Download Tiểu luận miễn phí
1. Khuôn khổ pháp lý cho hoạt động nhượng quyền thương mại ở Việt Nam
Trước khi có Luật Thương mại 2005, hầu như pháp luật nước ta không đề cập đến hình thức kinh doanh mới mẻ này, các doanh nghiệp kinh doanh dưới hình thức nhượng quyền thương mại phải vận dụng các quy định trong pháp luật về dân sự, kinh tế, sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ... do đó, mặc dù hình thức nhượng quyền thương mại đã xuất hiện ở nước ta từ những năm 1990 thế kỷ trước nhưng sự phát triển còn rất hạn chế; đa số công chúng chưa có được sự nhận thức đúng đắn về hình thức kinh doanh mới mẻ này; quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ hợp đồng nhượng quyền thương mại trong nhiều trường hợp không được tôn trọng... điều đó, đòi hỏi nhà nước phải xây dựng một khuôn khổ pháp lý cho hình thức kinh doanh mới mẻ này. Ngày 14 tháng 06 năm 2005, Luật Thương mại năm 2005 được ban hành trong đó có các quy định về nhượng quyền thương mại. Tiếp đến, Nghị định số 35/2006/NĐ-CP ngày 31 tháng 03 năm 2006 của Chính phủ quy định chi tiết hoạt động nhượng quyền thương mại; Thông tư số 09/2006/TT-BTM ngày 25 tháng 05 năm 2006 hướng dẫn đăng ký hoạt động nhượng quyền thương mại. Đây là hai văn bản hướng dẫn khá chi tiết và đầy đủ với việc xác định các vấn đề cơ bản như khái niệm nhượng quyền thương mại, quyền thương mại, điều kiện nhượng quyền thương mại, hợp đồng nhượng quyền thương mại, đăng ký hoạt động nhượng quyền thương mại và các vấn đề tài chính liên quan đến nhượng quyền thương mại.
Theo dự báo, trong những năm tới, hoạt động nhượng quyền thương mại sẽ “bùng nổ” ở Việt Nam. Do đó, các bên trước khi thiết lập quan hệ này cần tìm hiểu dưới nhiều góc độ khác nhau, trong đó có các quy định của pháp luật. Về mặt pháp lý, có những vấn đề cần được các bên lưu ý khi thiết lập quan hệ là:
(i) Đối với bên nhận quyền: Các quy định cứng nhắc trong các điều khoản về bí mật kinh doanh, sở hữu trí tuệ, thanh toán... sẽ làm hạn chế sự tư vấn, giúp đỡ từ bên ngoài khi gặp khó khăn, tranh chấp; Những điều khoản đơn phương thiếu tính cạnh tranh làm ảnh hưởng đến bên nhận quyền như các điều khoản về cung ứng hàng hoá, dịch vụ chẳng hạn. Điều này sẽ làm mất cơ hội tiếp cận với các hàng hoá, dịch vụ bên ngoài hệ thống nhượng quyền của bên nhận quyền.
(ii) Đối với bên nhượng quyền: Trước thực trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ ở nước ta hiện nay, các quy định về SHTT trong hợp đồng nhượng quyền thương mại thường nếu không được quy định chặt chẽ có thể bị vi phạm; Khó kiểm soát được hệ thống; Vi phạm cam kết trong hợp đồng.
2. Thực trạng hoạt động nhượng quyền thương mại ở Việt Nam
2.1. Tiềm năng phát triển nhượng quyền thương mại ở Việt Nam
Nhượng quyền thương mại đang được các công ty quốc tế đẩy mạnh xâm nhập vào Việt Nam như một kênh xuất khẩu hiệu quả. Theo sự phân tích của các chuyên gia kinh tế, thị trường Việt Nam có đầy đủ những điều kiện cần thiết để thu hút và phát triển mô hình nhượng quyền thương mại. Việt Nam đã xây dựng luật Đầu tư nước ngoài, luật Sở hữu trí tuệ và Luật Thương mại (2005) giúp thiết lập một khung pháp lý rõ ràng cho hoạt động nhượng quyền thương mại của các công ty nước ngoài ở Việt Nam và có hiệu quả hơn cho việc quản lý các hoạt động nhượng quyền thương mại ở Việt Nam.
Mặt khác, nền kinh tế Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn tăng trưởng cao và ổn định, nền chính trị ổn định, thị trường tiêu thụ “trẻ” với hơn 84 triệu dân, có mức thu nhập đầu người đang gia tăng nhanh chóng, xuất hiện tầng lớp tiêu thụ trẻ có thu nhập khá và cao; ngoài ra cộng đồng người nước ngoài đang sinh sống và làm việc ở Việt Nam tương đối lớn, điều này chứng tỏ sức mua lớn của thị trường Việt Nam.
Ở Việt Nam, các trung tâm mua sắm, đô thị, khu thương mại dịch vụ…còn phân bổ rải rác, điều này thích hợp để các thương hiệu mạnh phát triển chuỗi – hệ thống nhà hàng. Hơn nữa, tâm lý kinh doanh thích làm chủ của người Việt Nam trong điều kiện vốn và kinh nghiệm còn giới hạn thì nhượng quyền thương mại để phát triển kinh doanh là phương pháp thích hợp nhất.
Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên thứ 150 của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), mở ra nhiều cơ hội cho các nhà kinh doanh cả trong và ngoài nước. Trong bối cảnh như vậy, rõ ràng việc quyết định lựa chọn hình thức kinh doanh nào đảm bảo cho nhà đầu tư có được hiệu quả tốt nhất về sử dụng vốn, phát triển nhanh thị trường, mở rộng nhanh thị phần và kiểm soát được hệ thống nhằm tạo tiếng nói đối với thị trường này là điều rất được quan tâm. Thống kê 90% doanh nghiệp kinh doanh theo cách nhượng quyền thương mại trên 110 quốc gia đều làm ăn có lãi càng bảo chứng cho hiệu quả của mô hình đầu tư này. Khi Việt Nam thực hiện cam kết “mở rộng cửa” cho đầu tư 100% vốn nước ngoài trong các lĩnh vực dịch vụ thì nhiều tập đoàn quốc tế sẽ lựa chọn mô hình nhượng quyền thương mại là công cụ xâm nhập thị trường xuất khẩu hiệu quả nhất vào Việt Nam.
Về tương lai của hoạt động này tại Việt Nam, Hiệp hội Nhượng quyền quốc tế (IFA) cho biết, Việt Nam sẽ là thị trường phát triển nhanh nhất châu Á về mô hình nhượng quyền thương mại và các ngành tiềm năng sẽ phát triển mạnh nhượng quyền ở Việt Nam trong tương lai là dịch vụ ẩm thực, dịch vụ đào tạo, các mô hình kinh doanh phục vụ trẻ em và hàng bán lẻ.
2.2. Thực trạng hoạt động nhượng quyền thương mại ở Việt Nam
2.2.1. Hoạt động nhượng quyền thương mại của các công ty quốc tế ở Việt Nam
Hình thức nhượng quyền thương mại có mặt ở Việt Nam từ trước năm 1975 thông qua một số hệ thống nhượng quyền các trạm xăng dầu của Mỹ như Mobil, Exxon (Esso), Shell, trong đó người chủ vận hành và người bán lẻ có thể là cá nhân hay pháp nhân không có liên hệ với những công ty xăng dầu này. Hoạt động kinh doanh này sau đó được xuất hiện lại ở Việt Nam vào những năm 1996, bắt đầu với sự tham gia của các tên tuổi quốc tế, đặc biệt trong ngành chế biến thức ăn nhanh và giải khát như Five Star Chicken qua hình thức liên doanh, Burger Khan chuyển nhượng cho một công ty ở Việt Nam, Carvel vào thị trường dưới hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh, Texas Chicken qua hình thức đầu tư 100% vốn nước ngoài.
Kể từ năm 2007 có thêm Kentucky Fried Chicken (1997) và tiếp theo các năm sau xuất hiện hàng loại các tên tuổi khác bao gồm Dilmah, Qualitea (Sri lanka), KFC, Pizza Hut, New Horizons IT Center, The Coffee Bean, Leaf & Bean Coffee, Bud’s Ice Cream, Tuti Fruity, dịch vụ thuê xe Avis, tập đoàn Starwood (Mỹ), Lotteria (Nhật), Illy Café (Ý), Gloria Jeans Coffee (Úc, nhưng gốc Mỹ), Charles & Keith Shoes (Singapore) sau khi họ đã gặt hái được những thành công đáng kể tại các thị trường đang phát triển lân cận như: Nhật Bản, Indonesia, Đài Loan, Trung Quốc, Thái Lan, Philippine.
Trong lĩnh vực bán lẻ lại có sự góp mặt của các đại gia như: Bourbon Group (Pháp, sau này là Big C), Parkson (Malaysia), Metro Cash & Carry (Đức), chuỗi Medicare (Anh), Dairy Farm (Hong Kong) và gần đây là Family Mart (Nhật) và Circle K (Canada). Ngành hàng tiêu dùng cũng “chứng kiến” sự thử nghiệm các mô hình nhượng quyền thương mại hay nhượng quyền thương hiệu (brand franchise hay trademark license) của đồng hồ Swatch (Thụy Sĩ), mỹ phẩm Clinique, thời trang Pierre Cardin (Pháp), các biểu tượng hoạt hình Walt Disney, thời trang Manhattan, nước giải khát Orangina (Mỹ), chuỗi cửa hàng ảnh Mini Lab của Fuji (Nhật), hệ thống cửa hàng mực in Cartridge (Úc), thiết bị chăm sóc sức khỏe OSIM (Singapore)…
Cùng với việc mở cửa thị trường bán lẻ và tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ của nó (gần 25% năm 2010, mức doanh thu trung bình tăng 50%/năm), đến năm 2011, mô hình nhượng quyền thương mại ở Việt Nam tiếp tục phát triển nhanh chóng và xu hướng này dự kiến tiếp tục cho đến năm 2012. Theo Ủy ban Nhượng quyền quốc tế, đã có hơn 120 thương hiệu nước ngoài có mặt tại Việt Nam. Trung tâm Giao dịch và tìm kiếm các cơ hội nhượng quyền (Vietnamfranmart.com) cũng cho biết, trong 3 tháng đầu năm 2011, trung tâm đã tiếp nhận yêu cầu hỗ trợ tìm đối tác nhượng quyền trong nước của hơn 30 thương hiệu nước ngoài, nhiều nhất ở lĩnh vực đồ ăn, mỹ phẩm, quần áo như Math Monkey, Nelson’s, Chocolate Graphics, Burger King, Foot Solutions, Tousles Jours, Villa&hut, MamaFu”s, Pizza Hut, Andersen’s Ice Cream, Glamour Becrets… Cũng trong 3 tháng đầu năm 2011, mỗi tháng trung tâm tiếp nhận hơn 200 yêu cầu hỗ trợ thông tin các thương hiệu nhượng quyền của các cá nhân và doanh nghiệp trong nước muốn mua nhượng quyền. Trong 3 tháng đầu năm 2011, có 15 thương hiệu nước ngoài thuộc lĩnh vực đồ ăn, trường mẫu giáo… đăng ký hoạt động tại Việt Nam và giá nhượng quyền cũng đã giảm xuống còn từ 3.000-5.000 USD, thích hợp với tiềm lực tài chính của doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước.
sU6pR22f27pAadP
Pháp luật về hợp đồng nhượng quyền thương mại ở Việt Nam và thực
Hợp đồng nhượng quyền thương mại theo pháp luật Việt Nam trong bối
Tìm hiểu Chuyển nhượng quyền thương mại Tiểu luận
Dịch vụ đăng ký nhượng quyền thương mại tại Oceanlaw
Thực trạng hoạt động nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực
Phát triển nhượng quyền thương mại của các doanh nghiệp
