TÁM
Đây Không phải là một Thử nghiệm Chúng ta có sức mạnh để tạo hình nền văn minh mà chúng ta muốn. Nhưng
chúng ta cần ý chí của các bạn, lao động của các bạn, nhiệt tâm của các bạn, nếu
chúng ta muốn xây dựng loại xã hội đó. Những người đã đến mảnh đất này tìm
kiếm để xây dựng nhiều hơn chỉ một nước mới. Họ đã tìm một thế giới mới. Cho
nên tôi đến đây, đến trường các bạn hôm nay để nói rằng các bạn có thể biến tầm
nhìn của họ thành sự thực của chúng ta. Cho nên từ thời điểm này hãy bắt đầu
công việc của chúng ta sao cho trong tương lai con người sẽ nhìn lại và nói: khi
ấy, sau một con đường dài và mệt mỏi, con người đó đã biến những kì công chói
lọi của thiên tài của ông thành sự làm phong phú đầy đủ của cuộc sống của ông.
- “Xã hội Vĩ đại” diễn văn, Lyndon B. Johnson, 1964 ới tư cách là một người trưởng thành trong thời Chiến tranh
Lạnh, tôi sẽ luôn nhớ lái xe trên đường cao tốc và nghe radio,
khi tiếng nhạc vụt tắt và trên làn sóng xuất hiện một phát thanh
viên có giọng nói nghiêm khắc và nói: “Đây là một thử nghiệm hệ
thống truyền báo động khẩn cấp”, và sau đó là ba mươi giây còi
báo động chói tai. Thật may, chúng ta đã không bao giờ phải trải
qua dù một giây trong chiến tranh lạnh khi phát thanh viên thông
báo, “Đây không phải là một thử nghiệm”. Đó, tuy vậy, chính xác

và các nước khác hiện nay có thể cạnh tranh với chúng ta một cách
trực tiếp hơn nhiều. Thách thức chính trong thế giới đó đã là từ các
nước thực hành chủ nghĩa Cộng sản cực đoan, cụ thể là Nga, Trung
Quốc và Bắc Triều Tiên. Thách thức chính đối với nước Mĩ ngày
nay là từ các nước thực hành chủ nghĩa Tư bản cực đoan, cụ thể là
Trung Quốc, Ấn Độ và Nam Triều Tiên. Mục tiêu chính trong thời
kỳ trước là xây dựng một quốc gia hùng mạnh, mục tiêu chính
trong thời kỳ này là xây dựng những cá nhân hùng mạnh.
Cái thời này có chung với thời Chiến tranh Lạnh, tuy vậy, là, để
đương đầu với các thách thức của sự làm phẳng đòi hỏi một sự đáp
lại toàn diện, mạnh mẽ và tập trung như đáp ứng đã đương đầu với
chủ nghĩa cộng sản. Nó đòi hỏi phiên bản của Biên giới Mới và Xã
hội Vĩ đại của riêng chúng ta được thích ứng với thời đại phẳng.
Nó đòi hỏi một vị tổng thống có thể hiệu triệu quốc gia để trở nên
thông minh hơn và học toán, khoa học và kĩ thuật siêng năng hơn
nhằm đạt các biên giới tri thức mới mà thế giới phẳng đang mở ra
và đẩy ra nhanh chóng. Và nó đòi hỏi một Xã hội Vĩ đại giao phó
cho chính phủ chúng ta để xây dựng hạ tầng cơ sở, các mạng lưới
an sinh, và các định chế sẽ giúp mọi công dân Mĩ trở nên có thể
dùng được hơn trong một thời đại khi không ai có thể được đảm
bảo công ăn việc làm suốt đời. Tôi gọi phiên bản riêng của tôi về
cách tiếp cận này là chủ nghĩa phẳng nhân ái.
Khiến người Mĩ tập hợp xung quanh chủ nghĩa phẳng nhân ái là
khó hơn nhiều để khiến họ tập hợp lại quanh chủ nghĩa chống cộng.
Hiểm hoạ quốc gia dễ truyền đạt hơn nhiều hiểm hoạ cá nhân,”
THẾ GIỚI LÀ PHẲNG 278


giáo dục cơ bản để làm việc đó, như tôi đã lập luận ở Chương 6.
Song, như tôi đã lí lẽ ở Chương 7, chúng ta đã không chăm sóc các
công cụ đó như chúng ta phải. Vì thế, chúng ta có khủng hoảng
thầm lặng. Cho rằng vì nền kinh tế Mĩ đã chế ngự thế giới hơn một
thế kỉ, nó sẽ và phải theo cách đó là ảo tưởng ngày nay cũng nguy
hiểm như ảo tưởng năm 1950 rằng Mĩ luôn chế ngự về khoa học và
công nghệ. Nhưng việc này sẽ không dễ. Khiến xã hội chúng ta có
đủ tốc độ cho một thế giới phẳng sẽ cực kì khó nhọc. Chúng ta sẽ
phải bắt đầu làm rất nhiều thứ khác đi. Sẽ cần loại tập trung và ý
ĐÂY KHÔNG PHẢI LÀ MỘT THỬ NGHIỆM 279
279
chí quốc gia mà Tổng thống J. F. Kennedy đã kêu gọi ở bài diễn
văn nổi tiếng 25-5-1961 với Quốc hội về “các nhu cầu quốc gia cấp
bách.” Khi đó, nước Mĩ đang tỉnh lại từ hai cú sốc về Sputnik và
việc Liên Xô phóng tàu vũ trụ với một nhà du hành vũ trụ, Yuri
Gagarin, ít hơn hai tháng trước diễn văn của Kennedy. Kennedy đã
biết là trong khi Mĩ đã có các tài sản con người và thể chế khổng
lồ- hơn Liên Xô nhiều- chúng đã không được sử dụng hoàn toàn.
“Tôi tin chúng ta có mọi nguồn lực và tài năng cần thiết,” Tổng
thống Kennedy nói. “Nhưng sự thật của vấn đề là chúng ta đã chưa
bao giờ đưa ra các quyết định quốc gia hay sắp đặt các nguồn lực
cho sự lãnh đạo như vậy. Chúng ta đã chưa bao giờ định rõ các
mục tiêu dài hạn với một lịch trình thời gian khẩn cấp, hay cai quản
các nguồn lực và thời gian của chúng ta để đảm bảo sự thực hiện
chúng.” Và sau đó trình bày toàn bộ chương trình của ông để đưa
người lên mặt trăng trong vòng mười năm, Tổng thống Kennedy
nói thêm, “Hãy làm thật rõ là, tôi yêu cầu Quốc hội và đất nước

thấy lực hiện đại hoá sâu rộng hơn nhiều. Cái mới sẽ bị biến thành
cũ mau hơn. Xã hội đã phát triển sẽ bị xã hội chưa phát triển thách
thức sâu rộng hơn nhiều. Tôi lo, bởi vì sự ổn định chính trị dựa rất
nhiều vào sự ổn định kinh tế, và ổn định kinh tế sẽ không là một
đặc điểm của thế giới phẳng. Tính tất cả lại và bạn có thể thấy rằng
những sự phá vỡ sẽ đến nhanh hơn và khắc nghiệt hơn. Hãy nghĩ
về Microsoft cố hình dung ra làm sao để đối phó với đội quân toàn
cầu của những người viết phần mềm miễn phí! Chúng ta bước vào
một thời kì sáng tạo huỷ diệt dựa vào các steroid. Cho dù nước bạn
có một chiến lược toàn diện để đối phó với chủ nghĩa phẳng, nó sẽ
là một thách thức có một chiều kích hoàn toàn mới. Nhưng nếu bạn
không hề có một chiến lược nào…ừ, bạn đã được cảnh báo.
Đây không phải là một thử nghiệm. à một người Mĩ, tôi tập trung nhất vào nước mình. Làm sao
chúng ta bắt tay để tối đa hoá các lợi ích và cơ hội của thế giới
phẳng, và cung cấp sự bảo vệ cho những người có khó khăn với
quá độ, mà không viện dẫn đến chủ nghĩa bảo hộ hay chủ nghĩa tư
bản bỏ trốn? Một số sẽ đưa ra các câu trả lời bảo thủ truyền thống;
một số sẽ đưa ra câu trả lời tự do truyền thống. Tôi đưa ra chủ
nghĩa phẳng nhân ái, một hỗn hợp chính sách được xây dựng quanh
năm loại hành động lớn cho thời đại phẳng: sự lãnh đạo, rèn luyện
cơ bắp, che chở, chủ nghĩa tích cực xã hội, và nuôi dạy con cái. SỰ LÃNH ĐẠO

ông việc của chính trị gia ở Mĩ, bất luận ở mức địa phương,
bang, hay quốc gia, phần lớn, phải là giúp giáo dục và giải

dân thậm chí không nhận ra rằng có một lỗ hổng giáo dục đang nổi
lên và rằng có một lỗ hổng hoài bão đang nổi lên và rằng chúng ta
trong một khủng hoảng thầm lặng. Thí dụ, trong tất cả các lựa chọn
chính sách mà Quốc hội do phe Cộng hoà dẫn đầu có thể đã đưa ra
để lập ngân sách năm tài chính 2005, thế quái nào nó lại có thể
quyết định cắt tài trợ của Quỹ Khoa học Quốc gia hơn 100 triệu $?
Chúng ta cần các chính trị gia những người có khả năng và sẵn
sàng để cả giải thích lẫn truyền cảm hứng. Và cái họ cần nhất để
giải thích cho người Mĩ là khá giống như cái Lou Gerstner đã giải
thích cho lực lượng lao động IBM khi ông nhậm chức chủ tịch năm
1993, khi công ti thua lỗ hàng tỉ dollar. Lúc đó, IBM đối mặt với
một kinh nghiệm gần chết do nó đã không thích nghi và tư bản hoá
trên thị trường tính toán kinh doanh mà nó đã tạo ra. IBM trở nên
ngạo mạn. Nó đã xây dựng toàn bộ đặc quyền kinh tiêu [franchise]
của nó khắp nơi giúp các khách hàng giải quyết các vấn đề. Nhưng
sau một thời gian nó ngừng lắng nghe khách hàng. Nó đã nghĩ nó
không phải [nghe]. Và khi IBM ngừng lắng nghe các khách hàng,
nó ngừng tạo giá trị có ý nghĩa cho các khách hàng của nó, và đó
đã là toàn bộ sức mạnh của công việc kinh doanh của nó. Một bạn
tôi đã làm việc ở IBM khi đó bảo tôi rằng khi anh ở công ti năm
đầu và tham dự một cua nội bộ, giáo viên IBM của anh khoe rằng
THẾ GIỚI LÀ PHẲNG 282IBM là một công ti vĩ đại đến mức, nó có thể làm “những thứ lạ
thường với chỉ những người trung bình.” Khi thế giới bắt đầu
phẳng ra, tuy vậy, IBM thấy rằng nó không thể tiếp tục phát đạt với

dụng nó… Bạn phải tạo lập các kĩ năng bởi vì chính bạn sẽ đối chọi
với rất nhiều người khác.”
Khi Gerstner bắt đầu thay đổi khung mẫu [paradigm] ở IBM, ông
tiếp tục nhấn mạnh vấn đề trao quyền cá nhân. Attal nói, “Ông hiểu
ĐÂY KHÔNG PHẢI LÀ MỘT THỬ NGHIỆM 283
283
rằng một công ti phi thường chỉ có thể được xây dựng trên một
khối lượng tới hạn của những người phi thường.”
Như ở IBM, cũng thế ở Mĩ. Joe trung bình phải trở thành Joe đặc
biệt, chuyên dụng, hay có thể thích nghi. Công việc của chính phủ
và doanh nghiệp là không đi đảm bảo cho bất cứ ai một việc làm
suốt đời- những ngày đó đã qua rồi. Khế ước xã hội đó đã bị xé
toạc với sự làm phẳng thế giới. Cái chính phủ có thể và phải đảm
bảo cho nhân dân là cơ hội để làm cho họ có thể dùng được hơn.
Chúng ta không muốn Mĩ trở thành cái mà IBM đã trở thành đối
với công nghiệp máy tính trong các năm 1980: những người mở ra
lĩnh vực và sau đó trở nên quá rụt rè, kiêu căng, và tầm thường để
chơi tiếp trên đó. Chúng ta muốn Mĩ là IBM được tái sinh.
Các chính trị gia không chỉ cần giải thích thế giới phẳng cho nhân
dân, họ cần truyền cảm hứng cho họ để có thể đối phó với thách
thức của nó. Có nhiều đối với sự lãnh đạo chính trị hơn là một sự
cạnh tranh về ai có thể đưa ra các mạng lưới an sinh rộng rãi nhất.
Phải, chúng ta phải đề cập đến sự sợ hãi của nhân dân, nhưng
chúng ta cũng phải nuôi dưỡng trí tưởng tượng của họ. Các chính
trị gia có thể làm cho chúng ta sợ hãi hơn và do đó là người làm bất
lực [disabler], hoặc họ có thể truyền cảm hứng cho chúng ta và do
đó là những người làm cho có thể [enabler].

Tôi bị ấn tượng nhất quán rằng các cột báo của tôi, các cột đã
nhận được phản hồi tích cực hơn hẳn qua nhiều năm, đặc biệt từ
thanh niên, đã là các cột báo thúc giục tổng thống hiệu triệu quốc
gia cho nhiệm vụ này. Kêu gọi mọi năng lực và kĩ năng của chúng
ta để tạo ra một nhiên liệu thế kỉ hai mươi mốt là cơ hội của George
W. Bush để là cả Nixon với Trung Quốc lẫn JFK đối với mặt trăng
bằng một nước đi. Đáng tiếc cho nước Mĩ, có vẻ dường như là tôi
sẽ lên mặt trăng trước khi Tổng thống Bush đi xuống đường này. CƠ BẮP

ì việc làm suốt đời là một dạng mỡ mà một thế giới phẳng đơn
giản không thể duy trì lâu hơn được nữa, chủ nghĩa phẳng
nhân ái cố tìm để tập trung năng lực của nó vào việc làm thế nào
chính phủ và doanh nghiệp có thể nâng cao khả năng có thể dùng
được suốt đời của mỗi người lao động. Việc làm suốt đời phụ thuộc
vào bảo quản rất nhiều mỡ. Khả năng có thể dùng được suốt đời
đòi hỏi thay mỡ đó bằng cơ bắp. Khế ước xã hội tỏ ra tiến bộ phải
cố có hiệu lực giữa chính phủ và những người lao động, và các
công ti và những người lao động, là một khế ước trong đó chính
phủ và các công ti nói, “Chúng tôi không thể đảm bảo cho bạn bất
cứ việc làm suốt đời nào. Nhưng chúng tôi có thể đảm bảo rằng
chính phủ và các công ti sẽ tập trung để cho bạn các công cụ khiến
bạn có thể được dùng suốt đời hơn.” Toàn bộ tâm trí của một thế
giới phẳng là nếp nghĩ trong đó cá nhân người lao động sẽ ngày
càng chịu trách nhiệm hơn về cai quản sự nghiệp, rủi ro, và an toàn
kinh tế của chính mình, và công việc của chính phủ và các công ti
là để giúp người lao động luyện cơ bắp cần thiết để làm việc đó.
“Cơ bắp” những người lao động cần nhất là các khoản phúc lợi

sách Tiến bộ] đề xuất, có thể giải thoát mớ lẫn lộn của mười sáu sự
lựa chọn thuế nộp sau khác nhau được chính phủ đề nghị bây giờ
và hợp nhất tất cả chúng vào một phương tiện duy nhất. Sơ đồ phổ
quát này, mà bạn có thể mở với việc làm đầu tiên của bạn, sẽ động
viên người lao động lập các chương trình tiết kiệm thuế trả sau
401(k). Mỗi người lao động và nhà sử dụng lao động của mình có
thể đóng góp bằng tiền mặt, tiền thưởng, chia sẻ lợi nhuận, hay cổ
phiếu, phụ thuộc vào loại phúc lợi mà nhà sử dụng lao động cụ thể
kiến nghị. Các tài sản này có thể được tích lại miễn thuế trong bất
cứ các lựa chọn tiết kiệm hay danh mục đầu tư nào mà người lao
động chọn. Song nếu có khi nào phải đổi việc làm, người lao động
có thể mang toàn bộ danh mục đầu tư với mình và không phải hoặc
rút tiền ra hay để nó dưới cái ô của người sử dụng lao động trước.
Điều khoản chuyển khoản có tồn tại ngày nay, nhưng chúng phức
tạp và nhiều người lao động không tận dụng chúng vì điều đó.
THẾ GIỚI LÀ PHẲNG 286Sơ đồ hưu chung phổ quát sẽ làm cho việc chuyển khoản đơn
giản, dễ dàng, và mong đợi, như thế nhà giam lương hưu tự nó sẽ
không bao giờ giữ ai đó khỏi di chuyển từ việc làm này sang việc
làm kia. Mỗi nhà sử dụng lao động vẫn có thể đưa ra sơ đồ phúc lợi
401(k) cụ thể của riêng mình, như một khuyến khích để thu hút
người làm. Nhưng một khi người lao động chuyển sang việc làm
khác, các khoản đầu tư trong sơ đồ 401(k) cá biệt đó sẽ đơn giản tự
động đổ vào tài khoản hưu phổ quát của anh hay cô ta. Với mỗi
việc làm mới, có thể bắt đầu một 401(k) mới, và với mỗi di chuyển,
287
287
định chúng ta có thể và làm cho họ có được quyền chọn cổ phiếu
dễ như các nhà tài phiệt. Thay cho chỉ tập trung bảo vệ những
người có vốn hiện tại, như những người bảo thủ có vẻ rất thường
thế, thay vào đó hãy tập trung để mở rộng giới chủ sở hữu tư bản.
Về mặt chăm sóc sức khoẻ, mà tôi sẽ không đào bới rất chi tiết,
vì việc đó bản thân nó sẽ là một cuốn sách, cốt yếu là chúng ta phát
triển một sơ đồ cho bảo hiểm y tế có thể mang theo làm giảm gánh
nặng nào đó lên các nhà sử dụng lao động để cung cấp và quản lí
phạm vi bảo hiểm. Hầu như mọi doanh nhân mà tôi nói chuyện với
cho cuốn sách này đều viện dẫn đến các chi phí chăm sóc sức khoẻ
rất cao và không kiểm soát được ở Mĩ như một lí do để di chuyển
các nhà máy ra nước ngoài đến các nước nơi phúc lợi là hạn chế
hơn, hay không tồn tại, hay nơi có bảo hiểm sức khoẻ quốc gia. Lại
lần nữa, tôi thích loại chương trình chăm sóc sức khoẻ có thể mang
theo do PPI đề xuất. Ý tưởng là thiết lập các quỹ mua tập thể từng
bang một, theo cách các nhân viên Quốc hội và liên bang hiện nay
bảo hiểm mình. Các quỹ này đề ra các quy tắc và tạo ra một thương
trường trong đó các công ti bảo hiểm có thể chào một thực đơn các
quyền chọn. Mỗi nhà sử dụng lao động khi đó sẽ chịu trách nhiệm
về chào thực đơn về các quyền chọn này cho mỗi nhân viên mới.
Những người lao động có thể chọn độ bao phủ cao, trung bình, hay
thấp. Mỗi người, tuy vậy, phải được bảo hiểm. Phụ thuộc vào
người sử dụng lao động, có thể bao hàm một phần hay toàn bộ phí
bảo hiểm và nhân viên [trả] phần còn lại. Nhưng các nhà sử dụng
lao động sẽ không chịu trách nhiệm đàm phán các sơ đồ với các
công ti bảo hiểm, nơi họ có ít ảnh hưởng cá nhân.