Mt s gii phỏp nõng cao cht lng dy v hc vn biu cm
PHN I
ĐặT VấN Đề
I. Mở đầu.
Môn văn là một bộ môn chính trong nhà trờng, nhng đối với thế hệ học
sinh ngày nay rất ít em có thiện chí, hứng thú trong việc học môn ngữ văn vì
học sinh cha năm đợc vai trò quan trọng của môn ngữ văn đối với đời sống và
trong sự phát triển t duy của con ngời, thông qua bộ môn ngữ văn sẽ giáo dục
t tởng , tình cảm cho học sinh.
Môn văn trong nhà trờng THCS chia làm ba phân môn: Văn học, tiếng
Việt, tập làm văn, trong đó phân môn Tập làm văn là phân môn nhẹ kí nhất
nhng không thể coi nhẹ bởi để một tiết dạy tập làm văn có hất lợng không
phải là điều dễ làm. Cố Thủ tớng Phạm Văn Đồng đã từng nói Dạy Tập làm
văn là chủ yếu dạy cho học sinh diễn tả cái gì mình suy nghĩ, mình cần bày tỏ
một cách trung thành, sáng tỏ, chính xác, làm nổi bật điều mình muốn nói.
Năm học 2009-2010 này tôi đợc phân dạy Ngữ văn lớp 7, tôi nhận thấy
mặc dù biểu lộ tình cảm, cảm xúc là một nhu cầu thiết yếu của con ngời nhng
học sinh cha biết cách bộc lộ cảm xúc của mình để khơi gợi lòng đồng cảm
ở ngời đọc (văn 7 tập 1). Khi viết văn các em còn lẫn lộn, cha phân biệt rõ
ràng, rạch ròi giữa văn biểu cảm với các thể loại văn khác. Chính vì vậy điểm
ở những bài kểm tra không cao nên học sinh cũng chua có hứng thú với bộ
môn văn. Đó cũng là điều trăn trở của giáo viên dạy văn nói chung và bản
thân tôi nói riêng. Bởi thế trong tôi luôn đặt ra mục tiêu trong quá trình giảng
dạy của mình là phải tìm ra giải pháp nâng cao chất lợng dạy và học văn biểu
cảm để tạo hứng thú cho học sinh, giúp học sinh yêu thích môn Ngữ văn
hơn Mục tiêu đó tôi đã đạt đợc trong năm học 2008-2009, nên tôi mạnh dan
đa ra kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao chất lợng dạy và học văn
biểu cảm để đợc các đồng nghiệp chia sẻ, trao đổi, bàn luận, góp ý kiến cho
tôi tỡm ra bin phỏp thit thc, kh thi nht, gii quyt trit tỡnh trng
hc sinh ch chỳ ý n mụn hc t nhiờn hn mụn hc xó hi, bc l tỡnh
cm, cm xỳc mt cỏch hn ch . . .Mc ớch cui cựng ca tụi khi vit sỏng

- Cỏch lm bi vn biu cm v tỏc phm vn hc
II. THC TRNG
2
Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn biểu cảm
Qua giảng dạy chương trình Ngữ văn lớp 7, tôi nhận thấy kĩ năng nhận
diện các phương thức biểu đạt trong văn bản, kĩ năng viết, bộc lộ cảm xúc
trong bài tập làm văn của một bộ phận học sinh còn yếu .
Năm học 2008 – 2009, khi viết bài tập làm văn số 2 với đề bài “Loài
cây em yêu”. Dù mới học và hình thành kĩ năng tạo lập văn bản biểu cảm
xong nhưng nhiều học sinh không phân biệt được văn miêu tả và văn biểu
cảm nên bài viết không phải viết về thái độ và tinh cảm của mình đối với một
loài cây cụ thể mà tả về loài cây đó. Hoặc tiết viết bài tập làm văn số 3 đề yêu
cầu “Cảm nghĩ của em về hình ảnh người bà thân yêu của mình”. Học sinh
viết “Bà nội hay thức khuya dậy sớm để làm việc mà tối nội chưa làm. Bà
thường đi làm thuê để kiếm tiền nuôi chúng em. Em thấy vậy bảo bà nội hay
là nội đừng đi làm thuê nữa, nội chuyển sang nấu xôi đi. Nội suy nghĩ một
hồi lâu rồi nói, đó cũng là một ý kiến hay”. Liệu khi đọc đoạn văn trên, các
đồng nghiệp của tôi có cho rằng đó là một đoạn văn biểu cảm ?. Toàn bài viết
của em học sinh đó đều là những lời văn, đoạn văn tương tự như thế. Cũng
với đề văn như trên, một học sinh khác viết “Cảm nghĩ của em về bà là một
người bà yêu mến con cháu”. Các em cảm nhận và viết văn như nghĩa vụ,
làm qua loa cho xong rồi đem nộp. Kể cả học sinh khá, dù cảm và hiểu được
yêu cầu của đề, xác định đúng hướng làm bài nhưng kể vẫn nhiều hơn biểu
cảm. ChÝnh v× vËy nªn kÕt qu¶ kh«ng cao.
III. NGUYÊN NHÂN
Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên thì có nhiều song theo tôi, do một
số nguyên nhân chủ yếu sau :
1. Đối với người dạy
Đa số giáo viên đều tận tụy với công tác giảng dạy, chăm lo quan tâm
đến học sinh nhưng vẫn còn những mặt hạn chế sau:

phm vn hc, giỏo viờn luụn phi nh hng v hng dn cỏc em
4
Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn biểu cảm
nắm vững quy trình để làm một bài văn biểu cảm tốt. Quy trình đó bao
gồm :
a.Tìm hiểu đề và tìm ý
* Tìm hiểu đề
Một đề bài thường ra dưới dạng khái quát nhằm thích hợp với tất cả đối
tượng học sinh. Do đó, quá trình tìm hiểu đề bài sẽ diễn ra như một
hoạt động nhằm cá thể hóa đề bài cho từng học sinh kết quả của quá
trình này là mỗi học sinh có một đề bài cho riêng mình. Trong đề bài
văn biểu cảm, giáo viên cần định hướng cho các em tìm hiểu đề bằng
cách tìm ra lời giải cho các câu hỏi sau:
- Em định phát biểu cảm nghĩ, tình cảm, mong muốn về đồ vật (con vật,
loài cây, cảnh vật . . .)nào? Về người nào ? Về tác phẩm nào ?
- Em viết bài biểu cảm đó nhằm mục đích gì? (giãi bày cảm xúc, tình
cảm nào?)
- Em viết bài biểu cảm đó để ai đọc?(cô giáo, thầy giáo, bố mẹ, bạn bè.
Lời giải đáp cho ba câu hỏi trên sẽ quyết định nội dung bài viết (trình bày cảm
xúc gì ?), giọng điệu bài viết (viết cho bạn bè phải là giọng văn thân mật,
có thể suồng sã; còn viết cho thây cô hoặc bố mẹ phải thân thiết nhưng
nghiêm trang )
* Tìm ý
Tìm ý cho bài văn biểu cảm chính là tìm cảm xúc, tìm những ý nghĩ và tình cảm
để diễn đạt thành nội dung của bài .Ý nghĩ, cảm xúc, tình cảm muôn màu
muôn vÎ. Trong các bài văn biểu cảm đều bắt nguồn từ việc quan sát cuộc
sống xung quanh, từ những gì người viết đã sống và trải qua, đã tiếp xúc
trong tác phẩm. Vì thế, muốn tìm ý cho bài văn biểu cảm không phải cứ
ngồi một chỗ mà đợi ý nghĩ, cảm xúc đến. Sau khi có một đề bài, hãy
quan sát kĩ đối tượng đề bài nêu ra để từ đó ,cảm xúc xuất hiện .

Mt s gii phỏp nõng cao cht lng dy v hc vn biu cm
chớnh v i tng .Phn thõn bi l s phỏt trin cỏc cm xỳc chớnh ó
nờu ra phn m bi .Phn kt bi khộp li cỏc ý ó trỡnh by
Ví dụ:
Phát biểu cảm nghĩ về nhân vật Thánh Gióng.
Mở bài:
- ở phần mở bài , em sẽ nêu lên vấn đề gì?
Thân bài:
Giáo viên gọi dẫn cho học sinh trảlời những câu hỏi sau:
- Theo em, Thánh Gióng có những nét nổi bật nào?
- Trớc một nhân vật có những nét nổi bật đó em có suy nghĩ và cảm
xúc gì?
- Em dành tình cảm nh thế nào cho nhân vật?
c. Vit bi
Vit bi vn biu cm l vic vit cỏc on vn v ni chỳng vi
nhau ,to thnh chnh th thng nht .Khi vit bi cn thc hnh thnh
tho k nng hnh vn ,t cõu ,s dng t ,chn ging iu ,cỏch bc l
cm xỳc phự hp. Khi vit bi ,kt ni cỏc on trong bi vn biu cm
cn chỳ ý n lụgớc phỏt trin ca cm xỳc ,ca tỡnh cm .Theo lụgớc
ny ,mi on trong bi u phi hng vo lm ni rừ lờn cm xỳc
chớnh ,tỡnh cn chớnh
d. Sa bi
a s hc sinh khi lm bi khụng bit cỏch phõn phi thi gian hp lớ
nờn vit xong l np bi ,thm chớ ht thi gian nhng vn cha lm xong
bi .Do ú ,khõu t sa bi sau khi vit khụng c coi trng .Giáo viên
cn nhc nh cỏc em chỳ trng hn n vic sa bi trc khi np
1.3 dy tt vn biu cm ,giỏo viờn nờn chỳ ý trc tiờn n vic i
mi cỏch ra .T ti chung cho c lp (cú tớnh nh hng chung)
, phi thc hin quỏ trỡnh cỏ th húa bi (quỏ trỡnh hng dn mi
hc sinh i t ti chung cho c lp n vic xỏc nh bi riờng

trường.
8
Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn biểu cảm
2. Đối với học sinh
2.1Để học tốt văn biểu cảm ,cần biết tạo nên cảm xúc ;bởi cảm xúc là sự
cảm thụ của trái tim ,của tấm lòng và tình cảm người học .Các em hãy
đến với giờ văn bằng trái tim ,bằng tấm lòng của mình thì những cung
bậc tình cảm vui ,buồn ,thương ,hờn giận từ bài giảng của thầy cô sẽ đi
vào lòng các em.Các em sẽ biết thương cảm những số phận bất
hạnh ,biết căm ghét sự bất công ,cái xấu ,cái ác;biết yêu thiên nhiên
hoa cỏ ,yêu quê hương đất nước , “Người với người sống để yêu nhau”
( Tố Hữu)
2.2Để làm tốt một bài văn biểu cảm ,khi làm bài ,trước tiên,các em cần
định rõ cho mình các yêu cầu cụ thể để biến đề tài chung cho cả lớp
thành đề bài của riêng mình .Sau đó ,cần xác định rõ những tình cảm
cảm xúc ,những rung động nào là mạnh mẽ ,là riêng của mình .Hãy
tập trung trình bày những tình cảm ,cảm xúc ,suy nghĩ đó một cách
trực tiếp hoặc gián tiếp (qua miêu tả cảnh vật ,qua một câu chuyện)
.Các em cần chú ý đến sự riêng biệt ,độc đáo của nội dung hơn là ham
viết dài .Đồng thời ,cần lựa chọn các từ ngữ,hình ảnh (so sánh ví von,
so sánh ngầm . . ) thích hợp để diễn tả những tình cảm ,cảm xúc,suy
nghĩ của mình
2.3Điểm quan trọng nhất để làm bài văn biểu cảm đạt kết quả cao là tự
bản thân các em hãy tích cực đọc sách ,tích cực tham gia các hoạt
động trong nhà trường ,ngoài xã hội để có thêm vốn sống ,vốn hiểu
biết .Qua đó ,các em cần chú ý rèn luyện cho tâm hồn mình trở nên
chứa chan những tình cảm yêu ,ghét ,buồn,thương ,hờn giận ,nhớ
nhung . . . dạt dào những suy nghĩ đẹp đẽ cao thượng về tình bạn ,tình
yêu thương cha mẹ thầy cô ,yêu quê hương đất nước . . . Đó là cái gốc
to ,là những chùm rễ sâu cung cấp chất bổ dưỡng cho cây văn biểu

10
Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn biểu cảm
- Hướng dẫn và tạo cho con thói quen đọc sách; chia sẻ tư vấn, định
hướng, bồi dưỡng tâm hồn cho con để các em có nhiều thuận lợi trong
việc bộc lộ và phát triển cảm xúc, tình cảm trong cuộc sống nói chung và
trong việc làm văn biểu cảm nói riêng.
- Phối hợp chặt chẽ, thường xuyên với giáo viên bộ môn để tìm hiểu,
nắm bắt kịp thời tình hình học tập của con em mình.
2. Đối với phòng giáo dục
- Thường xuyên tổ chức hội thảo chuyên đề cho giáo viên bộ môn Ngữ
văn trong từng năm để giáo viên có dịp trao đổi kinh nghiệm, bàn luận tìm
ra biện pháp tối ưu, tích cực nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn.
- Có kế hoạch tham mưu với cấp trên có chế độ đãi ngộ hợp lí đối với
giáo viên giảng dạy phụ đạo thêm cho học sinh yếu kém môn Ngữ văn
- Đầu tư trang thiết bị, dụng cụ trực quan, đặc biệt là đầu tư công nghệ
thông tin để hỗ trợ cho giáo viên giảng dạy văn.
Trên đây là một vài kinh nghiệm về phương pháp nâng cao chất lượng dạy
và học văn biểu cảm mà tôi đã áp dụng trong năm học này, rất mong sự đóng
góp ý kiến của bạn bè, đồng nghiệp
Xin chân thành cảm ơn.
Tuân Đạo, ngày 18 thánh 05 năm 2010
Người viết
Bùi Văn Thành
11
Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn biểu cảm
12
Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn biểu cảm
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa và sách giáo viên ngữ văn 7 tập 1
2. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên THCS chu kì III