M
f)oi i)oc
0
gim
102
*^^** *^' *^' *^ ^ Xa hoi hoc
so 3(107) 2009
BAN VE KHUNG HOANG TOAN CAU
vA MO
HINH CHU NGHIA
XA
HOI
FEANCOIS HOUTART
Ngdy 11 thdng 8 ndm 2009, Francois Houtart (sinh ndm 1925), Tien
syXd
hdi hgc, Gido sU danh dU cua Dgi hgc Cdng gido
d
Louvain,
VUdng
quoc Bi, dd
den thdm vd ldm viec vdi Vien Xd hdi hgc. Gido sU Francois Houtar la mdt
trong nhQng hgc gid Xd hdi hgc tdn gido hdng ddu the gidi vd
Id
mgt trong
nhQng thdnh vien tich cUc nhdt cua Dien dan Xd hdi
The
gidi (tUdng phdn vdi
Dien ddn Kinh te The
gidi).
Vdi tU cdch ngUdi sdng lap vd lanh dgo mdt td
chQc phi chinh phu cd ten la Trung tdm Ba Chdu CETRI (Centre

quan diem cua cdc cdn bg nghien cQu cda Vien Xd
hdi hgc. Cdc tieu muc
Id
cua Ban bien tap.
Ban ve khung hoang
Cin nhin nhan khung hoang tfl dinh hfldng cd
tinh
he tho'ng de tim each thoat ra
khdi khung hoang. Ben canh nhflng bat ldi do khung hoang gay ra, CNTB con cho
rang khung hoang cd nhflng ldi Ich nhat dinh. Nd bgc
16
ye'u kem cua he tho'ng, giup
luiae
phue de tai tao he thdng mgt cich chic chin hdn. Dieu nay hen tuc xay ra trong
Francois Houtart 103
lich sfl. Hg (nhflng ngfldi theo TBCN) eoi la binh thfldng de be tho'ng ed ed hgi lay lai
nhip dieu phat trien. Chu nghia Kant mdi ed each nhin mang
tinb
dieu cbinh eua he
thdng. Hg eho rang khung hoang den tfl sfl khong dieu ebinb. CNTB khong cd kha
nang tfl dieu ebinb nen ein ed sfl can thiep eua nha nfldc. Nd bieu bien trong nhflng
thdi ky suy thoai trim trgng nhfl nhflng nam 1930,
va
luon cin den sfl can thiep eua
nha nfldc. Chung toi muo'n chap nhan quan diem ein sfl dieu chinh.
Khdi
G20 de
nghi nhflng dieu ehinh thie't ye'u tam thdi (phfldng an 1). De nghi phfldng an thfl bai
la cua uy ban Stiglitz, nhflng di xa hdn, muo'n kiem soat be thdng ngan bang, eai tao
lai he tho'ng tien te the gidi, thu tieu hi mat ngan hang, tao thien dfldng tai ehinh

huy nen nong nghiep, nong dan. Khung hoang kinh te, khung hoang thfle pham
khong phai gin vdi thieu hut san xuat, ma ed tinh chat boi canh do diu tfl. Khi tfl
ban tai chinh tham gia manh me vao thi trfldng nd se ebi phoi nen san xuat de phue
vu cho ldi Ich eiia cic tap doan tai ehinh ehfl khong phai de phue vu ngfldi tieu dung.
Gia ngo, lua my, dau tfldng,
nang
Ifldng sinh hge ethanon sin xua't tfl mia va nhieu
104 Ban ve khung hoang todn cdu vd mo hinh Chu nghia
Xd
hgi
nong san khic tang cao khong ngflng trong thdi gian gin day, tao ra khung hoang ve
lUdng
thUe. NhU vay khiing hoang nay gin vdi khung hoang tai ehinh do tU ban tai
cbinh tim ndi diu tU mdi. Neu khung hoang tai ehinh
la
logic eua CNTB thi khung
hoang
lUdng
thUe eung la logic eua CNTB do nan diu ed. Hau qua xa hgi eua nd la
tren dUdi 50 trieu ngfldi tren the gidi ludn sd'ng d dUdi ngUdng ddi ngheo do sU nang
gia dot bien. Mgt lin nUa trong logic eua CNTB ngUdi ta
eo'
tinh
Id
di yeu to' thiet hai
ve xa hgi eua eon
tinh
thu nhap hay mflc tang trfldng ma chi dfla tren mgt ye'u to' thi
trfldng.
Khia

hau.
Neu nang
lUdng
sinh hge mudn ddng gdp 25-30% nang
lUdng
the gidi thi phai danh
100 trieu ha rUng, se phai pha buy cae khu rflng, phi buy da dang sinh hgc, md rgng
nen nong nghiep dge eanh. Trong 20 nam tdi phai dudi chflng 60 trieu dan ra khdi
da't cua hg, dieu se tao ra khung hoang ve di cfl, dieu khong mang
tinh
hdp ly theo
quan diem XHCN nbUng lai eo ldi vdi quan diem TBCN vi no mang lai ldi nhuan, no
khong biet den yeu
tdben
ngoai sin xuat la sinh thai va xa hgi.
Cudi cung la khung hoang sinh thai. Khi C02 trong
khi
quyen tfl 1970 den nay
luon cd sfl tang trfldng.
Khi
ga va hieu flng nha kinh, giao thong, nha d,
va
ca nong
nghiep eung tham gia lam eho Ifldng khi C02 trong
khi
quyen gia tang. Nong nghiep
ddng gop eho hien tfldng nha
ki'nh
hdn giao thong. Ngfldi ta ngay cang san xuat ra
nhieu C02, va ngfldi ta dang phi buy cic md than. Ndi hap thu

C02 trdng
khi
quyen. Ude
tinb
My
va Chau Au lam nay sinh
khi
C02 nhieu nhit, va hien nay eae nfldc dang phat trien
nong nhfl Trung Quo'e eung dang ddng gdp Ifldng
khi
C02
ngay
cang gia tang.
\^
the
My va Chau Au khong the la bai hgc eho nfldc khae. Nhflng ehung ta
chi
ed mgt hanh
tinh de sdng. Hy vgng kha nang tai ket eau moi trfldng tfl nhien tfl 2008 da bi can
kiet. Cae giai phap flng phd mang
tinh
toan eiu da khong dflde mgt so' nfldc thong
qua du cae phong
trao
xa hgi keu ggi dieu nay xay ra lien tue. Mdi nam khung hoang
sinh thai lai den gin hdn. Ta dang tren tiu Titanic, ai cung gap nguy hiem ngay ca
ngfldi ngdi hang ghe diu.
Ve chu nghia
tii
do mdi

Toi thay hg chi ban thong qua GDP, khong ndi gi ve tai hga moi trfldng. Toi
khong cho la d Viet Nam khong ed nghien cflu ve moi trfldng, ma la trong tfl duy cac
nha kinh te nd loai trfl eac linh vflc khae. Ngfldi ta ndi Viet Nam phai trd thanh nfldc
cong nghiep
vao
nam 2020. Vfla qua tdi ed d Dai Loan, toi di 200 km tfl Dai Bae den
tinh
ben eanh, ehi toan thay nhfl thanh phd, chi edn mgt vai khoang ddng, mgt khong
gian hoan toan
6
nhiim. Vay ta ed dinh lay Dai Loan lam hinh miu phat trien cbo
Viet Nam khong? Dd
la
mo hinh phat trien, dd la van de
Idn
ma ta dang phai ddi
dign.
Chu nghia tfl do mdi dfldc nhieu ngfldi xem nhfl mgt cd hgi eho Chau A vi sfl tang
trfldng dung la tuyet vdi. Cai gi xay ra d Trung
Qude?
Theo Thfl trfldng bg Moi
trfldng Trung Quo'e, 25
nam
qua sfl phat trien Trung Qude bi triet tieu bdi 6 nhiim,
vdi 70 trieu ngfldi udng nfldc ban, mdi nam cd 70 nghin ngfldi chet vi
6
nhiim. Do cd
phai mo hinh cho Viet Nam khong?
(3
eae nfldc XHCN eu cung vay. Do cung

chiem gifl.
Chu nghia xa hoi va
tifoTng
lai cua loai
ngvCbi
Toi ket luan bing mgt suy tfl ve
Ifla
chgn. Neu ta dang trong khung hoang ve
van minb, lieu XHCN cd eho ta mgt eon dfldng khong khi
tinh
den lich sfl, van dgng
eua ly luan de di den thfle tien? Toi eho ring ta ed the noi ve khai niem mo hinh
trong khuon khd kinh nghiem de xay dflng ly thuyet ddi ehgi vdi cac eugc khung
hoang
khae
nhau. Cd 4 dinh hfldng
Idn
tfldng dfldng vdi 4 van de
Idn
lien quan den sfl
tdn tai loai ngfldi
• Moi quan he vdi tfl nhien
• Cach sin xua't * .
*
• Cach song
• Td chfle ebinb tri xa hgi, va each nhin the' gidi bing dao dflc va van hda.
Theo 4 ddi bdi nay ta co the' suy nghi
the'nao
vl tfldng lai eua sfl kie'n tao CNXH?
Sfl dung bin vflng va hdp ly cae ngudn

nay^Mae
cho rang
djc
trUng eua CNTB la phi hoai 2 ngudn
lUe
chinh la tU nhien
va lao dgng, va ta ed the hinh dung sU pha hoai nay di de'n dau.
^
ThU hai, trong dinh hudng mdi
Iiy
lai sU Uu tien gia tri sfl dung dd san xuit ra
eua
cai
eho eon
ngUdi
hdn la gia tri trao ddi. CNTB
ehi
ehfl y de'n gia tri trao ddi ta't
Francois Houtart 107
ca deu trd thanh hang hda, ca dieh vu cong, de
tieh
tu tfl ban
ma
thdi. Nhan manh
vao gia tri sd. dung cd nghia la dfla ra mgt dinh nghia khae ve kinh te. CNXH yeu cau
nen kinh te khong phii la tao ra gia tri gia tang eho ldi
leh
ca nhan, ma la tao ra ed
sd nen tang cho cuge so'ng vat chit, van hda va tinh thin tren khip banh tinh. Khong
the de cao duy nhit xua't khau, dieu da dem lai hau qua

da van hda. Phat trien khong cd nghia la Tay Au hda, la sfl ba
quyen cua van hda Chau Au va sfl loai trfl tat ea eae nen van hda va tri thfle ban dia,
nha't la tri thfle truyen tho'ng. Dieu quan trgng la phai de cao tit ca tri thfle, tit ca
van hda, ta't ca ton giao ed the ddng gdp vao xay dflng tim nhin dao dflc eon ngfldi. Co
the cho ring 4 dinh hfldng ndi tren la khdng tfldng. Toi ddng y. Nhflng khong ed nd la
sfl cham dflt cua hanh tinh va nhan loai. Khung hoang la de ta tfl duy lai, ed the day
la
tin
hieu eoi khong tfldng la mue tieu ed the thfle hien dflde. Toi hi vgng mgt ngay
nao dd mgt tuyen ngon toan eiu ve tai san eua toan nhan loai nhfl tuyen bo' toan cau
ve quyen con ngfldi ma trong dd ed 4 yeu
to'
ed ban neu tren se dfldc nhan dan the gidi
thong qua.
Vu Manh
Ltfi
tdng thuat