CHM SÓC SC KHE VÀ TH TRNG Y T
PGS. TS. Lê Quang Cng
1
Chm sóc sc khe là mt ngành dch v trong đó ngi cung ng và ngi s dng
quan h vi nhau thông qua giá dch v. Tuy nhiên, không ging các loi dch v khác,
chm sóc sc khe có mt s đc đim riêng
2
, đó là:
- Mi ngi đu có nguy c mc bnh và nhu cu chm sóc sc kho các mc
đ khác nhau. Chính vì không d đoán đc thi đim mc bnh nên thng ngi ta
gp khó khn trong chi tr các chi phí y t không lng trc đc.
- Dch v y t là loi hàng hoá mà ngi s dng (ngi bnh) thng không th
hoàn toàn t mình ch đng la chn loi dch v theo ý mun mà ph thuc rt nhiu
vào bên cung ng (c s y t). C th, khi ngi bnh có nhu cu khám cha bnh, vic
điu tr bng phng pháp nào, thi gian bao lâu hoàn toàn do thày thuc quyt đnh.
Nh vy, ngi bnh, ch có th la chn ni điu tr, mt chng mc nào đó, ngi
cha cho mình ch không đc ch đng la chn đc phng pháp điu tr. Mt khác,
do dch v y t là loi hàng hoá gn lin vi tính mng con ngi nên mc dù không có
tin nhng vn phi khám cha bnh (mua). c đim đc bit này không ging các loi
hàng hóa khác, đó là đi vi các loi hàng hóa không phi là sc khe, ngi mua có th
có nhiu gii pháp la chn, thm chí tm thi không mua nu cha có kh nng tài
chính.
Trong c ch th trng, đ có li nhun ti đa, nhà sn xut s cn c vào nhu cu và
giá c th trng đ quyt đnh sn xut cái gì, sn xut nh th nào và sn xut cho ai.
Thông qua c ch th trng, các ngun lc ca nn kinh t t đng phân b mt cách ti
u
3
đc kim soát tt s dn ti tình trng lm dng dch v t phía cung ng, đy cao
chi phí y t.
− c đim ca dch v y t là “hàng hóa công cng ” và mang tính cht “ngoi lai”.
Khái nim “ngoi lai” đây là li ích không ch gii hn nhng ngi tr tin đ
hng dch v mà k c nhng ngi không tr tin cng đc hng các li ích này
(Ví d: các dch v y t d phòng, giáo dc sc khe có li cho mi ngi dân trong
khi h không phi tr tin đ mua các dch v này). Chính điu này không to ra
đc đng c li nhun cho nhà sn xut, không khuyn khích đc vic cung ng
các dch v này. Do vy, đ đm bo đ cung đáp ng đ cho cu cn có s can thip
h tr ca Nhà nc trong cung ng các dch v y t mang tính công cng.
− i vi th trng bo him y t t nhân, các yu t tht bi th trng phát sinh do
có s “la chn ngc”- ch nhng ngi có bnh mi tham gia mua bo him y t
và xut hin tâm lí “phó mc”- tc là mt khi đã có bo him y t, ngi dân s
không có ý thc t bo v sc khe hoc công ty bo him t nhân ch la chn
nhng ngi khe mnh ít nguy c đ bán bo him y t (hành vi “ht váng”). Vì th,
ngay ti các nc có nn kinh t th trng phát trin mnh, ngun tài chính t các
công ty bo him y t t nhân vn không phi là ngun tài chính ch yu trong tng
ngun tài chính ca xã hi dành cho y t (ngun chi cho y t t các qu BHYT t
nhân bng 6,3% tng chi phí y t ca các nc OECD)
4
.
Tóm li, do tính cht đc thù ca sc khe, dch v chm sóc sc kho và th trng
chm sóc sc kho, Nhà nc đóng vai trò rt quan trng trong vic qun lý và cung ng
dch v chm sóc sc kho. Nhà nc cn gi vai trò cung ng đi vi các dch v y t
“công cng” và dch v dành cho các đi tng cn u tiên còn đ t nhân cung ng các
dch v y t t. ng thi vi s to điu kin thun li phát trin các loi hình dch v y
t t, vai trò qun lý ca Nhà nc rt cn thit trong vic kim soát giá c và cht lng
dch v, tng cng thông tin, thm đnh điu kin hành ngh nh đã nêu trên. Công c
hu hiu nht trong kim soát giá c và dch v cung ng chính là phng thc chi tr