CH
1.1. Tínhăc păthi tăc aă
Vi t Nam đang b

NGă1. M

U

ătƠi

c vào th i k h i nh p. V i th tr

ng tài chính nói chung và

th tr ng ch ng khoán (TTCK) nói riêng còn non tr và đ y bi n đ ng. TTCK đóng
m t vai trò c c k quan tr ng đ i v i n n kinh t Vi t Nam vì nó là m t kênh huy
đ ng v n cho n n kinh t . Quy t đ nh s 252/Q -TTG-Chính ph phê duy t chi n
l c phát tri n th tr ng ch ng khoán Vi t Nam giai đo n 2011 – 2020 ngày
01/03/2012 th tr ng ch ng khoán ph n đ u đ a t ng giá tr v n hóa th tr ng c
phi u đ t 70% GDP vào n m 2020. V i t c đ phát tri n nh trên, TTCK Vi t Nam đã
là m t kênh h p d n các nhà đ u t trong và ngoài n c.
Hi n nay, th tr ng ch ng khoán c a Vi t Nam đang phát tri n m c s khai
và ch a hoàn thi n. a s các nhà đ u t trên s n ch ng khoán không có m t n n t ng
v ng vàng v phân tích tài chính. Ph ng pháp đ nh giá so sánh s d ng P/E là m t
công c đ n gi n và thông d ng nh t mà các nhà đ u t này s d ng đ ra quy t đ nh.
Cách th c s d ng ph ng pháp đ nh giá so sánh nói chung và ph ng pháp so sánh
dùng P/E nói riêng là đ nh giá m t công ty d a vào m c giá c a công ty “t ng t ”,
trong đó khái ni m t

ng t trong tài chính bao g m t


th

ng, đ n nay, Vi t Nam đã ti n hành đi u tra c b n, th m dò và phát hi n m i trên

5.000 đi m khoáng và m . Nh v y có th nói, tr l ng và các lo i khoáng s n kim
lo i c a Vi t Nam là khá phong phú. Bên c nh đó trong nh ng n m qua, ngành công
nghi p khai khoáng đã đóng vai trò quan tr ng và tích c c trong s nghi p phát tri n
công nghi p Vi t Nam và n n kinh t đ t n c. ã c b n đáp ng đ và k p th i
nguyên liê cho n n kinh t qu c dân. V i nh ng phát tri n m nh m đó, tác gi tin
r ng trong t ng lai không xa c phi u c a ngành khoáng s n s r t đ c a chu ng
và có giá tr . Vì v y đ tài này giúp các nhà đ u t có c s đ góp ph n đ a ra quy t
đ nh đ u t đúng đ n vào c phi u c a ngành này.
Các nghiên c u tài chính v các y u t tác đ ng t s P/E có th nói xu t phát t
mô hình các y u t c b n c a P/E đ c Gordon xây d ng (1962), trong đó ông ch ra
r ng t s P/E đ c quy t đ nh b i t l chi tr c t c, m c đ r i ro c a c phi u và
ti m n ng t ng tr ng c a công ty. Mô hình này sau đ c phát tri n ti p b i Campbell
và Shiller (1988) thành mô hình h i qui log(P/E) c ng v i các y u t c b n này làm
bi n gi i thích cho t s P/E. N m 1996, Fama và French ki m ch ng m i liên h gi a
P/E v i r i ro, t ng tr ng (t s BE/ME) và kích th c c a công ty, hai ông k t lu n
r ng các y u t này có vai trò gi i thích t s P/E. T s quan sát và tìm ki m thông tin
c a tác gi , ch a có m t nghiên c u chính th c và hoàn ch nh nào v các y u t nh
h ng t i ch s P/E c a ngành Khoáng s n t i th tr ng ch ng khoán Vi t Nam.
Tr c nh ng th c tr ng này, đ tài đ c xây d ng nh m kh o sát các y u t nh
h ng lên t s P/E c a các công ty. Tuy nhiên, li u vi c ng d ng ph ng pháp này
trong đ nh giá t i th tr ng ch ng khoán Vi t Nam có đ c s d ng đúng đ n và có
đ m b o tính ch t “t ng đ ng” gi a các công ty so sánh không? V i mong mu n
tìm hi u khía c nh này v th tr ng ch ng khoán Vi t Nam, tác gi đã th c hi n
nghiên c u các y u t có m i quan h v i ch s P/E trong ngành khoáng s n trên th
tr ng ch ng khoán Vi t Nam, hay nói cách khác nghiên c u đ c th c hi n nh m
kh o sát các nhân t ph n ánh b i ch s P/E trong ngành khoáng s n trên th tr


s n?
1.2.2. M c tiêu nghiên c u


úc k t và rút ra đ c h th ng các c s lỦ thuy t truy n th ng c ng nh hi n
đ i, các ki n th c c b n xung quanh ch s P/E c a doanh nghi p. Xây d ng
mô hình các nhân t nh h ng t i ch s P/E c a doanh nghi p khoáng s n
trên th tr

ng ch ng khoán Vi t Nam.

 D a trên các s li u th c t , tìm hi u và phân tích các nhân t tác đ ng đ n ch
s P/E c a các công ty khoáng s n niêm y t trên th tr ng ch ng khoán Vi t
Nam, ki m đ nh s phù h p c a mô hình và đ a ra k t lu n v các nhân t nh
h

ng t i P/E

 T mô hình và k t qu phân tích thu th p đ c, đ a ra m t s ki n ngh và gi i
pháp cho các công ty xây d ng trong vi c xác đ nh và đánh giá đúng ch s P/E
c a doanh nghi p mình. Qua đó nhà đ u t c ng có nh ng c s đ ra quy t
đ nh đ u t m t cách đúng đ n.
iăt

1.3.
1.3.1.

ngăvƠăph măviănghiênăc u



nguyên…). Bên c nh đó, ph ng pháp này cho phép phát hi n nh ng ch đ quan
tr ng mà các nhà nghiên c u có th ch a bao quát đ c tr c đó. Vì v y trong đ tài
này tác gi đã d a trên nghiên c u l ch s và h th ng c s lỦ thuy t đ nh n di n các
nhân t nh h ng và tác đ ng c a nó đ n ch s P/E c a các doanh nghi p khoáng
s n.
l

Ph ng pháp đ nh l ng: nghiên c u đ nh l ng là d a vào vi c đo l ng s
ng và nó đ c áp d ng đ i v i các hi n t ng có th đ c di n t b ng con s

(Kathari, 2004). Nh v y v i đ tài này, nghiên c u đ nh l ng là nghiên c u s d ng
các ph ng pháp th ng kê mô t đ đ a ra nh ng đ c tính c b n c a các d li u thu
th p đ c. Ti p đó s d ng ph ng pháp phân tích h i quy nh m xây d ng mô hình
các nhân t tác đ ng t i ch s P/E. T đó, ti n hành ki m đ nh hàng lo t các gi
thuy t nghiên c u. Ph n m m th ng kê đ c s d ng là SPSS (vi t t t c a Statistical
Package for the Social Sciences) là m t ch ng trình máy tính ph c v công tác th ng
kê. Ph n m m SPSS h tr x lỦ và phân tích d li u s c p là các thông tin đ c thu
th p tr c ti p t đ i t ng nghiên c u, th ng đ c s d ng r ng rãi trong các các
nghiên c u đi u tra xã h i h c và kinh t l ng. Nghiên c u s s d ng d li u báo
cáo tài chính (2010 - 2014) đã đ c ki m toán c a 30 công ty Khoáng s n niêm y t
trên th tr

ng ch ng khoán Vi t Nam.

1.5. K tăc uăc aă
Ch

ătƠi



ng 5. N i dung k t qu nghiên c u: đánh giá và ki m tra d li u đã thu

th p, đ ng th i ki m đ nh đ phù h p c a mô hình và đ a ra k t qu c a mô hình.
Ch

ng 6. K t lu n và m t s ki n ngh : T nh ng n i dung k t qu nghiên c u

thu đ c, đ a ra m t s gi i pháp, ki n ngh nh m giúp các doanh nghi p khoán s n
t i Vi t Nam c i thi n đ c ch s P/E đ ng th i giúp nhà đ u t có c n c chu n xác
đ xác đ nh h ng đ u t c a mình.

5


CH
NGă2.
T NGăQUANăLụăTHUY T V T S GIỄăTRểNăTHUăNH P VÀăCỄCă
NHỂNăT
NHăH
NGă N GIỄăTRểNăTHUăNH P
2.1. T ngăquanăv ăth ătr

ngăch ngăkhoán

2.1.1. Khái ni m
Th tr

ng ch ng khoán là m t b ph n c a th tr


ng, các công ty, các t ch c tài chính

NhƠăđ uăt : nh ng ng i th t s mua và bán ch ng khoán trên TTCK. Nhà đ u
t có th chia làm hai lo i: nhà đ u t cá nhân và nhà đ u t có t ch c. Trong đó, các
nhà đ u t cá nhân là nh ng ng i có v n t m th i nhàn r i, tham gia mua bán trên
TTCK v i m c đích tìm ki m l i nhu n. Còn các nhà đ u t có t ch c hay còn g i là
các đ nh ch đ u t : th ng xuyên mua bán ch ng khoán v i s l ng l n trên th
tr

ng.
NhƠă môiă gi i ậ Côngă tyă ch ngă khoán: công ty ch ng khoán là công ty ho t

đ ng trong l nh v c ch ng khoán có th đ m nh n m t ho c nhi u trong s các nghi p
v chính là b o lãnh phát hành, môi gi i, t doanh và t v n đ u t ch ng khoán.
có th th c hi n m i nghi p v , các công ty ch ng khoán ph i đ m b o đ c m t s
v n nh t đ nh và ph i đ

c phép c a c quan có th m quy n.

(Ngu n: Bùi Kim Y n – Sách th tr
2.1.3. Ch c n ng c a th tr

ng ch ng khoán – Trang 29)

ng ch ng khoán.

Hi n nay, th tr ng ch ng khoán là m t kênh huy đ ng v n l n cho n n kinh t
và nó đ c chia ra thành các ch c n ng nh :
6



ng.

hai, đánhă giáă ho tă đ ng c aă cácă doanhă nghi p: Thông qua giá ch ng

khoán, ho t đ ng c a doanh nghi p đ c ph n ánh m t cách t ng h p và chính xác,
giúp cho vi c đánh giá và so sánh ho t đ ng các các doanh nghi p đ c nhanh chóng
và thu n ti n, t đó c ng t o ra đ c m t môi tr ng c nh tranh lành m nh nh m nâng
cao hi u qu s d ng v n, kích thích áp d ng công ngh m i, c i ti n s n ph m.
Th ba, h tr vƠăthúcăđ yăcácăcôngătyăc ph năraăđ iăvƠăphátătri n: TTCK
h tr ch ng trình c ph n hóa c ng nh vi c thành l p và phát tri n c a công ty c
ph n qua vi c qu ng bá thông tin, đ nh giá doanh nghi p, b o lãnh phát hành, phân
ph i ch ng khoán m t cách nhanh chóng, t o tính thanh kho n cho chúng và nh th
thu hút các nhà đ u t đ n góp v n vào công ty c ph n.

7


Cu iă cùng,ă thuă hútă v nă đ u t ă n

că ngoƠi: TTCK không nh ng thu hút các

ngu n v n trong n i đ a mà còn giúp Chính ph và Doanh nghi p có th phát hành trái
phi u ho c c phi u công ty ra th tr ng v n qu c t đ thu hút thêm ngo i t . Vi c
thu hút v n đ u t n

c ngoài qua kênh ch c khoán (FPI) là an toàn và hi u qu h n.

2.2. T ngăquanăv ăc ăphi uăth
2.2.1. Khái ni m c phi u th

không th c đ nh. Khi doanh nghi p làm n phát đ t thì c đông đ

c h

nhu n nhi u h n so v i các lo i ch ng khoán khác có lãi su t c đ nh. Ng
làm n khó kh n ho c thua l , c t c có th r t th p ho c không có c t c.
ng th i khi phá s n, c đông s là ng

i cu i cùng nh n đ

ng l i

c l i, khi

c giá tr còn l i

c a tài s n thanh lỦ
c đi m cu i cùng đó là giá c a c phi u bi n đ ng r t m nh. Giá bi n đ ng
nhi u nh t là trên th tr ng th c p do đã ch u s tác đ ng c a nhi u nhân t và nhân
t quan tr ng đó là k t qu kinh doanh c a công ty.
8

Thang Long University Library


M tăkhác,ătheoăquanăđi m c a nh ngănhƠăđ uăt ,ăC phi u th

ng cóăthêmă

các đ căđi măđóălƠ:

phi u thành ti n m t khi c n thi t thì tính l u thông giúp ch s h u c phi u th c
hi n đ
mình.

c nhi u ho t đ ng nh th a k t ng cho đ th c hi n ngh a v tài s n c a

Th ba tính t b n gi : C phi u có tính t b n gi t c là c phi u có giá tr nh
ti n. Tuy nhiên c phi u không ph i là ti n và nó ch có giá tr khi đ c đ m b o b ng
ti n. M nh giá c a c phi u không ph n ánh đúng giá tr c a c phi u.
Cu i cùng tính r i ro cao: tính r i ro ph thu c vào thông tin và tình hình phát
tri n, chính tr c a m i qu c gia. Giá tr c phi u luôn bi n đ ng theo các y u t này.
2.2.3. Các y u t c b n c a c phi u th
2.2.3.1. S l
đ

ng c phi u th

ng

ng

Khi xem xét C phi u c a Công ty c ph n, th ng có s phân bi t c phi u
c phép phát hành, c phi u đã phát hành, c phi u qu , c phi u đang l u hành.

9


S l

ng c phi uăđ

ng c phi u qu : là c phi u đã đ

c giao d ch trên th tr

ng).
ng và đ

c

chính t ch c phát hành mua l i b ng ngu n v n c a mình. S c phi u này có th
đ c công ty l u gi m t th i gian sau đó l i đ c bán ra; lu t pháp m t s n c quy
đ nh s c phi u này không đ c bán ra mà ph i h y b . C phi u qu không ph i là
c phi u đang l u hành, không có v n đ ng sau nó; do đó không đ c tham gia vào
vi c chia l i t c c ph n và không có quy n tham gia b phi u (ngu n: bài gi ng th
tr ng ch ng khoán – Nguy n V n Huân và H Thanh H ng).
S l

ng c phi uăđangăl uăhƠnh: là c phi u đã phát hành, hi n đang l u hành

trên th tr ng và do các c đông đang n m gi . S c phi u đang l u hành đ
đ nh nh sau:

c xác

S c phi uăđangăl uăhƠnhă=ăS c phi uăđƣăphátăhƠnhă- S c phi u qu
ng

Trong tr ng h p công ty có c hai lo i c phi u th ng và c phi u u đãi,
i ta s xác đ nh c th cho t ng lo i m t. S c phi u th ng đang l u hành là


V năđi u l c aăcôngătyăc ph n
T ng s c phi uăđ ngăkỦăphátăhƠnh

Nh ng v i th i gian, công ty ngày càng phát tri n giá tr th c c a c phi u c ng
nh giá bán c a c phi u trên th tr ng thoát ly càng lúc càng xa m nh giá c a c
phi u, và h n th n a, cái mà nhà đ u t quan tâm khi b ti n ra mua c phi u đó là c
t c c a công ty, y u t c u thành nên giá tr th c c a c phi u. Do đó, m nh giá c a c
phi u ch có giá tr danh ngh a.
b. Th ăgiáăho căgiáătr s sáchă(book value): giá c phi u ghi trên s sách k toán
ph n ánh tính tr ng v n c ph n c a công ty
Y n – Th tr ng ch ng khoán – Trang 116).
Th ăgiáă =

=

m t th i đi m nh t đ nh (Bùi Kim

V n c ph n
S c ph năth

ngăđangăl uăhƠnh

T ngătƠiăs n ậ N - C ph nă uăđƣi
S c ph năth

ngăđangăl uăhƠnh

m t khía c nh khá, th giá còn bi u hi n cho giá tr tài s n ròng c a m i c
ph n (NAV – Net asset value per share). Th t v y, trên b ng cân đ i k toán, n u l y
toàn b tài s n tr (-) n ph i tr chính là ph n giá tr tài s n ròng c a công ty và b ng

ng pháp DDM c ng t n t i nh ng

nh c đi m đó là, vi c d báo l i t c c ph n không ph i là d dàng. Ph thu c vào
chính sách phân chia l i t c c ph n trong t ng lai. Cùng v i vi c xác đ nh các tham
s có tính thuy t ph c không cao.
kh c ph c nh ng nh c đi m c a ph ng pháp chi t kh u c t c các nhà
nghiên c u th ng s d ng thêm ph ng pháp đ nh giá d a vào dòng ti n thu n
(FCF).
nh giá d a vào dòng ti n thu n (FCF): Lu ng ti n t do FCF là lu ng ti n
không đ c gi l i đ đ u t . Ph ng pháp này đ nh giá toàn b doanh nghi p bao
g m c n và v n ch s h u, b ng cách c tính dòng ti n t o ra cho doanh nghi p
sau khi tr đi chi phí ho t đ ng và thu nh ng không tr kho n chi phí vay c a DN. S
ti n thu nh p còn l i sau khi gi m t ph n đ tái đ u t vào kinh doanh chính là đ tr
c t c. Vì v y c t c chính là lu ng ti n t do tính trên m t c ph n. Vi c s d ng mô
hình FCFF s tính đ c giá tr c phi u trong tr ng h p công ty không chi tr c t c.
Ph

ngăphápă2:ăPh

nh giá theo ph

ngăphápăđ nhăgiáăsoăsánh bao g m

ng pháp s d ng t s P/B. Bi u hi n giá ch ng khoán bình

quân trên th tr ng cho m t đ n v giá tr tài s n (th giá) bình quân c a c phi u và
x p x b ng th giá cho m i c phi u chia chi giá tr tài s n c a c phi u đó.
Giáăm i c phi u = P/B x Tr giáătƠiăs n c a m i c phi u
Ph ng pháp này ch ra m c giá c phi u hi n t i theo quan đi m tr giá tài s n
c a c phi u. Thêm m t ph ng pháp đ nh giá so sánh n a hay đ c s d ng là:

ng ch ng khoán – Trang 118)

Giá th tr

ng c a c phi u có hai lo i là giá đóng c a và giá m c a. C th nh

sau. Giá đóng c a: giá th c hi n t i l n kh p l nh cu i cùng trong ngày giao d ch.
Trong tr ng h p không có giá th c hi n trong ngày giao d ch, giá đóng c a đ c xác
đ nh là giá đóng c a c a ngày giao d ch g n nh t tr c đó; Giá m c a: giá th c hi n
t i l n kh p l nh đ u tiên c a ch ng khoán trong ngày giao d ch và đ
vào m c giá đóng c a c a phiên giao d ch tr c.

c xác đ nh d a

2.3. T ăs ăgiáătrênăthuănh p
2.3.1. Khái ni m
H s giá trên thu nh p c phi u, g i t t là T s P/E (vi t t t c a c m t Price to
Earning Ratio), ch ra r ng th tr ng ch p nh n giá g p bao nhiêu l n thu nh p c a
m t ch ng khoán có ngh a là l ng v n hóa c a m t doanh nghi p g p bao nhiêu l n
so v i thu nh p c a nó. Ph n thu nh p này có th đ c phân ph i ho c gi l i và trong
tr ng h p gi l i, nó t o ra m t giá tr th ng d trong t ng lai đ i v i doanh nghi p.
ây chính là nguyên t c c b n c a th tr ng ch ng khoán. T l P/E là h s bi n
đ i thu nh p thành v n ho c là h s t ng ng v i m c v n ti m n ng c a m t kho n
ph i thu nh p vi c đ o ng c t l này, ngh a là E/P, là su t sinh l i c a m t kho n
đ u t . Ng c l i, P/E là h s v n hóa. (Nguy n Minh i n – Th m đ nh giá tài s n
& doanh nghi p – trang 437)
2.3.2. Th

c đo


bình quân trong k đ tính toán vì l ng c phi u th ng xuyên thay đ i theo th i
gian. Tuy nhiên trên th c t ng i ta th ng hay đ n gi n hoá vi c tính toán b ng cách
s d ng s c phi u đang l u hành vào th i đi m cu i k . Có th làm gi m EPS d a
trên công th c c b ng cách tính thêm c các c phi u chuy n đ i, các b o ch ng
(warrant) vào l ng c phi u đang l u thông.
EPS th ng đ c coi là bi n s quan tr ng duy nh t trong vi c tính toán giá c
phi u. ây c ng chính là b ph n ch y u c u thành nên t l P/E. M t khía c nh r t
quan tr ng c a EPS th ng hay b b qua là l ng v n c n thi t đ t o ra thu nh p
ròng (net income) trong công th c tính

trên.

T công th c tính EPS nh n th y có th tính t s P/E theo cách sau:
T ngăgiáătr th tr
T s P/E =

ngăcácăc phi u x N

Thu nh păròngă- c t c c phi uă uăđƣi

T s P/E th p thì có ngh a là l i nhu n trên m t c ph n c a công ty càng cao
ho c giá tr tr

ng c a c phi u th p.

Tính toán t s P/E th ng trên c s s li u c a công ty trong vòng m t n m.
Tuy nhiên, do l i nhu n c a công ty ch u tác đ ng c a nhi u y u t , nên có th lên
cao, xu ng th p b t th ng, nên h s P/E c ng có th thay đ i b t th ng gi a các
n m. Vì v y, các nhà đ u t th ng không ch d a vào duy nh t P/E trong m t n m
khi ra quy t đ nh đ u t mà còn xem xét c P/E trong nhi u n m tr

tính cho t ng c phi u m t và tính trung bình cho t t c các c phi u và h s này
th ng đ c công b trên báo chí. N u h s P/E cao thì đi u đó có ngh a là ng
t d ki n t c đ t ng c t c cao trong t ng lai; c phi u có r i ro th p nên ng
t tho mãn v i t su t v n hoá th tr
trung bình và s tr c t c cao.

ng th p; d đoán công ty có t c đ t ng tr

iđ u
iđ u
ng

M t khác, h s P/E r t có ích cho vi c đ nh giá c phi u. Gi s ng i đ u t có
c phi u AAA không đ c giao d ch sôi đ ng trên th tr ng, v y c phi u đó có giá
bao nhiêu là h p lỦ? Lúc đó c n nhìn vào h s P/E đ c công b đ i v i nhóm các
lo i c phi u t ng t v i c phi u AAA, sau đó nhân thu nh p c a công ty v i h s
P/E s cho chúng ta giá c a lo i c phi u AAA.
2.4. Cácănhơnăt ă nhăh

ngăđ năh ăs ăgiáătrênăthuănh p

Có th th y vi c nghiên c u ch s P/E đ i v i doanh nghi p c ng nh nhà đ u
t là r t c n thi t. Trên th c t , c ng có nhi u đ tài nghiên c u v các nhân t nh
h ng t i ch s P/E c a doanh nghi p đã đ c ti n hành nh m tìm ra h ng đ u t
đúng đ n cho nhà đ u t và cách c i thi n ch s này c a các doanh nghi p. V các
nhân t đ c nh n đ nh s tác đ ng đáng k đ n ch s P/E c a doanh nghi p, có th
k t i nh : quy mô công ty, giá tr s sách, l m phát, t c đ t ng tr ng, kh n ng sinh
l i, lãi su t th tr ng… Hay t ng h p chung g m 7 nhân t n i sinh và 3 nhân t
ngo i sinh c a các doanh nghi p.
2.4.1. Các nhân t n i sinh

Kh n ng thanh toán ng n h n

c đo kh n ng thanh toán
Tácăgi vƠăđ tƠi nghiênăc u
J. Aloy Niresh: trade-off between
liquidity & profitability. A study of
selected manufacturing Firms in sri lanka

Kh n ng thanh toán nhanh

Qasimă Saleemă vƠă Ramiză Ură Rehmană
(2001): Impacts of liquidity ratios on
profitability

Kh n ng thanh toán nhanh

Waqasă Bină Khidmată ă vƠă Mobeenă Ură
Rehman (2014): Impact of liquidity &
solvency on profitability chemical sector
of pakistan
Ngu n: tác gi t t ng h p

Theo nghiên c u c a Waqas Bin Khidmat và Mobeen Ur Rehman (2014) thì khi
nhìn vào kh n ng thanh toán c a doanh nghi p nhà đ u t có th th y ph n nào tình
tr ng hi n t i c a doanh nghi p và t đó đ a ra quy t đ nh đ u t c a mình . M t khác,
m t doanh nghi p có kh n ng thanh toán cao thì m c đ phá s n s th p h n các
doanh nghi p khác, có đ ngu n v n đ th c hi n ho t đ ng s n xu t kinh doanh. Vì
v y kh n ng thanh toán có nh h

ng đ n r i ro và uy tín c a công ty trên th tr

c nh tranh nh hi n nay.
xác đ nh quy mô công ty ng i ta d a vào các tiêu chí
nh t ng tài s n, s l

ng lao đ ng hay doanh thu c a doanh nghi p.
B ng 2.2. Th

Th

căđo

c đo quy mô công ty

Tácăgi vƠăđ tƠiănghiênăc u
CharitouăvƠăConstontis,ă(1992-2001): Relationship between size

T ng tài s n

and ratio of book value to market value (B/M) on the average
return

T ng tài s n

Berkă (1997)ă ă vƠă nghiênă c u
matter?

T ng tài s n

Shariat Panahi, Khosravi/2008: Relationship between shares
returns with firm size, the ratio of market value to book value

2001-2007, k t qu h i quy cho th y s thay đ i trong giá c th tr ng và quy mô c a
công ty là nh ng y u t quy t đ nh quan tr ng nh t t i ch s P/E c a th tr ng v n
c a n
. Bên c nh đó, nghiên c u ch ra r ng r t nhi u kh n ng nh ng công ty có
quy mô l n h n thì có P/E l n h n so v i nh ng công ty có v n nh h n nó. Trong
th c t , nhà đ u t d a nhi u vào quy mô và uy tín c a công ty khi quy t đ nh đ u t .
Nh v y, k v ng v đ t

ng quan gi a kích th

c công ty v i P/E là đ ng bi n.

2.4.1.3. Giá tr s sách c a doanh nghi p
BV (hay còn g i là giá tr s sách/1 c phi u) cho bi t giá tr tài s n công ty còn
l i th c s là bao nhiêu n u ngay l p t c công ty rút lui kh i kinh doanh. Ch tiêu này
đ c tính b ng công th c nh sau:
V n ch s h u
BV =

S c phi uăđangăl uăhƠnh

B ng 2.3. Th
Th

căđo

Giá tr s sách c a
công ty

Giá tr s sách k toán

Xét v m t k toán đó là giá tr c a tài s n hay c a v n c đông đ c ghi trên
b ng cân đ i k toán c a m t doanh nghi p. Khi mua tài s n v , doanh nghi p s ghi
nh n ngay giá tr c a tài s n đó theo nguyên t c k toán và trong su t vòng đ i kinh t
c a nó, giá tr ghi s đ c gi nguyên và h u nh r t xa v i v i giá th tr ng. N u d
đoán có s gi m giá d a trên nh ng b ng ch ng đáng tin c y thì doanh nghi p ch có
th l p d phòng gi m giá ch không đ c thay đ i đ c giá tr ghi s . Dùng thu t
ng này th c ch t chúng ta mu n nh n m nh đ n s khác bi t c a giá tr ghi s v i giá
tr th tr ng. T ng giá tr tài s n ghi s đ c chia làm nhi u ph n g i là c ph n, mà
d a vào giá tr ghi s công ty s xác đ nh m nh giá c a m t c ph n, nh ng khi bán
ch ng khoán này trên th tr ng giá mua bán c a nó có th cao h n ho c th p h n r t
nhi u so v i m nh giá, tùy thu c vào tình hình kinh doanh và tri n v ng c a công ty.
Tuy nhiên, trong nghiên c u c a Khurram Shehzad và Aisha Ismail v vi c đánh giá
m c đ c a m i liên h gi a hai bi n k toán (EPS và BV) và giá th tr ng c a c
phi u. Nghiên c u đã ch có m i t ng quan ngh ch bi n gi a giá c phi u và BV c a
doanh nghi p.
sách l n thì th

i u này đ c gi i thích là do v i nh ng doanh nghi p có giá tr s
ng có giá tr tr ng ít bi n đ ng hay bi n đ ng r t nh và vi c đ u t

ki m l i qua chênh l ch giá là không hi u qu . Vì v y, các nhà đ u t ít quan tâm đ n
c phi u c a nh ng doanh nghi p này trong th i gian dài s khi n giá c phi u có xu
h ng gi m. Qua đó, tác đ ng làm gi m P/E c a doanh nghi p.
2.4.1.4. Kh n ng sinh l i
Trong c nh tranh, công ty s có m t m c l i nhu n k v ng nh t đ nh d a trên
chi phí v n c a h . Và đ doanh nghi p t n t i và phát tri n doanh nghi p, nhà qu n tr
doanh nghi p ph i có m c l i nhu n l n h n hay b ng chi phí v n c a nó. Và nh v y
c đông th

ng tìm ki m công ty có kh n ng sinh l i cao, nó là b ng ch ng cho vi c


ROE

ROA

ROE

căđo

c đo kh n ng sinh l i

Tácăgi vƠăđ tƠiănghiênăc u
Dră Talată Afzaă vƠă Ms.ă Samyaă Tahi (2012):
Determinants of Price-Earnings Ratio. The Case of
Chemical Sector of Pakistan
Wan-Ting (Alexandra) Wu (2013): The P/E
Ratio And Profitability
StephenăH.ăPenmanăvƠ Xiao-Jun Zhang (2004):
Modeling Sustainable Earnings and P/E Ratios
Using Financial Statement Information
Ngu n: tác gi t t ng h p

Khi nghiên c u thêm v m c nh h ng c a t su t sinh l i đ n ch s P/E c a
doanh nghi p ta nh n th y t su t sinh l i đ c các nhà đ u t , c đông c a doanh
nghi p quan tâm nh t vì nó ph n ánh nh ng gì mà h s đ c h ng. N u Công ty đ t
đ c m t t l l i nhu n trên v n h p lỦ. M t m t, duy trì tr c t c đ u đ n cho các
c đông và duy trì t l l i nhu n đ l i h p lỦ cho s phát tri n c a doanh nghi p, m t
khác, tránh vi c tìm ki m các ngu n b sung t bên ngoài có chi phí v n cao. Bên

20

ng v i t cách là ng

i ch s h u công ty tr c ti p tham gia đi u

hành công ty, là ng i ch u trách nghi m c ng nh h ng th k t qu cu i cùng c a
vi c kinh doanh nên s không h ng h t ph n thu nh p dành cho c đông. Ph n thu
nh p dành cho c đông th ng đ c chia làm hai ph n. M t ph n thu nh p gi l i
không chia trích vào qu đ tái đ u t . Ph n còn l i dành chia cho các c đông đ c
g i là c t c m i c ph n. T l phân chia hai ph n này th hi n tính hi u qu c a
chính sách c t c công ty nó c ng là nhân t quan tr ng trong chi n l c phát tri n
công ty. (Bùi Kim Y n – Th tr
Th

ng ch ng khoán – Trang 86)

c đo: Chính sách c t c c a doanh nghi p đ

thanh toán c t c (Pcs) . D
nghi p.

c xem xét d a vào ch s

i đây là công th c tính t l chi tr c t c c a các doanh

Ta có công th c:

21


Thu nh păròngăậ C t că uăđƣi


T l chi tr c t c

Dră Talată Afzaă vƠă Ms.ă Samyaă Tahir (2012):
Determinants of Price-Earnings Ratio. The Case
of Chemical Sector of Pakistan

T l chi tr c t c

Mehdiă Moradiă ,ă Mahdiă Salehiă vƠă Shahnază
Honarmand (2010): Factors affecting dividend
policy: Empirical evidence of Iran
Imad Zeyad Ramadan (2014): Confidence Index

T l chi tr c t c

Determinants of the Amman Stock Exchange
Listed Companies
Ngu n: tác gi t t ng h p

Vi c xem xét s nh h ng c a chính sách c t c t i P/E c a doanh nghi p ta
nh n th y. Chính sách chia c t c c a công ty th hi n qua t l l i nhu n gi l i.
Theo lỦ thuy t tín hi u, công ty có chính sách chia c t c n đ nh và gi đ c m c
t ng tr ng b n v ng v c t c s đ c đánh giá cao h n so v i các công ty không có
chính sách duy trì m c c t c n đ nh. Ngoài ra, t l l i nhu n gi l i còn nh h ng
tr c ti p lên t c đ t ng tr

ng c t c c ng nh t c đ t ng tr

ng c a công ty. M t

doanh nghi p. H s không mu n chia s l i nhu n v i nh ng ng i ch s h u m i
khi doanh nghi p đ c d báo có tri n v ng ho t đ ng t t. Tuy nhiên, khi ho t đ ng
kinh doanh có xu h ng s không m y sáng s a thì các nhà qu n tr l i mong mu n
chia s nh ng r i ro này v i nh ng ng i ch m i c a doanh nghi p. Do đó có th
ng m hi u r ng khi m t doanh nghi p công b t ng t l chi tr cho các c đông nh m
thu hút các nhà đ u t m i c ng đ ng ngh a v i vi c tri n v ng c a doanh nghi p
không đ c t t, hay c phi u c a công ty đang đ c đánh giá quá cao, trong t ng lai
có xu h ng gi m d n đ n t l P/E c a doanh nghi p c ng gi m theo. i u này th
hi n m i quan h ng c chi u gi a chính sách chi tr c t c và h s P/E c a doanh
nghi p.
2.4.1.6. T ng tr

ng th ph n.

Th ph n c a doanh nghi p là ph n th tr ng doanh nghi p đã chi m l nh đ c.
Th c ch t nó là ph n phân chia th tr ng c a doanh nghi p đ i v i các đ i th c nh
tranh trong ngành. Ng

i ta th

ng phân chia thành 2 lo i th tr

Lo i 1: Ph n phân chia th tr
Cáchă1 : (Th

ng tuy t đ i. Ta có th

c đo c a ch tiêu này:

c đo hi n v t )

 TR : Doanh thu c a toàn ngành hi n có trên th tr
Lo i 2: Ph n phân chia th tr

ng t

c.
ng.

ng đ i là t l gi a ph n phân chia th

tr ng tuy t đ i c a doanh nghi p so v i ph n phân chia th tr
th c nh tranh m nh nh t trong ngành.

ng tuy t đ i c a đ i

Cách tính :
Th ph năt

ngăđ i =

TRdn
TRđt

Trong đó : TRđt : Doanh thu c a đ i th c nh tranh m nh nh t trong ngành
TRdn: Doanh thu c a doanh nghi p th c hi n đ
Vi c xem xét th ph n đ

c.

c coi là m t bi n pháp u tiên c a ng

giá c th tr ng c a c phi u. Vì th nh ng y u t tác đ ng tích c c đ n P (giá th
tr ng c a c phi u) thì c ng s tác đ ng tích c c đ n ch s P/E và ng c l i. M t
khác, các nhân t đ ng bi n v i EPS thì s ng c bi n v i t l P/E c a doanh nghi p.
2.4.2.1. L m phát
Khái ni m: L m phát x y ra khi m c giá c chung thay đ i. Khi m c giá t ng lên
đ c g i là l m phát, khi m c giá gi m xu ng đ c g i là gi m phát. V y l m phát là
s t ng lên c a m c giá c trung bình theo th i gian. (Tr n Th Hòa – Sách h ng d n
h c t p Kinh t vi mô –H c Vi n Công Ngh B u Chính Vi n Thông –Trang 127)
L m phát đ c đ c tr ng b i ch s chung c a giá c và lo i ch s bi u hi n l m
phát đ c g i là ch s l m phát hay ch s giá c chung c a toàn b n n kinh t đó là
GNPdanh ngh a/ GNPth c t . Trong th c t th ng đ c thay th b ng m t trong hai lo i
ch s giá thông d ng khác là: ch s giá tiêu dung ho c ch s giá c s n xu t.
Th

c đo t l l m phát: tính b ng ch s giá hàng tiêu dùng (CPI) là ch s th

hi n m c giá trung bình c a gi hàng hóa và d ch v mà m t gia đình mua
v ik g c

k này so

Công th c:
T l l măphátă=

100% * (CPI0 ậ CPI-1)
CPI-1

Trong đó:
 CPI0 là ch s giá tiêu dùng c a k hi n t i
 CPI-1 là ch s giá tiêu dùng c a k tr