BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
---------------------------------

CHU VĂN GIÁP

NGHIÊN CỨU HÀNH VI TIÊU DÙNG
SẢN PHẨM CÔNG NGHIỆP XANH Ở VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
QUẢN TRỊ KINH DOANH

HÀ NỘI – NĂM 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
---------------------------------

CHU VĂN GIÁP

NGHIÊN CỨU HÀNH VI TIÊU DÙNG
SẢN PHẨM CÔNG NGHIỆP XANH Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số: 9340101

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Lê Công Hoa
2. TS. Hồ Lê Nghĩa

2.1.1.1. Sản phẩm xanh ................................................................................. 8
2.1.1.2. Hành vi tiêu dùng sản phẩm xanh .................................................... 9

2.1.2. Hành vi tiêu dùng sản phẩm công nghiệp xanh ................................ 13
2.1.2.1. Sản phẩm công nghiệp xanh ........................................................... 13
2.1.2.2. Hành vi tiêu dùng sản phẩm công nghiệp xanh .............................. 14
2.2. Tổng quan nghiên cứu hành vi mua sắm và hành vi thải bỏ sản phẩm xanh15

2.2.1. T ổng quan k hung lý thuyết nghiên cứu hành vi mua sắm và hành vi
thải bỏ sản phẩm xanh ................................................................................. 15
2.2.2. T ổng quan nghiên cứu hành vi mua sắm sản phẩm xanh ................ 20
2.2.2.1. Các công trình nghiên cứu về ảnh hưởng của các yếu tố tác động
trực tiếp lên ý định hành vi mua sắm sản phẩm xanh .................................. 23


2.2.2.2. Các công trình nghiên cứu về ảnh hưởng của các yếu tố tác động
trực tiếp lên thái độ đối với hành vi mua sắm sản phẩm xanh ..................... 27
2.2.2.3. Các công trình nghiên cứu về ảnh hưởng của các yếu tố tác động
trực tiếp lên quan tâm đến môi trường ........................................................ 29

2.2.3. T ổng quan nghiên cứu hành vi thải bỏ sản phẩm xanh .................... 31
2.2.4. Các k hoảng trống nghiên cứu ............................................................ 33
2.3. Các yếu tố tác động và giả thuyết nghiên cứu .................................................... 35

2.3.1. Các yếu tố tác động trực tiếp lên ý định hành vi mua sắm sản phẩm
công nghiệp xanh và các giả thuyết nghiên cứu .......................................... 35
2.3.1.1. Thái độ đối với hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh ....... 35
2.3.1.2. Nhận thức kiểm soát hành vi đối với hành vi mua sắm sản phẩm
công nghiệp xanh ........................................................................................ 36
2.3.1.3. Chuẩn chủ quan đối với hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh 37

3.2.1.1. Thang đo ý định hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh ...... 52
3.2.1.2. Thang đo các biến tác động trực tiếp lên ý định hành vi mua sắm sản
phẩm công nghiệp xanh .............................................................................. 53
3.2.1.3. Thang đo các biến tác động trực tiếp lên thái độ đối với hành vi mua
sắm sản phẩm công nghiệp xanh ................................................................. 57
3.2.1.4. Thang đo các biến tác động trực tiếp lên quan tâm đến môi trường 61

3.2.2. Thang đo ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh và các
yếu tố tác động .............................................................................................. 62
3.2.2.1. Thang đo ý định hành vi thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh ......... 62
3.2.2.2. Thang đo các yếu tố tác động trực tiếp lên ý định hành vi thải bỏ sản
phẩm công nghiệp xanh .............................................................................. 64

3.2.3. Các yếu tố về nhân khẩu học.............................................................. 65
3.3. Thiết kế bảng hỏi.................................................................................................... 65
3.4. Chọn mẫu ................................................................................................................ 66
3.5. Điều tra và thu thập số liệu ................................................................................... 67
3.6. Các phương pháp phân tích dữ liệu .................................................................... 68

3.6.1. Các phương pháp k iểm định thang đo .............................................. 68
3.6.2. Phương pháp k iểm định mô hình và giả thuyết ................................ 73
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................... 74
4.1. Kiểm định thang đo ............................................................................................... 75

4.1.1. K iểm định độ tin cậy của thang đo .................................................... 75
4.1.2. K iểm định giá trị hội tụ và giá trị phân biệt của thang đo................ 79


4.1.3. K iểm định cấu trúc thang đo.............................................................. 84
4.1.3.1. Kiểm định cấu trúc thang đo của các biến theo nhóm..................... 85

5.1.2.4. Tác động của các yếu tố lên quan tâm đến môi trường ................. 116


5.2. Kết luận .................................................................................................................117
5.3. Khuyến nghị..........................................................................................................119

5.3.1. Các k huyến nghị chung .................................................................... 119
5.3.2. Các k huyến nghị đối với doanh nghiệp............................................ 120
5.3.3. Các k huyến nghị đối với cơ quan quản lý ....................................... 123
5.4. Hạn chế của luận án và hướng nghiên cứu tiếp theo ......................................125
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ .................... 127
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 128
PHỤ LỤC ........................................................................................................... 139
Phụ lục 1: Tổng hợp các thang đo ................................................................................ 1
Phụ lục 2: Phiếu khảo sát ............................................................................................... 5
Phụ lục 3: Kết quả phân tích thống kê mô tả ............................................................ 12
Phụ lục 4: Kết quả kiểm định thang đo ..................................................................... 17

Phụ lục 4.1: K ết quả phân tích cronbach alpha .......................................... 18
Phụ lục 4.2: K ết quả phân tích nhân tố k hám phá ..................................... 24
Phụ lục 4.3: K ết quả phân tích nhân tố k hẳng định ................................... 43
Phụ lục 5: Kết quả kiểm định mô hình và giả thuyết ............................................... 67


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2. 1. Tổng hợp các giả thuyết nghiên cứu hành vi mua sắm và hành vi thải bỏ
sản phẩm công nghiệp xanh ............................................................................ 46
Bảng 3. 1. Các đặc trưng về nhân khẩu học ........................................................... 68
Bảng 4. 1. Tổng hợp kết quả phân tích cronbach alpha .......................................... 78
Bảng 4. 2. Tổng hợp kết quả phân tích EFA .......................................................... 84

Bảng 5. 5. Tổng hợp các tác động gián tiếp và tổng thể lên ý định hành vi mua sắm
và thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh ......................................................... 117


DANH MỤC HÌNH VẼ
Hình 2. 1. Khung lý thuyết TPB (Ajzen, 1991; Tan & Lau, 2011) ......................... 17
Hình 2. 2. Khung lý thuyết VAB (Homer & Kahle, 1988) ..................................... 18
Hình 2. 3. Khung lý thuyết TSP (Daryl, 1967; Marcel và các cộng sự, 2009) ........ 19
Hình 2. 4. Mô hình lý thuyết nghiên cứu hành vi mua sắm và thải bỏ sản phẩm công
nghiệp xanh .................................................................................................... 49
Hình 3. 1. Quy trình nghiên cứu ............................................................................ 51
Hình 4. 1. Mô hình hành vi mua sắm và thải bỏ sản phẩm công nghiệp xanh......... 96


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
AGPB:

Thái độ đối với hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh - Attitude
towards Green Purchasing Behaviour

COL:

Tính tập thể - Collectiveness

EB:

Hành động vì môi trường - Environmental Behaviour

EC:



Nhận thức kiểm soát hành vi đối với hành vi thải bỏ sản phẩm công
nghiệp xanh - Perceived Control Behaviour towards Green Disposal

PCBP:

Nhận thức kiểm soát hành vi đối với hành vi mua sắm sản phẩm công
nghiệp xanh - Perceived Control Behaviour towards Green Purchasing

PCEP:

Nhận thức tính hữu hiệu của hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp
xanh - Perceived Consumer Effectiveness of Greening Purchase
Behaviour

SE:

Hình ảnh bản thân - Self Enhancement

SEM:

Mô hình cấu trúc tuyến tính – Structural Equation Model

SNP:

Chuẩn chủ quan đối với hành vi mua sắm sản phẩm công nghiệp xanh
Subject Norms towards Green Purchasing

TPB:


công nghiệp xanh nói riêng cần được tiếp tục nghiên cứu để góp phần phát triển thị
trường sản phẩm xanh đáp ứng các yêu cầu thực tiễn đặt ra cho tăng trưởng xanh và
phát triển bền vững.
Hành vi tiêu dùng sản phẩm xanh là chủ đề đã thu hút được nhiều quan tâm
của các nhà nghiên cứu. Tuy nhiên, hiểu biết về hành vi tiêu dùng sản phẩm xanh
vẫn còn hạn chế (Peattie, 2010). Hành vi tiêu dùng bao gồm hành vi mua sắm, hành
vi sử dụng và hành vi thải bỏ sản phẩm (Hoyer & Macinnis, 2010; Nguyễn Xuân
Lãn và các cộng sự, 2011; Philip Kotler, 2013; Vũ Huy Thông, 2010). Trong khi
đó, các nghiên cứu về hành vi tiêu dùng xanh tập trung nhiều vào hành vi mua sắm
sản phẩm xanh, một số rất ít các nghiên cứu về hành vi sử dụng sản phẩm xanh và
hành vi thải bỏ sản phẩm xanh (Bianchi & Birtwistle, 2012) được thực hiện. Hành
vi thải bỏ sản phẩm xanh đã và đang bị các nhà nghiên cứu bỏ quên (Peattie, 2010).
Mặt khác, về mặt bảo vệ môi trường, đối với sản phẩm xanh nói chung, sản phẩm
công nghiệp xanh nói riêng hành vi thải bỏ có ý nghĩa quan trọng hơn hành vi mua
sắm. Vì vậy, bên cạnh việc nghiên cứu hành vi mua sắm sản phẩm xanh, hành vi
thải bỏ sản phẩm xanh cũng cần được chú ý nghiên cứu để hiểu biết thêm về hành
vi tiêu dùng sản phẩm xanh và đáp ứng các yêu cầu về bảo vệ môi trường.


2
Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi mua sắm, hành vi sử dụng và hành vi
thải bỏ bao gồm: các yếu tố tâm lý (động cơ, khả năng, cơ hội, tiếp xúc, chú ý, nhận
thức, kiến thức, hiểu biết, thái độ, trí nhớ) và các yếu tố về văn hoá (ảnh hưởng của
xã hội, giá trị, tính cách, lối sống, ảnh hưởng của gia đình và tầng lớp xã hội)
(Hoyer & Macinnis, 2010; Kotler và các cộng sự, 1999; Vũ Huy Thông, 2010). Các
yếu tố ảnh hưởng này đã được chú ý nghiên cứu và khẳng định ở các nước phát
triển trong bối cảnh nghiên cứu là nền văn hóa phương tây. Trong khi đó, các yếu tố
này có chiều hướng và mức độ ảnh hưởng khác nhau ở những nền văn hóa khác
nhau, trong các bối cảnh nghiên cứu khác nhau. Các kết quả nghiên cứu hành vi
mua sắm sản phẩm xanh trong bối cảnh văn hóa của các nước phương tây chưa thể