Thuyết minh về chiếc Bánh chưng ngày Tết Bánh chưng, bánh tét là món ăn truyền thống của dân tộc. Có nhiều truyền
thuyết dân gian cũng như có nhiều học giả, nhà nghiên cứu văn hóa giải thích khác
nhau về ý nghĩa.
Riêng tôi rất thích thú với truyền thuyết từ thời vua Hùng Vương thứ 6, về cuộc
thi tài để chọn người lên làm vua: không thi gì mà thi làm món ăn.
Ngay sau khi phá xong giặc Ân, vua Hùng muốn truyền ngôi cho con.Vào dịp
đầu xuân, vua mở hội các con mà bảo rằng: ”Con nào tìm được thức ăn ngon lành để
bày cỗ và có ý nghĩa hay thì ta truyền ngôi cho”. Các Lang (các người con của vua
Hùng) đã đua nhau làm ra những món lạ từ những vật liệu sơn hào hải vị quý hiếm
khắp nơi.
Riêng người con trai thứ 18 của vua Hùng là Lang Liêu tính tình thuần hậu, chí
hiếu, làm ra bánh chưng, bánh dầy. Kết quả được vua cha chọn nhường ngôi. Cái giỏi
và cái tâm của Lang Liêu là biết sử dụng những nguyên liệu thông thường có sẵn như:
lá, gạo nếp, đậu xanh, thịt heo… để làm thành món ăn, mà trong đó đã gói ghém cả
một nền văn minh nông nghiệp lúa nước, mang ý nghĩa sâu xa để làm vật phẩm cúng
tế tổ tiên, đất trời.
Vào các dịp lễ tết ở miền Bắc phổ biến nhất là bánh chưng, bánh dầy. Có người
quan niệm bánh chưng hình vuông để tượng trưng cho đất, là âm, dành cho mẹ. Bánh
dầy hình tròn để tượng trưng cho trời, là dương dành cho cha.
Ở miền Nam bánh tét được chọn thay thế bánh chưng. Có người giải thích đó là
do sự hội nhập nhiều luồng văn hoá khác nhau, đặc biệt là văn hoá Chăm với tín
ngưỡng "Phồn Thực”, nên bánh tét có hình tượng như chiếc Linga là biểu tượng của
sức sống, sự trường tồn, hùng mạnh… Nhưng có quan niệm khác cho rằng bánh tét
thực ra là cái bánh chưng nguyên thủy của người Việt cổ, được bảo lưu tại miền Nam.
Ở miền Trung thì có cả bánh chưng và bánh tét. Từ năm 1802, sau khi đất nước

Nhật thích thú thưởng thức những món ăn đặc trưng Việt Nam như phở, chả giò…
Đặc biệt, họ còn rất thích thú với món bánh chưng và bánh tét ăn cùng dưa món.
Rồi có dịp đến Paris vào thời gian cuối năm, tôi thấy các siêu thị bán thực
phẩm Việt Nam ở quận 13, có bán rất nhiều lá dong, lá chuối, dây lạt, gạo nếp… các
thứ để làm bánh tết. Tôi đến thăm một ngôi chùa tại Paris, mới biết các vị sư ở đây có
biệt tài làm bánh chưng, bánh tét chay và dưa món rất ngon. Cứ độ đầu tháng chạp thì
nhà chùa đã chuẩn bị sấy các loại rau củ để làm dưa món, nguyên liệu để làm bánh,
nhưng vẫn không đủ cung cấp cho bà con Việt kiều ở xa quê.
Tiểu bang California ở Mỹ là nơi có nhiều người Việt sinh sống. Vào đầu năm
ngoái, Việt kiều ở đây rất vui khi được Ban Y tế California nhận định: ”Bánh chưng là
một loại văn hoá ẩm thực ngàn xưa của người Việt Nam”, nên Ban này đã thông qua
dự luật AB-2214 về việc cho phép bán bánh chưng.
Khi đến Mỹ, tôi đã gặp nhiều bà mẹ Việt Nam hiện đang sinh sống ở đây. Họ
cảm thấy trống vắng và quay quắt nhớ quê hương vào dịp xuân về. Vì ngày Tết Việt
Nam thường rơi vào những ngày con cháu bận đi làm, không thể đoàn tụ đông vui,
nên hễ có dịp sum họp gia đình như lễ tạ ơn, lễ giáng sinh… thì các bà mẹ xa quê xem
đó là ngày Tết của mình. Vào những dịp như vậy thì các bà chuẩn bị làm bánh tét,
bánh chưng.