B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O

I H C KINH T THÀNH PH

H

CHÍ MINH

--------------------------------

BÙI NG C LY

CÁC NHÂN T
NH H
NG
NM C
CÔNG B
THÔNG TIN T NGUY N TRONG BÁO CÁO TH
NG
NIÊN C A H THÔNG NGÂN HÀNG TH
NG M I
VI T NAM

LU N V N TH C S KINH T

TP H

VI T NAM

Chuyên ngành: K toán ki m toán
Mã s : 60340301

LU N V N TH C S KINH T

NG

IH

NG D N KHOA HOC:

TS. NGUY N ANH HI N

TP H

CHÍ MINH ậ N M 2015


L I CAM OAN

Tôi xin cam đoan lu n v n th c s kinh t v i đ tài: “Các nhân t
đ n m c đ công b thông tin t nguy n trên báo cáo th
ngân hàng th
đ

nh h

ng


NG 1 - T NG QUAN NGHIÊN C U………………………………….............1

1.1.

Các công trình nghiên c u liên quan .............................................................1

1.1.1.

Các nghiên c u t i n

1.1.2.

Các nghiên c u t i Vi t Nam ................................................................19

1.1.3.

V n đ nghiên c u và kho ng tr ng nghiên c u ..................................20

CH

NG 2 - C

S

c ngoài ...............................................................1

LÝ THUY T VÀ

XU T MÔ HÌNH NGHIÊN C U

Khái ni m v công b thông tin ............................................................30

2.2.2.

Phân lo i công b thông tin ..................................................................30

2.2.3.

Yêu c u chung v công b thông tin ....................................................30


2.3.

Thông tin trên báo cáo th

ng niên .............................................................31

2.3.1.

Yêu c u chung v công b thông tin trên Báo cáo th

2.3.2.

N i dung c a Báo cáo th

2.3.3.

Công b thông tin t nguy n trên báo cáo th

2.4.

Nh n di n các nhân t

nh h

ng đ n m c đ công b thông tin trong mô

hình nghiên c u .....................................................................................................43
3.1.1. Các bi n đ c l p ......................................................................................43
3.1.2. Bi n ph thu c “Ch s công b thông tin t nguy n” ..........................58
3.2. Ph

ng pháp thu th p thông tin ....................................................................61

3.3. Mô hình nghiên c u ......................................................................................62
CH

NG 4 - K T QU NGHIÊN C U............................................................64

4.1. Th c tr ng công b thông tin t nguy n trên báo cáo th

ng niên c a các

NHTM (Câu h i nghiên c u s 1) .........................................................................64
4.2. Phân tích mô hình h i quy ..............................................................................68
4.2.1. Th ng kê mô t d li u.............................................................................68
4.2.2. Ki m đ nh hi n t
4.2.3. Ki m đ nh ph

ng đa c ng tuy n .......................................................70


Ki n ngh các gi i pháp nâng cao m c đ công b thông tin t nguy n

trong báo cáo th

ng niên c a các NHTM t i Vi t Nam ......................................83

5.5.

ng nghiên c u trong t

xu t h

ng lai....................................................84


DANH M C T

VI T T T

ABBank

Ngân hàng TMCP An Bình

ACB

Ngân hàng TMCP Á Châu

ANOVA

Phân tích ph

FGLS

Bình ph

ng t i thi u t ng quát kh thi (Feasible

Generalized Least Squares)
H QT

H i đ ng qu n tr

KienLongBank

Ngân hàng TMCP Kiên Long

LienVietPostBank Ngân hàng TMCP B u i n Liên Vi t
MaritimeBank

Ngân hàng TMCP Hàng H i

MB

Ngân hàng TMCP Quân

MDB

Ngân hàng TMCP Phát tri n Mê Kông

NCB


ng t i thi u (Ordinary Least Square)


PGBank

Ngân hàng TMCP X ng D u Petrolomex

ROA

T su t sinh l i trên t ng tài s n (Return On Assets)

ROE

T su t sinh l i trên v n ch s h u (Return On Equity)

SacomBank

Ngân hàng TMCP Sài Gòn Th

SaigonBank

Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Th

SeaBank

Ngân hàng TMCP ông Nam Á

SHB

Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà N i


Ngân hàng TMCP Ngo i Th

ng

VietinBank

Ngân hàng TMCP Công Th

ng

VIF

H s phóng đ i ph

VPBank

Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th nh V

ng

WLS

Bình ph

(Weighted Least

Square)

ng sai (Variance Inflation Factor)

B ng 4.8: K t qu h i quy mô hình OLS ............................................................. 73
B ng 4.9: Tóm t t k t qu h i quy ....................................................................... 79


DANH M C HÌNH
Hình 2.1: S l

ng các NHTM t n m 1991-2013 ............................................. 27

Hình 2.2: Nhóm 10 NHTM có t ng tài s n l n nh t n m 2013 .......................... 27
Hình 2.3: Nhóm 10 NHTM có v n ch s h u l n nh t n m 2013 .................... 28
Hình 2.4: Mô hình nghiên c u c a Raoudha and Chokri .................................... 39
Hình 2.5: Mô hình nghiên c u c a Hoissan and Reaz ......................................... 40
Hình 2.6: Mô hình nghiên c u đ xu t ................................................................ 41
Hình 3.1: 10 công ty ki m toán có doanh thu l n nh t n m 2013 ....................... 47
Hình 3.2: 10 công ty ki m toán có s l

ng khách hàng l n nh t n m 2013...... 47


M

U

Lý do l a ch n đ tài
N n kinh t Vi t Nam đang phát tri n theo xu h

ng toàn c u hóa, t do hóa

và h i nh p kinh t qu c t . i cùng s phát tri n c a n n kinh t , h th ng tài chính

t quan tr ng giúp đa d ng hóa các lo i hình d ch v tài chính.
Giai đo n t 2008 đ n nay, v i b i c nh n n kinh t th gi i và trong n

cg p

nhi u khó kh n, các NHTM v n c g ng t ng v n đi u l đ đ m b o m c v n pháp
đ nh và góp ph n nâng cao n ng l c tài chính. M c dù đư có nh ng b
b c và liên t c nh n đ

c s quan tâm mang tính chi n l

c đi v

t

c t Chính ph nh ng do

nh ng h n ch v quy mô so v i các ngân hàng trong khu v c và trên th gi i nên
các NHTM Vi t Nam đang đ i m t v i nh ng khó kh n trong huy đ ng v n d n
đ n h n ch trong vi c đáp ng nhu c u vay v n c a các doanh nghi p và t o ra
nh ng h n ch n i t i.
Do đó, câu h i đ t ra là làm th nào đ nâng cao n ng l c c nh tranh c a các
NHTM Vi t Nam trong xu th h i nh p qu c t . Trong quá trình này, thông tin k
toán ngân hàng đóng vai trò h t s c quan tr ng. Thông tin k toán không ch ph c
v cho công tác qu n lý mà còn tác đ ng đ n quy t đ nh c a nhà đ u t , ng

ig i

ti n.



ng t i các thông tin v kh n ng ho t đ ng trong t

ng lai c a

NHTM, thông tin đó th hi n ph n l n trong các công b t nguy n. Chính vì v y,
các NHTM không ch công b các thông tin theo quy đ nh c a pháp lu t mà còn
h

ng t i công b các thông tin t nguy n nh m minh b ch hóa thông tin. Công b

thông tin minh b ch đ

c xem là m t c ch thúc đ y các NHTM nâng cao ý th c

và c i thi n tình hình qu n tr công ty, qua đó đáp ng t t h n đòi h i c a các nhà
đ u t và n n kinh t toàn c u.
Bên c nh đó, s phát tri n m nh m c a th tr

ng v n c ng tác đ ng đ n quá

trình h i nh p qu c t v chu n m c k toán nh m hình thành m t h th ng chu n
m c k toán ph c v cho l i ích chung, ch t l

ng cao và có th áp d ng trên toàn

th gi i. S h i nh p này đòi h i các NHTM kh t khe h n trong vi c công b thông
tin ra công chúng. Ch t l

ng thông tin trên báo cáo th


c a h th ng ngân hàng th

ng m i Vi t Nam”

ng niên


M c tiêu nghiên c u
Nghiên c u nh m tìm hi u th c tr ng công b thông tin t nguy n trong báo
cáo th

ng niên c a các NHTM t i Vi t Nam và xem xét các nhân t có nh h

ng

đ n m c đ công b thông tin t nguy n.
Câu h i nghiên c u
Nghiên c u s tìm gi i đáp cho các câu h i sau:
1, M c đ công b thông tin t nguy n trên báo cáo th

ng niên c a các

NHTM t i Vi t Nam nh th nào?
2, Các nhân t nào có nh h
nguy n trên báo cáo th

ng đáng k đ n m c đ công b thông tin t

ng niên c a các NHTM t i Vi t Nam?


nh h

ng đ n m c đ công b thông tin

ng niên c a các NHTM t i Vi t Nam.

- Ph m vi nghiên c u: Nghiên c u này ch gi i h n cho m t đánh giá v các
thông tin t nguy n công b trong báo cáo th
đ

ng niên các NHTM t i Vi t Nam

c công b trong kho ng th i gian t n m 2012 đ n n m 2013.


Ph

ng pháp nghiên c u
Ph

ng pháp nghiên c u đ nh l

nh ng NHTM đư cung c p báo cáo th

ng: Thu th p d li u thông qua đi u tra
ng niên trên website c a mình. T đó ki m

đ nh mô hình nghiên c u đ xu t b ng cách s d ng k thu t phân tích th ng kê mô
t , phân tích h s t

ng pháp nghiên c u


1

CH

NG 1

T NG QUAN NGHIÊN C U
1.1.

Các công trình nghiên c u liên quan

1.1.1. Các nghiên c u t i n

c ngoài

Nhi u nhà nghiên c u đư trích d n chuyên đ c a Cerf (1961) là kh i di m
cho nghiên c u th c nghi m liên quan đ n m c đ công b thông tin trong báo cáo
th

ng niên. Cerf (1961) nghiên c u các báo cáo th

ng niên c a 258 công ty niêm

y t trên sàn giao d ch ch ng khoán New York, 113 công ty niêm y t trên sàn giao
d ch khác, và 156 công ty OTC trong giai đo n t

tháng 7 n m 1956 đ n tháng 6

bu c và t nguy n.
Trong m t nghiên c u th c nghi m khác, Buzby (1975) đư n l c đo l
m c đ công b thông tin trên báo cáo th
Các công ty tài chính đ

ng niên c a 88 công ty s n xu t

ng
M .

c lo i ra kh i danh sách m u nghiên c u. Tác gi c ng đư

khám phá m i quan h gi a công b thông tin và hai đ c đi m công ty là tình tr ng
niêm y t và kích th

c (đo b ng t ng tài s n) thông qua danh sách đo l

công b g m 39 m c thông tin.

ng m c đ


2

Stanga (1976) đư ti n hành m t nghiên c u đ đo l

ng m c đ công b thông

tin c a 80 công ty công nghi p l n t i M , và ki m tra nh h



ng l n các công ty công nghi p.

Nhi u nghiên c u th c nghi m sau đó đ

c ti n hành t p trung nhi u h n vào

các n

c phát tri n và d n d n các đang và

công b thông tin t nguy n, ch y u

kém phát tri n b t đ u đi theo. Bên c nh đó, so v i trong các nghiên c u tr
l

ng các bi n và s l

càng đ

c, s

ng các m c đi m trong danh sách công b thông tin ngày

c m r ng.

T i Anh, Firth (1979) đư ti n hành ki m tra m i quan h gi a m c đ công b
thông tin t nguy n và ba thu c tính công ty, c th là, quy mô, tình tr ng niêm y t
và lo i công ty ki m toán.


ng, kích c công ty ki m toán và nhóm ngành

công nghi p. Các tác gi xây d ng ch s công b có tr ng s ch a 41 m c thông
tin tài chính và phi tài chính mà công ty có th t nguy n ti t l . M t b ng câu h i
đư đ

c g i đ n m t s biên t p viên tài chính và các thành viên sàn giao d ch

ch ng khoán, đ

c xem là hai nhóm quan tr ng c a ng

New Zealand. Hai nhóm này đ

i dùng chuyên nghi p t i

c yêu c u xác đ nh t m quan tr ng t

ng đ i c a

m i thông tin công b trong s 41 m c đi m trên thang đi m t 1 đ n 5, 5 là r t
quan tr ng. Các k t qu nghiên c u này đư ti t l r ng có s khác bi t gi a hai
nhóm trong đáng giá t m quan tr ng c a vi c công b m t m c thông tin c th .
M t vài trong s nh ng khác bi t này có ý ngh a v m t th ng kê. Ngoài ra, nghiên
c u cho th y ch có quy mô công ty có liên quan tích c c đáng k đ n m c đ công
b thông tin t nguy n.
Lutfi (1989) đư ti n hành nghiên c u th c nghi m đ đi u tra v công b
thông tin tài chính t nguy n t i 122 công ty Anh trên th tr

ng ch ng khoán ch a

Cooke (1991) c ng đư đi u tra v m c đ công b t nguy n trong báo cáo
th

ng niên c a 48 công ty t i Nh t B n trong n m 1988. Nghiên c u xem xét m i

quan h gi a m c đ công b thông tin t nguy n và m t s đ c đi m c a công ty,
c th là quy mô doanh nghi p (đ

c đo b ng s l

doanh thu), tình tr ng niêm y t trên th tr

ng c đông, t ng tài s n và

ng ch ng khoán, và lo i ngành công

nghi p. Cook (1991) đư xây d ng m t danh sách công b thông tin t nguy n ch a
106 m c đi m d a theo các nghiên c u công b tr

c đó. Nghiên c u s d ng mô

hình h i quy đ ki m tra m i quan h gi a m c đ công b thông tin t nguy n và
các bi n đ c l p. K t qu cho th y r ng m c đ công b thông tin t nguy n có m i
liên k t tích c c v i kích th

c và tình tr ng niêm y t trên th tr

Ngoài ra, các công ty s n xu t đ

ng ch ng khoán.

niêm y t n

c c a các công ty ki m toán, và tình tr ng

c ngoài) đ n m c đ b t nguy n chung trong báo cáo th

c a 67 doanh nghi p niêm y t trên th tr
nghiên c u đ
1991.

ng niên

ng ch ng khoán Kuala Lumpur. M u

c l a ch n ng u nhiên t 279 các công ty phi tài chính vào n m

đánh giá m c đ công b thông tin t nguy n, tác gi đư thi t l p ch s

công b có ch a 78 m c thông tin t nguy n d a trên các tài li u tr

c đó. Vi c

phân tích các k t qu cho th y r ng quy mô doanh nghi p, c c u s h u và đ u t


5

n

c ngoài có liên quan đáng k đ n m c đ công b thông tin t nguy n c a các


c c a các công ty ki m toán, tính qu c t (đ i di n b i

t l xu t kh u so v i t ng doanh thu), và lo i ngành công nghi p. Tác gi s d ng
m t ch s công b ch a 30 m c thông tin t nguy n. Phân tích h i quy đ n và đa
bi n tìm th y r ng quy mô doanh nghi p và tính qu c t liên quan đáng k v i m c
đ công b thông tin t nguy n.
Hossain et al. (1995) kh o sát th c nghi m m i quan h gi a n m đ c đi m
công ty là quy mô, đòn b y, tài s n hi n h u, lo i công ty ki m toán, và tình tr ng
niêm y t n
th

c ngoài và m c đ công b thông tin t nguy n trong các báo cáo

ng niên c a 55 công ty phi tài chính niêm y t New Zealand. M u này bao g m
c New Zealand và sàn giao d ch ch ng khoán n

c ngoài và

c l a ch n ng u nhiên ch niêm y t t i New Zealand.

đánh giá

15 công ty niêm y t
40 công ty đ

m c đ công b thông tin t nguy n c a các công ty, Hossain et al. (1995) đư s
d ng ch s công b không tr ng s bao g m 95 m c thông tin t nguy n. S d ng
phân tích h i quy, k t qu nghiên c u th c nghi m cho th y quy mô doanh nghi p,


tin v chi n l

c và phi tài chính so v i các công ty niêm y t trong n

c. Trong khi

đó, không có s khác bi t v m c đ công b thông tin t nguy n gi a các công ty
đa qu c gia niêm y t qu c t và trong n

c t i Anh.

T i Tây Ban Nha, Inchausti (1997) đư nghiên c u nh h

ng c a các nhân t

đ n m c đ công b thông tin c a các công ty niêm y t phi tài chính. M c đ công
b thông tin đ

c đo b ng cách s d ng m t ch s công b có ch a 50 m c thông

tin (bao g m c t nguy n và b t bu c). Inchausti (1997) đư l a ch n 138 công ty
niêm y t: 49 công ty vào n m 1998, 47 công ty vào n m 1990, và 42 công ty vào
n m 1991. M i liên h gi a m c đ công b thông tin và các bi n đ c l p đư đ
ki m tra b ng cách s d ng phân tích h i quy t ng b

c

c và phân tích d li u b ng.

Trong nghiên c u này, ch có ba bi n đ c l p, c th là quy mô doanh nghi p, công


s h u. Tác gi đư phát tri n ch s công b bao g m 65 m c thông tin t nguy n.


7

Nghiên c u này cho th y m c đ công b thông tin t nguy n liên quan th ng kê
v i quy mô doanh nghi p, ho t đ ng n

c ngoài, chi phí s h u, và áp l c lao đ ng.

T i Jordan, Naser et al. (2002) nghiên c u th c nghi m m i quan h gi a các
đ c đi m c a công ty và m c đ công b thông tin trong báo cáo th
84 công ty phi tài chính niêm y t trên th tr

ng niên c a

ng tài chính Amman trong n m 1998,

và ho t đ ng trong c hai l nh v c s n xu t và d ch v . Ch s công b thông tin bao
g m 104 m c đ

c xây d ng đ đo l

ng m c đ công b thông tin c a công ty.

ki m tra s liên h gi a vi c công b thông tin và đ c đi m công ty đ
ch n, phân tích h i quy đa bi n đư đ
ch ra r ng m c v n hóa th tr


nhóm các đ c đi m công ty liên quan đáng k v i m c đ công b thông tin t
nguy n. M t khác, các bi n v n hóa đư đ

c tìm th y không liên quan đ n m c đ

công b thông tin t nguy n.
Chau and Gray (2002) đư ki m tra m i quan h c a c c u s h u v i m c đ
công b thông tin t nguy n trong báo cáo th
2n

c H ng Kông và Singapore.

Kông và Singapore là đ ng nh t, ng

ng niên c a các công ty niêm y t t i

đ m b o r ng các m u đ

c l a ch n t H ng

i nghiên c u ch ch n nh ng công ty trong

ngành công nghi p. Các công ty này bao g m các ngành: th c ph m và đ u ng,


8

v n chuy n và giao thông v n t i, xu t b n và in n, thi t b đi n t và công ngh ,
v t li u xây d ng và xây d ng. M t m u 60 công ty niêm y t đư đ



c s d ng đ ki m tra s liên quan gi a m c đ

công b thông tin t nguy n và các bi n đ c l p. Các k t qu th c nghi m cho th y
có m t m i liên h tích c c gi a quy n s h u và m c đ công b thông tin t
nguy n c a các công ty niêm y t t i H ng Kông và Singapore. H n n a, các k t qu
c ng nh n m nh t m quan tr ng c a đ c đi m ng

c nh t i H ng Kông và

Singapore. Chau và Gray (2002) k t lu n r ng các công ty đ a ph
soát gia đình có ít đ ng l c đ công b thông tin v
c u công b thông tin công khai là t

ng và có ki m

t quá yêu c u b t bu c vì nhu

ng đ i y u so v i các công ty v i quy n s

h u c ph n l n h n.
Leventis and Weetman (2004) đư đi u tra m i liên h gi a các bi n đ c đi m
công ty và m c đ công b thông tin t nguy n c a 87 công ty niêm y t phi tài
chính niêm y t trên sàn ch ng khoán Athens n m 1997. M t danh m c công b t
nguy n đ

c phát tri n, g m 72 m c thông tin liên quan đ n th tr

ng Hy L p. S


giám đ c bên ngoài trong h i đ ng qu n tr liên quan v i vi c công b t nguy n
th p h n.
Trong m t nghiên c u t i

R p Saudi, Alsaeed (2006) ki m tra tác đ ng c a

m t s đ c đi m c a công ty đ n m c đ công b thông tin t nguy n trong các báo
cáo th

ng niên c a m t m u g m 40 công ty phi tài chính niêm y t trên th tr

ch ng khoán
đ

ng

R p n m 2003. M t danh sách công b bao g m 20 m c thông tin

c s d ng nh m t th

trong các báo cáo th

c đo đ đo l

ng m c đ công b thông tin t nguy n

ng niên. M i liên h gi a m c đ công b thông tin t

nguy n và các đ c đi m đư đ
tuy n tính. Các k t qu đ

có m i quan h ý ngh a v i m c đ công b t nguy n. Tuy nhiên, ba khía c nh
khác là quy n s h u qu n lý, s h u nhà n

c và s h u pháp nhân không có ý

ngh a liên quan đ n công b t nguy n. K t qu c ng cho th y r ng các bi n thành
ph n h i đ ng qu n tr liên quan đáng k đ n m c đ công b thông tin t nguy n.


10

Agca và Önder (2007) đư nghiên c u m i quan h gi a các bi n đ c l p nh t
đ nh và m c đ công b thông tin t nguy n c a các doanh nghi p Th Nh K
niêm y t trên Giao d ch ch ng khoán Istanbul vào n m 2003. M u nghiên c u g m
51 doanh nghi p thu c các l nh v c khác nhau. Các ngân hàng và công ty b o hi m
đư đ

c lo i ra kh i m u. Các bi n đ c l p là: quy mô doanh nghi p, đòn b y, công

ty ki m toán, c c u s h u, l i nhu n và công ty đa qu c gia. M t danh sách ki m
tra công b t nguy n g m 87 m c đi m đư đ

c s d ng đ đánh giá m c đ công

b thông tin t nguy n. Các nhà nghiên c u áp d ng mô hình h i quy và k t qu
ti t l r ng các bi n công ty ki m toán, l i nhu n, và quy mô công ty là có ý ngh a
đ i v i m c đ công b t ng th .
Yuen et al. (2009) đư đi u tra tác đ ng c a các đ c đi m v s h u, c ch
qu n tr doanh nghi p, và đ c đi m công ty c th đ n công b t nguy n c a 200
công ty công nghi p đ

toán, quy mô doanh nghi p, và đòn b y có liên quan đáng k đ n m c đ công b
thông tin t nguy n.
Jiang và Habib (2009) đư đánh giá tác đ ng c a các lo i hình t p trung quy n
s h u đ n th c hành công b thông t nguy n c a 116 công ty phi tài chính đư
niêm y t trên sàn ch ng khoán New Zealand t n m 2001 đ n n m 2005. Các t
ch c tài chính và các công ty n

c ngoài niêm y t trên th tr

ng ch ng khoán New

Zealand b lo i kh i m u. M t ch s công b không tr ng g m 39 m c thông tin


11

đ

c xây d ng d a trên các ch s công b thông tin đư đ

nghiên c u tr

c đó. Các m c thông tin đ

bu c v công b báo cáo th

c s d ng trong các

c ki m tra đ i chi u v i các yêu c u b t



c phát tri n d

s d ng b i các nghiên c u t

i s tham kh o các danh sách ki m tra đư đ

ng t . Cách ti p c n ti t l không tr ng s đ

c

c áp

d ng. Các tác gi đư áp d ng mô hình h i quy đ ki m tra m i quan h gi a các
bi n gi i thích và m c đ công b thông tin t nguy n. K t qu tìm th y m i liên
k t tích c c gi a kích th

c h i đ ng qu n tr , t l giám đ c đ c l p không đi u

hành, s h u c ph n bên ngoài và m c đ công b thông tin t nguy n. M t khác,
nh ng phát hi n c ng cho th y m c đ công b thông tin t nguy n có liên quan
tiêu c c v i ki m soát c a gia đình và t l các thành viên y ban ki m toán.
Trong m t nghiên c u g n đây

m tn

c đang phát tri n, Rouf (2010) đi u

tra th c nghi m m i quan h gi a đ c đi m công ty, các thu c tính qu n tr doanh
nghi p và m c đ công b thông tin t nguy n trong các báo cáo hàng n m c a 120