PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG TIỂU HỌC HIỀN AN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
VẬN DỤNG LÝ LUẬN VÀO VIỆC GIẢI QUYẾT MỘT SỐ TÌNH HUỐNG SƯ
PHẠM Ở LỚP 5D -TRƯỜNG TIỂU HỌC HIỀN AN
Người thực hiện:
NguyÔn ThÞ Thu Thanh
Hiền An, tháng 01 năm 2010
MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài 2
II. Đối tượng nghiên cứu 2
III. Nhiệm vụ nghiên cứu 2
IV. Phương pháp nghiên cứu 3
NỘI DUNG
I. Những vấn đề lý luận chung 3
1. Năng lực đối xử khéo léo sư phạm 3
2. Một số đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học
5
II. Vận dụng vào việc ứng xử các tình huống sư phạm thường
gặp ở lớp 5D Trường Tiểu học Hiền An.
7
A. Vài nét sơ lược về Trường Tiểu học Hiền An 7
B. Vận dụng lý luận vào việc giải quyết một số tình huống sư phạm
ở lớp 5D Trường Tiểu học Hiền An 8
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT.
I. Kết luận.
16
2. Một số đề xuất để giải quyết các tình huống sư phạm được tốt hơn.
* Thời gian nghiên cứu:
Năm học 2009 – 2010
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
- Tham khảo các tài liệu, văn bản có liên quan hằm tìm hiểu cơ sở lý luận của
vấn đề cần nghiên cứu.
- Quan sát, trò chuyện nhằm thu thập các tình huống.
- Phân loại tình huống.
- Luyện tập kỹ năng, kỹ xảo ứng xử.
NỘI DUNG
I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG:
1. Năng lực đối xử khéo léo sư phạm:
Giáo dục và dạy học là vấn đề luôn luôn được nâng cao và phát triển, ta có thể
coi đó là một hiện tượng.
Hiện tượng giáo dục tức là thế hệ đi trước truyền lại những kinh nghiệm và tích
luỹ được trong quá trình giáo dục và giảng dạy cho các thế hệ đi sau sự truyền đạt
và lĩnh hội những tri thức, kinh nghiệm đã được tích luỹ là những vấn đề cơ bản
của giáo dục với tư cách là một hiện tượng xã hội.
Một xã hội muốn tồn tại và phát triển thì phải có giáo dục và đào tạo, đó là điều
tất yếu, đó là quy luật của sự tiến bộ xã hội, trong đó thế hệ đi sau phải học hỏi,
chiếm lĩnh được kinh nghiệm mà thế hệ đi trước đã tích luỹ và truyền lại, thế hệ đi
sau phải tiếp tục bổ sung để làm phong phú và hoàn thiện kho tàng trí thức.
Là một giáo viên ai cũng muốn hoạt động giáo dục của mình có hiệu quả. Thế
nhưng điều này lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố, nhiều điều kiện khách quan và chủ
quan tham gia vào quá trình giáo dục. Học sinh là một trong những nhân tố quan
trọng của quá trình giáo dục.
Học sinh tiểu học vẫn chưa phát triển hoàn thiện về tâm sinh lý cũng như nhân
cách của mình. Vì vậy, trong quá trình giáo dục đòi hỏi người thầy phải nắm thật
vững đặc điểm tâm lý của học sinh ở lứa tuổi này, phải hiểu được những điều đang
diễn ra trong tâm hồn các em.
trên cơ sở nhận thức ngày càng đúng đắn hơn, đầy đủ hơn đối tượng và chuẩn mực
của các mối quan hệ trong cuộc sống của các em.
Đặc điểm tình cảm:
Học sinh tiểu học dễ cảm xúc trước thế giới. Các em thường biểu hiện cảm xúc
trong khi tri giác trực tiếp các sự vật, hiện tượng cụ thể cường độ cảm xúc mạnh
mẽ, dễ xúc động, khó kìm hãm và khó làm chủ tình cảm của mình.
Tình cảm của học sinh tiểu học chưa bền vững:
Các em thường hay thay đổi tâm trạng, thiên về xúc động, biểu hiện khá mạnh
và trong chốc lát sự vui mừng, tự hào, lo sợ, hờn giận.
Tóm lại, các em ở tuổi này giàu cảm xúc, nhiều tình cảm mới được hình thành
nhưng chưa bền vững.
Đặc điểm ý chí của học sinh tiểu học:
Học sinh tiểu học chưa có khả năng tự lập chương trình hành động, do ý chí
chưa được phát triển đầy đủ.
Các phẩm chất ý chí như: Tính độc lập, tính kìm chế và tự chủ còn thấp.
Trẻ dễ bắt chước hành động của người khác, kể cả những hành động vượt quá
sức trẻ, đôi lúc tính bộc phát, ngẫu nhiên được thể hiện trong hành động của trẻ.
Đặc điểm chú ý:
Ở học sinh cấp I, chú ý không chủ định còn giữ vai trò chính, sức tập trung chú
ý chưa cao, chú ý chưa bền vững.
Đặc điểm hoạt động nhận thức của học sinh tiểu học:
Ở lứa tuổi này rất hồn nhiên, ham tìm tòi, khám phá cái mới, điều này nói lên trí
tuệ của các em đang phát triển, đang mong muốn nhận thức của học sinh cấp I
thiên nặng về nhận thức cảm tính, tức là nhìn nhận sự việc, hiện tượng ngay trước
mắt mình chứ chưa nhìn nhận được mọi sự vật, hiện tượng bên trong.
Ở tuổi này học tập cũng đã trở thành hoạt động chủ đạo, nhưng các em say mê
học tập chưa phải vì nó nhận thức được trách nhiệm đối với xã hội mà chủ yếu vì
những động cơ mang ý nghĩa tình cảm như: trẻ học được nhiều điểm tốt, được thầy
cô, bố mẹ khen, bạn mến,
Về mặt hành động các em rất hiếu động, ở độ tuổi này bắt đầu phát triển nhận
( thuộc tỉnh). Qua đó cũng cho thấy đội ngũ giáo viên đa số đều có kinh nghiệm
giảng dạy, luôn được chuẩn hoá và nâng cao.
Lớp 5D có sĩ số 28 học sinh/11nữ. Các em chủ yếu sống tập trung ở khu vực
Hiền Hoà (Tân Vinh), một số em khác sống rải rác ở Hiền Vân và Hiền An.
Nói chung do hoàn cảnh gia đình nên đa số các em chưa có đầy đủ đồ dùng
cũng như điều kiện tốt khi đến lớp. Phụ huynh chưa có sự quan tâm, nhắc nhở nên
ý thức của các em rất kém (trong học tập và cả trong giao tiếp).
B. Việc vận dụng lý luận vào giải quyết một số tình huống sư phạm ở Trường
Tiểu học Hiền An.
Lý luận là những vấn đề chung, nhưng trong thực tế thì những tình huống xảy
ra rất đa dạng, mỗi tình huống đều có cách ứng xử cụ thể khác nhau. Trong phạm
vi đề tài này,bản thân tôi nghiên cứu, phân ra 06 loại tình huống thường gặp và
cách giải quyết các loại tình huống sư phạm như sau:
1) Loại 1:
Đang giảng dạy trên lớp có một nhóm học sinh mất trật tự.
* Cách giải quyết loại tình huống này:
- Trước hết tôi xem thử tại sao học sinh lại mất trật tự. Nếu chỉ là vô tình thì tôi
có những biện pháp sau:
+ Đổi chỗ những học sinh mất trật tự đó, việc phân tán mỏng lực lượng sẽ làm
các em giảm tối thiểu cơ hội nói chuyện và sẽ tập trung vào học.
+Nếu vì một câu chuyện nào đó của một bạn trong nhóm thì tôi sẽ nhắc nhở các
em hãy chú ý đến bài học, tôi nghĩ rằng ngay sau đó các em sẽ chăm chú vào bài
giảng của tôi.
- Nếu các em cố ý gây mất trật tự thì tôi phải tìm hiểu xem lý do tại sao và có
từng cách giải quyết cụ thể khác nhau:
+Nếu cố ý vì không hiểu bài thì tôi sẽ xem lại phương pháp dạy, cách truyền
thụ tri thức của mình để điều chỉnh kịp thời, vìcó thể các em không hiểu bài nên
“bỏ qua”luôn.
+ Nếu lúc đó tôi thấy mình vẫn dạy tốt, một số học sinh khác (ngoài nhóm mất
trật tự) vẫn trả lời tốt câu hỏi của tôi, thì như vậy có nghĩa là những học sinh đó chỉ
làm một việc gì đó mà học sinh không thích, hay có thể tôi đã sai hứa với học sinh,
từ đó làm cho học sinh có ấn tượng không tốt với mình, Nếu vậy tôi sẽ xin lỗi và
sẽ sữa chữa những sai sót của mình
- Nếu thấy mình không có gì để học sinh phải xem thường thì nhân dịp nào đó
tôi sẽ trao đổi, tâm tình và tỏ ra thân thiện với học sinh và nó sẽ có những tác động
tâm lý đến học sinh.
Học sinh ở lứa tuổi này rất bướng, vì vậy có thể khi hỏi chuyện em đó sẽ trả lời
một cách miễn cưỡng hoặc không nói chuyện với tôi, bởi vậy những ngày tiếp theo
tôi sẽ duy trì sự tiếp xúc đó, luôn gần gủi học sinh để các em hiểu mình hơn, đồng
thời tôi cũng sẽ tìm ra lý do tại sao em đó lại có thái độ như vậy.
- Nếu mọi cố gắng của tôi đều không đạt kết quả thì còn một cách duy nhất là
kiên trì theo dõi, gần gũi với học sinh. Thông thường tôi sẽ uốn nắn học sinh đó
ngay lúc mà học sinh đó cố tình vi phạm.
* Cơ sở lý luận khi giải quyết tình huống loại hai:
Ở bậc tiểu học, các em thường xem giáo viên như là linh hồn của mình, cho nên
mọi cử chỉ, lời nói của giáo viên đều được các em quan tâm, trong quá trình đó dù
giáo viên có mắc một lỗi gì dù nhỏ cũng đều có ấn tượng không tốt đối với các em.
Giáo viên khi gặp tình huống này trước hết phải biết đặt vị trí của mình vào vị
trí học sinh xem thử học sinh đang nghĩ gì để có cách xử lý tốt nhất.
Vì là học sinh cấp I nên sự đồng cảm giữa giáo viên và học sinh là vô cùng
quan trọng, giáo viên phải biết xác định vị trí của mình trong quá trình giao tiếp để
hiểu rõ học sinh. Các em ở tuổi này thường rất bướng bỉnh, cho nên giáo viên phải
thực sự hiểu rõ về tâm lý các em thì các em sẽ quên đi dấu ấn không tốt về người
thầy của mình, vì các em khó kìm hãm và khó làm chủ tình cảm của mình nên có
thể sự coi thường đó chỉ là bộc phát.
Đây là học sinh cấp I nên giáo viên phải xử lý thế nào để lần sau học sinh đó
không còn coi thường mình nữa. Giáo viên có thể kết hợp với gia đình để có sự
uốn nắn kịp thời.
Tất nhiên kết quả của sự tác động phụ thuộc vào thái độ tình cảm của người
giáo viên, giáo viên không nên có những lời lẽ phê phán một cách nặng nề bởi điều
bạn mình hơn và có mối quan hệ bạn bè tốt đẹp. Vì vậy mà tôi chỉ dùng uy tín để
giáo dục học sinh.
4) Loại 4:
Bạn không tìm được câu trả lời chính xác đối với câu hỏi của học sinh ( Trong
khi giảng dạy trên lớp).
* Cách giải quyết chung của loại tình huống này:
Ở lứa tuổi tiểu học, các em thường hay có những thắc mắc và nảy sinh ra những
câu hỏi nhiều khi không nằm trong dự kiến bài học:
Có thể tôi sẽ gọi vài em học sinh giỏi trong lớp trả lời câu hỏi và nếu thấy đã
tìm ra câu trả lời chính xác thì tôi sẽ bổ sung ý của tôi vào để có câu trả lời hoàn
chỉnh, chính xác và logic, có sức thuyết phục.
Còn nếu không có học sinh nào trả lời được và bản thân tôi cũng cảm thấy chưa
trả lời được chính xác thì tôi sẽ nói:
“ Câu hỏi này thật hay, cô chưa muốn giải đáp ngay bây giờ, mà các em hãy coi
như đây là một bài tập về nhà và hãy tìm hiểu để tìm ra câu trả lời. Em nào có câu
trả lời đúng và hay nhất cô sẽ ghi điểm tốt”.
* Cơ sở lý luận khi giải quyết tình huống loại 4:
Ở lứa tuổi này rất hồn nhiên, ham tìm tòi, muốn khám phá cái mới vì lúc này trí
tuệ các em đang phát triển, đang mong muốn nhận thức được nhiều vấn đề, vì vậy
có thể đưa ra những câu hỏi “ hóc búa” mà nhiều giáo viên cũng phải lúng túng.
Mặc dù không trả lời được câu hỏi nhưng tôi cũng sẽ không thể hiện để các em biết
mình không trả lời được câu hỏi của học sinh mà chỉ nói với các em “ Xem đây
như là bài tập”, nếu các em biết được giáo viên không trả lời được câu hỏi của
mình thì sẽ gây cho các em cảm giác hụt hẫng, và dần dần sẽ làm cho các em mất
lòng tin, điều đó dẫn đến sự khó khăn trong quá trình giáo dục của giáo viên.
5) Loại 5:
Trong giờ chữa bài tập học sinh đã phát hiện ra sai sót của giáo viên.
* Cách giải quyết chung của tình huống này:
Một số người cho rằng nếu gặp tình huống này giáo viên chỉ cần lên bảng sửa
lại đáp số bài toán và kèm theo một câu xin lỗi học sinh là được.
cây bút cho bạn B. Và ngay ngày hôm đó em B đã nhận lại được cây bút của mình.
* Cơ sở lý luận khi giải quyết tình huống này:
Ở đây, tôi đã không sử dụng cách khám xét cặp của các em, bởi vì các em ( lớp
3,4,5) đã biết nhìn nhận được sự việc, nếu tôi làm như vậy các em sẽ nghĩ rằng tôi
“ nghi” cho các em, như vậy có nghĩa là tôi tự đánh mất niềm tin của các em đối
với mình.
Sau khi em B nhận lại được cây bút, tôi đã nói với cả lớp: “lấy nhầm bút ( hay
cái gì khác) của bạn là không tốt, nhưng các em đã nhận thấy cái sai của mình để
trả lại cho bạn là một việc làm đáng khen. Cô hy vọng sau sự việc này, lớp chúng
ta sẽ không có ai mắc phải sai lầm nữa”.
Sỡ dĩ tôi làm như vậy là vì các em đang ở trong độ tuổi hình thành và phát triển
nhân cách, hình thành những thói quen và hành vi cuộc sống. Vì vậy, nếu giáo viên
“bỏ qua” chuyện này thì các em sẽ có ý nghĩ cho rằng hành vi đó không phải là
xấu, điều đó rất có hại cho các em.
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
I. KẾT LUẬN.
Giao tiếp với mọi người là một nghệ thuật mà không phải ai cũng làm được.
Ứng xử với học sinh cũng là một nghệ thuật, người giáo viên phải hiểu được tâm lý
của học sinh, đặc điểm và hoàn cảnh của học sinh. Không những thế giáo viên phải
linh hoạt với mỗi tình huống xảy ra và cách ứng xử phải mang tính khoa học, tính
thuyết phục và tính giáo dục cao. Và dù có phải gặp tình huống nào đi nữa thì điều
đầu tiên được đặt ra với người giáo viên là phải có lòng yêu nghề mến trẻ và sự
khéo léo, đồng thời phải biết bình tĩnh suy xét mọi sự việc để tìm ra hướng giải
quyết hợp lý, hợp tình. Bên cạnh đó, người giáo viên cũng cần tránh những áp đặt,
tránh những lời lẽ hay hành động nặng nề, tránh nóng vội để xảy ra những sai lầm
khônng đáng có khi xử lý tình huống.
Tóm lại, tài ứng xử sư phạm không gì khác hơn là một bộ phận của nghệ thuật
sư phạm. Cho nên, cơ sở hình thành nên nó cũng là do lương tâm nghề nghiệp,
niềm tin yêu và lòng tôn trọng người mà mình dạy dỗ, tinh thông nghề nghiệp.
II. ĐỀ XUẤT:
Ý kiến của Hội đồng Khoa học Phòng Giáo dục- Đào tạo
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………
Tình huống 1: Một giáo viên mới ra trường đã giải sai 01 bài toán nên dù học sinh
đã làm đúng, cô giáo buộc các em làm lại bài sửa theo cô. Sự việc xảy ra đã lâu
nhưng không thấy có phản ứng gì từ phía phụ huynh và học sinh. Khi biết chuyện,
một số giáo viên già dặn hơn khuyên cô giáo trẻ hãy coi đây là “sự cố nghề
nghiệp” cần rút kinh nghiệm chứ không nên “bươi” lại sự việc sẽ làm ảnh hưởng
đến nghề nghiệp tương lai của mình. Bạn đồng ý với cách xử lý của đồng nghiệp
hay có cách xử lý khác tế nhị, hay hơn?
Gợi ý: - Giáo dục là một khoa học, hơn nữa môn Toán là môn khoa học với độ
chính xác tuyệt đối, nên không thể chấp nhận sự sai số, nếu hiện tại chưa thấy chỗ
sai thì đến lúc nào đó mọi người sẽ thấy chỗ sai, và, như vậy sẽ càng làm giảm sút
uy tín người giáo viên.
- Giáo viên không phải là người không thể có sai sót, điều quan trọng là nhận ra sai
sót và điều chỉnh để hướng đến sự hoàn thiện, hoàn mỹ hơn. Vì vậy, giáo viên nên
sẵn sàng nhận sai sót của mình trước học sinh và phụ huynh và điều chỉnh lại. Điều
đó, sẽ không làm giảm mà ngược lại sẽ làm tăng thêm sự tín nhiệm của phụ huynh
và học sinh.
gắng không để lớp hoạt động quá ồn ảnh hưởng đến lớp khác. Đối với cô giáo kia
phải giữ thái độ tôn trọng, thân mật và hứa sẽ cố gắng không để lớp ồn ào làm ảnh
hưởng đến lớp của cô. Mặc khác, cần kiểm tra lại phương pháp, cách thức dạy học
và quản lý lớp của mình để hoàn thiện những điểm chưa tốt, chưa hay, hạn chế sự
sôi nổi, ồn ào quá mức làm ảnh hưởng đến lớp khác.
- Tiếp tục khẳng định mình qua việc đổi mới phương pháp dạy học trong thực tế
dạy học và nâng cao chất lượng của lớp đến các hoạt động chuyên môn của trường;
mặt khác tìm cơ hội trao đổi chuyên môn một cách khéo léo, chân tình với cô giáo
ấy. Điều quan trọng là không chán nản, bi quan mà tin tưởng chờ đợi kết quả nhìn
nhận mới của tập thể đối với mình.
Tình huống 4: Sáng nay khi vào lớp, cô giáo đã phát hiện một học sinh của lớp có
vẻ mặt mệt mỏi, uể oải, biết rằng em có biểu hiện bất thường về tâm sinh lý. Tuy
nhiên, được báo sáng nay có thanh tra đến thanh tra hoạt động sư phạm nhà giáo
nên cô giáo tập trung chuẩn bị; thực hiện tiết dạy cho thanh tra dự giờ; nộp hồ sơ
sổ sách cho thanh tra kiểm tra; tổ chức cho thanh tra khảo sát chất lượng học sinh
rồi nghe thanh tra nhận xét, đánh giá, góp ý về chuyên môn… Đến khi xong việc
thì em học sinh kia bị ngất xỉu phải đưa đi viện cấp cứu.
Theo bạn, cô giáo có lỗi trong việc này hay không? Nếu là bạn, bạn có
cách xử lý nào khác?
Gợi ý: - Thanh tra là việc quan trọng nhưng không thể quan trọng hơn sức khỏe và
tính mạng của học sinh. Vì vậy, cô giáo đã có lỗi trong việc để tình trạng sức khỏe
của học sinh trầm trọng hơn.
- Nên thông báo với đoàn thanh tra tình hình đột xuất của lớp để xử lý đối với em
học sinh đang bị bệnh (như thông báo gia đình, đưa em đi viện…) rồi hãy thực hiện
bổn phận và trách nhiệm chuyên môn của mình.
Tình huống 5: Lớp 5 của cô giáo Thông có một học sinh cá biệt: lười học, thiếu
tập trung trong giờ học, hay nói chuyện, láu miệng, hay đánh hống trong lớp… Cô
Thông rất bực mình và thường hay khiển trách, chê bai em học sinh đó trước lớp,
thậm chí hăm dọa sẽ có biện pháp xử lý mạnh với em, nhưng em vẫn chứng nào tật
đó.
Tình huống 7: Trong lớp có hai trường hợp học sinh như sau:
- Học sinh A thuộc gia đình khá giả, nhà gần trường lại được bố mẹ thường
xuyên đưa đón đến trường nên luôn luôn đi học đúng giờ và được cô giáo thường
xuyên biểu dương.
- Học sinh B thuộc gia đình nghèo, nhà lại xa trường, một mình em phải băng
qua một cánh đồng rộng và nhiều khe suối; cho dù em đã dậy và đi học từ rất sớm
nhưng vẫn có lúc trể giờ vào học. Mỗi lần như vậy thường bị cô giáo chê trách và
bảo: “Em cần cố gắng”. Qua nhiều lần như thế, em B đã mạnh dạn thưa với cô
giáo: “Thưa cô! Em đã cố gắng hết sức rồi ạ!”.
Theo bạn, bạn nên nói gì với em B và bạn có nhận xét gì về việc đánh giá, nhận xét
của cô giáo về hai học sinh nêu trên?
Gợi ý: - Có lẽ một cô giáo có tâm thì không ai không xúc động đến nghẹn lời trước
tình cảnh và sự bộc bạch của học sinh mình như vậy. Và, chắc chắn lời nói với em
lúc bấy giờ chỉ có thể là một lời an ủi, cảm thông.
- Việc nhận xét, đánh giá của cô giáo đối với hai học sinh như nêu trên chỉ mới
đúng ở biểu hiện cuối cùng của mỗi em mà không có tác động giáo dục, khuyến
khích sự tiến bộ cụ thể đối với từng em: một bên không cần cố gắng gì cả đã “tốt”;
Copyright: Tài liệu đại học ©