HNG DN QUN LÝ MÔI TRNG TRONG U T
NUÔI TRNG THU SN  VIT NAM
quan n s cnh tranh ngày càng tng v ngun tài nguyên t và nc  nhng ni din ra hot
ng nuôi trng thu sn. Chính vì th cn phi tng cng qun lý môi trng  gim bt các
tác ng môi trng tiêu cc ca ngh này n ngun tài nguyên thiên nhiên.

Báo cáo nghiên cu này c chun b bi mt nhóm chuyên gia Vit Nam vi s h tr ca mt
s chuyên gia khu vc và quc t cùng vi t vn ca ngi nuôi trng thu sn, hi nông dân,
các c quan chính ph, các t! chc phi chính ph và các chuyên gia trên kh"p t nc. Nghiên
cu ch# ra nhng thách thc chính i vi nuôi trng thu sn và a ra mt b hng dn qun
lý và xây dng cn phi u tiên khi u t vào nuôi trng thu sn trong giai on tip theo. Báo
cáo c$ng cung cp các khuyn ngh quan trng cho vic thc hin các hng dn nh%m to thu&n
li cho vic s' d(ng rng rãi các hng dn này trong nuôi trng thu sn.

B Thu sn và Ngân hàng Th gii xin g'i li cám n n Chính ph )an Mch vì ã tài tr cho
nghiên cu này, n các chuyên gia ca nhóm công tác thuc các vin Nghiên cu Nuôi trng
Thu sn 1, 2, 3, trng )i hc Cn Th, Vin Qun lý Thu sn ()an Mch), Mng li các
trung tâm nuôi trng thu sn Châu Á - Thái Bình Dng (NACA), Qu* Quc t v Bo v Thiên
nhiên (WWF), T! chc Lng nông ca Liên hp quc (FAO) vì nhng óng góp và hp tác
trong vic thc hin nghiên cu và chun b báo cáo này. B Thu sn Vit Nam Ngân hàng Th gii ii
CÁC T" VI#T T$T

BSP Ngân hàng Chính sách

VASEP Hip hi ch bin và xut khu thu sn Vit Nam
VBARD Ngân hàng Nông nghip và phát trin nông thôn Vit Nam
VIFEP Vin Kinh t và Quy hoch thu sn Vit Nam
VIFINET H thng các Vin nghiên cu thu sn và nuôi trng thu sn Vit Nam
VINAFIS Hi Ngh cá Vit Nam
WTO T! chc Thng mi th gii iii
TÓM T$T T%NG QUÁT

Báo cáo nghiên cu v thu sn và ngành nuôi trng thu sn  Vit Nam do B Thu sn
(MOFI) và Ngân hàng Th gii thc hin nm 2004 kt lu&n ngành nuôi trng thu sn ã có
óng góp rt ln vào phát trin kinh t và xoá ói gim nghèo  Vit Nam. Nghiên cu c$ng lu ý
r%ng s phát trin ca nuôi trng thu sn, c bit là  vùng ven bin, ã góp phn vào các vn
 môi trng nh s suy thoái ca các sinh cnh sng ven b và các tác ng môi trng khác.
) t c k hoch nhà nc  ra cho s phát trin nuôi trng thu sn trong giai on tip
theo, trong ó có giá tr xut khu các sn phm nuôi trng thu sn t 2,5 t USD vào nm
2010, thc hin các bin pháp tng cng qun lý môi trng trong nuôi trng thu sn là ht sc
quan trng nh%m phát trin bn vng ngành này.

Tài liu này a ra nhng phân tích v các tác ng và nguy c môi trng có liên quan n s
phát trin ca nuôi trng thu sn Vit Nam và hng dn v giám sát, qun lý thc hành tt cho
s phát trin ca ngành này trong giai tng lai. Phn 1 nêu tóm t"t các kt qu nghiên cu chính
và các hng dn cho s phát trin tip theo ca nuôi trng thu sn. Phn 2 cung cp chi tit các
kt qu ca nghiên cu thí im.


Phn 1

1.1. Gii thiu.........................................................................................................................................1

1.1.1 Bi cnh.....................................................................................................................................1

1.1.2 Mc ích và phng pháp ........................................................................................................1

1.1.3 Cu trúc ca Báo cáo................................................................................................................2

1.2 Nuôi trng thu sn  Vit Nam ....................................................................................................4

1.2.1 Bi cnh.....................................................................................................................................4

1.2.2 Chính sách ca Chính ph.......................................................................................................5

1.2.3 Th ch và các bên có liên quan...............................................................................................7

1.2.3 Các mô hình nuôi và sn phm nuôi trng thu sn.............................................................13

1.2.4 Tóm li.....................................................................................................................................17

1.3 ánh giá môi trng nuôi trng thy sn...................................................................................18

1.3.1 Tng quan................................................................................................................................18

1.3.2 Tác ng ca thay i môi trng n nuôi trng thu sn .................................................19

1.3.3 Tác ng môi trng ca nuôi trng thu sn ......................................................................21


1.5.2 Nâng cao nng lc cho các th ch công...............................................................................42

1.5.3 Các t chc xã hi và các t chc phi chính ph..................................................................42

1.5.4 Nâng cao nng lc cho khu vc t nhân...............................................................................43

1.5.5 Nâng cao nng lc cho các c quan  a phng  phi hp các n lc và thc thi
các vn bn pháp quy, các chin lc.............................................................................................43

1.5.6 Phi hp liên ngành................................................................................................................44

1.6 Thc thi và các hành ng sau khi thc thi................................................................................44Phn 2 và Ph) l)c

2. Mô t h th ng nuôi trng thu sn và các hng d*n................................................................50

2.1. Ngh! nuôi tôm ven bi(n ...............................................................................................................50

2.1.1 Tình hình m t hàng và mô t h thng..................................................................................50

2.1.2 !ánh giá v môi trng ..........................................................................................................70

2.1.3 Phng hng thc hin qun lý tt hn .............................................................................81

2.1.4 Trách nhim t chc thc hin ..............................................................................................84

2.2 Nuôi cá song/cá giò lng bi(n .......................................................................................................85


2.5. Nuôi ao cá chép/cá tr+m c,........................................................................................................160

2.5.1 Tình hình nuôi cá nc ngt và mô t h thng .................................................................160

2.5.2 !ánh giá môi trng.............................................................................................................169

2.5.3 Các hng d"n thc hành qun lý tt hn..........................................................................174

2.5.4 Trách nhim thc thi ............................................................................................................177

2.6. Nuôi cá lng nc ngt ..............................................................................................................178

2.6.1 Mô t h thng.......................................................................................................................178

2.6.2 !ánh giá môi trng.............................................................................................................185

2.6.3 Các hng d"n cho qun lý tt hn.....................................................................................187

2.7. Nuôi nhuy-n th( ven bi(n ..........................................................................................................189

2.7.1 Mô t h thng.......................................................................................................................189

2.7.2 !ánh giá môi trng.............................................................................................................202

2.7.3 Các hng d"n thc hành qun lý tt hn..........................................................................205

2.7.4 Trách nhim thc thi ............................................................................................................208

2.8. Trng rong bi(n ven bi(n (Gracilaria và Kapaphycus)............................................................210


sn xut c u tiên phát trin hàng u ca Chính ph trong giai on tip theo. , các t#nh ven
bin và min núi phía B"c, nuôi trng thu sn c Chính ph c bit quan tâm phát trin vì nó
có vai trò quan trng trong xoá ói gim nghèo  nhng vùng sâu, vùng xa.

Bên cnh nhng óng góp vào phát trin kinh t và xoá ói gim nghèo, phát trin nuôi trng thu
sn  Vit Nam c bit ti vùng ven bin c$ng ã gây ra nhng vn  v môi trng, trong ó
có s xung cp ca h sinh thái ven b và các tác ng tiêu cc khác i vi môi trng. M(c
tiêu ca ngành nuôi trng thu sn Vit Nam là t giá tr sn lng xut khu 2.5 t USD/nm
vào nm 2010 s- làm tng thêm mi nguy v mt môi trng nu nh không c quy hoch và
qun lý tt hn. Báo cáo ca B Thu sn/Ngân hàng th gii ã xác nh tính cp thit ca vic
nâng cao qun lý môi trng trong nuôi trng thu sn  t c s phát trin bn vng trong
giai on tip theo.

Tài liu này nh%m cung cp hng dn v qun lý môi trng tt hn trong nuôi trng thu sn
cho B Thu sn và Ngân hàng Th gii. Nó da trên các nghiên cu chi tit v tác ng và qun
lý môi trng trong nuôi trng thu sn  Vit Nam, bao gm các nghiên cu thí im các mô
hình nuôi trng thu sn c la chn và ánh giá nhng kt qu ã t c. Tài liu c$ng
cung cp nhng hng dn s b v u t nuôi trng thu sn thân thin vi môi trng. Nhng
vn  môi trng mà nuôi trng thu sn ca các nc khác ang phi i mt c$ng c mô t
và t vào hoàn cnh ca Vit Nam. Nghiên cu này c$ng xem xét k* nhng thu&n li và khó
khn khi áp d(ng các nguyên t"c quc t v thc hành qun lý tt trong nuôi trng thu sn ca
Chng trình liên kt v Nuôi tôm và môi trng do Ngân hàng Th gii/NACA/WWF/FAO xây
dng vào hoàn cnh thc t ca Vit Nam.
1.1.2 Mc ích và phng pháp
M(c ích chính ca nghiên cu này là xây dng các hng dn  gim thiu tác ng môi
trng trong quy hoch và qun lý u t nuôi trng thu sn  Vit Nam, t ó có th ti u hóa
s óng góp ca nuôi trng thu sn vào công cuc xoá ói gim nghèo mà vn bo m an toàn
v môi trng.

Báo cáo này  c&p nhng i tng nuôi trng thu sn chính  Vit Nam, nhng c bit quan


Công tác la chn a im ã c thc hin vi s t vn ca B Thu sn và các nhóm nghiên
cu trong giai on khi ng d án (tháng 2/2006). Các loài c la chn bao gm các loài
thuc u tiên phát trin ca B Thu sn và rong bin vì kh nng hp thu dinh d.ng và không
òi òi h+i cao v các yu t u vào c$ng nh k* thu&t nuôi. )c im khin nó tr thành i
tng nuôi rt phù hp cho các cng ng dân c nghèo (Bng 1).

Bng 1 T!ng quan v các loài nuôi và vùng nuôi c la chn  nghiên cu thí im
Mô hình nuôi/ loài nuôi T2nh nghiên cu thí i(m
Qung Ninh, Ngh An Nuôi tôm ven bin
Cà Mau/)ng b%ng sông C'u Long
Nuôi cá lng trên bin (Cá mú/cá giò) Qung Ninh (H Long) và Hi Phòng
Nuôi tôm hùm lng trên bin Khánh Hòa/Phú Yên
Nuôi cá tra, cá ba sa trong bè và ao nc ngt An Giang/)ng b%ng sông C'u Long
Nuôi cá chép/cá tr"m c+ trong bè nc ngt Tuyên Quang
Ngh An (Có nghiên cu thêm  tt c các
t#nh min núi)
Nuôi nc ngt cá chép/rô phi/VAC/ rung lúa
)ng b%ng sông C'u Long
Nam )nh Nuôi nhuyn th ven bin
Bn Tre
Trng rong ven bin (rong câu và rong s(n) Hi Phòng
Ninh Thu&n

Nghiên cu c tin hành t tháng 4-6/2006 và kt thúc vi mt hi tho do B Thu sn t!
chc vào ngày 23/6/2006 ti Vin nghiên cu nuôi trng thu sn 1. Các i biu tham d ã xem
xét kt qu ca nghiên cu, d tho hng dn và  xut k hoch hành ng tip theo. Danh
sách các thành viên ca nhóm nghiên cu và i biu tham d hi tho c trình bày trong Ph(
l(c 1.
1.1.3 Cu trúc ca Báo cáo


1.2 Nuôi trng thu sn  Vit Nam

1.2.1 Bi cnh
Nuôi trng thu sn  Vit Nam ã phát trin rt nhanh trong hai th&p k qua a nc ta vào
nhóm 10 nc xut khu thu sn hàng u ca th gii, trong ó sn lng Nuôi trng thu sn
chim hn 40%. Nm 2005 nuôi trng thu sn ã t c hn 1 triu tn sn phm vi sn
lng nuôi nc ngt và nuôi nc mn, l có t l tng ng (Bng 2). Ngành thu sn ã
mang li vic làm cho trên 2 triu ngi và t giá tr xut khu là 2,65 t USD, riêng nuôi trng
thu sn chim trên 1,6 t USD (B Thu sn, 2006a). Din tích nuôi trên b vào khong 1 triu
ha cha k n din tích ln mt nc bin và sông/h c t&n d(ng  nuôi cá và nuôi tôm hùm
trong các lng bè.

Hoàn thành vt mc k hoch nhà nc giao trong quy hoch t!ng th nuôi trng thu sn giai
on 1999-2010 c v sn lng và giá tr, Chính ph và B Thu sn c tính nuôi trng thu
sn s- tng trng mnh trong giai on 2006-2010. Tháng 1/2006 B Thu sn ã tin hành ánh
giá li quy hoch t!ng th giai on 2001-2010 và bàn bin pháp thc hin k hoch phát trin
nuôi trng thu sn giai on 2006-2010. Tháng 3/2006 B Thu sn c$ng ã công b k hoch
phát trin chi tit hn cho n nm 2010, trong ó ã ch# rõ r%ng Chính ph vn tin tng vào
vic t c m(c tiêu phát trin ngành. Sn lng c tính s- tng hn 25%, cùng vi ó là vic
to thêm v vic làm và din tích nuôi. S gia tng v kim ngch xut khu t thu sn là ng
lc chính  xác nh chin lc phát trin ng thi bo m s óng góp ca ngành vào công
cuc xoá ói, gim nghèo thông qua vic !n nh và to thêm vic làm cho nhng ngi ang
tham gia vào l/nh vc này. Ch# tiêu phát trin nuôi trng thu sn n nm 2010 c trình bày
trong Bng 2.

Bng 2
Sn lng nuôi trng thu sn nm 2005 và m(c tiêu phát trin n nm 2010 theo c
tính ca Chính ph và B Thu sn



sông và các h sinh thái rng ng&p mn ni mà môi trng sng nhy cm và vic trao !i nc
b hn ch. Hn th na s phát trin t phát ã dn n vic nh hng ln nhau và t gây ô
nhim, kt qu là bnh dch bùng phát liên miên dn n thit hi ln v mt kinh t cho ngi
nuôi. Vic du nh&p và dch chuyn các loài thu sn ngoi lai làm tng thêm nguy c do vic du
nh&p các tác nhân gây bnh mi, các nguy c làm nh hng n s a dng sinh thái bn a vn
ã b t!n thng nghiêm trng.

Trc d oán v phát trin nuôi trng thu sn trong tng lai, vic xây dng chin lc kh thi
cho phát trin và u t  bo m phát trin nuôi trng thu sn bn vng và t c các ch#
tiêu k hoch ã  ra mà vn không gây tác ng tiêu cc n môi trng là vô cùng quan trng.
Nuôi trng thu sn không th gi c tc  phát trin nh hin nay nu không có s ci tin
ln trong qun lý. Nghiên cu này và các hng dn kèm theo a ra c s  xác nh các vn
 then cht và các u t cn thit.
1.2.2 Chính sách ca Chính ph
Các chính sách ca Chính ph Vit Nam ã và ang tip t(c h tr ti a cho phát trin nuôi trng
thu sn, cùng vi s nng ng và sáng to ca nông dân Vit Nam là nhân t chính làm cho
nuôi trng thu sn có s tng trng nhanh. Các chính sách ca Chính ph Vit Nam v phát
trin nuôi trng thu sn c th hin  các lu&t và các vn bn di lu&t nh các ngh nh, quy
nh, quyt nh, thông t và quy ch
1
(Ph( l(c 2).

Lu&t Thu sn mi ã c Quc hi thông qua nm 2004. Lu&t Thu sn không quy nh chi tit
các hot ng trong nuôi trng thu sn mà giao cho B Thu sn chu trách nhim
2
xây dng các
hng dn, các vn bn di lu&t và các tiêu chun cho m(c tiêu phát trin nuôi trng thu sn
bn vng.


sn

Phn 1- Hng dn ngành Trang 6

• Chng trình hành ng ca B Thu sn v y nhanh công nghip hoá, hin i hoá
ngành Thu sn giai on 2001 - 2010

(Ban hành kèm theo quyt nh s 21/2004/Q)-
BTS ngày 15/9/2004)
• )ánh giá và tng cng nng lc cho th ch qun lý khu vc ven bin và ci thin iu
kin sng  khu vc min Trung do B Thu sn thc hin t nm 2006-2010
• Chng trình tng cng công tác ph! bin, giáo d(c pháp lu&t trong ngành Thu sn
(Quyt nh s 11 /2004/Q)-BTS)
• Chng trình phát trin c khí ngành thy sn n nm 2010 - nh hng n nm 2020
(Quyt nh s 33/2005/Q)-BTS)

B Thu sn c$ng ã  ra mt s hot ng chính  h tr phát trin các loài nuôi mi nh ã
 c&p  Bng 2, trong ó có mt s loài c xác nh là cn phi tng cng các bin pháp qun
lý môi trng. Các hot ng ã c  ra  thc hin “ci tin công ngh” t 2006-2010 gm:

• )y mnh quy hoch phát trin nuôi trng thu sn bn vng
• Xây dng bn  sinh thái s' d(ng k* thu&t nh v v tinh toàn cu GIS  xác nh vùng
nuôi ti u cho các loài thu sn
• M rng mô hình nuôi theo GAP/BMP ra tt c các vùng nuôi tôm và dn dn áp d(ng
cho các loài nuôi khác nh cá ba sa, cá rô phi, tôm càng xanh và nuôi cá bin
• T&p trung vào vic xây dng vùng tri ging “t&p trung”, vùng nuôi tôm “t&p trung” và
vùng nuôi cá bin “t&p trung”
• Hoàn thin các quy trình sn xut ging, thc hin các nghiên cu và xây dng công ngh
sn xut ging cho các loài nuôi bin, t&p trung vào các loài có giá tr cao nh tôm hùm,
nhuyn th và rong bin


Phn 1- Hng dn ngành Trang 7

trc  hoàn thin các d án phát trin nuôi trng thu sn và là n lc chung ca B Thu sn
và B Tài nguyên & Môi trng. Hng dn l&p quy hoch nuôi trng thu sn ven b bn vng
c$ng cha c phê duyt, mc dù quan trng, nhng vic phê duyt các Hng dn này c$ng s-
không bù "p c s thiu h(t các chin lc qun lý môi trng chi tit cho các loài nuôi và
các vùng nuôi. Cn lu ý r%ng trong vài nm ti ây nu Vit Nam mun duy trì s tng trng v
nuôi trng thu sn thì nhu cu phi u t vào qun lý môi trng s- là rt ln.

Mc dù nuôi trng thu sn ang phi chu tác ng xu v mt môi trng do nhiu ngành sn
xut khác gây ra, hin ch# có rt ít các hot ng qun lý môi trng trong nuôi trng thu sn
c gi là “)a ngành”. )ây thc s là mt khim khuyt rt ln cho s phát trin bn vng ca
ngành.
1.2.3 Th ch và các bên có liên quan
H thng hành chính công  Vit Nam ã có thay !i rt ln t khi áp d(ng chính sách )!i mi
vào nm 1986, nh%m  chun b cho t nc chuyn t nn kinh t t&p trung xã hi ch ngh/a
sang nn kinh t th trng. Vic Chính ph phê duyt ) án t!ng th v Ci cách hành chính
công (PAR) vào tháng 9/2001 là mt bc tip theo ca chính sách này.

Nhng thay !i trong hành chính công kéo dài cho n nm 1990 ã c th hin qua vic phân
quyn t cp Trung ng cho các a phng. T nm 1997 n 2002 nhng v( vic c gii
quyt  Trung ng gim t 41% xung 22%, trong khi ó các v( vic c gii quyt  cp 
a phng tng t 59% lên 78% (Ngun B Thu sn và Ngân hàng Th gii, 2005).

Vic s"p xp li h thng qun lý công là mt quá trình lâu dài bao gm các chin lc nâng cao ý
thc ph(c v( dân s, s tham gia ca h thng hành chính và ca công chúng nói chung trong quá
trình !i mi. Mc  nhanh chóng ca s thay !i có khác nhau gia các ngành và các a
phng. Mc dù ã có ý thc và hiu bit y  v li ích ca vic phân quyn và chia s1 trong
vic ra quyt nh, nhng sáng kin này vn còn tng i mi  Vit Nam và vn ang là nhng


V) Khoa hc và Công ngh (DoST) Giúp B trng qun lý các hot ng có liên quan n
khoa hc, công ngh và môi trng. V( Khoa hc và Công ngh có trách nhim xây dng các vn
bn pháp quy v khoa hc, công ngh và môi trng thuc l/nh vc ngh cá. Tt c các tiêu chun
ngành có liên quan n thu sn u do V( này son tho, Tuy nhiên trong mt s trng hp V(
c$ng phi hp vi các c quan khác trong B Thu sn (nh NAFIQAVED).

C)c Qun lý Ch3t lng, An toàn v sinh và Thú y Thu sn (NAFIQAVED) là c quan qun
lý nhà nc v mt cht lng an toàn v sinh các sn phm thu sn. C(c có Vn phòng chính 
B và có sáu chi nhánh  các vùng trng im v thu sn. T tháng 8/2003, C(c c giao thêm
trách nhim bo v sc kho1 ng v&t di nc và l.ng c, hin C(c ang thc hin Quy phm
thc hành nuôi tt (GAP) vi m(c ích bo m cht lng sn phm thông qua bo v môi
trng.

V) Nuôi trng Thu sn (DoA) có trách nhim xây dng các chin lc, quy hoch t!ng th, k
hoch dài hn và ng"n hn, các chng trình, d án v nuôi trng thu sn. V( Nuôi trng thu
sn c$ng có trách nhim xây dng các vn bn pháp quy liên quan n nuôi trng thu sn trình
B Thu sn ban hành nh “Quy ch qun lý vùng và c s nuôi tôm an toàn” (tháng 4/2006).

C quan qun lý c3p t2nh và huyn: , cp t#nh và huyn, B Thu sn v&n hành thông qua các
S Thu sn (DOFI) -  28 t#nh thành ven bin và phòng thu sn  mt s huyn. Huyn là cp
hành chính thp hn có mt s cán b chuyên ngành ph( trách mng nuôi trng thu sn. Cp xã
không có i din chính thc ca B Thu sn, tuy nhiên các hot ng có liên quan n nuôi
trng thu sn  ây c thc hin thông qua các cán b khuyn ng c s. Ti các t#nh ng
b%ng, các hot ng nuôi trng thu sn do các phòng thu sn thuc các s Nông nghip và phát
trin nông thôn (DARD) m trách.
B Tài nguyên và Môi trng (MONRE)

B Tài nguyên và Môi trng (MONRE) có chc nng qun lý nhà nc v s' d(ng t, mt
nc, khoáng sn, môi trng, khí tng hc, thu nh.ng hc. Trách nhim chính ca B Tài

sn.

Các B khác

Quy hoch nuôi trng thy sn có s tham gia ca nhiu B và C quan qun lý khác. B Nông
nghip và phát trin nông thôn (MARD) óng vai trò chính trong vic qun lý h thng thy li,
s' d(ng t, và phân b! li t ca nhng ngi có liên quan n vn  chuyn !i m(c ích s'
d(ng t. B K hoch và )u t (MPI), B Tài chính (MOF) tham gia vào quá trình ánh giá,
phê duyt ngân sách cho các k hoch và chin lc qun lý nuôi trng thy sn  các cp 
Trung ng c$ng nh a phng.4y ban Nhân dân các c3p
2y ban nhân (PC) t#nh và các cp di có quyn hn và ngh/a v( ban hành các k hoch qun lý
nuôi trng thy sn trong phm vi qun lý ca mình trên c s nhng k hoch ã c duyt ca
cp hành chính cao hn. 2y ban nhân dân các cp phi phê chun ngân sách chung và các k
hoch ca a phng v s' d(ng tài nguyên và bo m vic thc hin các chính sách kinh t xã
hi. 2y ban nhân dân các cp có vai trò rt khác nhau trong qun lý phát trin nuôi trng thu sn
tùy theo chính sách tng a phng. , mt s vùng 2y ban nhân dân các cp ang to iu kin
thu&n li cho s ci cách trong khi ó 2y ban nhân dân các cp  vài ni vn còn bo th hoc
phó mc hot ng này cho các c quan khác (s thy sn).

Các c quan nghiên cu, tri sn xu3t gi ng và các trung tâm khuyn ng
Các Vin nghiên cu nuôi trng thy sn (RIAs) gm 3 Vin (RIA 1,2 và 3) vi nhiu c s
nghiên cu trc thuc trên kh"p t nc. Các Vin nghiên cu chia thành 5 phòng: phòng Di
truyn và Chn ging, phòng K* thu&t nuôi cá nc ngt, phòng Nuôi nc l, phòng Môi trng
và phòng Kinh t xã hi. Vin 1 có hn 250 cán b công nhân viên vi rt nhiu kinh nghim và
chuyên ngành khác nhau.

Các nhà khoa hc a ra li khuyên cho các nhà hoch nh chính sách và cung cp các c s

gian nhng c$ng to nên mi quan h g"n bó thân thit vi ngi nuôi. S kính trng ca nông
dân i vi các cán b khuyn ng là ng lc chính  dn n s thay !i trong hành vi, thái 
ca nông dân và thúc y s thành l&p các nhóm/ hi.

Kh nng tip c&n ca ngi nuôi vi ngun ging và ngun ging cht lng cao rt cn thit
cho vic thit l&p h thng nuôi trng thy sn an toàn v dch bnh, thân thin vi môi trng và
có hiu qu v kinh t. Ba Vin nghiên cu nuôi trng thy sn qun lý ba trung tâm ging b m3
Quc gia vi 14 trung tâm sn xut ging phân b dc theo t nc. Mc dù sn lng con ging
cht lng cao ca các trung tâm này có tng lên nhng vn cha áp ng c nhu cu ngày
càng tng, chính vì th các tri sn xut ging t nhân vn ang c xây dng rt nhiu  các
t#nh min Trung và min Nam làm gim i sn lng ca các tri sn xut ging do nhà nc
qun lý.

Tình trng thiu con ging cho sn xut  nhng vùng sâu vùng xa và các khu vc kém phát trin
nuôi trng thu sn  Vit Nam (Khu vc phía Nam và min núi) vn là vn  ln cn gii quyt.

Nông dân nuôi trng thy sn
)c im n!i b&t ca ngh nuôi trng thy sn  Vit Nam là có rt ông ngi tham gia vi con
s lên hàng trm ngàn ngi. Gii nông dân nuôi trng thy sn không ng nht, bao gm các h
sn xut quy mô nh+ mang tính t cung t cp hoc cung cp cho th trng a phng và các
trang tri sn xut mang tính thng mi cao. S a dng v thành phn ca nhng ngi sn xut
ng ngh/a vi vic có rt nhiu mi quan tâm khác nhau cn phi c cân nh"c k* l.ng khi
l&p k hoch cho phát trin nuôi trng thy sn.

Nhìn chung nông dân Vit Nam không c t! chc tt thành các t!/nhóm và hip hi, iu này
gây tr ngi trong vic tham gia vào các quá trình ra quyt nh (ng qun lý), chia s1 hiu bit,
thích nghi vi các c hi thay !i… Thc hin qun lý môi trng òi h+i ngi nông dân phi
thay !i cách sn xut và tuân th các quy ch mi. Vic nhng ngi làm lu&t có th chia s1
hoc trao !i vi các bên có liên quan trong ó có nông dân là yu t quyt nh s thành công
ca mi chng trình môi trng.

c$ng s- không c nhng ngi s' d(ng tài nguyên chp nh&n và thc hin y . Qua quá
trình l&p quy hoch theo phng pháp có s tham gia ca ngi dân các nhà qun lý có c s
hiu bit chun ang thnh hành gia nhng ngi nông dân
.Nh.ng ngi thu mua và nh.ng nhà ch bin thy sn

Hip hi nhng nhà ch bin và xut khu thy sn (VASEP) c thành l&p nm 1998. Hôi viên
ca Hi ch yu là nhng nhà sn xut thy sn ln. Hi có vai trò quan trng trong vic t vn
cho B Thy sn v chính sách thng mi và là thành viên chính  hng s phát trin nuôi
trng thu sn theo nhu cu th trng xut khu (B Thy sn, Ngân hàng Th Gii, 2005). )
to iu kin thu&n li cho hip hi nhng nhà ch bin thy sn và nh ó tng cng nng lc
cho các nhà ch bin quy mô nh+, nên có mc hi phí khác nhau gia các thành viên VASEP
b%ng cách gi nguyên mc hi phí hin nay vi các công ty xut khu áp d(ng ch  hi phí thp
hn cho các công ty sn xut các mt hàng ph(c v( cho th trng ni a. Trên thc t, s tham
gia ca các nhà ch bin và sn xut quy mô nh+ hin vn còn hn ch.

VASEP c$ng có vai trò chính trong chin lc qung bá các sn phm c “dán nhãn sinh thái”
trên th trng, nh MSC cho sn phm khai thác ngoài t nhiên và xây dng các k hoch ghi
nhãn sinh thái cho các sn phm nuôi trng thy sn. Khi Vit Nam càng thâm nh&p vào các th
trng m, thì yêu cu v vic chng nh&n các sn phm thân thin vi môi trng, nh òi h+i
ca ngi tiêu dùng  Châu Âu và B"c M*, có xu hng ngày càng tng. VASEP, vi t cách là
i din chính ca các nhà ch bin thu sn s- có vai trò rt quan trng.

Các t0 chc tín d)ng và t thng

Mt tr ngi cho nhng ngi nghèo tham gia vào nuôi trng thy sn là thiu vn và khó có kh
nng tip c&n tín d(ng vì v&y các t! chc tín d(ng có vai trò quan trng trong vic to iu kin
thu&n li cho s phát trin thy sn trong khu vc này. Nhng ngi nông dân nghèo thng gp

thu sn ln (lên n nhiu t ng).

Hin nay có nhiu t! chc phi chính ph quc t hot ng  Vit Nam vi m(c ích khuyn
khích nuôi tôm bn vng. Nm 1999, Qu* Quc t v Bo v Thiên nhiên (WWF) phi hp vi
Ngân hàng th gii (WB), T! chc Nông Lng Th Gii (FAO) và Mng li các trung tâm
nuôi trng thy sn Châu Á- Thái Bình Dng (NACA) thành l&p Chng trình Nuôi tôm và môi
trng, Chng trình này hin ang làm vic vi nhiu d án ti Vit Nam và các nc
khác.CARE là mt t! chc phi chính ph khác ang phi hp vi Chính ph Vit Nam trong các
d án qun lý tài nguyên thiên nhiên, t&p trung chính vào các cng ng nghèo và nuôi trng thy
sn.

IUCN- T! chc bo tn th gii c$ng ang thc hin các hot ng có liên quan n nuôi trng
thy sn  Vit Nam. Nhng nghiên cu v nuôi tôm trên cát và s' d(ng nuôi trng thy sn nh
mt ngun thu nh&p thay th trong các khu bo tn bin (MPA) là hai thí d(.

Các t0 chc qu c t có liên quan

Là thành viên ca FAO, Vit Nam là mt trong nhng chính ph thành viên thc hin Quy t"c
ng x' ngh cá có trách nhim ca FAO (1995) quy t"c có liên quan n qun lý môi trng
trong nuôi trng thy sn. Vit Nam c$ng gia nh&p vào các t! chc liên quan n qun lý nuôi
trng thu sn trong khu vc nh ASEAN, SEAFDEC, NACA, APEC và APFIC. ASEAN ang
n lc  hài hoà các tiêu chun v thng mi khu vc trong khuôn kh! Hip nh Thng mi
t do ASEAN, và áp d(ng các tiêu chun này cho qun lý nuôi trng thu sn

Mt s kin c bit quan trng là Vit Nam s"p tr thành thành viên ca T! chc Thng mi
Th gii (WTO) và s- phi tuân th các Hip nh v các bin pháp an toàn v sinh và an toàn
dch bnh, các rào cn k* thu&t trong thng mi, thng nht các tiêu chun và tng ng trong
h thng qun lý thc phm và s' d(ng các tiêu chun trên c s khoa hc. Vi vic thc hin các
tiêu chun ca WTO các nhà nuôi trng thu sn phi áp ng các yêu cu cao hn v cht lng,
iu này s- có nh hng n chi phí và các thc hành trong nuôi trng thy sn. Nhiu ngi

t nc ngoài nh cá rô phi, chép 4n ), mè tr"ng và tr"m c+. Mt s loài ngoi lai mi
c a vào nuôi nh cá hi vân và cá tm  a dng sn phm và tng thêm giá tr.

Nm 2004, t!ng din tích nuôi nc ngt ca Vit Nam vào khong 335.760 ha, tng 2,7% so vi
nm 2003 (B Thy sn, 2005c). T!ng sn lng nuôi trng thy sn nc ngt vào khong
693.700 tn/nm, trong ó cá ba sa chim 300.000 tn, rô phi chim 20.000 tn. Sn lng nuôi cá
nc ngt ca c nc c trình bày trong Bng 3.

Trin vng phát trin thêm ca ngành là rt ln, n nm 2010 d tính sn lng t 600.000 tn
hàng nm hin nay s- tng lên n 900.000 – 1.150.000 tn. Trong khi các loài cá trong nhóm cá
chép có giá tr thp và ch yu cung cp cho tiêu th( ni a, chúng là các loài cá quen thuc vi
ngi tiêu dùng và là ngun cung cp m quan trng cho ngi dân, ng thi to thêm vic làm
cho nhng ngi tham gia vào trong chu i th trng. Các loài cá này thng c nuôi vi quy
mô nh+ trong h thng kt hp Vn - Ao - Chung, tái s' d(ng ngun phân hu c t các hot
ng sn xut nông nghip ca ngi nông dân. Chính ph Vit Nam ã xác nh các loài các
trong nhóm cá chép và cá rô phi rt thích hp  phát trin nuôi  vùng núi và các vùng xa xôi
h1o lánh, hin ã có mt s kt qu tt áng c khuyn khích phát trin các loài này  nhng
khu vc nói trên.

Nuôi cá tra, cá ba sa là ngh rt phát trin trong nuôi cá nc ngt vi sn lng xut
khu ln. )ng b%ng Sông C'u Long là vùng nuôi chính có din tích nuôi b%ng 37% din
tích nuôi cá nc ngt ca c nc, chim 62,9% sn lng cá nc ngt ca c nc. An
Giang là t#nh có sn lng cá ln nht vi 151.391 tn nm 2004. Cn Th, )ng Tháp
xp th hai vi sn lng tng ng là 80.000 và 72.500 tn. Bên ó, ng b%ng sông
Hng c$ng có sn lng cá nc ngt áng k vi t!ng sn lng lên n 141.076 tn.

Bng 3 Sn lng cá nm 2004 so vi nm 2003 (B Thy sn, 2005c)
Khu vc/t2nh n v/ 2004 T'ng so vi n'm 2003
Min núi phía B"c Tn 37,557 18.1
)ng b%ng sông Hng Tn 141,076 13.5

canh ci tin và bán thâm canh (chim khong 60% sn lng), mt khác s gia tng v sn lng
li ch yu là do gia tng v din tích nuôi vi công ngh ít c ci tin ca rt nhiu ngi nuôi.
Nng sut nuôi tôm qun canh ci tin, bán thâm canh và thâm canh ln lt vào khong 0,25-0,3
tn/ha, 2,5-3 tn/ha và 5-7 tn/ha/v( (B Thu sn, 2005c).

Tôm sú là loài nuôi quan trng nht  ven bin c v sn lng, din tích và giá tr. )ó ã là ngh
sn xut chính ca ngành trong sut hai th&p niên qua và c d tính là có s tng trng cao.
Din tích nuôi nm 2005 khong 600.000 ha, vi sn lng khong 325.000 tn.

)ng b%ng Sông C'u Long c coi là vùng quan trng nht cho phát trin nuôi trng thy sn 
Vit Nam c v din tích vn rt phù hp  hình thành các trang tri nuôi và sn lng. Nh&n
nh này c$ng chính xác vi ngh nuôi tôm. )ó là do iu kin thu&n li nh khí h&u nhit i,
môi trng sinh thái và mt din tích tim nng ln vi ngun nc l và cht t phù hp (Niên,
2004).

Mc dù là mt loài nuôi rt quan trng nhng vn có nhiu hn ch v nguy c nng sut thp và
suy thoái môi trng. Bnh luôn luôn tn ti  mt s vùng do ging cht lng xu cùng vi s
t gây ô nhim. H thng cp và thoát nc ít c chú ý xây dng. Các bin pháp bo v môi
trng c$ng ít c quan tâm do thiu kinh phí  u t cho c s h tng. Mt s hn ch na
là ngun lc con ngi, trình  k* thu&t ca cán b và ngi nuôi, nhng hn ch v nng lc
qun lý  phát trin nuôi trng thy sn bn vng và trình  vn hóa thp ca ngi nuôi trng
thy sn.

Thêm vào ó, s phát trin ca ngành cho n nay vn nng vào t c m(c tiêu v sn
lng hn là m(c tiêu sn xut có hiu qu. Hiu qu ca sn xut s- c ci thin nu
ngh nuôi tôm có th cnh tranh trên th trng quc t và nhng u t cho môi trng
s- là mt gii pháp  gim thiu các ri ro cho sn xut và to uy tín cho sn phm.

Nuôi cá bi(n


m(c tiêu phn u n nm 2010 vào khong t 380.000 n 500.000 tn.

Trên quan im v môi trng có rt nhiu ích li khi nuôi nhuyn th  nhng vùng giàu dinh
d.ng, c bit là  nhng vùng ang b phì nh.ng do nuôi trng thy sn thâm canh. Các loài
nhuyn th óng vai trò là ngun hp thu cht dinh d.ng gim bt tác ng tiêu cc i vi môi
trng ca các hot ng gây ô nhim cao. )ây là mt thí d( in hình v tác ng tích cc n
môi trng ca nuôi trng thy sn.

Mt trong nhng ging hin ang c nuôi chính  Vit Nam là nghêu (ngao), trong ó có 3 loài
bn a (
Bng 5
). Các loài này có giá bán u b cao và nhu cu ln cho th trng trong nc
c$ng nh có th trng xut khu tt. Chúng có sn lng cao do nng sut nuôi rt cao, thng
vào khong 10-40 tn/ha/nm. Nghêu c nuôi  nhng vùng bãi bi ven bin có cht áy là cát
bùn và bùn cát, nhng c$ng có th nuôi trong các ao, tùy thuc vào nn áy.

Bng 5
Các loài nghêu và các t#nh có din tích nuôi ln

Tên ting Vit Tên ting Anh Tên khoa hc Vùng nuôi chính (t2nh)
Nghêu Bn Tre Hard Clam
Meretrix lyrata
(Sowerby,
1851)
Bn Tre, Trà Vinh, Tin
Giang, Sóc Trng
Ngao du hoc
ngao vng
Asiatic Hard
Clam

Mi!n/T2nh 2005 K hoch S lng
Mn B"c (t!ng s) 0,3
Qung Ninh 0,3 30
Min Trung (t!ng s) 1.795
Khánh Hoà 1.000 15.000
Phú Yên 750 15.000
Ninh Thu&n 45 450
Bình )nh 0
Qung Ngãi 0
C nc (t!ng s) 1.795,3 2.000,0 43.516
Ghi chú: Bình )nh và Qung Ngãi là nhng t#nh ng tôm hùm ging không nuôi thng phm

Tôm hùm có giá tr rt cao và thng c coi là ít bnh hn tôm sú. Tuy nhiên, bnh ã phát
sinh khi ngh nuôi m rng, trong vài nm gn ây ã có ghi nh&n v nhng t tôm hùm cht
không xác nh c tác nhân gây bnh  Vnh Nha Trang và T#nh Phú yên. Do tình trng lng
thc n cho vào lng tôm thì ln, nhng lng thc n c s' d(ng li thp nên ngh nuôi tôm
hùm ã có va chm vi ngành du lch  Vnh Nha Trang khi ngi nuôi tôm hùm b buc phi di
di lng nuôi ra kh+i vnh  tránh làm môi trng b suy thoái thêm

Bình )nh là t#nh cung cp tôm hùm ging khai thác ngoài t nhiên ln vi sn lng
hàng nm vào khong 600.000 - 800.000 con cho ngh nuôi. S ph( thuc vào ngun
ging t nhiên là khó khn ln nht cho s phát trin hn na ca i tng nuôi này

Trong Quy hoch t!ng th 2005-2010 không ch# rõ vùng nuôi tôm hùm c( th nhng
min Trung c coi là ni có iu kin sinh thái phù hp nht vì th các k hoch phát
trin nuôi tôm hùm c xây dng cho khu vc này.

Trng rong

Rong bin c trng  Vit Nam t u nhng nm 1990 ch yu là  các t#nh min B"c

vn còn gi c “t nhiên”, vn  thit yu là xây dng quy hoch phát trin nuôi trng thy
sn thân thin vi môi trng phi c u tiên hàng u.

Nuôi trng thy sn có mt tim nng phát trin ln trong thi gian ti  ci thin i sng ca
các cng ng dân c trong ni a và ven bin thông qua tng thêm thu nh&p cho các h gia ình
và tng thêm c hi vic làm. Hn na trin vng  m rng nuôi trng thu sn ven b là rt
ln và nhà nc ang dành u tiên cao cho s phát trin tip theo ca nuôi bin. Nuôi cá nc
ngt c$ng có kh nng tr thành ngun to thu nh&p thay th và cung cp dinh d.ng cho các
vùng núi xa.

Phn tip theo ca Hng dn này cung cp mt bc tranh chi tit hn v s a dng ca h thng
nuôi trng thy sn  Vit Nam, ánh giá nhng tác ng hin ti và tim n i vi môi trng
và các thc hành qun lý tt  h tr s phát trin trong tng lai.

Phn 1- Hng dn ngành Trang 18

1.3 ánh giá môi trng nuôi trng thy sn

Nhng thông tin có c qua nghiên cu thí im loài nuôi và t vn các bên có liên quan giúp
a ra s ánh giá v các vn  môi trng quan trng cn phi c quan tâm và các thách thc
mà ngành nuôi trng thy sn Vit Nam ang phi i mt. Các vn  chính n!i lên t các
nghiên cu thí im loài nuôi ã c tóm t"t di ây, vi gii thiu các nghiên cu thí im
tng loài nuôi c( th cùng các thí d( khi cn thit.
1.3.1 Tng quan

Các vn  môi trng trong nuôi trng thy sn phát sinh do nuôi trng thy sn ph( thuc rt
ln vào “hàng hóa” môi trng (nh nc, thành phn thc n, ging…” và “dch v(” (nh vùng
sinh thái ven b  thi nc t các ao nuôi). Tác ng qua li gia nuôi trng thy sn và môi
trng b nh hng bi nhiu yu t có mi quan h tng h nh tính s5n có, s lng và cht
lng ca các ngun c s' d(ng, loài nuôi, quy mô tri nuôi, thit k và qun lý mô hình nuôi

• Dch chuyn các ng v&t sng gia các quc gia liên quan n các mi nguy v bin !i
gien, các loài ngoi lai và các tác nhân gây bnh mi.
• Cht thi ca nuôi trng thy sn gây ô nhim trong c s nuôi và vùng ven b.
• S rò r# và thi nc mn t các ao nuôi có th dn n mn hóa ngun nc ngm và
vùng t nông nghip lân c&n.
• S' d(ng cá tp hoc bt cá và du cá làm thc n nuôi trng thy sn.

Phn 1- Hng dn ngành Trang 19

• Vic s' d(ng không hp lý các loi hóa cht và thuc làm gia tng các mi lo ngi v sc
kh+e và môi trng.
• S lây lan bnh ca ng v&t di nc.
• Các vn  v an toàn thc phm và sc kh+e ngi tiêu dùng.

Mt vn  quan trng khác c$ng cn phi cân nh"c là hiu qu ca vic s' d(ng các ngun tài
nguyên trong nuôi trng thy sn so vi các ngành ngh hoc vi nhng ngi s' d(ng ngun li
mang tính cnh tranh khác .

Nh ã c trình bày trong nghiên cu thí im các loài nuôi, và t!ng hp di ây, phm vi và
mc  ca tác ng qua li vi môi trng là rt khác nhau tùy thuc vào mô hình nuôi, a im,
các yu t kinh t xã hi và các khuyn khích hoc tr ngi khác. Mc dù iu này khó có th khái
quát hóa, các nghiên cu thí im cung cp các thí d( v qun lý tt, các mô hình nuôi gim thiu tác
ng môi trng và có hiu qu. Mt trong nhng c im ca h thng nuôi a loài là kh nng ci
thin áng k thc hành nuôi  hn ch các tác ng môi trng theo hng có hiu qu kinh t.
Các vn  chính c t!ng kt di ây:
1.3.2 Tác ng ca thay i môi trng n nuôi trng thu sn

Nn kinh t Vit Nam ã phát trin rt nhanh trong nhng nm gn ây. Cùng vi s phát
trin, các vn  môi trng ã ny sinh và nh&n thc v môi trng ã tng lên. Trong khi
tính d b t!n thng ca nuôi trng thy sn rt khác nhau gia các vùng và mô hình