Lời nói đầu
Mọi sự vật, hiện tợng trong thế giới khách quan đều chứa đựng trong nó
những mặt đối lập có khuynh hớng vận động trái ngợc nhau. Những mặt đối
lập này vừa thống nhất vừa đấu tranh với nhau tạo thành động lực cho mọi sự
phát triển.Do đó trong họat động thực tiễn cần phân tích từng mặt độc lập tạo
thành mâu thuẫn cụ thể để nhận thức đợc bản chất khuynh hớng vận động,
phát triển của sự vật, hiện tợng.
Trong sự nghiệp đổi mới nền kinh tế nớc ta từ kế họach hoá tập trung
quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trờng định hớng XHCN có sự quản lý
của Nhà nớc Đảng ta đã có nhiều chủ trơng, đờng lối đúng đắn, song cũng
không thể tránh khỏi những mâu thuẫn nảy sinh.Tất cả những mâu thuẫn này
cần phải đợc nhìn nhận một cách thật đúng đắn và có những phơng hớng giải
quyết chúng một cách hợp lý, tránh nóng vội chủ quan duy ý trí.Nếu các mâu
thuẫn đó đợc giải quyết tốt thì nền kinh tế sẽ phát triển đúng hớng và tránh đ-
ợc sự chệch hớng không cần thiết.
Với mong muốn tìm hiểu, nghiên cứu nền kinh tế thị trờng định hớng
XHCN cũng nh các mâu thuẫn phát sinh trong quá trình xây dựng nền kinh
tế, em chọn đề tài: Phép mâu thuẫn biện chứng và vận dụng phân tích
những mâu thuẫn trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa
ở Việt Nam. làm đề tài cho tiểu luận triết học của mình.

1
Nội dung
I. Nội dung nguyên lý triết học
1. Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập trong một thể thống nhất:
Trong phép biện chứng duy vật khái niệm mặt đối lập là sự khái quát
những thuộc tính,những khuynh hớng phát triển ngợc chiều nhau tồn tại
trong cùng một sự vật,hiện tợng,tạo nên sự vật hiện tợng đó.Do đó cần phải
phân biệt rằng bất kỳ hai mặt đối lập nào cũng có thể tạo thành mâu
thuẫn.Bởi vì trong các sự vật hiện tợng của thế giới khách quan không phải
chỉ tồn tại trong đó hai mặt đôí lập.Trong cùng một thời đIểm ở mỗi sự vật có

đáng phải có tác dụng định hớng, chỉ dẫn cho việc xây dựng QHSX,sao cho
những QHSX có khả năng phù hợp cao nhất với LLSX.
Tuy nhiên khái niệm thống nhất này cũng chỉ là tơng đối.Bản thân nội
dung khái niệm cũng đã nói lên tính chất của nó: thống nhất của các mặt đối
lập,trong thống nhất đã bao hàm và chứa đựng trong nó sự đối lập.
* Đấu tranh của các mặt đối lập:
Sự thống nhất của các mặt đối lập trong cùng một sự vật không tách rời
sự đấu tranh chuyển hoá giữa chúng.Bởi vì các mặt đối lập cùng tồn tại trong
một sự vật thống nhất nh một chỉnh thể trọn vẹn nhng không nằm yên bên
nhau mà điều chỉnh chuyển hoá lẫn nhau tạo thành động lực phát triển của
bản thân sự vật.Sự đấu tranh chuyển hoá, bài trừ và phủ định lẫn nhau giữa
các mặt trong thế giới khách quan thể hiện dới nhiều dạng khác nhau.
Thí dụ: LLSX và QHSX trong giai cấp có đối kháng mâu thuẫn LLSX
tiên tiến với QHSX lạc hậu kìm hãm nó diễn ra gay gắt và quyết liệt. Chỉ có
thông qua các cuộc cách mạng xã hội bằng rất nhiều hình thức kể cả bạo lực
mới có thể giải quyết mâu thuẫn một cách căn bản.
Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập đợc chia làm nhiều giai đoạn thông
thờng, khi mới xuất hiện,hai mặt đối lập cha thể hiện rõ sự sung khắc gay gắt
ngời ta gọi là giai đoạn khác nhau.Tất nhiên không phải bất kỳ sự khác nhau
nào cũng gọi là mâu thuẫn. Chỉ có những mặt khác nhau cùng tồn tại trong
một sự vật nhng liên hệ hữu cơ, phát triển ngợc chiều nhau, tạo thành động
lực bên trong của sự phát triển thì hai mặt ấy mới hình thành những bớc đầu
của mâu thuẫn khi hai mặt đối lập của mâu thuẫn phát triển đến giai đoạn
3
xung đột gay gắt nó biến đổi độc lập. Nếu hội tụ đủ các mặt cần thiết hai mặt
đối lập sẽ chuyển hoá lẫn nhau: sự vật cũ mất đi sự vật mới hình thành. Sau
khi hai mặt đối lập đợc giải quyết sự thống nhất của hai mặt đối lập cũ đợc
thay thế bằng sự thống nhất hai mặt đối lập mới, hai mặt đối lập mới lại đấu
tranh chuyển hoá thành mâu thuẫn. Mâu thuẫn đợc giải quyết sự vật mới xuất
hiện.Cứ nh thế, đấu tranh giữa các mặt đối lập làm cho sự vật biến đổi không

lẫn nhau để hình thành QHSX mới là QHSX TBCN và LLSX mới ở trình độ
cao hơn.
+Phơng thức thứ hai: Cả hai mặt đối lập chuyển hoá lẫn nhau để hình
thành hai mặt đối lập mới hoàn toàn.
Thí dụ: Nền kinh tế VN chuyển từ kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao
cấp sang cơ chế thị trờng có sự quản lý của Nhà nớc theo định hớng XHCN
Từ những mâu thuẫn trên ta thấy trong thế giới hiện thực,bất kỳ sự vật,
hiện tợng nào cũng chứa đựng trong bản thân nó những mặt, những thuộc
tính có khuynh hớng phát triển ngợc chiều nhau.Sự đấu tranh chuyển hoá
giữa các mặt đối lập trong những điều kiện cụ thể tạo thành mâu thuẫn.Mâu
thuẫn là hiện tợng khách quan phổ biến của thế giới. Mâu thuẫn đợc giải
quyết,sự vật cũ mất đi sự vật mới hình thành. Sự vật mới lại nảy sinh các mặt
đối lập và mâu thuẫn mới. Các mặt đối lập này lại đấu tranh và phủ định lẫn
nhau để tạo thành sự vật mới hơn. Cứ nh vậy mà các sự vật, hiện tợng trong
thế giới khách quan luôn luôn phát triển và biến đổi không ngừng. Vì vậy,
mâu thuẫn là nguồn gốc và động lực của sự phát triển.
II. Nhận biết các mâu thuẫn
Thực chất của nền kinh tế thị tr ờng ở VN.
Sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam theo định hớng XHCN là một tất yếu
lịch sử nó nhằm đến những mục tiêu cụ thể và mang tính cách mạng. Nó thay
cũ đổi mới hàng loạt những vấn đề về lý luận và thực tiễn,cả về kinh tế và
chính trị xã hội, nó bảo vệ phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin, t tởng Hồ Chí
Minh trong hoàn cảnh, điều kiện mới.
Nh chúng ta đã biết,từ khi CNXH đợc xây dựng tất cả các nớc XHCN
đều thực hiện nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, cơ chế vận hành và quản lý
kinh tế này đợc duy trì trong một thời gian khá dài và xem nh đặc trng riêng
biệt của CNXH, là cái đối lập với cơ chế thị trờng của CNTB. Sự thực thì
không hoàn toàn nh vậy nền kinh tế tập trung khômg phảI là sản phẩm riêng
5
biệt của CNXH, cũng nh nền kinh tế thị trờng không phảI là duy nhất đợc

tiết vĩ mô từ trung tâm, trong bối cảnh của thời hiện đại ngày nay, là mô
6
hình hợp lý hơn cả.Mô hình này về đại thể đáp ứng đợc thách thức của sự
phát triển.
ở nớc ta việc thực hiện mô hình này, trong thực tế, chẳng những là nội
dung của công cuộc đổi mới mà hơn thế nữa,còn là phơng thức để nớc ta đi
đến CNXH.
Nền kinh tế nớc ta hiện nay có thể nói đang ở trong giai đoạn quá độ
chuyển tiếp từ nền kinh tế tập trung, hành chính bao cấp sang nền kinh tế thị
trờng có sự quản lý của nhà nớc theo định hớng XHCN. Do vậy, những đặc
điểm của giai đoạn quá độ trong nền kinh tế nớc ta, đơng nhiên là một vấn đề
có ý nghĩa, rất cần đợc nghiên cứu, xem xét. Nhận thức đợc những đặc điểm
phức tạp của giai đoạn quá độ, chi phối đợc những những đặc điểm đó,
chúng ta sẽ tránh đợc những sai lầm chủ quan nóng vội duy ý chí, hoặc
những khuynh hớng cực đoan, máy móc sao chép bán kinh tế thị trờng từ
bên ngoài vào.
Vậy từ phơng diện triết học thì những đặc điểm của kinh tế quá độ của
nớc ta là gì ? Nh chúng ta đã biết, trong nền kinh tế tập trung, bao cấp, mọi
chức năng kinh tế - xã hội của nền kinh tế đều đợc triển khai trong quá trình
kế hoạnh hoá ở cấp độ quốc gia. Tính bao cấp của nhà nớc đối với các hoạt
động sản xuất, lu thông phân phối... khá nặng nề.ở nớc ta trớc đây, chế độ
hoạch toán trên thực tế còn nặng nề về hình thức lợi ích kinh tế, đặc biệt lợi
ích cá nhân ngời lao động, một động lực trực tiếp của hoạt động xã hội đợc
quan tâm đúng mức.Vì thế, sự vận động của nền kinh tế nhìn chung là chậm
chạp kém năng động.
Kể từ đại hội Đảng lần thứ VI(12/1986) đến nay, theo đờng lối đổi mới
đất nớc ta đã từng bớc chuyển sang nền kinh tế thị trờng với định hớng
XHCN.Và điều đó có ý nghĩa là, chúng ta đã đạt đợc những thành tựu hết sức
quan trọng, những thành tựu cho phép chúng ta điều chỉnh và bổ xung nhận
thức, làm cho quan niệm nhận thức về CNXH ngày càng cụ thể, đờng lối,chủ

những bộ phận khách quan của nền kinh tế, có khả năng đáp ứng những đòi
hỏi đa dạng của nền kinh tế thị trờng.
Thực ra, trong quan niệm hiện nay của chúng ta về CNXH đã chứa đựng
những t tởng mới về quy luật của sự phù hợp khách quan QHSX với trình độ
phát triển của LLSX, sự tồn tại của các thành phần sở hữu đa dạng của một
nền kinh tế theo định hớng XHCN là hoàn toàn có cơ sở của nó.Hơn thế nữa,
vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nớc, trên thực tế không chỉ chủ đạo về
GDP. Theo quan niệm hiện đại về xử lí kinh tế vĩ mô thì khả năng điều tiết
chỉ dạo của kinh tế Nhà nớc đối với các thành phần kinh tế khác đợc thể hiện
trên nhiều mặt: Kinh tế nhà nớc có thể là chi phối các vị trí đặc biệt nhng
8
kém sinh lời trong nền kinh tế. Cùng với với việc nắm giữ các nghành thông
tin,cơ sở hạ tầng, quốc phòng... Kinh tế nhà nớc đảm bảo những t liệu sản
xuất chủ yếu phát triển về toàn xã hội, phục vụ cho lợi ích của cả cộng đồng.
Vai trò của Nhà nớc và kinh tế Nhà nớc trong một nền kinh tế theo định
hớng XHCN là điều không phải bàn cãi. Nhà nớc, ngoài việc trực tiếp quyết
định những vấn đề của bản thân nền kinh tế còn phải đóng vai trò là nhân vật
trung gian giữa các vấn đề về kinh tế và xã hội. Nhà nớc với các chính sách,
luật lệ của mình, còn có khả năng đạt tới một trình độ tăng trởng có hiệu
quả,nhng mặt khác nó cũng chính lại là ngời phải lo giải quyết các vấn đề do
chính nền kinh tế tạo ra.Về đại thể, chìa hoá để đáp ứng những vấn đề phức
tạp và trái ngợc của nền kinh tế xã hội nằm trong sự quản lý vĩ mô của Nhà
nớc.Tuy nhiên, ở nớc ta hiện nay, Nhà nớc và nền kinh tế Nhà nớc có nhiều
vấn đề cần phải tháo gỡ để có thể đảm đơng đợc trọng trách to lớn của
mình.Trên thực tế bộ máy vĩ mô của Nhà nớc đối với nền kinh tế còn khá
cồng kềnh và kém hiệu quả. Hầu hết các doanh nghiệp kinh tế Nhà nớc đều
hoạt động thiếu năng động và quá ỷ lại vào Nhà nớc.Trong một số trờng
hợp,thậm chí kinh tế Nhà nớc còn vô tình bỏ rơi trận địa mà mình đã chiếm
lĩnh,tạo điều kiện cho những phần tử tham nhũng tiêu cực.Điều đó có nghĩa
đối với việc xác điịnh đặc điểm của nền kinh tế thị trờng ở nớc ta hiện