Một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng
giữ gìn v phát huy bản sắc văn hoá dân tộc
trong giai đoạn hiện nay

CN. Lê thị thuý
Bộ môn Chủ nghĩa xã hội khoa học
Khoa Mác Lênin, t tởng Hồ Chí Minh
Trờng Đại học GTVT

Tóm tắt: Văn hoá không chỉ l nền tảng tinh thần của xã hội m còn l mục tiêu v động
lực trong sự phát triển kinh tế - xã hội. Nhận thức tầm quan trọng đó, ở báo cáo ny trên cơ sở
hệ thống hoá những nội dung cơ bản của việc giữ gìn v phát huy bản sắc văn hoá dân tộc Việt
Nam, chúng tôi nêu ra một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng giữ gìn v phát huy bản sắc
văn hoá dân tộc trong giai đoạn hiện nay.
Summary: Culture is not only the spiritual foundation of the society but also the aim and
the impetus to the socio- economic development. Based on systematization of the main
contents of the preservation of promotion of Vietnamese cultural identities, some measures for
such ability improvement are put forward.

KT-ML
i. đặt vấn đề
Văn hoá dân tộc là một lĩnh vực có tác
động to lớn đến sự trờng tồn của dân tộc. Do
đó, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân
tộc luôn đợc Đảng, Nhà nớc cùng nhiều
nhà nghiên cứu coi là nhiệm vụ quan trọng và
cấp thiết trong sự nghiệp công nghiệp hoá -
hiện đại hoá đất nớc.
Lý luận mác - xít khẳng định: khởi điểm
của hành vi lịch sử đầu tiên là văn hoá, bởi

Thấm nhuần t tởng về văn hoá của
chủ nghĩa Mác - Lênin trong quá trình hoạt
động cách mạng vì sự nghiệp giải phóng và
CNXH của dân tộc mình, Hồ Chí Minh đã đa
ra một quan niệm nổi tiếng về văn hoá:"Vì lẽ
sinh tồn cũng nh mục đích của cuộc sống,
loài ngời mới sáng tạo ra ngôn ngữ, chữ viết,
đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn
học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt
hàng ngày về mặc, ăn, ở và các phơng thức
sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát
minh đó tức là văn hoá" (3).
Vận dụng sáng tạo t tởng chủ nghĩa
Mác - Lênin và t tởng Hồ Chí Minh về văn
hoá Đảng ta đã đa ra quan niệm về văn hoá
gắn với nhiệm vụ cách mạng trong từng thời
điểm lịch sử cụ thể.
KT-ML
Tại Hội nghị TW5 khoá VIII, quan niệm
về văn hoá đợc xác định với nội dung đầy đủ
nhất, bao quát những lĩnh vực lớn trong đời
sống tinh thần của xã hội. "Văn hoá đợc hiểu
là thế giới thứ hai do con ngời sáng tạo ra
ngoài thế giới tự nhiên vốn có với tất cả các
giá trị vật chất và giá trị tinh thần" (4).
Với quan niệm đầy đủ về văn hoá nh
vậy Đảng ta đề ra chủ trơng phấn đấu xây
dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà
bản sắc dân tộc trong công cuộc xây dựng
CNXH.

tinh thần của một dân tộc, chỉ riêng dân tộc đó
mới có. Do đó, dân tộc nào đánh mất bản sắc
văn hoá dân tộc, tức là dân tộc đó đã đánh
mất tất cả, bị đồng hoá và chỉ còn cái vỏ của
vật chất.
Bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam là một
nền văn hoá có chiều sâu về cội nguồn, nó
đợc chng cất cùng chiều dài lịch sử và một
chủ thể sáng tạo văn hoá thông minh cần cù
đã kết thành những giá trị truyền thống bền
vững, tạo nên sức sống nội tại và năng lực
tinh thần tiềm ẩn của dân tộc Việt Nam.
Vậy, bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam
gồm những vấn đề nào? Trả lời vấn đề này
trong tác phẩm "Tìm về bản sắc văn hoá dân
tộc Việt Nam" PGS. TS. Trần Ngọc Thêm đã
khái quát lên 6 đặc trng cơ bản của bản sắc

văn hoá dân tộc Việt Nam nh sau:
- Về đời sống vật chất chủ yếu là nghề
trồng lúa nớc.
- Tinh thần đoàn kết toàn dân và ý thức
độc lập dân tộc điều này đã dẫn tới lòng yêu
nớc nồng nàn.
- Trong nhận thức có lối t duy biện
chứng và lối sống bình quân luôn hớng tới sự
hài hoà. Trong quan hệ xã hội coi trọng tình
cảm hơn lý trí, tinh thần hơn vật chất, a sự tế
nhị kín đáo hơn sự rành mạch thô bạo.
- Trong tổ chức gia đình truyền thống thì

ngời, đạo đức trong quan hệ giữa ngời với
ngời, lòng yêu nớc thơng nòi, sự tôn trọng
học vấn; sự nhạy cảm trong nắm bắt, đánh
giá và tiêu hoá cái mới để biến nó thành vốn
quý của mình.
Trong công cuộc xây dựng đất nớc ở
thời kỳ quá độ lên CNXH để xác định đợc nội
dung cụ thể của việc giữ gìn và phát huy bản
sắc văn hoá dân tộc trong tài liệu nghiên cứu
Nghị quyết TW5, khoá VIII chỉ rõ: Bản sắc văn
hoá dân tộc Việt Nam đợc thử thách, rèn dũa
qua chiều dài lịch sử dựng nớc và giữ nớc
đã tạo nên các giá trị tinh thần của dân tộc,
tiêu biểu là: lòng yêu nớc nồng nàn, ý chí tự
cờng của dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức
cộng đồng gắn kết cá nhân - gia đình - làng
xã - Tổ quốc, lòng nhân ái khoan dung trọng
tình nghĩa, đạo lý đức tính cần cù, sáng tạo
trong lao động, sự tinh tế trong ứng xử, tính
giản dị trong lối sống Bản sắc văn hoá dân
tộc Việt Nam còn đậm nét trong hình thức
biểu hiện mang tính dân tộc độc đáo.
Bản sắc văn hoá dân tộc là sắc thái
"gốc", nó đợc ví nh tấm chứng minh th, thẻ
căn cớc, những màu sắc đờng nét riêng biệt
không thể trộn lẫn của nền văn hoá, nhng nó
cũng chứa đựng cả tính nhân loại, tính khu
vực và tính tộc ngời, cho nên bản sắc văn
hoá có vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự tồn
tại và phát triển của đất nớc. Với vai trò là

bỏ các yếu tố văn hoá truyền thống của dân
tộc. Phải phấn đấu vừa tăng trởng kinh tế,
vừa giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân
tộc, vì môi trờng văn hoá lành mạnh sẽ là
mảnh đất tốt làm nảy nở những tài năng sáng
tạo, sáng chế phát minh, cải tiến khoa học kỹ
thuật và công nghệ phục vụ cho sự phát triển
kinh tế - xã hội. Các giá trị văn hoá dân tộc
một khi đã ăn sâu vào tâm thức của các tầng
lớp nhân dân sẽ biến thành sức mạnh vật chất
to lớn, trở thành động lực thúc đẩy sự phát
triển. Hơn nữa, sự ổn định về chính trị, tinh
thần đoàn kết, đồng tâm hiệp lực, ý thức kế
thừa, phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp
của dân tộc trong sản xuất kinh doanh cũng
nh quan hệ với quốc tế cũng sẽ tạo nên môi
trờng thuận lợi cho sự phát triển.
Từ thực tiễn đó trong báo cáo của
CTHĐBT Võ Văn Kiệt tại kỳ họp X, quốc hội
khoá 8 ngày 10/12 năm 1991 đã khẳng định:
"Kinh tế và văn hoá gắn bó với nhau hết sức
chặt chẽ, kinh tế không tự mình phát triển nếu
thiếu nền tảng văn hoá và văn hoá không phải
là sản phẩm thụ động của kinh tế phát triển
trên cơ sở kết hợp hài hoà giữa kinh tế và văn
hoá là sự phát triển năng động, có hiệu quả
và vững chắc nhất".
Nh vậy, một đất nớc chỉ phát triển lành
mạnh khi ở đó sự tăng trởng kinh tế không
làm xấu đi mối quan hệ giữa con ngời với

nớc và tranh thủ sự ủng hộ, đồng tình của
thế giới với sự nghiệp cách mạng XHCN của
chúng ta. Đồng thời tiếp thu những giá trị cao
đẹp, những tinh hoa văn hoá của nhân loại
làm phong phú thêm đời sống tinh thần của
dân tộc, đó là phơng thức giữ gìn và phát huy
bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam theo
hớng tiên tiến và hiện đại. Sự mở rộng giao

lu cho chúng ta nhiều thuận lợi trong phát
triển làm giàu lên, phong phú hơn trong tiếp
nhận tinh hoa văn hoá của các dân tộc trên
thế giới. Đồng thời cũng đặt ra cho chúng ta
không ít những thách thức, đó là nếu không có
bản lĩnh thì chủ thể văn hoá sẽ bị cuốn vào
"dòng xoáy" của văn hoá xa lạ, tiêu cực. Điều
này đợc Mác - Ăngghen chỉ rõ: "Nhờ cải tiến
mau chóng công cụ sản xuất và làm cho các
phơng tiện giao thông trở nên vô cùng thuận
lợi, giai cấp t sản lôi cuốn đến cả những dân
tộc dã man bài ngoại nhất vào trào lu văn
minh. Giá rẻ của những sản phẩm là trọng
pháo bắn thủy tất cả những Vạn Lý trờng
thành và buộc những ngời dã man bài ngoại
nhất cũng phải hàng phục nó. Nó buộc tất cả
những dân tộc phải thực hành PTSX t bản,
nếu không sẽ bị nó tiêu diệt, buộc các dân tộc
phải du nhập cái gọi là văn minh, nghĩa là
phải trở thành t sản. Nói tóm lại nó tạo ra cho
nó một thế giới theo hình ảnh của nó "(5)

nớc ta trong giai đoạn hiện nay. Từ các chiến
lợc, kế hoạch, chơng trình hoạt động cụ thể
mà Đảng đã vạch ra, trên cơ sở đó làm định
hớng cơ bản để thực hiện việc giữ gìn và
phát huy bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam.
Hai là, phải đặt nhiệm vụ giữ gìn và phát
huy bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam trong
mối quan hệ với việc phát huy chính bản sắc
văn hoá dân tộc Việt Nam, đây là cơ sở giữ
gìn và phát huy có hiệu quả.
Ba là, giữ gìn và phát huy bản sắc văn
hoá dân tộc Việt Nam trong giai đoạn hiện
nay, không thể tách rời, việc nhận thức và vận
dụng sâu sắc, sáng tạo quan điểm của chủ
nghĩa Mác - Lênin t tởng Hồ Chí Minh về
văn hoá. Vì hệ t tởng chủ nghĩa Mác - Lênin
và t tởng Hồ Chí Minh là "đỉnh cao của văn
hoá".
Bốn là, phát huy trách nhiệm và khả
năng của gia đình trong việc lu truyền các
giá trị văn hoá dân tộc vì gia đình là cái nôi
sinh thành nhân cách con ngời, là nơi lu
truyền và giữ gìn các di sản văn hoá dân gian
truyền thống. Do đó, xây dựng văn hoá là cơ
sở vững chắc để giữ gìn bản sắc văn hoá dân
tộc và ngăn chặn sự xâm nhập của văn hoá
phẩm độc hại, phòng chống các tệ nạn xã hội
xâm nhập vào bản sắc văn hoá dân tộc.
Năm là, tăng cờng công tác nghiên cứu
văn hoá và bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam

trẻ trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn
hoá dân tộc. Để làm đợc điều này với tầm
nhìn bao quát Bộ văn hoá thông tin và Bộ giáo
dục đào tạo, các trờng ĐH, và CĐ cần khẩn
trơng thiết kế một mô hình giáo dục, sinh
hoạt văn hoá trong giáo dục ở các trờng
PTTH, ĐH, CĐ; tổ chức các cuộc hội thảo
khoa học, các cuộc thi có định hớng về bản
sắc văn hoá dân tộc chắc chắn sẽ lôi kéo
đợc tâm thế hứng thú và sáng tạo của thế hệ
trẻ. Đây là giải pháp hiệu quả trong việc giữ
gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc Việt
Nam.
KT-ML
iv. Kết luận
Bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam là một
nền văn hoá có chiều sâu về cội nguồn, có
chiều dài lịch sử qua sự chng cất và mài dũa
của thời gian đã kết thành những giá trị truyền
thống bền vững, tạo nên diện mạo, bản lĩnh,
cốt cách của nền văn hoá Việt Nam giàu tính
nhân văn, nhân đạo.
Ngày nay, trong xu thế mở rộng sự giao
lu quốc tế, bản sắc văn hoá dân tộc Việt
nam lại có điều kiện thuận lợi để vơn lên
khẳng định vị thế của mình trên trờng quốc
tế. Bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam còn là
cơ sở để chúng ta xây dựng bản sắc văn hoá
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Tuy nhiên, trớc xu thế mở rộng sự giao