con trai thân cn nht cc b nhim làm Phó thng soái
i Makedonia khi ông mi 18 tui. 
thng li trong cuc chi
ông 20 tui, tuyên b mình là Thng soái ti cao ca liên quân Hy Lp  11
Makedonia. T c ca Alexander ngày càng ln. Mùa xuân
  , Alexander thân chinh ch huy 35 000 quân và 160 chin
thuyn, m u cuc vi
i vin chinh ca Alexander 
nhp . Chính v ng gp 50 ln so
vc Makedonia, tiêu dit my chc v
chinh phc Ai Cp Ai Ca Thn Mt
Tri li chic thành Babilon ni ting  c vinh
a ca b
t ngt cht khi ông 33 tuc Makedonia
tri dài trên Châu Á Âu, Phi tan rã t  [2,131-132]. Nhi k tc
Makedonia thc t hùng c các vùng. Cun th k th
 quc Makedonia b lit thành nhiu quc gia nh, kt thúc thi
k Makedonia  Hy Lp c i.
Toàn b quá trình din bin lch s ca th gii c c bit là giai
n Makedonia xâm chim Hy L v lch s và nhu

́
c phâ
̉
m
Xét v mt lch s, thm Aristotle vit v nn chính tr Hy L
xut hin nhiu ch  chính tr, nhiu hình thc chính quyc
tip nht ph  n nhng nn chính tr, nhng ch  mà bn thân
Aristotle chng ki    ng hình th   t   
nhng quan nim hoàn thi   ch  chính tr, nhng th ch nhà
.  trình bày v chính tr mt cách khoa hc, Aristotle
 mt cuc nghiên cu rng rãi v hin pháp c Hy Lp
 [25,265]. Trong s nhng ch  chính tr mà Aristotle
t th k n nhng hình th 
dân ch ni ting  hai thành Sparta và Athens  Hy Lp. Ngoài ra, Aristotle
còn nghiên cu, kho sát ch  chính tr  
Carthaga
Trước hết, là chế độ chính trị ở Sparta. Sparta là mt thành bang Hy
Lc xây dng sm nht trong lch s Hy Lp (ngay t th k IX TCN).
Nng bng Laconi, thành bang Sparta có li th phát trin kinh t
nông nghirta có 3 ti cùng sinh
s  n l        i Sparta 
n thng là giai cp cm quyn. H không tham gia sn xut mà
sng bng s nô dch, bóc lt sng ci Periet và nô l Hilot.
i Sparta ch có ch và tham gia vào quân s  c
hoc bo v c. Chính vì vy Sparta ch  u không tn ti, toàn
b tài sn và ru u là nhng s hu chung c
Sparta. Còn hai giai cp còn li có ng phi np thu  i
Sparta, h không có quyn v chính tr   c phép kt hôn vi
y, ngay t u mâu thun gia tng lp thng tr và 2
tng lt hin và ngày càng sâu sc [21,169].

mt kt qu n hai phn sn ca Sparta thuc quyn s hu 14
ca ph n. Lý do là vì phong tc cho ph n c thng tài sn và
nhn hi môn kch xù. Cho nên, mc dù Sparta có kh 
binh và 30 ngàn b ng s dân ca Sparta i mc
i. Kt qu này chng minh là lut pháp ca Sparta nhiu lm li,
và ch cn thua mt tr tiêu vong vì thi[1,126].
u chính tr ca Sparta còn mt khuym na, theo Aristotle,
 n lc cao
nhi do toàn dân bu ra, cho nên các chc v này
d i nghèo túng và nhi nghèo thì li d b
hi l. Giám sát vin có quyn lc quá ln ni các v vua
còn phi tìm cách ly lòng h. Kt qu là quyn lc cu này khin
u chính tr b i t ch  quý tc bin sang dân ch[1,126].
Hn ti hn ch. Theo Aristotlec dù
ng lão là nhc hun luyn k kàng v c
tính nam nhi, v u này là có li cho qu    t cho
nhng lão này ti chi là mu cn phi bàn
lgià theo th cht. Và khi mà ngay c nhà l
không th c mà nhc hun luyn,
u nguy hi[1,128]. a, cách bu c 
t hin hành là nhng ai muc bu c thì phi ra ng
c, trong khi nhi thc s c phc b nhim, dù có mun

u mà Platon phê phán nhà lp pháp trong tác ph
theo Aristotle  Toàn b u chính tr ca
Sparta ch xic tính duy nhc tính ca quân nhân 
c tính cn thi chin thng trong chin tranh. Khi chin tranh tip din,

càng thng th ng bo th ca quý tc ch nô rung t, nh vy nn
dân ch ch nô Athens c cng c, hoàn thit tnh cao nht ca
nó, thành niu ca nhân loi [21,170]. 16
 Athensc b quyn lc ca Hng lão 
mt t chc phn dân chn Li
hi nhân dân, quyn hành pháp trao cho Hi và quy
pháp tr v  tòa án nhân dân. H m
son lut ca các nhà lc v ni dung và nhng hu qu
ca nhng d lut mà h son tho. Chính nh  n
c nh phá hoi nn dân ch ci Athens. Tin, h
quynh c i hi nhân dân phi hp mt ln. Cuc hc
c 5 ngày, khi có tình hình khn cp hoc hi ngh quan trng thì c
truyn lng ph hot mt ct khói  ch làm
hi  nh ca thành bang Athens    20 tui, không
phân bit tài sn và thân phi hu có quyn bu c.
c ti 1 ph Athens ng quyn
i ngoi bang và tt c ph n c tham d
i hi công dân, nô l càng không nói ti chuy  thì
ng  ngoài ca ch ch nhân ca mình. Nông dân và th th công tuy có
quyn bu c  không th ng xuyên tham d i hi, vì hp mt
t thu nhp mt ngày ca h, cho nên mi li
hi 1 phn 10 tham d. Hng không có gh ngi,
mu xu n núi di ngi
ng sau vn có th nhìn rõ mi th trên sân khu. Ch ti hi hô to tên
i ng cu quy
phiu thì trúng cng quân và thng soái b binh, k binh ni
có quan h ti vn mc nhà cho nên nht thit ci hi bu chn.

li càng tr nên thiu s a.
Ngoài thành bang Sparta và Athens ra, Aristotle còn kho sát các ch
 chính tr khác ca Hy Lp c 
Chế độ chính trị Crete 18
i vi ch  Crete, Aristotle nhn thu chính tr ca Crete
 n gi a Sparta, và  m    t bng Sparta,
 n l     phn hình th Có nhi m
ng gia hin pháp ca Crete và Sparta. Nu Sparta có nhng nông
nô gi là helots, thì Crete có nhng nông nô Perioeci. Dân c hai x u có
nhng b hai hiu Giám sát viu
khác nhau duy nht là có 5 giám sát viên  Sparta i  Crete.
         i Crete gi là hi
 bãi b
u Cosmi kiêm thêm nhim v o trong chii dân
n tham d qui hi (gn gi
ch  phê chun các quynh ca hng lão và Giám sát vin
 khía cnh ch giám sát vin Cosmi ca Crete li
t hn ca Sparta, n Sparta mu có
quyn bu c ra Giám sát viên thì  Crete ch có mt s c bu ra
thành viên cng lão ca c u gi
chc v tri và không b ch tài cng vi quyc tùy nghi xét x
theo ý riêng và không cm xn lut l u nguy him
ca c hai ch  ng b nhi
ng vin hoc xut ra khi Giám sát vic
phép t chc khi mãn nhim. T hc cho phép Giám sát
viên b  công tác, mt phc mà các nhà quý tng s
dng khi không chu tuân phc theo quynh ca công lý. u này cho

i da vào nhng ch  có thc t t hin  các thành bang Hy
L u này làm cho nhng nh nh ca Aristotle thêm phn khách
quan, chính xác và khoa hn tng nhng ch  chính tr 
ng cho mình v 
chính tr - xã h Aristotle vit tác phm này 20
1.1.3 Điều kiện văn hóa – xã hội của quan niê
̣
m vê
̀
nha
̀
nươ
́
c trong ta
́
c
phâ
̉
m
Tác phm ca Aristotle không th   n nhng ng
ca n i Hy Li trong lch s nhân loi. Aristotle 
tha nhng thành tu ni bt ci Hy Lp c c bit trong các
c ngh thut, lch s, hi ha, các khoa hc t nhiên và c
trit hc na. Tt c c này Aristotle u có s k thc
ông trình bày, vn dng sáng to trong tác ph cho nhng nhn
nh ca mình.
c ca Hy Lnh cao, Aristotle u và