Chương 1 Những đặc điểm cơ bản của màng tế bào
1.1 Lịch sử nghiên cứu màng tế bào

- Năm 1655, Robert Hooke là người đầu tiên
đưa ra khái niệm tế bào. Ông cho rằng tế bào
là những khoang nhỏ trong đó có chứa đầy đủ
các bào quan đảm bảo cho sự sống của một tế
bào và cơ thể.

- Năm 1674, Anthoni Van Leeuwenhoek đã chế
ra một chiếc kính hiển vi quan sát thấy nút
bấc có nhiều hình nhất định, cũng như thấy
nhiều loại tế bào nguyên sinh động vật, có
loại chuyển động nhanh. Ông quan sát thấy
các vi sinh vật nhỏ bé, thậm chí cả hồng cầu
và đưa ra khái niệm về cơ thể loại đơn bào và
cơ thể loại đa bào và về sau Schleiden và Theo
Dor Schwan (1835 - 1839) đưa ra khái niệm
về tế bào và mô (tissue) là gồm nhiều tế bào
cùng chức năng kết hợp. Các mô có sự biệt
hoá chịu trách nhiệm riêng nhưng đều chứa
nhiều tế bào. Tế bào dù đơn bào hay đa bào

nên ông cho rằng màng có bản chất là lipid.

Từ 1925 – 1930 nhiều nhà khoa học Anh, Đức,
đặc biệt Danielle và Davson (1935); Gorter và
Grindel cho biết màng được cấu tạo bằng lipid
nhưng là lớp lipid kép. Lớp lipid kép này có bề dày
nhất định, khoảng vài chục đến hàng trăm nanomet.

Từ những năm 1940 – 1960 khi kính hiển vi điện
tử xuất hiện và ngày càng được hoàn thiện người
ta đã tìm ra cấu trúc của màng với chiều dày của
nó bao gồm lớp kép phân tử lipid có bề dày khoảng
từ 60 – 100 nanomet (nm) (hình 1.1).

Robertson (1959) đưa ra khái niệm về mô hình
“màng đơn vị” bao gồm hai lớp phân tử lipid luôn
bao quanh các tế bào, khi ông nghiên cứu siêu cấu
trúc hiển vi điện tử của màng tế bào. Như vậy, tất
cả các tế bào được bao bởi một màng đơn vị. Sau
khi nghiên cứu các bào

3

quan, người ta thấy chúng cũng được bao bọc bởi
một lớp màng đơn vị hoặc được bao bởi nhiều lớp
màng đơn vị, ví dụ như ty thể, lục lạp, thậm chí sợi
trục tế bào thần kinh được bao bọc bởi nhiều màng

minh, đặc biệt là nhờ kỹ thuật “Bẻ vỡ lạnh”
(freeze – fracture) tiến bộ của Branton. Thêm vào
đó các nghiên cứu của Bretsher đã chứng minh rõ
ràng màng sinh chất chứa các loại phân tử protein

xuyên qua màng lipid kép.

1.1.1 Các đặc điểm chung biểu hiện tính đa
dạng và tính bất đối xứng của màng sinh học

Các màng sinh học rất da dạng về thành phần,
cấu trúc cũng như chức năng tuỳ vào loại tế bào và
loại sinh vật và tuỳ thuộc vào sự khác nhau của các
kiểu bào quan. Tuy nhiên, chúng giống nhau ở một
số thuộc tính quan trọng sau:

Màng có cấu trúc dạng bản, chỉ dày cỡ vài phân
tử, hình thành nên các ranh giới khép kín giữa các
khoang khác nhau. Độ dày của hầu hết các màng
đơn vị sinh chất nằm trong khoảng
60nm –
100nm.

Màng bao gồm chủ yếu các lipid và các protein.
Tỷ lệ về khối lượng của chúng tương ứng khoảng

từ 1: 4 đến 4 : 1. Các màng cũng chứa các
hydratcarbon được liên kết với các phân tử lipid và
protein.