B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH HÀ TH M CÁC NHÂN T TÁC NG N MC  CÔNG B
THÔNG TIN CÔNG C TÀI CHÍNH TRÊN BÁO CÁO
TÀI CHÍNH CA CÁC NGÂN HÀNG THNG MI
TI VIT NAM

LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC
TS. NGUYN TH THU HIN
TP. H Chí Minh – Nm 2012
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu
đc s dng trong lun vn có ngun gc rõ ràng, đc thng kê, tng hp
và phân tích t kt qu kho sát thc tin. Nhng kt lun ca lun vn cha
đc công b trong bt c công trình nào.

Tác gi
HÀ TH M

LI CM N

Tôi xin kính gi li cm n chân thành ti Ban giám hiu, Quý thy cô
Trng i hc Kinh t TP H Chí Minh đã nhit tình, tâm huyt và truyn
đt kin thc, h tr cho tôi trong sut thi gian theo hc ti trng.
c bit, tôi xin gi li cm n đn cô Tin s Nguyn Th Thu Hin đã

2.3. Mô hình nghiên cu đ ngh 24
2.3.1. Mô hình nghiên cu đ ngh 24
2.3.2. Các đi tng liên quan đn công b thông tin công c tài chính
ca các ngân hàng thng mi 26
CHNG 3: ÁNH GIÁ KHÁI QUÁT H THNG NGÂN HÀNG
THNG MI TI VIT NAM VÀ CÔNG C TÀI CHÍNH TI CÁC
NGÂN HÀNG 28
3.1. Gii thiu khái quát h thng ngân hàng thng mi Vit Nam 28
3.2. ánh giá khái quát công c tài chính ti ngân hàng thng mi
Vit Nam 33
3.2.1. S phát trin ca công c tài chính ti các ngân hàng thng mi 33
3.2.2. ánh giá khái quát thc trng công c tài chính ti các ngân hàng

thng mi 35
3.2.2.1. ánh giá c cu và xu hng tài sn tài chính 36
3.2.2.2. ánh giá n tài chính và công c vn ch s hu 38
3.3. Thc trng công b công c tài chính trong ngân hàng thng mi 40
CHNG 4: PHNG PHÁP NGHIÊN CU 46
4.1. Xây dng h thng ch báo đo lng các khái nim trong mô hình 46
4.1.1. Nhân t “Quy mô” 46
4.1.2. Nhân t “Công ty kim toán” 47
4.1.3. Nhân t “Tình trng niêm yt” 49
4.1.4. Nhân t “òn by tài chính” 49
4.1.5. Nhân t “Li nhun kinh doanh” 49
4.1.6. Nhân t “Loi hình s hu” 51
4.1.7. Nhân t “Hi đng qun tr” 52
4.1.8. Nhân t “Ch s công b công c tài chính” 53
4.2. Xây dng bng câu hi và phng pháp thu thp thông tin 55
CHNG 5: KT QU NGHIÊN CU 57
5.1. Mô t tng th và mu điu tra 57

ACB
Ngân hàng thng mi c phn Á
Châu
Asia Commercial Bank
BCTC
Báo cáo tài chính
financial statements
BIDV
Ngân hàng u t và phát trin Vit
Nam
Bank for Investment and
Development of Viet Nam
CCTC
Công c tài chính
Financial instruments
CTG
Ngân hàng Thng mi c phn Công
thng Vit Nam
Vietnam Joint Stock Commercial
Bank for Industry and Trade
DAB
Ngân hàng Thng mi c phn i Á
Dai A Commercial Joint Stock Bank
EAB
Ngân hàng Thng mi c phn ông
Á
ong A Commercial Joint Stock
Bank
EIB
Ngân hàng Thng mi c phn Xut

IAS
Chun mc k toán Quc t
International Accounting Standards
IFRS
Chun mc báo cáo tài chính quc t
International fiannacial reporting
Standards
KLB
Ngân hàng Thng mi C phn Kiên
Long
Kienlong Rural Commercial Joint
Stock Bank
MB
Ngân hàng Thng mi c phn Quân
đi
Military Commercial Joint Stock
Bank
MDB
Ngân hàng Thng mi c phn Phát
trin Mê Kông
Mekong Development Joint Stock
Commercial Bank
MSB
Ngân hàng Thng mi c phn Hàng
Hi Vit Nam
Vietnam Maritime Commercial Stock
Bank
NAB
Ngân hàng Thng mi c phn Nam
Á

Ocean commercial joint stock bank.
OTC
Phi tp trung
Over the couter
RKB
Ngân hàng Thng mi c phn i
Tín
Great Trust joint stock commercial
Bank.
ROE
T s li nhun trên vn ch s hu
Return on Equity
ROA
T s li nhun trên tài sn
Return on Asset
SGB
Ngân hàng Thng mi c phn Sài
Gòn Công thng
Saigon Bank for Industry and
Trade
SHB
Ngân hàng Thng mi c phn Sài
Saigon Hanoi Commercial Joint
Gòn Hà Ni
Stock Bank
STB
Ngân hàng Thng mi c phn Sài
Gòn Thng Tín
Saigon Thuong Tin Commercial
Joint Stock Bank

Commercial Bank
WTO
T chc Thng mi Quc t
World Trade Organization

DANH MC S , BNG BIU
Bng 2.1: Công c tài chính trong ngân hàng thng mi 14
Bng 3.1. D n tín dng ca h thng ngân hàng đi vi nn kinh t
(giai đon 2000 – 2010) 30
Bng 3.2. C cu h thng ngân hàng thng mi Vit Nam
(Giai đon 1990 – 2012) 31
Bng 3.3. C cu vn điu l ca ngân hàng thng mi ti Vit Nam
đn tháng 06 nm 2012 32
Bng 3.4. Khái quát tài chính ca các ngân hàng thng mi Vit Nam
(giai đon 2008 – 2011) 35
Bng 3.5. C cu tài sn tài chính trong ngân hàng thng mi Vit Nam
(Giai đon 2008 – 2011) 36
Bng 3.6. Khái quát n tài chính và vn ch s hu ca các ngân hàng thng mi
Vit Nam (giai đon 2008 – 2011) 38
Bng 3.7. C cu n tài chính ca các ngân hàng thng mi ti Vit Nam
(giai đon 2008 -2011) 38
Bng 4.1. Bng tng hp các nhân t tác đng 49
Bng 5.1. Phân b mu điu tra 54
Bng 5.2. Bng thng kê mô t 56
Bng 5.3. Ma trn h s tng quan gia các bin đo bng thang đo t l 57
Bng 5.4. Kt qu phân tích phng sai – ANOVA 60
S đ: 1.1: Quy trình nghiên cu 8
S đi 2.2: Mô hình nghiên cu 25
Biu đ 4.1. Doanh thu các công ty kim toán 44
1


h gia các bên liên quan đn hp đng s là cn c đ hiu đc bn cht công c
tài chính thông qua cam kt v lung tin cng nh các li ích khác. S thay đi ca
môi trng kinh doanh khin cho các mi quan h gia các bên liên quan ngày càng
phc tp di các hình thc công c tài chính khác nhau. Tht vy, ti các ngân
hàng thng mi  Vit Nam thi gian qua cho thy, bên cnh các công c tài chính
c s nh cho vay, tin gi, phát hành trái phiu, k phiu, … đã xut hin và ngày
càng gia tng các loi công c tài chính phc hp (nh cho vay tin đng Vit Nam
có đm bo bng ngoi t, trái phiu chuyn đi) hay công c tài chính phái sinh
tin t, phái sinh lãi sut…. Bên cnh đó, Hip đnh thng mi Vit M (2001) và
vic gia nhp WTO (2006) m ra c hi cho các ngân hàng nc ngoài gia nhp th
trng tài chính, tin t ti Vit Nam. Các ngân hàng này đã b sung đáng k các
công c tài chính hin đi cho th trng (nh công c phái sinh tín dng…).
S xut hin và ngày càng gia tng các loi công c tài chính mi trong xu
hng hi nhp kinh t quc t đòi hi các ngân hàng thng mi kht khe hn
trong vic công b thông tin đáp ng nhu cu các nhà đu t (trong nc và quc
t), ngi gi tin và qun lý nhà nc. Hn na, các công c tài chính có v trí đc
bit quan trng, chim đa s đi tng k toán ngân hàng nên các thông tin công b
v công c tài chính chi phi ch yu đn cht lng thông tin trên báo cáo tài
chính mà ngân hàng cung cp cho các đi tng s dng. Nh vy, vic la chn
thông tin cn phi công b v công c tài chính trên BCTC ca ngân hàng là mt
vn đ phc tp, nhm va đáp ng đc nhu cu ca đi tng s dng thông tin
va đm bo chi phí hp lý cho ngân hàng khi cung cp thông tin. Vic đánh giá
các nhân t tác đng đn công b thông tin v công c tài chính giúp cho các t
chc lp quy, nhà điu hành thy đc các tác đng này đ có th có nhng quy
đnh phù hp và kh thi.
Xut phát t thc tin nh vy, ngi nghiên cu xác đnh ni dng nghiên
cu “Các nhân t tác đng đn mc đ công b thông tin công c tài chính trên
báo cáo tài chính ca các ngân hàng thng mi ti Vit Nam”.


Tham kho các nghiên cu liên quan hình thành các ch báo cho các nhân t
tác đng vào bin mc tiêu trong mô hình nghiên cu.
Phng pháp đnh lng:(Giai đon này s nghiên cu chính thc, kim
đnh mô hình nghiên cu đã đ ra).
Thu thp d liu thông qua điu tra chn mu, s lng mu là 28 Ngân
hàng thng mi Vit Nam. ây là nhng ngân hàng cung cp đy đ báo cáo tài
chính nm 2010 và 2011 thông qua Website ca ngân hàng. Danh sách ngân hàng
trong mu nghiên cu th hin trong phc lc 2.
Phng pháp thu thp d liu: Hoàn thành bng câu hi thông qua t thu
thp thông tin các ngân hàng thng mi công b chính thc. Các thông tin đc
thu thp t Báo cáo thng niên, Báo cáo tài chính, Website ca Ngân hàng Nhà
nc và ca các Ngân hàng thng mi kho sát.
Phng pháp phân tích d liu: S dng các k thut phân tích thng kê mô
t, phân tích h s tng quan và phân tích phng sai (ANOVA).
1.5. óng góp ca nghiên cu
V mt khoa hc: Kt qu nghiên cu cng c và b sung c s lý thuyt v
các nhân t nh hng đn công b thông tin công c tài chính ca Ngân hàng
thng mi.
V mt thc tin: Kt qu nghiên cu là cn c khoa hc cho các ngân hàng
lp BCTC; NHNN, B Tài chính đa ra các quy đnh, chun mc hng dn và các
Công ty Kim toán liên quan đn các phát hin thông tin sai lch ng thi,
5

nghiên cu cng là tài liu tham kho cho các đi tng s dng báo cáo tài chính
ca các ngân hàng hiu hn v các thông tin k toán ca ngân hàng đ đa ra các
quyt đnh thích hp.
i vi ngi nghiên cu: Nghiên cu hoàn thành giúp cng c nng lc
bn thân ca ngi nghiên cu, trau di đc kinh nghim nghiên cu.
1.6. Các công trình nghiên cu liên quan
• Các nghiên cu ti Vit Nam

nghiên cu trc đây ti Vit Nam.
• Các nghiên cu th gii
 nc ngoài, mt s tác gi tp trung nghiên cu các vn đ ca k toán
công c tài chính.
Vi mu kho sát là các ngân hàng thng mi, nghiên cu v công b công
c tài chính ca Tadesse (2006) vi nghiên cu "The economic value of regulated
disclosure: evidence from the banking sector (Giá tr kinh t ca các quy đnh v
công b thông tin: Bng chng t lnh vc ngân hàng)” chng minh các quy đnh
v công b công c tài chính có nh hng tích cc đn tính n đnh ca ngân hàng.
Tadesse (2006) nhn thy, ri ro h thng ngân hàng s thp  các quc gia có các
quy đnh v công b thông tin nhiu hn, đm bo d hiu, đáng tin cy và kp thi
[29].

7

Bên cnh đó, Caedo & Tirado (2004) [16] vi nghiên cu “The disclosure of
risk in financial statements (Công b ri ro trên báo cáo tài chính)” cho rng đo
lng và công b ri ro tác đng đn doanh nghip s ci thin thông tin k toán
cung cp cho các đi tng s dng.
Cebado & Tirado (2004) [16] cho rng các
thông tin v ri ro tác đng đn doanh nghip cùng vi vic đo lng tác đng ca
các ri ro này s ci thin tính hu ích ca báo cáo tài chính đi vi ngi s dng.
Lopes & Rodrigues (2005) [24] vi nghiên cu“Accounting for Financial
Instruments: An Analysis of the Determinants of Disclosure in the Portuguese Stock
Exchange (K toán công c tài chính: Phân tích nhân t tác đng đn công b
thông tin công c tài chính trên th trng chng khoán B ào Nha” đã phân tích
các nhân t tác đng đn công b thông tin công c tài chính ca các doanh nghip
trên th trng chng khoán B ào Nha. Nghiên cu đã kim đnh mi quan h
gia mc đ công b thông tin và mt vài đc đim ca doanh nghip nh: quy mô,
loi doanh nghip, loi công ty kim toán, tình trng niêm yt, Nghiên cu da S đ 1.1: Quy trình nghiên cu VN  NGHIÊN CU
Các nhân t tác đng đn công b thông tin công c tài chính ca
các ngân hàng thng mi ti Vit Nam
Quan h: Các nhân t tác đng đn nhân t b tác đng

C S LÝ THUYT
Các công trình nghiên
cu trc
NGHIÊN CU NH
TÍNH
Phng pháp Chuyên gia
MÔ HÌNH NGHIÊN CU
Mô hình đo lng các nhân t tác đng
Mô hình các nhân t tác đng đn ch s công b công c tài chính
NGHIÊN CU NH LNG
Thng kê mô t
Phân tích h s tng quan và phân tích phng sai (ANOVA)

9

1.8. Ni dung ca lun vn
Vi quy trình nghiên cu đc đa ra trong mc 1.7, ngi nghiên cu xây
dng ni dung lun vn gm 6 chng:

quan trng liên quan đn công c tài chính là tài sn tài chính, n tài chính và công
c vn ch s hu.
Theo IAS 32, tài sn tài chính bao gm:
- Tin;
- Công c vn ch s hu ca đn v khác, nh đu t vào c phiu ca đn
v khác;
- Quyn theo hp đng nhn tin hay tài sn tài chính khác (nh các khon
cho vay, phi thu, đu t vào công c n ca đn v khác, ), hoc trao đi tài sn
tài chính hay n phi tr tài chính vi đn v khác trong điu kin có li (nh các
công c tài chính phái sinh);
- Mt s hp đng đc thanh toán bng công c vn ca chính đn v.
Theo IAS 32, n phi tr tài chính bao gm:
- Các ngha v theo hp đng giao tin (N phi tr, cho vay, phát hành công
c n) .
11

- Các ngha v theo hp đng chuyn giao mt tài sn tài chính khác, hoc
trao đi tài sn tài chính hay n tài chính vi đn v khác theo điu kin bt li.
- Mt s hp đng đc thanh toán bng công c vn ca chính đn v.
Công c vn ch s hu là hp đng cho phép hng li ích còn li trong
các tài sn ca mt đn v sau khi tr ht n phi tr ca đn v đó.
Ngoài ra, xét v ngun gc ca hp đng, công c tài chính bao gm các
công c tài chính c s, nh các khon phi thu, phi tr, trái phiu, c phiu… và
các công c tài chính phái sinh (còn gi là là công c phái sinh), nh các giao dch
hoán đi, k hn, tng lai và quyn chn. Trong đó, các công c tài chính phái
sinh có ngun gc là các hp đng c s. S d gi các công c này là công c phái
sinh (derivatives) vì các lung tin ca chúng bt ngun (derive) t s thay đi đi
lng c s (underlying), nh t giá hi đoái, lãi sut, giá hàng hoá, xp hng tín
dng, (George Pennacchi, 2008) [6]. Theo IAS 39 - Công c tài chính – Ghi nhn
và đo lng và IFRS 9 - Công c tài chính thì công c tài chính phái sinh là công c

Ngân hàng Nhà nc. Trc ht, nh mi doanh nghip khác, ngun lc đu tiên
ca ngân hàng đc huy đng t ch s hu góp vn. Tuy nhiên, so vi các doanh
nghiêp sn xut kinh doanh, ngun vn ch s hu ca ngân chim t trng rt
khiêm tn (t 5% đn 10% tng ngun vn ca ngân hàng). Nh vy, thông qua
chc nng trung gian tín dng, ngun vn ch yu ca ngân hàng đc huy đng t
các tác nhân khác nhau trong nn kinh t. Hay nói cách khác, hot đng tín dng
huy đng vn mang li ngun vn ch yu cho ngân hàng, đó là tin gi ca khách
hàng, tin gi tit kim ca khách hàng và phát hành giy t có giá. Ngc li, hot
đng tín dng ngân hàng đc thc hin di nhiu hình thc khác nhau nhm
cung cp vn cho các đi tác có nhu cu vn dùng cho các hot đng sn xut kinh
doanh và tiêu dùng, nh cho vay, cho thuê tài chính, chit khu giy t có giá, bao
thanh toán, …
13

Bên cnh đó, th trng vn ngày càng phát trin, to thêm kênh đu t cho
các ngân hàng thông qua các hot đng đu t và kinh doanh chng khoán. Ngoài
ra, va đ đáp ng nhu cu ngoi t ca các khách hàng xut, nhp khu và tìm
kim li nhun cho ngân hàng thông qua kinh doanh chênh lch t giá khin cho
mt phn ngun lc huy đng đc các ngân hàng tham gia vào th trng ngoi
hi.
Cui cùng, th trng các công c tài chính phái sinh trên th gii trong vài
thp k qua có nhng bc phát trin mnh cng to c hi cho các ngân hàng tham
gia vào th trng này vi các mc đích khác nhau, nh kinh doanh và phòng nga
ri ro. Nh vy cho thy, hu ht các hot đng ca ngân hàng đu liên quan đn
vic to lp và s dng các công c tài chính. Các hot đng này cng nh các công
c tài chính trong ngân hàng thng mi đc tóm tt trong Bng 2.1- Các hot
đng ngân hàng và các công c tài chính.
Bng 2.1: Công c tài chính trong ngân hàng thng mi
Hot đng ngân hàng Công c tài chính
i tng k

Nh vy, ngoài tin mt và tin gi ca ngân hàng ti Ngân hàng Nhà nc
và ti các t chc tín dng khác thì các công c tài chính ch yu ca ngân hàng bao
gm:
Vn ch s hu và n phi tr tài chính:
Hot đng huy đng vn to ra ngun vn cho ngân hàng qua phát hành các
công c tài chính là công c vn (nh c phiu), công c n (phát hành k phiu,
trái phiu, chng ch tin gi), tin gi và tin gi tit kim ca khách hàng,
Trong đó, các công c vn (nh c phiu hay vn góp ca ch s hu) do ngân
hàng phát hành to nên ngun vn góp ca ch s hu vào ngân hàng. Tin gi
khách hàng bao gm tin gi không k hn (tin gi thanh toán và tin tit kim
không k hn), tin gi có k hn và tin gi tit kim có k hn đc ngân hàng
huy đng thng xuyên, nên còn đc gi là ngun vn huy đng vn thng
xuyên. Các công c n do ngân hàng phát hành nh trái phiu, k phiu, chng ch
tin gi và tin vay ca Ngân hàng Nhà nc hay các t chc tín dng khác. Ngun
vn này đc ngân hàng huy đng theo đt khi có nhu cu và đòi hi có điu kin
(nh đc cp phép ca Ngân hàng Nhà nc) nên gi là ngun vn huy đng
không thng xuyên. Ngoài ra, đ đáp ng nhu cu khác nhau, ngân hàng còn huy
đng vn thông qua phát hành các công c phc hp, nh trái phiu chuyn đi, trái
phiu gn kèm chng quyn. Vi các công c này, ngoài vic ngân hàng tr cho bên
nm gi mt khon tin xác đnh tng t các công c n thông thng thì ngi
s hu các công c tài chính phc hp này còn đc phép chuyn đi thành công c
vn ca ngân hàng hay quyn mua c phiu ca ngân hàng.
Tài sn tài chính t hot đng tín dng ngân hàng
Hot đng tín dng ngân hàng là hot đng quan trng đi vi ngân hàng.
Vi các hình thc khác nhau, nh: cho vay, chiu khu thng phiu, cho thuê tài
chính, bo lãnh và bao thanh toán, hot đng tín dng ngân hàng mang li tài sn tài
chính là cho vay, ng trc khách hàng (bao gm c mua trái phiu ca bên phát
hành mà trái phiu này không giao dch trên th trng th cp).

Trích đoạn Nhâ nt “Công ty k im toán” Nhân t“ òn by tài chính” Nhâ nt “Ch s côn gb công c tài chính” Xây d ng chun mc côn gb công c tài chính

---