Trong dòng văn học ca ngợi truyền thống yêu nước xuyên suốt lịch sử văn học Việt
Nam, chúng ta không thể không nhắc tới các tác phẩm của Nguyễn Trãi , một anh
hùng dân tộc, một con người có nhân cách lớn, nhà tư tưởng vĩ đại được suy tôn là
danh nhân văn hóa của nhân loại. Trong đó, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi
được đánh giá là áng “thiên cổ hùng văn”, luôn được nhiều thế hệ người Việt luôn yêu
thích, tự hào.
"Bình Ngô đại cáo" được Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết vào khoảng đầu năm
1428 nhằm tổng kết cuộc kháng chiến chống giặc Minh xâm lược, kể về quá trình
kháng chiến gian khổ, hi sinh nhưng thắng lợi vẻ vang, ngợi ca lòng yêu nước, tinh
thần nhân nghĩa và tài trí thao lược của quân ta. Đây là tác phẩm tiêu biểu cho thể loại
“cáo”- một thể loại văn chính luận tiêu biểu của văn học Trung đại Việt Nam . Nhan
đề tác phẩm có ý nghĩa là bài cáo trọng đại tuyên bố về việc dẹp yên giặc Ngô(chỉ
giặc Minh xâm lược).Bài cáo gồm bốn phần.
Phần đầu tiên, tác giả nêu cao luận đề chính nghĩa của cuộc kháng chiến .Tác giả đã
khẳng định nghĩa quân Lam Sơn chiến đấu chống giặc Minh là để nhân dân có cuộc
sống yên bình, ấm no, là để diệt trừ thế lực tham tàn,bạo ngược và đó là việc làm nhân
nghĩa…
“Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”
Sau đó, NT còn khẳng định,nước ta còn là 1 nước độc lập,có chủ quyền,lãnh
thổ,phong tục và triều đại riêng:
“Như nước Đại Việt ta từ trước,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu”.
Bằng những lý lẽ chặt chẽ,cho thấy tác giả đã khẳng định nghĩa quân Lam
Sơn chống lại giặc Minh là việc làm nhân nghĩa,hợp với lòng dân,hợp với quy luật, đó
là chính nghĩa,việc làm đó xuất phát từ tư tưởng yêu nước, thương dân .
Phần thứ hai của bài cáo, tác giả đã vạch trần, tố cáo tội ác dã man của giặc
Minh xâm lược. Nhắc đến giặc .Minh chúng ta không thể quên được 1 số câu chất
chứa lòng căm phẫn:
“Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn,
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ”

Như vậy,người đọc đã cảm nhận được hình tượng Lê Lợi đó là một người có
xuất thân dân dã,nhưng có lòng yêu nước sâu sắc,hết lòng lo lắng tận tâm,suy tính đại
sự và đã tìm ra cách chiến thắng giặc Minh,tập hợp được sức mạnh của nhân dân để
làm nên chiến thắng.Có thể nói, đoạn này đã khắc họa được hình tượng người anh
húng áo vải một cách sinh động,toàn diện.
Sau đó,tác giả đã kể về những chiến thắng oanh liệt của dân ta qua 3 trận đánh:
Thứ nhất,là trận Bồ Đằng- Trà Lân:
“Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật,
Miền Trà Lân,trúc chẻ tro bay.”
Thứ hai, là trận Ninh Kiều-Tốt Động:
“Ninh Kiều máu chảy thành sông,tanh trôi vạn dặm;
Tốt Động thây chất đầy nội,nhơ để ngàn năm.”
Cuối cùng là trận Chi Lăng- Mã An cho đến Xương Giang:
“Ngày 18,trận Chi Lăng,Liễu Thăng thất thế,
Ngày 20,trận Mã An,Liễu Thăng cụt đầu,”
Trong 1 loạt câu văn biền ngãu đó, đã thể hiện khí thế khí thế quân ta rõ nhất qua câu:
“Gươm mài đá, đá núi cũng mòn,
Voi uống nước,nước sông phải cạn.”
Tuy nhiên,ta vẫn thể hiện tinh thần nhân đạo với kẻ thù. Đó là tư tưởng nhân nghĩa đã
mang 1 tầm cao mới:
“Tướng giặc bị cầm tù,như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng;
Thần Vũ chẳng giết hại,thể lòng trời ta mở đường hiếu
sinh.”
Thông qua lối viết liệt kê,hình tượng phong phú đa dạng,dùng nhiều động từ
mạnh,các tính từ chỉ mức độ tối đa,lối viết thậm xưng,nhạc điệu dồn dập mạnh
mẽ,mang đậm chất anh hùng ca.Trong phần kể về quá trình kháng chiến của nghĩa
quân Lam Sơn , tác giả đã dùng lối viết tương phản về lực lượng của ta và địch.Quá
đó, tác giả đã bày tỏ được niềm tự hào của hãnh diện về những chiến thắng của quân
ta và nêu bật sự thất bại thảm hại của quân thù.
Cuối cùng,tác giả đã tuyên bố chiến thắng và khẳng định sự nghiệp chính nghĩa