LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình của lãnh
đạo và các thầy, cô giáo trong khoa Địa Lý trƣờng ĐHSP Huế và một số cơ quan
khác. Vì vậy, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến:
- Các thầy giáo đã trực tiếp giảng dạy các môn học trong chƣơng trình đào
tạo cao học ngành Địa lý tự nhiên ở trƣờng.
- TS. Nguyễn Đăng Độ - ngƣời thầy đầy tâm huyết và nhiệt tình, ngƣời đã
hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình thực hiện đề tài.
- Các cán bộ phòng Tài nguyên và môi trƣờng, phòng Thống kê của UBND
huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi đã tạo điều kiện để tôi có đƣợc các số liệu cần
thiết phục vụ cho nghiên cứu.
Xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình và những ngƣời bạn đã động viên hỗ trợ
tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

Demo Version - Select.Pdf SDK
Tác giả luận văn

Lê Văn Lợi

ii


MỤC LỤC
trang
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ vi
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................ vii
DANH MỤC BẢNG ................................................................................................ ix

iii


1.4.2. Ở Việt Nam .....................................................................................................17
1.4.3. Ở huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi ..............................................................18
1.5. QUY TRÌNH NGHIÊN CÚU CỦA ĐỀ TÀI.....................................................18
1.5.1. Thu thập tƣ liệu ảnh viễn thám.........................................................................19
1.5.2. Giải đoán ảnh viễn thám ..................................................................................22
1.5.3. Xây dựng bản đồ hiện trạng sử dụng đất bằng GIS ........................................30
1.5.4. Xây dựng bản đồ biến động sử dụng đất.........................................................31
1.5.5. Đánh giá biến động .........................................................................................32
1.5.6. Đề xuất giải pháp ............................................................................................32
CHƢƠNG 2. KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ KINH TẾ-XÃ HỘI
ẢNH HƢỞNG ĐẾN BIẾN ĐỘNG SỬ DỤNG ĐẤT Ở HUYỆN BÌNH SƠN ...33
2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN ....................................................................................33
2.1.1. Vị trí địa lý ......................................................................................................33
2.1.2. Địa chất ...........................................................................................................34
2.1.3. Địa hình, địa mạo ............................................................................................34
2.1.4. Khí hậu ............................................................................................................35

Demo.....................................................................................................
Version - Select.Pdf SDK
2.1.5. Thổ nhƣỡng
36
2.1.6. Thủy văn..........................................................................................................39
2.1.7. Sinh vật............................................................................................................39
2.2. ĐIỀU KIỆN KINH TẾ - XÃ HỘI .....................................................................41
2.2.1. Tình hình phát triển các ngành triển kinh tế ...................................................41
2.2.2. Dân số và nguồn lao động ...............................................................................44
2.2.3. Tình hình phân bố dân cƣ................................................................................46


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
CSD
DT
KKT
KT-XH

Nghĩa của từ
Chƣa sử dụng
Diện tích
Khu kinh tế
Kinh tế - xã hội

LN

Lâm nghiệp

NN

Nông nghiệp

SDĐ

Sử dụng đất

Demo Version - Select.Pdf SDK

vi



19

4

1.4

Sơ đồ nguyên lý trộn màu

24

5

1.5

Quy trình thành lập bản đồ hiện trạng sử dụng đất

31

6

1.6

Quy trình xây dựng bản đồ biến động sử dụng đất

31

CHƢƠNG 2
7



sau trang
38

11

2.5

Demo
- Select.Pdf
SDK
Bản đồ Version
lớp phủ rừng
huyện Bình Sơn

sau trang
39

CHƢƠNG 3
3.1

Ảnh LT51240492005069BKT00 chụp ngày 10/03/2005
đƣợc hiển thị bằng tổ hợp kênh 752 khi chƣa đƣợc xử lý.

50
50

13

3.2

51

Ảnh LC81240492015065LGN00 chụp ngày 06/03/2015
đƣợc hiển thị bằng tổ hợp kênh 752 sau khi đƣợc xử lý và
cắt theo ranh giới huyện.

51

12

17

3.6

vii


18

3.7

Ảnh năm 2005 sau khi đƣợc phân loại bằng phƣơng pháp
Maximum Likelihood

54

19

3.8


3.12 Bản đồ hiện trạng sử dụng đất huyện Bình Sơn năm 2015

sau trang
57

24

3.13 Biểu đồ cơ cấu sử dụng đất huyện Bình Sơn năm 2005

60

25

3.14 Biểu đồ cơ cấu sử dụng đất huyện Bình Sơn năm 2010

62

26

3.15 Biểu đồ cơ cấu sử dụng đất huyện Bình Sơn năm 2015

64

27

3.16

Bản đồ biến động sử dụng đất huyện Bình Sơn giai đoạn sau trang
2005-2010
66

3.21 Biểu đồ diện tích các nhóm loại đất năm 2005 và 2015

72

viii


DANH MỤC BẢNG
TT Bảng

Tên bảng

trang

CHƢƠNG 1
1

1.1

Hệ thống các thiết bị thu và tính chất cơ bản của vệ tinh Landsat

22

CHƢƠNG 2
2

2.1

Giá trị sản xuất và cơ cấu giá trị sản xuất các ngành kinh tế huyện
Bình Sơn giai đoạn 2005-2015

3.3

Các mẫu giải đoán ảnh viễn thám

52

7

3.4

Ma trận sai số phân loại ảnh năm 2005

56

8

3.5

Ma trận sai số phân loại ảnh năm 2010

56

9

3.6

Ma trận sai số phân loại ảnh năm 2015

56



3.10

Diện tích và tỷ lệ các nhóm loại đất của huyện năm 2005

60

14

3.11

Diện tích và tỷ lệ các nhóm loại đất của huyện năm 2010

62

15

3.12

Diện tích và tỷ lệ các nhóm loại đất của huyện năm 2015

64

16

3.13

Ma trận xác định biến động diện tích các nhóm loại đất theo từng
giai đoạn



3.17

Ma trận chuyển đổi diện tích các nhóm loại đất giai đoạn 2005-2010

77

21

3.18

Ma trận chuyển đổi diện tích các nhóm loại đất giai đoạn 2010-2015

80

22

3.19

Ma trận chuyển đổi diện tích các nhóm loại đất giai đoạn 2005-2015

82

23

3.20

Quy hoạch sử dụng đất của huyện Bình Sơn đến năm 2020

88

hoạt động điều tra, khảo sát, đo đạc không thể tiến hành đƣợc trên thực địa trong quá
trình lập, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch SDĐ của địa phƣơng.
Từ thực trạng trên, chúng tôi chọn đề tài “Đánh giá biến động sử dụng đất
huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi trên cơ sở tư liệu viễn thám và GIS” làm đề
tài luận văn của mình.

1


2. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở những tƣ liệu viễn thám và GIS, đề tài tiến hành đánh giá biến
động quy mô diện tích (DT) và cơ cấu SDĐ ở huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi,
giai đoạn 2005 - 2015, từ đó đề xuất các giải pháp SDĐ theo hƣớng bền vững.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt đƣợc những mục tiêu đề ra, đề tài thực hiện các nhiệm vụ chính sau:
- Thiết lập cơ sở lý luận của việc đánh giá biến động SDĐ dựa trên tƣ liệu
viễn thám và GIS.
- Khái quát điều kiện tự nhiên và KT-XH ảnh hƣởng đến biến động SDĐ ở
huyện Bình Sơn.
- Đánh giá biến động SDĐ huyện Bình Sơn giai đoạn từ năm 2005 đến năm
2015 dựa trên tƣ liệu viễn thám và GIS.
- Đề xuất giải pháp SDĐ bền vững ở huyện Bình Sơn.
3. QUAN ĐIỂM VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1. Quan điểm nghiên cứu

- Select.Pdf SDK
3.1.1. Quan Demo
điểm hệVersion
thống

với nhau. Sự tác động của con ngƣời vào một hợp phần hay bộ phận tự nhiên nào đó
có thể gây ra những biến đổi lớn trong hoạt động của cả tổng thể, đồng thời do tính

Version
- Select.Pdf
SDK
chất mở của Demo
các hệ địa
lý và tính
chất liên tục của
tự nhiên mà những tác động có thể
đƣợc truyền theo những kênh khác nhau và hiệu quả tích lũy của chúng không chỉ
giới hạn trong phạm vi mà hoạt động đó xảy ra. Tuy nhiên, quan điểm này không yêu
cầu nhất thiết phải nghiên cứu tất cả các thành phần mà có thể lựa chọn một số đại
diện có vai trò chủ đạo, là những nhân tố có tính chất quyết định đến các thuộc tính
cơ bản nhất của tổng thể.
Quan điểm tổng hợp đƣợc đề tài vận dụng trong việc xem xét tổng thể các yếu
tố, điều kiện tự nhiên và KT - XH có ảnh hƣởng đến quá trình biến động SDĐ. Từ đó,
xác định nguyên nhân và đề xuất giải pháp sử dụng đất theo hƣớng bền vững.
3.1.4. Quan điểm phát triển bền vững
Phát triển bền vững là sự phát triển phải đảm bảo 3 mục tiêu: Bảo vệ môi
trƣờng, hiệu quả kinh tế và ổn định xã hội. Quan điểm phát triển bền vững hƣớng tới
sự hài hòa mối quan hệ giữa con ngƣời và tự nhiên trong sự tƣơng tác giữa hệ thống
tự nhiên và hệ thống KT-XH.

3


Quan điểm phát triển bền vững đƣợc vận dụng trong đánh giá biến động hiện
trạng SDĐ có tính chất định hƣớng điều chỉnh sử dụng nguồn tài nguyên đất đai,

3.2.2. Phương pháp bản đồ và hệ thống thông tin địa lý (GIS)
Phƣơng pháp bản đồ là phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng phổ biến trong
địa lý học. Các bản đồ đều có tác dụng cung cấp thông tin về vấn đề nghiên cứu. Kết
quả công trình nghiên cứu trong địa lí học phải đƣợc thể hiện bằng bản đồ.

4


Phƣơng pháp hệ thống thông tin địa lý là phƣơng pháp ứng dụng công nghệ
thông tin trong nghiên cứu địa lí, cho phép xử lý khối lƣợng tƣ liệu thống kê lớn,
thành lập bản đồ nhanh chóng và có độ chính xác cao.
Trong đề tài này, phƣơng pháp bản đồ và GIS đƣợc sử dụng để thành lập các
bản đồ hiện trạng SDĐ, bản đồ biến động SDĐ, đồng thời phƣơng pháp này còn
cung cấp rất nhiều số liệu liên quan phục vụ cho việc phân tích, xử lý của đề tài.
3.2.3. Phương pháp viễn thám
Là phƣơng pháp sử dụng ảnh máy bay, ảnh vệ tinh. Thông qua các loại ảnh
này có thể đoán đọc, quan trắc đƣợc nhiều đặc điểm tự nhiên hay các hoạt động
KT-XH mà trên bản đồ thông thƣờng không thể biểu diễn đƣợc.
Đề tài sử dụng hệ thống ảnh của vệ tinh Landsat, đƣợc lấy từ trang web
www.glovis.usgs.gov của Cục địa chất Hoa Kì. Sau đó sử dụng phần mềm ENVI để
giải đoán ảnh phục vụ cho việc thành lập các bản đồ.
3.2.4. Phương pháp chuyên gia
Là phƣơng pháp tham khảo ý kiến các nhà quản lý, các chuyên gia và các
cán bộ chuyên môn ở cơ sở. Việc bàn bạc, thảo luận và lắng nghe ý kiến các

Select.Pdf
chuyên gia, Demo
đặc biệtVersion
là cán bộ -NN,
địa chính SDK

các bản đồ biến động SDĐ sẽ đơn giản và dễ nhìn thấy sự biến động hơn.

Select.Pdf
5. Ý NGHĨADemo
KHOAVersion
HỌC VÀ- THỰC
TIẾNSDK
CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
5.1. Ý nghĩa khoa học
- Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần thêm vào việc hoàn thiện cơ sở lý
luận đánh giá biến động SDĐ và làm phong phú thêm hƣớng nghiên cứu của địa lý
ứng dụng trên cơ sở tƣ liệu viễn thám và GIS, phục vụ mục tiêu sử dụng hợp đất
theo hƣớng bền vững.
- Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần nâng cao vai trò của tƣ liệu viễn
thám và GIS trong các công trình nghiên cứu địa lý, đồng thời thể hiện tính hiện đại,
cập nhật của phƣơng pháp nghiên cứu theo xu hƣớng mới.
5.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Đề tài góp phần xây dựng đƣợc các bản đồ hiện trạng SDĐ ở huyện Bình
Sơn, tỉnh Quảng Ngãi ở 3 thời điểm năm 2005, năm 2010, năm 2015. Từ đó, xây
dựng đƣợc bản đồ biến động SDĐ giai đoạn từ năm 2005 - 2010, 2010 - 2015 và
2005-2015 bằng các phƣơng pháp viễn thám và GIS.

6


- Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng cho việc hoạch định chiến
lƣợc SDĐ của địa phƣơng theo hƣớng bền vững.
- Trên cơ sở kết quả nghiên cứu hiện trạng và xu hƣớng biến động SDĐ trong
khoảng thời gian 10 năm sẽ góp phần cung cấp thêm một kênh thông tin quan trọng,
giúp cho các nhà quản lý ở địa bàn nghiên cứu bổ sung và hoàn thiện chứng cứ

Biến động SDĐ có những đặc trƣng cơ bản sau:
- Quy mô biến động

Demo
- Select.Pdf
+ Biến Version
động về DT
nói chung. SDK
+ Biến động về DT của từng loại hình SDĐ.
+ Biến động về đặc điểm của những loại đất chính.
- Mức độ biến động: thể hiện qua số lƣợng DT tăng hoặc giảm của các loại
hình SDĐ giữa đầu thời kỳ và cuối thời kỳ nghiên cứu.
1.1.3. Những yếu tố ảnh hƣởng đến biến động sử dụng đất
Biến động SDĐ đƣợc quyết định bởi sự tƣơng tác theo thời gian của nhiều
nhân tố khác nhau. Mức độ, quy mô và các yếu tố ảnh hƣởng đến sự biến động SDĐ
khác nhau đối với từng khu vực. Các yếu tố ảnh hƣởng đến biến động SDĐ có thể
đƣợc chia thành 2 nhóm: Nhóm các yếu tố tự nhiên và nhóm các yếu tố KT-XH. [9]
1.1.3.1 Nhóm các yếu tố tự nhiên
a. Vị trí địa lý
Vị trí địa lý của một khu vực tạo nên sự khác biệt về điều kiện tự nhiên nhƣ địa
hình, khí hậu, thổ nhƣỡng, thủy văn và sẽ là yếu tố quyết định đến khả năng, hiệu quả

8