Website: Email : Tel (: 0918.775.368
1
LỜI NÓI ĐẦU
Trong xu thế phát triển không ngừng của nền kinh tế toàn cầu cũng như trong
nước, các doanh nghiệp ngày càng đỏi hỏi lượng vốn lớn để phục vụ cho việc duy
trì và mở rộng quy mô hoạt động kinh doanh. Trong lĩnh vực cung cấp vốn cho các
doanh nghiệp, ngân hàng thương mại (NHTM) đóng một vai trò cực kỳ quan trọng.
Sự phát triển của các NHTM cả về quy mô và chất lượng đòi hỏi một hệ thống quản
lý chặt chẽ và mang tính chuyên nghiệp cao, có thể giúp các nhà quản lý và cơ quan
Nhà nước kiểm soát vốn một cách hiệu quả, tránh được các gian lận. Đây là lý do
cho sự ra đời của hoạt động kiểm toán nội bộ (KTNB) trong các NHTM.
Ở Việt Nam kiểm toán ra đời từ những năm 80 và hoạt động KTNB bắt đầu
từ đầu những năm 90. Sự phát triển mạnh mẽ của kiểm toán nói chung và kiểm toán
nội bộ nói riêng đã tác động lớn đến tính hiệu quả, xu hướng hoạt động của các
doanh nghiệp, các đơn vị kinh tế - mọi doanh nghiệp và đơn vị kinh doanh trong đó
có các NHTM đều phải điều chỉnh và hoàn thiện các hoạt động của mình nhằm xây
dựng tổ chức mình ngày càng mạnh mẽ hơn, tạo sự tin cậy hơn trong công chúng để
tăng sức cạnh tranh của mình trong nền kinh tế. Tuy nhiên sự hoạt động của KTNB
trong các NHTM thì chỉ chính thức thực hiện khi ngân hàng Nhà nước (NHNN) ban
hành Quyết định số 37/2006/QĐ-NHNN vào ngày 1/8/2006, yêu cầu các ngân hàng
phải thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ. Điều này càng khẳng định mạnh mẽ tầm
quan trọng của KTNB trong các NHTM hiện nay. Vì lý do này em đã quyết định
chọn đề tài cho đề án môn học của mình là: “Hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ
trong các ngân hàng thương mại ở Việt Nam”.
Nội dung đề án gồm có:
Phần I: Cơ sở lý luận về tổ chức KTNB trong các NHTM ở Việt Nam
1.1 Lý luận chung về KTNB
1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
2
1.2 Lý Luận về hệ thống KTNB trong các NHTM
kiemsoát có tổ chức mà chức năng là đo lường và đánh giá hiệu quả của những việc
kiểm soát khác và mang tính nội kiểm. Kiểm toán nội bộ là một bộ phận cấu thành,
là bộ phận trọng tâm của hệ thống kiểm toán nội bộ, nó hoạt động theo những
nguyên tắc của kiểm toán.
Trong cuốn “Kiểm toán nội bộ hiện đại - Đánh giá các hoạt động và hệ thống
kiểm soát - tập thể giáo viên đại học kinh tế quốc dân dịch – nxb tài chính” viết:
kiểm toán là một chức năng thẩm định độc lập được thiết lập bên trong một tổ chức
để xem xét và đánh giá các hoạt động của tổ chức đó, với tư cách là một sự trợ giúp
đối với tổ chức đó.
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
4
Mặc dù có nhiều quan điểm khác nhau, tuy nhiên điểm chung của các quan
điểm này là đều đề cập đến khái niệm kiểm toán là một chức năng độc lập, ở trong
một tổ chức với vai trò hỗ trợ hoạt động của tổ chức đó.
1.1.2 Chức năng của kiểm toán nội bộ
Trên thế giới, KTNB đã có lịch sử tồn tại và phát triển trên 60 năm và được
thừa nhận ở trên 165 quốc gia như một nghề nghiệp mang tính chuyên nghiệp. Cùng
với sự phát triển năng động và ngày một phức tạp của các nền kinh tế, vai trò và
chức năng của KTNB trong việc đưa ra đảm bảo về việc đơn vị có thể kiểm soát
một cách hữu hiệu rủi ro đã dần được công nhận trong tất cả các khu vực kinh tế
công, kinh tế tư nhân và cả các tổ chức phi lợi nhuận. Chức năng của KTNB thể
hiện ở các hoạt động sau:
- Thứ nhất, thẩm tra các thủ tục kiểm toán đẻ xác định thích hợp và tính ưu việt của
nó
Mục đích của việc thẩm tra tính thích hợp của kiểm toán nội bộ để khẳng
định rằng hệ thống kiểm soát nội bộ vận hành đều đặn và có hiệu quả, đáp ứng mọi
mục tiêu đã định trước. Việc thẩm tra đẻ phơi bày mọi hành vi gian lận, không bình
thường và gây lãng phí với bản chất lặp đi lặp lại nhăm ngăn chặn và giảm thiểu
chúng.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
6
để hoàn thành được nhiệm vụ trên, bộ phận kiểm toán viên nội bộ phải tuyển chọn
được những người có trình độ nghiệp vụ tương xứng.
- Thứ sáu, kiểm tra việc tuân thủ các mục tiêu đề ra đối với các chương trình hay
các hoạt động nghiệp vụ.
Các kiểm toán viên nội bộ phải kiểm tra các hoạt động hay chương trình để
xem xét kết quả thu được có phù hợp với mục tiêu đề ra hay không và các hoạt
động, chương trình đó có được thực hiện theo kế hoạch đã định không. Bên cạnh
đó, kiểm toán viên nội bộ cần trợ giúp cho những người lãnh đạo khi xây dựng các
mục tiêu cho các chương trình bằng việc xác định xem những giả thiết, dữ liệu quan
trọng có hợp lý không, những thông tin hiện thời có chính xác và có được sử dụng
không và hệ thống kiểm tra kiểm soát có được thiết lập trong các hoạt động hay
chương trình không.
- Thứ bảy là nghiên cứu, phát hiện, dự báo các rủi ro có thể xảy ra trong động của
đơn vị, góp phần ngăn chặn, xử lý các rủi ro. KTNN là tổ chức nội kiểm, am hiểu
mọi đặc trưng của quản lý và hoạt động của đơn vị, do đó có điều kiện và phải coi
trọng nhiệm vụ phát hiện, ngăn ngừa, xử lý rủi ro là một trong những nhiệm vụ ưu
tiên, nhằm đảm bảo sự ổn định phát triển bền vững.
- Thứ tám, các nhiệm vụ đặc biệt khác khi lãnh đạo đơn vị giao phó.
Ngoài các chức năng trực tiếp, kiểm soát viên nội bộ có thể được giao thêm
những nhiệm vụ có ích cho Ban giám đốc. Một số ví dụ về các nhiệm vụ đặc biệt
giao cho kiểm soát viên nội bộ là: điều tra về cá nhân, đại diện cho Ban giám đốc
hoặc giám sát cho cuộc thỏa thuận, tham gia vào các chương trình đào tạo của đơn
vị…
6
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
7
Như vậy kiểm soát viên nôi bộ là sự hỗ trợ cho các nhà quản lý ở mọi cấp đệ
họ tiến hành công tác quản lý hiệu quả hơn. Các kiểm toán viên nội bộ luôn cố gắng
những thiếu sót, những bất ổn trong chuỗi hoạt động của đơn vị, các yếu kém trong
quy định đề ra của đơn vị, từ đó giúp cho cấp quản lý có những điều chỉnh trong
hoạt động hay nguyên tắc, nhằm nâng cao năng lực quản lý, hiệu quả kinh doanh
của doanh nghiệp.
1.2 Lý Luận về kiểm toán nội bộ trong các ngân hàng thương mại
1.2.1 Tổ chức kiểm toán nội bộ trong ngân hàng thương mại
Trong từ điển Tiếng Việt, “tổ chức” có nghĩa là sắp xếp, bố trí các bộ phận để
cùng thực hiện một chức năng hay mục tiêu đặt ra. Nói cách khác thì “tổ chức” có
thể hiểu là mối quan hệ giữa các bộ phận, các yêu tố trong một hệ thống. KTNB
hướng tới việc thu thập bằng chứng để đưa ra ý kiến về tính trung thực, hợp lý của
thông tin kinh tế, tính tuân thủ các chính sách, chế độ, và tính hiệu quả, hiệu năng
của hoạt động quản lý. Theo đó, tổ chức KTNB hướng tới việc xây dựng mối liên
hệ giữa các yếu tố cấu thành của hệ thống kiểm toán trở thành một cấu trúc, cơ chế
hoạt động hoàn chỉnh để đặt được các mục tiêu đã định của KTNB trong đơn vị.
Các yếu tố cấu thành KTNB bao gồm: chức năng kiểm toán, đối tượng kiểm toán,
loại hình kiểm toán, quy trình kiểm toán và bộ máy KTNB.
Thứ nhất, chức năng của KTNB trong NHTM bao gồm: đánh giá một cách
độc lập về tính thích hợp và sự tuân thủ các chính sách, thủ tục, quy trình được thiết
lập trong ngân hàng; kiểm tra, rà soát, đánh giá mức độ đầy đủ, tính hiệu quả của hệ
8
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
9
thống kiểm tra, kiểm soát nội bộ. Trên cơ sở kết quả hoạt động kiểm tra, đánh giá,
KTNB thực hiện hoạt động tư vấn, tham gia vào quá trình xây dựng hoàn thiện hệ
thống kiểm soát nội bộ.
Thứ hai, đối tượng của KTNB trong NHTM là thực trạng tài chính; hiệu quả,
hiệu năng của các hoạt động, dự án cụ thể; tính hiệu lực, liên tục và hiệu quả của hệ
thống kiểm soát nội bộ.
Thứ ba, phương pháp kiểm toán của KTNB trong NHTM về cơ bản là giống
với các phương pháp áp dụng trong kiểm toán độc lập. Các kỹ thuật được áp dụng
KTV nội bộ có thể hỗ trợ ngân hàng tốt hơn bằng cách thông báo cho Ban Giám
đốc và Hội đồng Quản trị về các biện pháp cần thiết để hoàn thiện hoặc thay đổi cần
tiến hành đối với cơ cấu tổ chức và thiết kế quản trị mà không chỉ dừng lại ở việc
đánh giá, xem xét các quy trình nghiệp vụ đã thiết lập có hoạt động hay không. Vào
một thời điểm thích hợp khi môi trường quản trị đã tiến gần đến các thông lệ quản
trị ngân hàng có tổ chức tốt hơn, phát triển hơn thì KTNB sẽ tập trung hơn vào các
vấn đề như: đánh giá xem các cơ cấu, thành phần quản trị ngân hàng có hoạt động
đồng bộ trong toàn ngân hàng như dự kiến hay không. Phân tích mức độ minh bạch
trong công tác báo cáo giữa các thành phần trong cơ cấu quản trị ngân hàng; xác
định mức độ tuân thủ với các quy định quản trị ngân hàng được chấp nhận và áp
dụng.
Chức năng của KTNB trong NHTM bao gồm các hoạt động kiểm tra, xác
minh, đánh giá và tư vấn, được cụ thể thành các nhiệm vụ:
10
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
11
Thứ nhất, lập kế hoạch KTNB hàng năm và thực hiện các hoạt động KTNB
theo kế hoạch, các chính sách, quy trình và thủ tục KTNB đã được phê duyệt, đảm
bảo chất lượng và hiệu quả.
Thứ hai, kiểm tra, rà soát, đánh giá một cách độc lập khách quan đối với tất
cả các đơn vị, bộ phận, các hoạt động của tổ chức tín dụng dựa trên mức độ rủi ro
và mức độ ảnh hưởng đến hoạt động của đơn vị. Đối với những vấn đề có tác động
xấu đến hoạt động của tổ chức tín dụng, KTNB phải thông báo kịp thời về bản chất
và ảnh hưởng của chúng với hoạt động của tổ chức tín dụng và đưa ra những
khuyến nghị thiết thực nhằm ngăn ngừa, khắc phục những vấn đề này.
Thứ ba, kiến nghị các biện pháp sửa chữa, khắc phục sai sót; kiến nghị xử lý
những vi phạm; đề xuất các biện pháp nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả
của hệ thống kiểm tra, kiểm soát nội bộ của ngân hàng thương mại.
Thứ tư, đánh giá mức độ phù hợp của các hoạt động nhằm ngăn ngừa , khắc
phục những điểm yếu đã được báo cáo về các hoạt động nhằm hoàn thiện hê thống
Bảo đảm độ tin cậy và tính trung thực của thông tin, bảo đảm việc hạch toán
phải đầy đủ, chính xác, kịp thời và đúng chế độ với toàn bộ các nghiệp vụ phát sinh
trong quá trình hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
12
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
13
Bảo đảm chắc chắn các cơ chế, chính sách, biện pháp, quyết định của NHNN
và NHTM được thực hiện một cách đúng đắn, đồng thời giám sát các kết quả đạt
được do việc thực hiện các chính sách, biện pháp đó mang lại.
Phát hiện kịp thời rủi ro trong kinh doanh để có cơ sở hoạch định và thực
hiện các biện pháp giải quyết, đối phó với những hậu quả đó. Ngăn chặn và phát
hiện những sai phạm, gian lận, lạm dụng trong quá trình tác nghiệp, kinh doanh của
ngân hàng.
Bảo vệ tài sản của ngân hàng, nguồn vốn kinh doanh và các thông tin không
bị lạm dung, sử dụng sai mục đích; bảo đảm sử dụng tiết kiệm và hiệu quả trong sử
dụng nguồn tài nguyên của ngân hàng.
Kiểm tra các hoạt động và các chương trình để đảm bảo rằng kết quả đúng
với các mục tiêu đã được xây dựng và các hoạt động, các chương trình thực hiện
đúng như kế hoạch.
1.3 Bài học kinh nghiệm về tổ chức KTNB của một số nước trên thế giới
Ủy ban giám sát ngân hàng Basel và Viện Kiểm toán nội bộ Hoa Kỳ (IIA) đã
tiến hành một cuộc khảo sát trong hai năm 2001 và 2002 nhằm tìm hiểu về tổ chức
bộ phận KTNB trong các ngân hàng tại 13 quốc gia. Cuộc khảo sát được tiến hành
với sự tham gia của 71 ngân hàng đại diện các nước trong Ủy ban giám sát ngân
hàng Brasel như Bỉ, Pháp, Đức, Ý, Nhật, Lucxembua, Tây Ban Nha, Thụy Sĩ, Thụy
Điển, Mỹ, Áo, Singapore. Báo cáo đã đưa ra những phát hiện quan trọng về phạm
vi KTNB, chức năng tư vấn của KTNB, mục tiêu nhiệm vụ của KTNB, nguyên tắc
hoạt động của KTNB, các thủ tục kiểm soát và kinh nghiệm về quản lý KTNB.
1.3.1 Phạm vi của KTNB trong NHTM
13
15
1.3.3 Mục tiêu và nhiệm vụ của kiểm toán nội bộ
Báo cáo về KTNB của Ủy ban Brasel chỉ ra rằng Ban Giám đốc của các
ngân hàng có trách nhiệm cuối cùng nhằm đảm bảo rằng các nhà quản lý cấp cao đã
thiết lập và duy trì một hệ thống kiểm soát nội bộ thỏa đáng, có hiệu quả. Ban
Giám đốc nên đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ và các thủ tục đánh giá nguồn
vốn ít nhất một năm một lần. Các nhà lãnh đạo cấp cao trong ngân hàng có trách
nhiệm xây dựng các phương pháp hỗ trợ việc xác định, đo lường, giám sát rủi ro có
thể xảy ra trong ngân hàng.
Kết quả báo cáo cũng cho thấy, Ban giám đốc và các nhà lãnh đạo cấp cao đã
nhận thức được tầm quan trọng của các thông lệ tốt nhất và đã thực hiện nhiều
phương pháp đo lường để quản lý, bao gồm: soạn thảo các điều lệ KTNB, thiết lập
Ủy ban kiểm toán hay Ủy ban quản lý rủi ro trong nội bộ Ban Giám đốc, khuyến
khích mối quan hệ giữa KTV nội bộ và KTV độc lập, tái cơ cấu bộ phận KTNB cho
phù hợp với hướng dẫn của Ban Kiểm soát, ban hành chính sách hướng dẫn đối với
chức năng KTNB, đánh giá và phê duyệt kế hoạch kiểm toán hàng năm của KTNB.
1.3.4 Nguyên tắc hoạt động của kiểm toán nội bộ
KTNB là bộ phận thường trực và mang tính liên tục.
Báo cáo của Ủy ban Brasel cho thấy mỗi ngân hàng nên có một bộ phận
KTNB thường trực. Tất cả các ngân hàng được khảo sát đều khẳng định rằng họ đã
thiết lập bộ phận KTNB thường trực. Nhìn chung, các nhà lãnh đạo cấp cao đã thực
hiện nhiều biện pháp để cung cấp những nguồn lực thỏa đáng cho bộ phận KTNB.
Điều này được thực hiện thông qua việc so sánh kết quả làm việc của KTNB với kế
hoạch đặt ra. Một biện pháp khác là thực hiện so sánh định kỳ hoạt động của bộ
phận KTNB tại ngân hàng mình với bộ phận KTNB tại các ngân hàng khác ngang
hàng.
15
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
16
KTNB không phải là một hoạt động lớn trong ngân hàng, chiếm khoảng
kiểm toán đặc biệt như kiểm toán hoạt động thương mại và kiểm toán CNTT.
Phạm vi hoạt động và tổ chức bộ phận KTNB.
Khảo sát cho thấy mọi hoạt động và bộ phận trong ngân hàng đều thuộc
phạm vi của KTNB. Ủy ban Brasel đã điều tra về cách tổ chức bộ phận KTNB, đặc
biệt với những ngân hàng đa quốc gia có quy mô lớn và những ngân hang là một
phần của tập đoàn tài chính.
Theo những phản hồi từ cuộc điều tra, mô hình phổ biến đối với bộ phận
KTNB là mô hình tập trung. Tại chi nhánh cảu ngân hàng lớn hơn có thể có bộ
phận của một tập đoán lớn, KTNB có thể được thuê ngoài từ bộ phận KTNB của cả
tập đoàn.
1.3.5 Các thủ tục kiểm toán
Các bộ phận KTNB được khảo sát đều khẳng đinh rằng họ thể hiện chương
trình kiểm toán và quy trình kiểm toán qua giấy tờ làm việc. Các báo cáo kiểm toán
được lập đúng thời điểm sau mỗi cuộc kiểm toán. Báo cáo kiểm toán được gửi tới
các đơn vị được kiểm toán và ban lãnh đạo cao cấp của ngân hàng. Một số ngân
hàng cũng cho rằng việc phát hành báo cáo KTNB phụ thuộc vào mức độ nghiêm
trọng của các kết quả kiểm toán. Bộ phận KTNB đều theo dõi việc thực hiện các
kiến nghị của họ và thường xuyên báo cáo cho ban điều hành cáo cấp của ngân
hàng về tiến độ thực hiện những kiến nghị đó.
1.3.6 Quản lý bộ phận kiểm toán nội bộ
17
Copyright: Tài liệu đại học ©