B GIỄO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
……………………. NGUYN HOÀI BO NGHIểN CU MI QUAN H GIA CỄN CỂN TÀI
KHOỄ VÀ TÀI KHON VÃNG LAI VIT NAM
VÀ MT S QUC GIA M RNG
LUN VN THC S KINH T
TP. H CHÍ MINH ậ NM 2014
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan lun vn thc s vi đ tài “ Nghiên cu mi quan h gia cán cân tài
khoá và tài khon vãng lai Vit Nam và mt s quc gia m rng” là công trình
nghiên cu ca riêng tôi di s hng dn ca TS. Nguyn Khc Quc Bo.
Lun vn là kt qu nghiên cu đc lp, không sao chép t bt k tác phm nào khác.
Các s liu s dng trong lun vn là trung thc, đc ly t các ngun hp pháp và đáng
tin cy. Tôi s chu trách nhim v ni dung mà tôi đư trình bày trong lun vn này.
TP. H Chí Minh, Ngày 01 tháng 10 nm 2014 Nguyn Hoài Bo
1
MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC T VIT TT
gi thuyt “thơm ht kép” 17
2.2.2 Các kt qu nghiên cu cho rng thơm ht tài khon vưng lai s dn đn thơm ht ngơn
sách – gi thuyt “tài khon vưng lai mc tiêu” 21
2.2.3 Các nghiên cu đa đn kt lun rng không có mi quan h nào gia cán cơn ngơn
sách và tài khon vưng lai – gi thuyt cơn bng Ricardo 25
2.2.4 Mt s nghiên cu cho thy có mi quan h nhơn qu hai chiu gia cán cơn ngơn sách
và tài khon vưng lai 27
CHNG 3 - PHNG PHÁP NGHIểN CU 32
3.1 Mô hình nghiên cu 32
3.2 Phng pháp kim đnh theo Toda – Yamamoto (1995) 34
3.3 D liu nghiên cu 37
3.3.1 D liu Vit Nam 37
3.3.2 D liu nc ngoài 38
CHNG 4 - NI DUNG VÀ KT QU NGHIÊN CU 39
4.1 Kim đnh tính dng các bin 39
4.2 Kim đnh nhơn qu Granger theo phng pháp truyn thng 41
4.3 Kim đnh phi nhơn qu Granger theo Toda – Yamamoto (1995) 43
4.4 Phơn tích kt qu kim đnh 50
4.5 M rng kim đnh thc nghim mt s quc gia 54
CHNG 5 – KT LUN CHUNG 58
Hn ch ca đ tài và hng nghiên cu tip theo 59
TÀI LIU THAM KHO
PH LC A
PH LC B
PH LC C
PH LC D
PH LC E
PH LC F
PH LC G
Bng 2.1 : Tóm tt kt qu ca các nghiên cu thc nghim trc đơy v mi quan h gia
cán cân ngân sách và cán cân tài khon vãng lai…………………………………………28
Bng 4.1 : Kt qu kim đnh ADF đi vi các bin…………………………………… 39
Bng 4.2 : Kt qu kim đnh Phillips – Perron (PP) cho các bin…………………… 40
Bng 4.3 : Kt qu kim đnh KPSS cho các bin…………………………………… 40
Bng 4.4 : Kt qu la chn đ tr ti u cho kim đnh Granger truyn thng…………41
Bng 4.5 : Kt qu kim đnh nhân qu Granger theo phng pháp truyn thng……….42
Bng 4.6 : Kt qu la chn đ tr ti u (p) cho các bin trong mô hình VAR…………44
Bng 4.7 : Kt qu kim đnh Modified Wald Test theo Toda – Yamamoto (1995)… 45
Bng 4.8 : Kt qu kim đnh tính dng các bin……………………………………… 57
Bng 4.9 : Tóm tt kt qu kim đnh thc nghim mi quan h gia cán cân ngân sách và
cán cân tài khon vãng lai mt s quc gia……………………………………… 59
DANH MC HỊNH
Hình 1.1 : Thâm ht ngân sách, thâm ht tài khon vãng lai Vit Nam giai đon 1991 –
2013………………………………………………………………………………………02
Hình 2.1 : Mi quan h gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai………….……….10
Hình 2.2 : Mi quan h gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài khon vãng lai theo mô
1
Tóm tt
Nghiên cu này thc hin kim đnh thc nghim mi quan h gia cán cân ngân
sách và tài khon vãng lai Vit Nam, d liu đc thu thp theo quý trong giai đon 1996
– 2013. Bng vic s dng kim đnh nhân qu Granger theo cách truyn thng và ch yu
là phng pháp kim đnh phi nhân qu theo Toda – Yamamoto (1995), chúng tôi không tìm
thy bng chng v s hin din ca mi quan h nhân qu gia cán cân ngân sách và cán
cân tài khon vãng lai Vit Nam, k c mt chiu ln hai chiu. Kt qu này ng h gi
thuyt cân bng Ricardo. Bên cnh đó, chúng tôi cng m rng kim đnh thc nghim
mt s quc gia và đư tìm thy nhng bng chng khác nhau v mi quan h nhân qu gia
cán cân ngân sách và cán cân tài khon vãng lai, góp phn làm rõ thêm các gi thuyt đư và
đang đc tranh lun gay gt trong gii nghiên cu.
là thâm ht ngân sách, tài khon vãng lai kéo dài. Xu th t do hóa thng mi khi Vit
Nam tr thành thành viên th 150 ca T chc Thng mi th gii WTO vào đu nm
2007, cùng vi s khng hong và bt n ca nn kinh t th gii trong nhng nm gn đơy
đư tác đng mnh m đn th trng xut nhp khu. Tình trng nhp siêu và thâm ht
thng mi Vit Nam kéo dài nhiu nm qua đúng là vn đ đáng lo ngi. Hu ht các nhà
nghiên cu đu cho rng thâm ht tài khon vãng lai ln và liên tc là nguyên nhân ca s
mt cân bng kinh t v mô, và điu này s nh hng không nh đn tin trình kinh t dài
hn. iu đáng lu Ủ là thơm ht ngân sách Vit Nam các nm qua luôn xut hin đng
thi vi thâm ht tài khon vãng lai, thâm ht thng mi (có th thy rõ điu này qua hình
1.1). Mi quan h gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai có th chia thành 4 dng.
Th nht là thâm ht ngân sách s gây ra thâm ht tài khon vãng lai, đc gi là gi thuyt
“thơm ht kép” (theo mô hình Mundel – Fleming và Keynes), xut hin ln đu Hoa K
vào nhng nm 1980. Th hai là thâm ht tài khon vãng lai s gây ra thâm ht ngân sách,
gi là gi thuyt “tài khon vãng lai mc tiêu” (theo Summers, 1988). Th ba là có mi quan
h nhân qu hai chiu gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai. Và cui cùng là gi
thuyt cân bng Ricardo cho rng cán cân ngân sách và tài khon vưng lai là đc lp nhau.
T thc t va nêu, có mt vn đ cn quan tâm rng: liu vic thâm ht ngân sách
và thâm ht tài khon vãng lai Vit Nam xy ra đng thi trong thi gian qua ch là mt
hin tng mang tính ngu nhiên, hay bi do có tn ti mt mi quan h nhân qu gia cán
cân ngân sách và tài khon vãng lai? Và vic làm rõ bn cht ca mi quan h này cng là
vn đ cn nghiên cu, tìm hiu.
Chính vì vy, tôi chn đ tài “Nghiên cu mi quan h gia cán cân tài khoá và tài
khon vãng lai Vit Nam và mt s quc gia m rng” làm Lun vn tt nghip vi mc
tiêu đa ra các bng chng thc nghim v bn cht ca mi quan h gia cán cân ngân
sách và tài khon vãng lai Vit Nam. Bên cnh đó, thông qua vic m rng nghiên cu
mt s quc gia, chúng tôi cng nhm đóng góp thêm nhng bng chng thc nghim đi
4
Lun vn có kt cu bao gm 5 chng. Theo đó, Chng 1 s gii thiu tng quát v
vn đ, mc tiêu nghiên cu và phng pháp nghiên cu. Chng 2 trình bày tng quan v
kt qu ca các nghiên cu trc đơy. Chng 3 s bàn lun chi tit v phng pháp nghiên
cu chính và s liu s dng cho vic kim đnh. Ni dung và kt qu nghiên cu s đc
trình bày và phơn tích trong Chng 4. Và cui cùng là Chng 5 – Kt lun chung.
6
CHNG 2 ậ KHUNG Lụ THUYT VÀ CÁC KT QU NGHIÊN
CU TRC ỂY V MI QUAN H GIA CỄN CỂN NGỂN
SỄCH VÀ TÀI KHON VÃNG LAI
2.1 Khung lý thuyt
2.1.1 Bin lun lý thuyt v cán cơn ngơn sách vƠ tƠi khon vưng lai
2.1.1.1 Chính sách tài khoá
Chính sách tài khóa (CSTK) là chính sách ca Chính ph nhm tác đng lên đnh
hng phát trin ca nn kinh t, mc tiêu điu tit v mô, n đnh nn kinh t mc sn
lng mc tiêu (Yp) thông qua h thng các gii pháp gm điu chnh thu nhp và chi tiêu
lai xy ra khi bên “có” ln hn bên “n”.
Cán cân tài khon vãng lai bao gm:
- Cán cơn thng mi hàng hóa: ghi li các giao dch v xut khu và nhp khu hàng hóa
ca mt quc gia. i vi phn ln các quc gia thì cán cơn thng mi là thành phn
quan trng nht trong tài khon vãng lai. Tuy nhiên, đi vi mt s quc gia có phn tài
sn hay tiêu sn nc ngoài ln thì thu nhp ròng t các khon cho vay hay đu t có
th chim t l ln. Vì cán cơn thng mi là thành phn chính ca tài khon vãng lai, và
xut khu ròng thì bng chênh lch gia tit kim trong nc và đu t trong nc, nên
tài khon vưng lai còn đc th hin bng chênh lch này.
- Cán cân dch v: ghi chép li các giao dch v vn ti, du lch, và các dch v khác ca
mt quc gia.
- Cán cân thu nhp: ghi chép nhng khon thu nhp ca ngi lao đng nh kiu hi, thu
nhp t đu t.
- Cán cân chuyn khon: bao gm nhng khon vin tr không hoàn li, giá tr ca nhng
khon quà tng, và các chuyn giao khác bng tin và hin vt cho mc đích tiêu dùng
8
ca ngi c trú và không c trú.
Tt c các khon thanh toán ca các b phn thuc khu vc công hay t nhơn đu đc gp
chung vào trong tính toán này.
Tài khon vãng lai thng d khi quc gia xut khu nhiu hn nhp khu, hay khi tit
kim nhiu hn đu t. Ngc li, tài khon vãng lai thâm ht khi quc gia nhp khu nhiu
hn hay đu t nhiu hn. Mc thâm ht tài khon vãng lai ln hàm ý quc gia gp hn ch
trong tìm kim ngun tài chính đ thc hin nhp khu và đu t mt cách bn vng.
2.1.1.3 Mi quan h gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai
Qua các nghiên cu lý thuyt ln thc nghim v mi quan h gia cán cân ngân sách
và cán cân tài khon vãng lai nhiu nc trên th gii, có th có 4 dng mi quan h khác
nhau nh sau:
hng đn s mt cân bng tài khon vãng lai, hay có th nói thâm ht ngân sách và
thâm ht tài khon vưng lai là đc lp nhau. ơy đc gi là gi thuyt cân bng
Ricardian. iu này có th đc hiu rng s st gim tit kim khu vc công do thâm
ht ngân sách s đc bù đp bi s gia tng tng ng trong tit kim t nhơn. Ngha là
ngi tiêu dùng tin rng s ct gim thu hoc tng chi tiêu ca chính ph hôm nay mà
kt qu là thâm ht tài khoá s dn đn s gia tng thu trong tng lai đ phc v n
công; do đó, h s tng tit kim hôm nay đ chi tr tin thu trong tng lai.
10
Hình 2.1 : Mi quan h gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai
Ngun: Jui-Chuan Chang và Zao-Zhou Hsu (2009)
2.1.2 Các lp lun v gi thuyt ắthơm ht kép”
Gi thuyt thâm ht kép cho rng thâm ht ngân sách s gây ra thâm ht tài khon
vãng lai. Có th gii thích điu này thông qua hai lp lun, đó là lý thuyt Mundell-Fleming
và lý thuyt hp th ca Keynes.
2.1.2.1 Lý thuyt Mundell – Fleming
Theo lý thuyt này, mt s gia tng trong thơm ht ngân sách s làm tng lưi sut ni
đa, do đó tác đng đn dòng vn chy vào, gây sc ép tng giá đng ni t. Cui cùng,
đng ni t tng giá s dn đn s gia tng thơm ht tài khon vãng lai (do nhp khu tng).
Thâm ht ngân
sách (BD) và
Hình 2.2 : Mi quan h gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài khon vãng lai theo
mô hình Mundell ậ Fleming (1962).
Ngun: Dominick Salvatore (2006)
ng IS biu din các kt hp khác nhau ca lãi sut (r) và thu nhp quc gia (Y)
mà khi đó th trng hàng hoá cân bng. H s gc âm ca đng IS cho thy rng lãi sut
thp hn s dn đn mc đu t cao hn và liên đi đn mc thu nhp quc qia cao hn.
ng LM th hin s cân bng trong th trng tin t. ng BP din t các kt hp khác
nhau ca r và Y mà ti đó, cán cơn thanh toán ca quc gia đt trng thái cân bng vi mt
mc t giá hi đoái cho trc. Cán cân thanh toán cân bng khi mt mc thâm ht thng
mi s đc bù đp bi mt dòng vn vào tng ng. ng BP dc lên bi vì lãi sut cao
12
hn s thu hút dòng vn vào nhiu hn (hoc dòng vn chy ra ít hn) và phi đc bù li
vi mc nhp khu và thu nhp quc gia cao hn đ đm bo cán cân thanh toán cân bng.
phía bên trái ca đng BP, quc gia có cán cân thanh toán thng d và trái li phía bên
phi th hin cán cân thanh toán thâm ht. Mt s gim giá hoc s đnh giá thp đng ni
t s làm đng BP dch chuyn xung vì cán cơn thng mi đc ci thin, và vì th mt
mc lãi sut thp hn và dòng vn vào nh hn (hoc dòng vn ra ln hn) đc đòi hi đ
gi cho cán cân thanh toán cân bng. Mt khác, mt s tng giá hoc đnh giá cao đng ni
t s làm đng BP dch chuyn lên trên.
Hình trên cho thy ban đu quc gia có s cân bng trong th trng hàng hoá, th
trng tin t và cán cân thanh toán ti đim E, là giao đim ca c 3 đng IS, LM và BP.
Gi đnh rng mc cân bng ca thu nhp quc gia (Y) ti đim E là di mc toàn dng lao
đng và quc gia s dng chính sách tài khoá m rng đ gim tht nghip. Chính sách tài
khoá m rng (điu mà có th dn đn s gia tng thơm ht ngân sách ca quc gia) s làm
đng IS dch chuyn sang phi thành IS’ ct đng LM ti E’, kt qu to ra mc thu nhp
quc gia (Y’) và lưi sut cao hn (r’). Do đim E’ nm phía trên đng BP, nên quc gia có
Trong đó, Y là thu nhp quc dơn, C là tiêu dùng t nhơn, I là đu t ca khu vc t
nhân, G là chi tiêu chính ph, X là xut khu hàng hoá và dch v và M là nhp khu hàng
hoá và dch v.
T phng trình (1), tài khon vãng lai (CA) có th đc đnh ngha bng s chênh
lch gia xut khu (X) và nhp khu (M), có th đc vit li là:
CA = Y – (C + I + G) (2)
Vi ( C + I + G) đc xác đnh là chi tiêu ni đa ca nn kinh t, bao gm chi tiêu
ca khu vc t nhơn và khu vc công. Trong mt nn kinh t đóng, không có thng mi
quc t và chu chuyn vn, tit kim (S) bng đu t (I): S = I. Tuy nhiên, trong mt nn
kinh t m, tit kim (S) có th đc đnh ngha là:
S = I + CA (3)
14
T phng trình (3), chúng ta bit rng trong mt nn kinh t m, mt quc gia có
th tìm kim ngun vn c trong nc và quc t đ phc v các các nhu cu chi tiêu và đu
t. Tit kim quc gia có th đc chia thành tit kim t nhơn (S
p
) và tit kim Chính ph
(S
g
). Theo đó:
S
p
= Y - T – C (4)
Và
S
g
= T – G (5)
khác, mt cú sc ngoi sinh ví d nh cú sc th hiu ngi tiêu dùng có th dn đn s st
gim xut khu hoc s gia tng nhp khu. S suy gim trong cán cân tài khon vãng lai
phn ánh s thay th sn xut ni đa bng hàng nhp khu (vì r hn mt cách tng đi),
điu này s tác đng tiêu cc đn sn lng trong nc, dn đn s st gim doanh thu thu
và t đó có th gây ra thâm ht ngân sách. Th hai, chính ph có th đa ra nhng khuyn
khích tài khoá nhm c gng gim nh tác đng ca thâm ht tài khon vưng lai đn sn
lng ni đa. Trong trng hp này, thâm ht tài khon vãng lai gây ra mt s suy gim
kinh t, mà theo đó có th làm gia tng chi tiêu chính ph và gim doanh thu thu. iu này
hàm ý rng thâm ht ngân sách chính ph không xác đnh thâm ht vãng lai; mà trái li, có
mt mi quan h nhân qu theo chiu ngc li t cán cân tài khon vưng lai đn thâm ht
ngân sách.
2.1.4 Bin lun v gi thuyt cơn bng ca Ricardo
Theo Ricardo, không tn ti mi quan h gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài
khon vãng lai. Mt s ct gim thu hoc tng chi tiêu (có th làm gia tng thơm ht ngân
sách) s không có tác đng đn tit kim quc gia (xem Barro, 1989). S st gim ca tit
kim khu vc công do thâm ht ngơn sách gia tng s đc bù đp hoàn toàn bi s gia tng
tng ng ca tit kim t nhơn. LỦ gii cho điu này là vì ngi dơn ngh rng s ct gim
thu gây ra thâm ht ngân sách hôm nay s dn đn s gia tng thu trong tng lai đ phc
v n công, nên h s tng tit kim đ tr cho gánh nng thu gia tng trong tng lai.
Lý thuyt cân bng Ricardo đt vn đ v kh nng tác đng đn tng cu và cui
cùng là tai khon vãng lai ca các quyt đnh tài tr ngân sách ca chính ph. Lý thuyt cho
rng, vi mt mc chi tiêu chính ph đư đnh, s thay th n cho thu s không có tác đng
đn tng cu ln lãi sut. Gii thích cho lp lun này nh sau. Trong tình th hn hp ca
ngân sách chính ph, vi mt mc chi tiêu không đi, mt s ct gim thu hin ti hàm ý
rng s có mt s gia tng thu trong tng lai. Vì vy, do s vay mn ca chính ph ch là
trì hoãn thu đn tng lai, nên ngi tiêu dùng, đng thi cng là ngi tr thu, hoàn toàn
16