ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN ĐỨC THIỆN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN
Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN DUY TIÊN, TỈNH HÀ NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI – 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN ĐỨC THIỆN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN
Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN DUY TIÊN, TỈNH HÀ NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 60. 14. 01. 14

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Trần Thị Minh Hằng

HÀ NỘI – 2016


của cá nhân, được thực hiện trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, khảo sát tình
hình thực tiễn và dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Trần Thị Minh
Hằng.
Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận văn này là
trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Tôi cũng xin cam đoan các
thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, tháng 11 năm 2016
Tác giả

Nguyễn Đức Thiện

ii


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Cụm từ viết đầy đủ

BGH

Ban Giám hiệu

BTVH

Bổ túc văn hoá

CBQL

Cán bộ quản lý


Học sinh giỏi

HT

Hiệu trưởng

PHT

Phó hiệu trưởng

PPDH

Phương pháp dạy học

PP

Phương pháp

QLGD

Quản lý giáo dục

TCM

Tổ chuyên môn

TTCM

Tổ trưởng chuyên môn

1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam .................................................................... 7
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài.......................................................... 10
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường. .................................... 10
1.2.2. Trường trung học phổ thông ................................................................. 14
1.2.3. Tổ chuyên môn ở trường THPT ............................................................ 16
1.3. Hoạt hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THPT ................................ 18
1.3.1. Mục tiêu hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THPT ...................... 18
1.3.2. Nội dung hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THPT ..................... 18
1.4. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trường trường THPT .......... 20
1.4.1. Hiệu trường quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trong trường THPT
......................................................................................................................... 20
1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường THPT ......... 20
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở trường
THPT ............................................................................................................... 30
1.5.1. Năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý .................................................... 30
1.5.2. Năng lực và tinh thần làm việc của giáo viên ....................................... 31
1.5.3. Sự quản lý của cấp trên, các quy định của ngành ................................. 31
1.5.4. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho hoạt động TCM .................. 32
Tiểu kết chương 1............................................................................................ 33

iv


CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ
CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN DUY TIÊN, TỈNH
HÀ NAM ........................................................................................................ 34
2.1. Khái quát về tình hình phát triển kinh tế - xã hội và giáo dục của huyện
Duy Tiên .......................................................................................................... 34
2.1.1 Vài nét về đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện Duy Tiên ..................... 34
2.1.2. Khái quát về giáo dục Duy Tiên ........................................................... 34

2.6.2. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 57
Tiểu kết chương 2............................................................................................ 58
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM NÂNG CAO
CHẤT LƢỢNG HOẠT

ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC

TRƢỜNG THPT HUYỆN DUY TIÊN, TỈNH HÀ NAM ......................... 59
3.1 Những Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý hoạt động của TCM ở các
trường THPT huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. ................................................ 59
3.1.1 Bảo đảm tính mục tiêu ........................................................................... 59
3.1.2. Bảo đảm tính khoa học.......................................................................... 59
3.1.3. Bảo đảm tính thực tiễn .......................................................................... 60
3.1.4. Bảo đảm tính khả thi ............................................................................. 61
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng các
trường THPT huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. ................................................ 61
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho CBQL và GV về vị trí, vai trò,
tầm quan trọng của tổ chuyên môn và quản lý hoạt động của tổ chuyên môn
trong trường THPT .......................................................................................... 61
3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo các tổ chuyên môn lập kế hoạch hoạt động của tổ
hàng năm ......................................................................................................... 64
3.2.3. Biện pháp 3: Xây dựng và phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn
theo chuẩn quy định ........................................................................................ 65
3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo tổ chuyên môn tổ chức bồi dưỡng giáo viên theo
chuẩn nghề nghiệp đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện của ngành
GD&ĐT ........................................................................................................... 69
3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường chỉ đạo các tổ chuyên môn tổ chức đổi mới
phương pháp giảng dạy bộ môn ...................................................................... 71

vi

Bảng 2.7. Tổng hợp kết quả khảo sát về mức độ thực hiện các nội dung quản
lý hoạt động của tổ chuyên môn trong trường THPT ..................................... 47
Bảng 2.8. Tổng hợp kết quả đánh giá của đội ngũ CBQL, GV về mức độ thực
hiện các loại kế hoạch của tổ chuyên môn trong các trường THPT ............... 48
Bảng 2.9. Tổng hợp kết quả đánh giá của đội ngũ CBQL, GV về mức độ thực
hiện tổ chức hoạt động dạy học, giáo dục của tổ chuyên môn trong các trường
THPT ............................................................................................................... 50
Bảng 2.10. Tổng hợp kết quả đánh giá của đội ngũ CBQL, GV về mức độ
thực hiện xây dựng và phát triển đội ngũ của tổ chuyên môn trong các trường
THPT ............................................................................................................... 52
Bảng 2.11. Tổng hợp kết quả đánh giá của đội ngũ CBQL, GV về mức độ
thực hiện kiểm tra, đánh giá các hoạt động của TCM trong các trường THPT53
Bảng 2.12. Tổng hợp kết quả đánh giá về các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động
của tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. ....... 54
Bảng 3.1 Đánh giá mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất..................... 79
Bảng 3.2 Đánh giá mức đô ̣ khả thi của các biện pháp .................................... 80
Bảng 3.3 Tổng hợp kết quả đánh giá mức độ cần thiết và mức độ khả thi của
các biện pháp đề xuất ...................................................................................... 82

viii


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1-1 ...................................................................................................... 11
Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên
môn trong các trường THPT huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. ..................... 79
Biểu đồ 3.1. Mức độ tính cấp thiết của các biện pháp ................................ 80
Biểu đồ 3.2. Mức độ tính khả thi của các biện pháp ................................... 82
Biểu đồ 3.3. Tương quan giữa mức độ cấp thiết và mức độ khả thi của các
biện pháp. ..................................................................................................... 83

pháp đề xuất ..................................................................................................................... 82

x


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tổ chuyên môn là một bộ phận của nhà trường, gồm một nhóm giáo
viên cùng giảng dạy về một môn học hay một nhóm môn học để được tổ chức
lại để cùng nhau thực hiện các nhiệm vụ, chính sách, các phương pháp đổi
mới giáo dục... đồng thời TCM cũng là nơi phản hồi một cách chính xác tính
hiệu quả của phương pháp giáo dục của đơn vị cơ sở. Trong tổ chuyên môn,
tổ trưởng chuyên môn là người giữ vai tro quan trọng nhất, là người giúp
Hiệu trưởng điều hành và tổ chức thực hiện các hoạt động sư phạm và nghiệp
vụ, đồng thời chịu trách nhiệm trự tiếp về chất lượng giảng dạy của giáo viên
và chất lượng học tập của học sinh.
Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn là trách nhiệm của Hiệu trưởng,
các Phó Hiệu trưởng và TTCM với những nội dung và yêu cầu nhất định
được phân cấp và thực hiện trong sự phối hợp. Về mặt quản lý, TTCM là chủ
thể quản lý trong hệ thống tổ, là đối tượng quản lý trong hệ thống quản lý nhà
trường. Nếu công công tác quản lý của Hiệu trưởng, các Phó Hiệu trưởng chủ
yếu mang tính chất hành chính, chỉ thị, giao nhiệm vụ, kiểm tra, giám sát thì
công tác quản lý của TTCM mang tính chất chuyên môn hóa, trực tiếp và phù
hợp với nhiệm vụ của giáo viên.
Năm học 2009 – 2010, các trường THPT huyện Duy Tiên, tỉnh Hà
Nam thực hiện chủ đề “đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục” do
Bộ Giáo dục và Đào tạo phát động, hoạt động quản lý nhà trường đặc biệt là
quản lý tổ chuyên môn đã đạt được một số kết quả nhất định, tuy nhiên so với
yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay thì nội dung hoạt động chưa phong phú,
chất lượng và hiệu quả còn thấp. Công tác quản lý tổ còn mang tính chất hành


2


4.2. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động của tổ chuyên môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở
trường THPT huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.
5. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
5.1. Giới hạn nghiên cứu:
Đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động tổ chuyên môn từ năm học
2013 - 2014 đến nay.
5.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu:
Đề tài tập trung nghiên cứu 3 trường: trường THPT A Duy Tiên,
trường THPT B Duy Tiên, trường THPT Nguyễn Hữu Tiến.
6. Câu hỏi nghiên cứu
6.1. Vai trò quản lý hoạt động của tổ chuyên môn như thế nào?
6.2. Thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THPT
huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam có gì mạnh và yếu?
6.3. Những biện pháp quản lý nào để nâng cao hoạt động của tổ chuyên môn
ở trường THPT huyện Duy Tiên tỉnh Hà Nam?
7. Giả thuyết khoa học
Hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THPT huyện Duy Tiên đã thực
hiện cơ bản theo quy định của Điều lệ trường học và đạt được những kết quả
nhất định nhưng so với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay thì nội dung hoạt
động chưa phong phú, chất lượng và hiệu quả còn thấp. Quản lý hoạt động tổ
chuyên môn đã được quan tâm nhưng việc quản lý mang tính chất hành chính là
chủ yếu, chưa kịp cập nhật những phương thức quản lý mới để đảm bảo tốt tính
khoa học trong các tổ chuyên môn. Nếu đề xuất được những biện pháp quản lý
dựa trên cơ sở lý luận về quản lý hoạt động TCM sát với thực tiễn nhà trường,



9.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
+ Phương pháp quan sát, điều tra bằng phiếu, phỏng vấn trực tiếp một
số cán bộ quản lý, giáo viên về những vấn đề liên quan đến hoạt động tổ
chuyên môn ở trường THPT huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. Ngoài ra còn trao
đổi phỏng vấn CBQL của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nam.
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết kinh nghiệm quản lý
hoạt động tổ chuyên môn trong thực tiễn của các nhà trường đã triển khai để
đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn phù hợp với điều
kiện thực tế của trường THPT huyện Duy Tiên.
+ Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến chuyên gia về một số vấn đề
khoa học liên quan đến vấn đề nghiên cứu và khảo nghiệm tính phù hợp, khả
thi của các biện pháp quản lý được đề xuất.
10. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận văn gồm ba chương.
Chương 1. Cơ sở lý luận của các biện pháp quản lý nâng cao chất
lượng hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THPT.
Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các
trường THPT huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.
Chương 3. Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt
động của tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.

5


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN
MÔN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài

dụng linh hoạt lý luận dạy học, lý luận giao tiếp, tâm lý học...
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam
Nâng cao chất lượng hoạt động TCM góp phần nâng cao chất lượng
giáo dục của các nhà trường. Trong đó, việc bồi dưỡng tăng cường năng lực
quản lý cho tổ trưởng chuyên môn là vấn đề cần thiết, là một trong những giải
pháp nâng cao chất lượng dạy - học ở các trường nói chung và trường trung
học nói riêng.
Nhận thức được tầm quan trọng đó, ngày 19 tháng 5 năm 2015, Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Kế hoạch số 242/KH-BGDĐT
triển khai tập huấn bồi dưỡng cốt cán các tỉnh, thành phố về công tác của tổ
trưởng chuyên môn trong trường THCS, THPT và đã triển khai xây dựng tài
liệu tập huấn với tiêu đề: “Tài liệu tập huấn tổ chuyên môn trong trường trung
học cơ sở, trung học phổ thông – 2015”. Tài liệu được biên soạn bởi tập thể
tác giả từ các cơ quan: Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, Học viện Quản lý
Giáo dục, Trường ĐHSP Hà Nội và đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý cơ sở
giáo dục của một số trường THCS, THPT trong toàn quốc. Tài liệu đã bao
quát kiến thức kỹ năng quản lý chủ yếu của TTCM ở THCS, THPT.
Năm 2013, Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục triển khai: “Tài liệu tập
huấn tổ trưởng chuyên môn trường THPT về đổi mới phương pháp dạy học,
kiểm tra đánh giá và tổ chức các hoạt động chuyên môn”. Tài liệu bao gồm
các nội dung về: Đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá theo
hướng tăng cường tính tích cực, chủ động tính sáng tao của học sinh; Đổi mới
kiểm tra đánh giá theo hướng đánh giá quá trình học tập và phát triển năng
lực vận dụng kiến thức liên môn vào giải quyết các vấn đề thực tế; Xây dựng
kế hoạch, tổ chức, quản lý các hoạt động trong tổ/nhóm chuyên môn thông

7


qua nghiên cứu bài học. Hiện nay, việc nghiên cứu hoạt động của tổ chuyên


Hà Trọng Tân (2008) “Một số biện pháp quản lí của hiệu trưởng nhằm
nâng cao chất lượng dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Tĩnh
Gia, tỉnh Thanh Hoá”- Luận văn Thạc sĩ QLGD;
Gần đây nhất, năm 2015: “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường
trung học phổ thông Nguyễn Bỉnh Khiêm thành phố Hải Dương - Luận văn
Thạc sĩ QLGD của tác giả Phạm Thị Lan Anh;
Các công trình nêu trên đã tổng hợp những luận điểm cơ bản về lý luận
giáo dục liên quan đến công việc dạy học của giáo viên trong mối quan hệ với
tổ chuyên môn; đã khảo sát công tác quản lý của Hiệu trưởng, Ban giám hiệu
đối với tổ chuyên môn trong trường trường THPT ở các địa phương cụ thể; đề
xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chuyên môn. Tuy
nhiên những nghiên cứu nói trên chủ yếu đề cập đến vấn đề lý luận chung của
QLGD, chưa chỉ hết được các thực trạng và biện pháp khắc phục những hạn chế
mang tính phổ biến của các trường trung học phổ thông hiện nay. Vấn đề quản
lý tổ chuyên môn trong trường trung học phổ thông còn chưa được thực sự
đảm bảo chất lượng trong quá trình tổ chức. Trong tình hình đổi mới giáo dục
hiện nay, việc quản lý nhà trường, nhất là quản lý hoạt động tổ chuyên môn
nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục là rất cần thiết.
Ở huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam đến nay chưa có công trình nào
nghiên cứu, tổng kết rút kinh nghiệm đi sâu đến việc quản lý hoạt động của tổ
chuyên môn ở các trường trung học phổ thông. Chính từ thực tế trên, tác giả
mong muốn rằng qua nghiên cứu đề tài: “Quản lý hoạt động của tổ chuyên
môn ở các trường THPT huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam” sẽ giúp HT các
trường THPT có được những biện pháp quản lý khoa học, có hiệu quả thiết
thực và làm thay đổi một số mặt hoạt động của tổ chuyên môn ở các nhà
trường, có những biện pháp quản lý hữu hiệu, khả thi nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện của các trường trung học phổ thông huyện Duy
Tiên, tỉnh Hà Nam.



10


- Chức năng chỉ đạo: Đây là quá trình tác động qua lại giữa chủ thể
quản lý và mọi thành viên trong tổ chức nhằm góp phần thực hiện hoá các
mục tiêu đề ra. Bản chất của chức năng chỉ đạo xét cho cùng là sự tác động
lên con người, khơi dậy những tiềm năng của con người trong hệ thống quản
lý, thực hiện tốt mối liên hệ giữa con người với con người và quá trình đó giải
quyết những mối quan hệ đó để họ tự nguyện, tự giác và hăng hái phấn đấu
trong công việc.
- Chức năng kiểm tra đánh giá: Chức năng kiểm tra nhằm đánh giá
việc thực hiện các mục tiêu đề ra, điều cần lưu ý là khi kiểm tra phải theo
chuẩn. Chuẩn phải xuất phát từ mục tiêu, là đòi hỏi bắt buộc đối với mọi
thành viên của tổ chức.
Cuối cùng, tất cả các chức năng trên đều cần đến yếu tố thông tin.
Thông tin đầy đủ, kịp thời, cập nhật, chính xác là một căn cứ để hoạch định
kế hoạch; thông tin cũng cần cho các bộ phận trong cơ cấu tổ chức, là chất
liệu tạo quan hệ giữa các bộ phận trong tổ chức, thông tin truyền tải mệnh
lệnh chỉ đạo (thông tin xuôi) và phản hồi (thông tin ngược) diễn biến hoạt
động của tổ chức và thông tin từ kết quả hoạt động của tổ chức giúp cho
người quản lý xem xét mức độ đạt mục tiêu của toàn tổ chức.
Các chức năng nêu trên lập thành chu trình quản lý. Chủ thể quản lý
khi triển khai hoạt động quản lý đều thực hiện chu trình này.
Kế hoạch

Kiểm tra

Thông tin quản lí


của nhà trường xã hội chủ nghĩa, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học giáo dục thế hệ trẻ, đưa giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới
về chất” [20].
Tác giả Trần Kiểm chia QLGD thành hai cấp độ là vĩ mô và vi mô.
QLGD cấp vĩ mô là quản lý nền giáo dục hoặc hệ thống giáo dục; quản lý vi
mô là quản lý Nhà trường.
Qua những khái niệm trên ta có thể hiểu: QLGD là sự tác động có hệ
thống, có kế hoạch, có tổ chức, có định hướng phù hợp với quy luật khách
quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý mà chủ yếu nhất là quá trình
dạy học và giáo dục ở các trường học, nhằm đưa hoạt động giáo dục ở từng

12


cơ sở giáo dục và toàn bộ hệ thống giáo dục đạt tới mục tiêu đã định.
1.2.1.3. Quản lý nhà trường
* Khái niệm Nhà trường: Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Trường học
là một thiết chế xã hội trong đó diễn ra quá trình đào tạo giáo dục với hoạt
động tương tác của hai nhân tố “Thầy - Trò”. “Trường học là bộ phận của
cộng đồng và trong guồng máy của hệ thông giáo dục quốc dân, nó là đơn vị
cơ sở” [1].
Chúng ta có thể hiểu: Nhà trường là một thiết chế xã hội thực hiện
chức năng tái tạo nguồn nhân lực phục vụ cho sự duy trì và phát triển xã hội.
Nhà trường là một đơn vị cấu trúc cơ sở của hệ thống giáo dục quốc dân, đây
là cơ quan giáo dục chuyên biệt, nơi chủ yếu thực hiện chức năng, nhiệm vụ
giáo dục.
* Quản lý nhà trường: Căn cứ nhiệm vụ quyền hạn của nhà trường
được quy định trong mục 2 điều 58, chương III của Luật Giáo dục nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2005 thì quản lý trường học trước hết là
quản lý dạy và học, quản lý các hoạt động bên trong của nhà trường, đồng
thời phải bao gồm việc quản lý các quan hệ giữa nhà trường và xã hội bên