ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------

VŨ DUY TIẾN

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ NGUY CƠ TAI BIẾN TRƯỢT LỞ
HUYỆN BẮC YÊN, TỈNH SƠN LA VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA
CÔNG NGHỆ VIỄN THÁM VÀ GIS

Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên và môi trƣờng
Mã số: 60850101

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Hà Nội 2014


CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Ngọc Thạch

Phản biện 1: PGS. TS. Nguyễn Hiệu
Phản biện 2: TS. Uông Đình Khanh

Luận văn bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sỹ
họp tại trường Đại học Khoa học Tự nhiên
Vào hồi 8h30, ngày 18 tháng 12 năm 2014

Có thể tìm thấy luận văn tại:

và phát triển kinh tế của tỉnh. Bẳc Yên cũng là huyện có diện tích lòng
hồ sông Đà lớn cóý nghĩa vể sinh thái, giữ nƣớc và điều tiết nƣớc
3


phòng hộ đầu nguồn sông Đà. Với những đặc điểm trên về mặt địa lý
và địa hình có thể khắng định huyện Bắc Yên có những khó khăn về
phát triền kinh tế - xã hội do địa hình kém ƣu đãi là dộ dốc lớn, chia
cắt mạnh và phức tạp, nhiều núi cao, khe sâu song cũng có những ƣu
thế về mặt vị trí địa lý do nằm trên trục quốc lộ 37 vừa có tuyến
đƣờng sông vừa có tuyến đƣờng bộđể lƣu thông, phát triền kinh tế - xã
hội của huyện nói riêng và của tỉnh nói chung
Đứng trƣớc tính cấp thiết nhƣ vậy đề tài:“Nghiên cứu đánh giá
nguy cơ tai biến trượt lở huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La với sự hỗ trợ
của công nghệ viễn thám và GIS” là nhu cầu cần thiết của huyện Bắc
yên nói riêng và các tỉnh miền núi nói chung.
 Đối tượng nghiên cứu và giới hạn phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: trƣợt lở tại huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La.
Phạm vi nghiên cứu: Khu vực nghiên cứu là huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn
La.
 Nội dung nghiên cứu
Nghiên cứu lịch sử, phƣơng pháp nghiên cứu trƣợt lở trên thế
giới và ở Việt Nam
-

-

Tìm hiểu một số mô hình đánh giá trƣợt lở trên thế giới

-

nằm cách trung tâm thị xã Sơn La 95km về phía Đông Bắc. có diện
tích tự nhiên là : 110.371 ha, chiếm 7,78% diện tích tự nhiên của tỉnh.
Toạđộđịa lý: 21023’23" Vĩđộ Bắc.
104010'15" Kinh độĐông.
Phía bắc và phía Tây bắc giáp tinh Yên Bái và huyện Mƣờng La.
Phía Nam vàĐông Nam giáp huyện Yên Châu và huyện Mộc
Châu.
Phía Đông giáp huyện Phù Yên.
Phía Tây và Tây Nam giáp huyện Mai Sơn.
Phạm vi khoa học
Xác định mức độ ảnh hƣởng của các nhân tố gây ra trƣợt lở (độ
dốc, địa hình, địa chất, thủy văn,…)
Dự báo các vùng có nguy cơ xảy ra trƣợt lở đất.

 Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài
 Ý nghĩa khoa học
Những đóng góp về mặt khoa học của đề tài
5


Đề tài đã xây dựng bản đồ dự báo nguy cơ trƣợt lở đất huyện
Bắc Yên, tỉnh Sơn La. Cơ sở dữ liệu của đề tài có thể làm cơ sở cho
việc quy hoạch lãnh thổ, sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên,
đảm bảo tính bền vững của lãnh thổ.
Đề tài nghiên cứu đã cho thấy đƣợc sự đa dạng trong việc kết
hợp giữa Viễn thám và hệ thông tin địa lý để nghiên cứu lập bản đồ tai
biến thiên nhiên cũng nhƣ các bản đồ chuyên đề khác.
Xử lý hệ thông tin địa lý là quá trình tích hợp nhiều lớp thông tin
theo các mô hình và bằng các hàm toán cụ thể. Trong quá trình đó, có
thể kế thừa nhiều nguồn tƣ liệu đã có, bổ sung nhiều lớp thông tin mới

Chƣơng 3: THÀNH LẬP BẢN ĐỒ VÀĐÁNH GIÁ NGUY CƠ TAI
BIẾN TRƢỢT LỞĐẤTHUYỆN BẮC YÊN TỈNH SƠN LA
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
TÀI LIỆU THAM KHẢO

7


CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU TRƯỢT LỞ ĐẤT
1.1. Các khái niệm về tai biến và trượt lở đất
Tai biến thiên nhiên:
Mặc dù có nhiều quan niệm khác nhau nhƣng tất cả đều thống
nhất tai biến thiên nhiên là sự kiện gây nhiều tổn thất cho con ngƣời
cả về mặt vật chất lẫn tính mạng, sinh ra do sự tƣơng tác giữa hệ thống
quản lý tài nguyên của con ngƣời với các hiện tƣợng tự nhiên cực
đoan hoặc hiếm hoi có nguồn gốc khác nhau. Vì vậy một hiện tƣợng
trở thành tai biến chỉ khi nào có quan hệ với khả năng đối phó của xã
hội hoặc cá nhân nào đó.
Nghiên cứu để nắm vững quy luật của tai biến, nhằm tìm ra
những giải pháp phòng tránh và giảm nhẹ những thiệt hại do thiên tai
gây ra là một vấn đề hết sức quan trọng trong chiến lƣợc ứng xử với
môi trƣờng của nhiều nƣớc, cũng nhƣ ở Việt Nam.
Tai biến thiên nhiên đã và đang là vấn đề hết sức bức xúc của
môi trƣờng và khai thác sử dụng lãnh thổ vì những tác động tiêu cực
của chúng. Đó không phải chỉ là vấn đề riêng của một Quốc gia hay
của một khu vực mà đang là vấn đề có tính chất toàn cầu.
Có nhiều loại tai biến, trong số đó thì trƣợt lở đất là loại hình tai
biến phổ biến trên nhiều vùng lãnh thổ, gây ra những thiệt hại lớn cho
tài nguyên, môi trƣờng, kinh tế và cộng đồng xã hội.
Trượt lở:

đất, bùn…
Theo Richards (1982), các đối tƣợng gây trƣợt lở có thể đƣợc
quan sát trên ảnh viễn thám với độ phân giải không gian từ 10m hoặc
lớn hơn. Tuy nhiên, việc nhận dạng còn phụ thuộc vào trình độ và
kinh nghiệm của chuyên gia viễn thám cũng nhƣ khả năng cung cấp tƣ
liệu ảnh lập thể trong phạm vi kinh phí cho phép. Bên cạnh đó, các
khu vực trƣợt lở lớn cũng có thể đƣợc quan sát trên tƣ liệu ảnh
9


Landsat MSS và Landsat TM. Tƣ liệu ảnh SPOT toàn sắc độ phân giải
không gian 10m, IKONOS đa phổ 4m và toàn sắc 1m, Quickbird 0.6m
ra đời về sau đã cung cấp khả năng vƣợt trội cũng nhƣ tăng cƣờng sự
sẵn có của các nguồn tƣ liệu viễn thám trong việc quan sát các vụ
trƣợt lở.
1.2.2.

Nghiên cứu dự báo trượt lở bằng Viễn thám và GIS

Ngày nay, việc áp dụng công nghệ GIS trong nghiên cứu trƣợt lở
đang trở nên phổ biến và chiếm ƣu thế. Các dữ không gian liên quan
có thể đƣợc mô hình hoá nhƣ DEM, hƣớng sƣờn, địa chất, thực vật,…
để cung cấp thông tin cho việc xác định sự phân bố cũng nhƣ tần suất
trƣợt lở. Một số báo cáo về việc ứng dụng công nghệ GIS đƣợc đƣa ra
trong thế kỷ trƣớc bởi Soeters và van Westen (1996), Carrara và
Guzzetti (1995). Ứng dụng GIS là xu thế trong nghiên cứu hiện nay
nhƣng cũng phải nhận rằng sự không đồng nhất và mức độ chính xác
của các lớp thông tin là những khó khăn mà các tác giả đã gặp phải.
Bởi vậy, bất kỳ sự phân tích không gian nào trên nền tảng GIS đều cần
phải đƣợc kiểm tra lại trên thực địa.

và trƣợt lở đất ở vùng núi, thử nghiệm tại Bắc Kạn.
7. Nguyễn Ngọc Thạch (2005), Cơ sở viễn thám, NXB Nông
nghiệp, Hà Nội
8. Nguyễn Ngọc Thạch (2004), Viễn thám và GIS ứng dụng,
Giáo trình trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà
Nội.
9. Nguyễn Ngọc Thạch (2003), Nghiên cứu và dự báo tai biến
thiên nhiên ở tỉnh Hòa Bình, Báo cáo đề tài khoa học đặc biệt (Mã số
QG 0017).
11


10. Nguyễn Ngọc Thạch, Báo cáo kết quả nhiệm vụ hợp tác
quốc tế về khoa học và công nghệ theo nghị định thƣ Việt Nam -Ấn
Độ: Tăng cƣờng năng lực nghiên cứu, đào tạo về viễn thám và Hệ
thông tin địa lý trong việc nghiên cứu, quản lý tai biến lũ lụt, lũ quét
và trƣợt lở đất, nghiên cứu điển hình tại Vĩnh Phúc và Bắc Kạn.2012.
11.

Nguyễn Thám, Nguyễn Đăng Độ, Uông Đình Khanh

(2012), Xây dựng bản đồ nguy cơ trƣợt lở đất tỉnh Quảng Trị bằng
phƣơng pháp tích hợp mô hình thứ bậc (AHP) vào GIS, tạp chí khoa
học, đại học Huế, tập 74B, số 5, (2012), 143-155 89
12. Nguyễn Trọng Yêm( 2006), nghiên cứu đánh giá trƣợt lở, lũ
quét- lũ bùn đá tại vùng trọng điểm tỉnh Lào Cai ( H. Bát Xát, H. Sapa
và TP. Lào Cai – tỉnh Lào Cai) và kiến nghị các giải pháp phòng tránh
giảm nhẹ thiệt hại.
13. Tổng cục Thống kê, Niên giám thống kê huyện Bắc Yên
tỉnh Sơn La năm 2013