Vai trò của hoạt động thẩm định, thẩm tra dự thảo văn bản quy phạm pháp luật
A. PHẦN MỞ BÀI
Trong mối quan hệ với công tác quản lý nhà nước và với văn bản quy phạm pháp
luật, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật giữ vai trò nền tảng và quan trọng. Để ra đời
một văn bản quy phạm pháp luật thì hoạt động thẩm định thẩm tra dự thảo văn bản
quy phạm pháp luật đóng một vai trò to lớn và hết sức quan trọng. Bài viết dưới đây
xin nêu một số ý kiến cá nhân về vai trò của hoạt động thẩm định, thẩm tra dự thảo
văn bản quy phạm pháp luật.
B. PHẦN THÂN BÀI
I. Khái niệm hoạt động thẩm định, thẩm tra:
Hiện nay, thuật ngữ “thẩm định”, “thẩm tra” có nhiều cách hiểu khác nhau trên
nhiều phương diện.
Dưới góc độ pháp lí, Viện khoa học Pháp lí Bộ Tư pháp đã đưa ra cách hiểu:
“thẩm định có nghĩa là việc xem xét, đánh giá và đưa ra kết luận mang tính pháp lí
bằng văn bản về một vấn đề nào đó”. Còn Qui chế thẩm định dự án, dự thảo văn bản
QPPL ban hành kèm theo Quyết định số 05/2007/QĐ-TTg ngày 10/01/2007 của Thủ
tướng Chính phủ định nghĩa hoạt động thẩm định dự thảo văn bản QPPL là hoạt động
“xem xét đánh giá về nội dung, hình thức của dự án, dự thảo nhằm đảm bảo tính hợp
hiến, hợp pháp, tính thống nhất, đồng bộ của dự án, dự thảo trong hệ thống pháp luật”.
Trên thực tế, xét một cách cụ thể, thẩm định dự thảo văn bản quy phạm pháp luật
được hiểu là hoạt động nghiên cứu, xem xét, đánh giá về nội dung và hinh thức, kỹ
thuật soạn thảo đối với các dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật theo nội dung,
trình tự, thủ tục do luật định nhằm đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất
và đồng bộ của văn bản quy phạm pháp luật trong hệ thống pháp luật và những yêu
cầu khác về chất lượng dự án, dự thảo theo quy định của pháp luật và những yêu cầu
khác về chất lượng dự án, dự thảo theo quy định của pháp luật.
Theo cách hiểu thông thường, thẩm tra là việc “điều tra, tìm hiểu để xem xét lại
điều đã kết luận trước đó đúng hay sai, có chính xác không”. Còn về mặt pháp lí, thẩm
tra được hiểu là “việc xem xét lại kỹ lưỡng dự án luật, pháp lệnh do Hội đồng dân tộc,
Uỷ ban pháp luật hoặc một Uỷ ban hữu quan của Quốc hội hay một Uỷ ban lâm thời
Vũ Thị Hồng Nhung – HC33A004 1

trình tự soan thảo, ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Đặc biệt Nhà nước đã xác
Vũ Thị Hồng Nhung – HC33A004 2
Vai trò của hoạt động thẩm định, thẩm tra dự thảo văn bản quy phạm pháp luật
định rõ cơ chế phân công, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức trong quy trình
xây dựng văn bản từ giai đoạn lập chương trình, soạn thảo, thẩm tra, thẩm định đến
giai đoạn xem xét, thông qua, kiểm tra, rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp
luật. Vai trò của hoạt động thẩm định, thẩm tra đã được ghi nhận và đánh giá dưới
nhiều góc độ khác nhau.
Thứ nhất, thẩm định thẩm tra dự thảo văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan có
thẩm quyền là một giai đoạn quan trọng, không thể thiếu trong quá trình ban hành văn
bản quy phạm pháp luật. Đây là khâu cuối cùng trước khi cơ quan, người có thẩm
quyền chính thức xem xét, ban hành các văn bản. Chất lượng thẩm định, thẩm tra dự
thảo có tác động mạnh đến trình độ xây dựng pháp luật, đến quy mô của việc thực hiện
pháp luật. Ngược lại, nếu thẩm định, thẩm tra không chuẩn xác có thể làm nản lòng
chủ thể soạn thảo, ban hành và kết quả là dự thảo đó sẽ gây thiệt hại cho xã hội. Mặt
khác, nếu thẩm định, thẩm tra hời hợt không nắm bắt, tuân thủ các quy định của pháp
luật và không có nghiệp vụ thẩm định, thẩm tra sẽ làm cho các chủ thể mất tin tưởng
và tốn kém nhiều sức lực, thời gian để giải quyết những mâu thuẫn, không thống nhất
trong hệ thống pháp luật hiện hành.
Chỉ có thông qua công tác thẩm định, thẩm tra của cơ quan, người có thẩm
quyền mới đánh giá những mặt được, chưa được của các dự thảo và từ đó đề xuất
những biện pháp thích hợp để nâng cao chất lượng dự thảo. Chẳng hạn, khi chúng ta
tiến hành xây dựng văn bản quy phạm pháp luật trong tình trạng nước ta còn có hiện
tượng giao các dự thảo cho các Bộ, Ngành chủ trì nội dung thì việc xem xét, đánh giá
theo một quy trình nhất định nhằm đảm bảo chất lượng là việc làm không thể thiếu
được. Thông thường, xây dựng dự thảo chỉ khai thác những mặt có lợi cho ngành, lĩnh
vực, địa phương mình mà khó có cái nhìn tổng thể, do đó điều quan trọng là từ những
ý tưởng ban đầu ấy nhiệm vụ của những người làm công tác thẩm định cần nâng cấp,
bổ sung, hoàn thiện và làm cho các ý tưởng đó trở thành phổ biến, bảo đảm lợi ích
chung của đất nước.

luật có thể cải thiện được kết quả xây dựng pháp luật nhờ một quy trình thẩm định,
thẩm tra tương đối khoa học, góp phần chỉnh lý, hoàn thiện các dự thảo văn bản.
Thứ năm, thẩm định, thẩm tra còn là cơ chế đảm bảo, nâng cao sự phối hợp và
giám sát lẫn nhau của các cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động ban hành văn bản
quy phạ pháp luật – một khía cạnh cảu hoạt động quản lí nhà nước. Thẩm quyền thẩm
định, thẩm tra được giao cho những chủ thể nhất định nhưng hoạt động này đỏi hỏi sự
phối hợp nhịp nhàng và ăn khớp của hầu hết các chủ thể tham gia vào quá trình xây
Vũ Thị Hồng Nhung – HC33A004 4
Vai trò của hoạt động thẩm định, thẩm tra dự thảo văn bản quy phạm pháp luật
dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Các bước từ chuẩn bị dự án, lập dự
thảo đến trình dự án luật đều ảnh hưởng đến khâu thẩm định, thẩm tra và ngược lại,
kết quả của thẩm tra, thẩm định cũng có tác động không nhỏ đến các giai đoạn trên.
Có thể đánh giá một cách chung nhất, các cơ quan có thể ban hành văn bản quy phạm
pháp luật nhanh chóng, thuẩn lợi là nhờ một quy trình thẩm tra, thẩm định tương đối
khoa học, hợp lí. Nếu thẩm định, thẩm tra không chuẩn xác hoặc được tiến hành
không đảm bảo yêu cầu về mặt chuyên môn sẽ mang lại cho các chủ thể có thẩm
quyền khác trong hoạt động soạn thảo những bức xúc, mâu thuẫn, ảnh hưởng đến chất
lượng các văn bản quy phạm pháp luật được ban hành. Ở một góc độ khác, khi có sự
tham gia của hoạt động thẩm định, thẩm tra các chủ thể có thẩm quyền trong soạn thảo
văn bản còn nâng cao được ý thức trách nhiệm của mình, từ đó hoàn thành tốt và ngày
càng hoàn thiện hơn nữa công việc được giao.
Như vậy, hoạt động thẩm định, thẩm tra có vị trí và vai trò rất quan trọng trong hoạt
động xây dựng pháp luật. Và ý nghĩa đó càng được thể hiện rõ nét hơn khi ở nước ta
hiện nay có số lượng dự án luật, pháp lệnh do Chính phủ trình chiếm tới hơn 90% và
hầu hết các đạo luật đều phải có văn bản hướng dẫn thi hành và tỉ lệ văn bản dưới luật
so với văn bản luật là rất lớn.
C. PHẦN KẾT LUẬN
Trên thực tế, các cơ quan soạn thảo luôn nhìn nhận một cách đúng đắn về vai trò
tẩm quan trọng và hiệu quả của công tác thẩm tra, thẩm định trong thời gian qua. Nó
vừa góp phần đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất, vừa góp phần khắc