Website: Email : Tel : 0918.775.368
Lời nói đầu
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Một số vấn đề về chuẩn mực đạo
đức cơ bản theo t tởng Hồ Chí Minh và vận dụng t tởng đạo đức Hồ Chí Minh
vào việc giáo dục đạo đức cho cán bộ, đảng viên Hải quan Thành phố Hà nội
Công cuộc đổi mới toàn diện do Đảng Cộng sản Việt nam khởi xớng và lãnh
đạo (từ năm 1986 đến nay), đã đạt đợc những thành tựu to lớn trên tất cả các mặt
kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng
Trong những năm gần đây, nền kinh tế của nớc ta luôn đạt mức tăng trởng
khá, bộ mặt xã hội ngày càng thay da đổi thịt, quan hệ hợp tác quốc tế đợc tăng cờng
và mở rộng, vị thế của Việt nam trên trờng quốc tế đợc nâng cao.
Ngoài ra, việc thực hiện chủ trơng chính sách mở rộng quan hệ hợp tác theo
nguyên tắc đa phơng hóa, đa dạng hóa các mối quan hệ với tất cả các nớc, không
phân biệt chế độ chính trị, kinh tế - xã hội cũng tạo điều kiện cho các quan hệ kinh tế
quốc tế của nớc ta phát triển.
Góp phần vào thắng lợi ban đầu có ý nghĩa quan trọng này phải kể đến những
đóng góp của ngành Hải quan. Là một ngành đặc thù với vai trò ngời gác cổng nền
kinh tế Việt nam với thế giới, ngành Hải quan luôn phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm
vụ mà Đảng, nhà nớc giao, đặc biệt là trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế hiện
nay.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu nói trên, chúng ta cũng không thể phủ
nhận một thực tế khách quan đang còn tồn tại đó là vấn đề suy thoái đạo đức đang
diễn ra trong một bộ phận cán bộ, đảng viên nói chung và cán bộ, nhân viên hải quan
nói riêng. Một số hành vi tiêu cực, lạm dụng quyền hành để mu cầu lợi ích riêng, làm
giàu bất chính ở một bộ phận cán bộ, nhân viên hải quan đang là một cản trở lớn
trong việc hoàn thành nhiệm vụ và là tác nhân gây nên sự giảm sút uy tín của ngành,
ảnh hởng không nhỏ tới sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nớc ta.
Trớc tình hình đó, việc giáo dục đạo đức cho cán bộ, đảng viên hải quan là hết
sức cần thiết và cấp bách nhằm làm trong sạch đội ngũ cán bộ. Điều đó, đòi hỏi phải
có các công trình đi sâu vào nghiên cứu về vấn đề chuẩn mực đạo đức cơ bản theo t t-
1

nghiên cứu vấn đề này đợc hoàn thiện hơn.
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Ch¬ng I
Mét sè chuÈn mùc ®¹o ®øc c¬ b¶n
theo t tëng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
1. Quan niệm của Hồ Chí Minh về vai trò của đạo đức
Theo Hồ Chí Minh, đạo đức có vai trò to lớn đối với hành vi của con ngời:
Đạo đức tốt thì hành vi hợp quy luật phát triển của tự nhiên và xã hội. Ngời không có
đạo đức tất yếu hành động trái quy luật. Ngời cũng quan niệm rằng đạo đức không
phải trên trời rơi xuống mà do con ngời tích cực, bền bỉ rèn luyện mà nên. Muốn làm
cách mạng phải có cái tâm trong sáng, cái đức cao đẹp đối với giai cấp vô sản, với
nhân dân lao động với dân tộc và nhân loại. Không phải mọi ngời có tâm, có đức đều
đi đến với chủ nghĩa cộng sản, song nhất thiết phải có tâm, có đức thì mới tiếp thu đ-
ợc học thuyết cao quý đó. Chính vì vậy, cùng với việc giáo dục nâng cao trí tuệ của
cán bộ, đảng viên và nhân dân, trong đó và chủ yếu nhất là nâng cao nhận thức về
chủ nghĩa Mác-Lênin và con đờng đi lên của cách mạng Việt Nam, Hồ Chí Minh đã
thờng xuyên quan tâm đến việc giáo dục đạo đức cho mọi ngời. Ngời nhắc nhở phải
luôn luôn rèn luyện đạo đức "Cũng nh ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện
càng trong".
Ngời nhấn mạnh: "Cũng nh sông thì có nguồn mới có nớc, không có nguồn
thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Ngời cách mạng phải có
đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo đợc nhân dân.
Vì muốn giải phóng cho dân tộc, giải phóng cho loài ngời là một công việc to tát mà
tự mình không có đạo đức, không có căn bản tự mình đã hủ hóa, đã xấu xa thì còn
làm nổi việc gì"
1
. Theo Ngời "làm cách mạng để cải tạo xã hội cũ thành xã hội mới

.
Mục đích của đạo đức theo Hồ Chí Minh là suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho
cách mạng. Đó cũng là tiêu chuẩn số một của ngời cách mạng. "Đạo đức cách mạng
là trung thành với Đảng, với nhân dân". Hồ Chí Minh khẳng định ngời có đạo đức
cách mạng thì gặp thuận lợi, thành công vẫn giữ vững tinh thần giản dị, chất phác
khiêm tốn "lo trớc thiên hạ, vui sau thiên hạ". Lo hoàn thành nhiệm vụ cho tốt chứ
không kèn cựa về mặt hởng thụ không công thần, không quan liêu, không kiêu ngạo,
không hủ hóa. Đó là biểu hiện của đạo đức cách mạng. Ngời còn cho rằng đạo đức
cách mạng là đạo đức mới. Đạo đức mới là đạo đức vô sản, đạo đức cộng sản. Những
chuẩn mực của đạo đức mới là trung với nớc, hiếu với dân, quyết tâm phấn đấu, hy
sinh vì độc lập tự do của tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Đạo đức mới là tự mình phải
thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô t, thơng yêu kính trọng con ngời, sống
có tình nghĩa và nêu cao chủ nghĩa yêu nớc kết hợp chặt chẽ với chủ nghĩa quốc tế vô
sản.
Nh vậy, theo Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng vừa là "gốc" vừa là nền tảng
tinh thần, vừa là cơ sở cho hoạt động cách mạng của ngời cách mạng, ngời đảng viên.
Bởi lẽ nhiệm vụ cách mạng của ngời đảng viên là công việc khó khăn, gian khổ, nh-
3
Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 20, trang 492. Nhà xuất bản chính trị quốc gia
4
Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 23, trang 510. Nhà xuất bản chính trị quốc gia
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
ng rất vẻ vang, cao cả. Hồ Chí Minh khẳng định một cách nhất quán rằng: Đảng ta là
một Đảng cầm quyền, không chỉ lãnh đạo chính quyền, mà còn lãnh đạo toàn xã hội,
lãnh đạo nhân dân. Đảng thay mặt nhân dân, là đầy tớ trung thành và mẫu mực suốt
đời phục sự nhân dân, xây dựng chế độ xã hội mới.
2. Một số chuẩn mực đạo đức cơ bản theo t tởng Hồ Chí Minh
Đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh là đạo đức mang bản chất giai cấp công
nhân, kế thừa chọn lọc truyền thống đạo đức dân tộc và tinh hoa đạo đức nhân loại

Thứ ba, đó là mục đích của nội dung t tởng đạo đức "Trung với nớc". Hồ Chí
Minh đã thực tiễn hóa khái niệm "'Trung với nớc" gắn lý luận với thực tế, chuyển hóa
đạo đức cũ thành đạo đức mới - đạo đức cách mạng mà bản thân Ngời là hình ảnh t-
ợng trng tiêu biểu cho t tởng đạo đức "Trung với nớc" đó.
Cũng nh khái niệm "Trung", khái niệm Hiếu cũng dần dần đợc phát triển
theo yêu cầu chính trị của xã hội phong kiến, trở thành công cụ t tởng của giai cấp
thống trị. Nhng khác với đạo trung theo quan niệm phong kiến, đạo hiếu theo
nghĩa tích cực của nó là tôn kính cha mẹ, vẫn đợc xem là biểu hiện đạo đức văn
minh Trung Quốc nói riêng và phơng Đông nói chung.
Cũng nh khái niệm Trung, Hồ Chí Minh đã thực hiện một sự chuyển đổi
mang tính cách mạng về khái niệm hiếu. Nội dung khái niệm Trung và Hiếu
gắn bó hữu cơ với nhau nhng đã đợc chuyển hóa thành quan hệ mới gắn trung hiếu
với nớc với dân, thành nội dung t tởng đạo đức tận trung với nớc, tận hiếu với dân.
. Trong suốt cuộc đời, Ngời không đặt mình ở vị trí cao hơn dân, ở ngoài dân.
Ngời không chỉ xem dân là gốc, là quý, là sức mạnh, mà Ngời luôn đặt mình trong
dân, đầy tớ của cách mạng. Ngời nói: "Nớc lấy dân làm gốc"
5
. Hồ Chí Minh đặc biệt
nhấn mạnh đến việc củng cố, xây dựng mối quan hệ máu thịt giữa Đảng với dân, đây
là một trong những phẩm chất đạo đức cách mạng của ngời đảng viên. Ngời yêu cầu:
"Cán bộ và đảng viên càng phải nâng cao tinh thần phụ trách trớc Đảng và trớc quần
chúng, hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân, phải yêu kính nhân dân, phải thật sự tôn
trọng quyền làm chủ của nhân dân. Tuyệt đối không đợc lên mặt "quan cách mạng"
ra lệnh, ra oai. Phải nắm vững quan điểm giai cấp, đi đúng đờng lối quần chúng,
thành tâm học hỏi quần chúng, kiên quyết dựa vào quần chúng, giáo dục và phát
5
Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 16, trang 409. Nhà xuất bản chính trị quốc gia
7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
động quần chúng tiến hành mọi chủ trơng chính sách của Đảng và Nhà nớc. Phải thật

Đất có bốn phơng: Đông, Tây, Nam, Bắc
6
Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 21, trang 311. Nhà xuất bản chính trị quốc gia
7
Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 16, trang 631. Nhà xuất bản chính trị quốc gia
8
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Ngời có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính."
8
.
Hồ Chí Minh không chỉ giải thích nội dung của cần, kiệm, liêm, chính mà
Ngời còn chỉ ra mối quan hệ giữa bốn điều đó. "Cần, kiệm,liêm, chính là gốc rễ của
chính. Nhng một cây có gốc rễ lại cần có cành, lá, hoa, quả mới là hoàn toàn. Một
ngời cần phải cần, kiệm, liêm nhng còn phải chính mới là hoàn toàn"
9
.
Cần, kiệm, liêm chính càng cần thiết đối với cán bộ đảng viên bởi vì: "Cán bộ
các cơ quan, đoàn thể cấp cao thì quyền to, cấp thấp thì quyền nhỏ, dù to hay nhỏ, có
quyền mà thiếu lơng tâm là có dịp khoét, có dịp ăn của đút"
10
. Những ngời trong
công sở đều có nhiều hoặc ít quyền hành. Nếu không giữ đúng cần, kiệm, liêm, chính
thì dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt của dân.
Cần, kiệm, liêm, chính còn là thớc đo trình độ văn minh tiến bộ của một dân
tộc: "Một dân tộc biết cần, kiệm, liêm, chính là một dân tộc giầu về vật chất, mạnh
về tinh thần, là một dân tộc văn minh tiến bộ"
11
.
Cần, kiệm, liêm, chính vì vậy là nền tảng của đời sống mới, của thi đua ái
quốc là cái cần để làm việc, làm ngời, làm cán bộ, phụng sự đoàn thể, giai cấp và

là lối sống lành mạnh, trong sạch "ít lòng ham muốn về vật chất" hởng thụ kết quả
lao động từ cống hiến của chính mình, quan tâm đến lợi ích, cuộc sống của ngời
khác, biết chia sẻ với những ngời nghèo khó, hết lòng vì Đảng, vì tổ quốc, vì nhân
dân và phải "kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng".
Đó chính là đã thực hiện tốt chí công vô t.
Hồ Chí Minh khẳng định: về bản chất thì không có chế độ nào quan tâm đến
con ngời, đến lợi ích con ngời nh chế độ XHCN và CSCN. CNXH có sự thống nhất
biện chứng giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể. Tuy nhiên đạo đức cách mạng đòi
hỏi lợi ích riêng phải phục tùng lợi ích tập thể. Vì thế đạo đức cách mạng cũng là đạo
đức tập thể. Nó phải chiến thắng chủ nghĩa cá nhân, vì chủ nghĩa cá nhân là thứ bệnh
nguy hiểm, là nguồn gốc của mọi thói h, tật xấu của con ngời, nó dễ dẫn đến sai
phạm, thậm chí xóa đi sự vinh quang, sự vĩ đại của một dân tộc, một Đảng, một con
ngời.
Lợi ích cá nhân của con ngời mà Hồ Chí Minh quan tâm đó là lợi ích chính
đáng thống nhất với lợi ích chung của dân tộc, phù hợp với tiến trình phát triển của
cách mạng. Ngời khẳng định: "Mỗi ngời trong Đảng phải hiểu rằng lợi ích của đoàn
thể, lợi ích tạm thời nhất định phải phục tùng lợi ích lâu dài.
Nghĩa là phải đặt lợi ích của Đảng lên trên hết, lên trớc hết.Vô luận lúc nào,
vô luận việc gì, đảng viên và cán bộ phải đặt lợi ích của Đảng ra trớc, lợi ích của cá
nhân lại sau. Đó là nguyên tắc cao nhất của Đảng. Đó là "tính Đảng".
Mỗi cán bộ đảng viên phải hiểu rõ, phải thực hành nh thế: chế độ XHCN và
CSCN gắn kết lợi ích cá nhân với lợi ích tập thể, tuy nhiên nếu lợi ích cá nhân có
12
Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 12, trang 492. Nhà xuất bản chính trị quốc gia
10
Website: Email : Tel : 0918.775.368
mâu thuẫn với lợi ích tập thể thì đạo đức cách mạng đòi hỏi lợi ích riêng phải phục
tùng lợi ích tập thể. Vì thế đạo đức cách mạng cũng là đạo đức tập thể. Nó phải chiến
thắng chủ nghĩa cá nhân vì chủ nghĩa cá nhân là thứ bệnh nguy hiểm, là nguồn gốc
của mọi thói h, tật xấu của con ngời. Ngời viết: "Một dân tộc, một Đảng và mỗi con

14
Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 23, trang 557. Nhà xuất bản chính trị quốc gia
11
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Nh vậy, Hồ Chí Minh đã thấy vai trò của tập thể, của cộng đồng. Từ đó Ngời
yêu cầu mỗi cán bộ đảng viên phải xây dựng t tởng tập thể cho mình, phải đặt lợi ích
của Đảng và của nhân dân lao động lên trên, lên trớc lợi ích cá nhân mình. ở Ngời
luôn thể hiện t tởng cao thợng, rộng lớn về lối sống và làm việc vì tập thể, vì nhân
dân.
Hồ Chí Minh cho rằng, chí công vô t có nghĩa là phải biết đặt (có khi phải gạt
bỏ) lợi ích cục bộ, lợi ích bộ phận dới lợi ích chung, căn bản của cách mạng. Đó
cũng là sự biểu hiện lòng trung thành tuyệt đối, sự nhất trí của bộ phận với lợi ích
của toàn xã hội.
Trái với đạo đức chí công vô t - mình vì mọi ngời, chủ nghĩa cá nhân là vết
tích xấu nhất và nguy hiểm nhất của xã hội cũ để lại. Ngời còn viết: "Chủ nghĩa cá
nhân là việc gì cũng chỉ lo lợi ích của riêng mình, không quan tâm đến lợi ích chung
của tập thể. "Miễn là mình béo, mặc thiên hạ gầy" . Nó là mẹ đẻ ra tất cả tính h xấu
nh: lời biếng, suy bì, kiêu căng, kèn cựa, nhút nhát, lãng phí, tham ô.... Nó là kẻ thù
hung ác của đạo đức cách mạng"
15
. Và Ngời còn nhấn mạnh: "chủ nghĩa cá nhân, lợi
mình hại ngời, tự do vô tổ chức, vô kỷ luật và những tính xấu khác là kẻ địch nguy
hiểm của chủ nghĩa xã hội"
16
.
"Tham ô lãng phí tài sản của nhà nớc, của tập thể, của nhân dân, là hành
động trộm cắp mà ai cũng phải thù ghét, phải từ bỏ.
Cán bộ và đảng viên cũng phải nâng cao tinh thần phụ trách, nêu gơng "cần,
kiệm, liêm, chính"không xâm phạm một đồng xu, hạt thóc của nhà nớc, của nhân
dân, phải chống bệnh quan liêu, mệnh lệnh là nguồn gốc sinh ra tham ô lãng phí.Cán