Chơng I
Kiến thức cơ bản về lập trình pascal
Tiết 1
Đ1 Khái niệm bài toán và giải thuật
I. Mục tiêu.
- Học sinh hiểu thế nào là thuật toán, bài toán
- Học sinh biết cách diển đạt thuật toán bằng văn bản và bằng lu đồ, xác định đợc đại lợng
vào và ra.
- Học sinh biết diển đạt bài toán bằng lu đồ.
II. Chuẩn bị.
- Đèn chiếu, giấy trong, thớc , phấn màu
III. Tiến trình dạy - học.

HĐ Giáo viên HĐ Học sinh Ghi bảng
! GV giới thiệu về lập
trình, ngôn ngữ lập trình
Pascal.
! Để giải bài toán cùng
một dạng cho đơn giản,
khỏi tốn thời gian ta lập
cho nó một chơng trình từ
chơng trình này ta chỉ
thay giá trị cho bài toán.
? Lấy một số ví dụ về bài
toán mà em biết.
! Một bài toán trong tin
học là một bài toán tổng
quát, một lớp các bài toán
cụ thể.
? Để tìm thơng của hai số
ta cần có gì ?

? Để tìm x ta phải làm gì?
! Các bớc trên là thuật
giải cho bài toán.
! GV lấy thêm một số ví
dụ yêu cầu HS Nêu cách
giải.
? Tính diện tích S hình
chữ nhật. Có chiều dài a,
chiều rộng b?
! GV nhận xét bổ sung
? Thuật toán là gì ?
! Cách diển đạt thuật giải
trên gọi diển đạt bằng lời
hay văn bản.
? Hãy nêu các bớc giải
bài toán
GV ghi bảng
! Ta có thể diển đạt bằng
cách sau.
lợng là đại lợng vào và
đại lợng ra.
! HS trả lời
HĐ 2. Thuật giải
Cho a,b hai giá trị
Kiểm tra b
+Nếu b <> 0 thì x = a/b
+Nếu b = 0 thì không
thực hiện đợc
Thông báo kết quả.
! HS nêu cách giải

thu đợc dữ liệu ra.
3. Cách diển đạt thuật giải
a. Bằng văn bản.
Ví dụ: Tính tổng
S = 1 + 2 +3 + ...+ n
B1. Nhập số n
B2. Lập công thức
S = (1 + n)*n/2
B3. Xuất kết quả S
b. Bằng sơ đồ (Lu đồ)
* Một số hình vẽ quy ớc.
Ví dụ. Tính tổng
S = 1 + 2 +3 + ...+ n
! GV giới thiệu một số
hình vẽ quy ớc.(Bảng phụ
hay đèn chiếu)
!Dựa vào thuật toán trên
hãy vẽ sơ đồ
GV nhận xét
GV treo bảng phụ(đèn
chiếu) sơ đồ
HS theo dỏi và vẽ vào vỡ
HS vẽ sơ đồ lên bảng
HS nhận xét
Hãy viết sơ đồ ?
IV. Hớng dẫn về nhà
* Học kỉ bài
* Làm bài tập và câu hỏi trong tài liệu.
* Bài tập làm thêm.
1. Viết thuật toán tính tổng S = 1+ 2

trình Pascal.
! Ngôn ngữ lập trình là sử
dụng các ký tự , từ ngữ
HĐ 1. Ngôn ngữ lập
trình
HS chú ý nghe giới
thiệu
1. Ngôn ngữ lập trình.
theo quy tắc ngữ pháp mà
máy tính có thể hiểu
! GV nếu ta thay cách diển
đạt các bớc trên bằng ngôn
ngữ lập trình cho máy
hiểu gọi là lập trình.
GV giới thiệu lập trình
Turbo Pascal.
GV đa ví dụ về chơng
trình Pascal cho học sinh
xem.(Chiếu lên màn hình)
PROGRAM tinhchuvi ;
VAR a,b,C : real ;
BEGIN
Write(Chiều rộng a =);
Readln(a);
Write(Chiều dài b =);
Readln(b);
C := (a + b) * 2 ;
Writeln (Chu vi là C
= ,C);
Readln;

việc diển đạt quá trình giải bài
toán bằng một ngôn ngữ lập
trình để máy điện tử thực hiện
một cách tự động quá trình
này.
4.Các phần tử cấu tạo nên
ngôn ngữ lập trình Pascal.
GV chiếu lên màn hình và
giới thiệu các phần tử
chính dùng trong Pascal.
GV lấy ví dụ nhũng tên
sau là sai:
DEL TA; 1ABC; #DEL;
ARRAY,.... và chỉ rõ sai ở
chổ nào cho HS thấy.
trình Pascal
HS theo dỏi và ghi vỡ
HS theo dỏi và ghi
nhớ
a. Bộ chữ viết.
* 26 chữ cái la tinh thờng và
hoa
a; b; c; ...; z
a; b; c; ...; z
* Ký tự gạch nối ( _ )
* Các ký hiệu toán học : +, - ,
* , /, ( ), <, > , = , ....
* Các ký hiệu đặc biệt nh dấu
chấm câu và các dấu khác:
, . : ; [ ] ? ~ ! @ # $ % ^ &

Chu vi; Chu-vi ; Chu_vi
1lop; @dientich; real;
lop10A; asc@; ...
HĐ5 Củng cố
Từ khoá null: NULL
Program, begin, end,
const,var, if,.....
c. Tên.
Là một dãy các ký tự đợc dùng
để chỉ tên các hằng, biến, kiểu
dữ liệu, tên chơng trình ,....
không phân biệt thờng hay hoa
Chú ý:
+ Sau mỗi lệnh của Pascal phải
có dấu (;)
VD : C := (a + b) * 2 ;
+ Để viết dòng chú thích ta đặt
chú thích trong hai dấu { }
VD: {Tính chu vi hình chữ
nhật}
+ Tên không đợc có dấu
cách(khoảng trắng), không
phân biệt hay hoa , không phải
số, không phải ký tự đặc biệt,
trùng từ khoá.
+Cần phân biệt dấu trừ (-) và
gạch nối (_).
IV. Hớng dẫn về nhà
* Học kỉ bài
* Làm bài tập và câu hỏi trong tài liệu.

3. Xuất S
GV gọi HS nhận xét
GV bổ sung và chữa bài
3. Thực hành.
HĐ GV HĐ HS Ghi bảng
! GV giới thiệu nội dung
thực hành
! Gv chiếu lên màn hình các
bớc khởi động Pascal
! Gv giới thiệu cách khởi
động Pascal
! GV cho HS khởi động trên
máy tính
! Gv chiếu màn hình Pascal
và giới thiệu các thành phần
trên màn hình.
! GV giới thiệu cách thoát
khỏi Pascal
! HS nghe GV
giới thiệu
! HS chú ý theo
dõi
! HS thao tác trên
máy
! HS quan sát trên
màn hình
! HS đọc SGK
! HS chú ý theo
dõi và ghi chú
! HS ghi bài

! HS nhớ lại và
khắc sâu
! HS quan sát theo
dõi và thực hành
trên máy
! HS thực hiện
trên máy
! HS trả lời
! HS quan sát và
thực hiện trên
máy
2. Các thao tác cơ bản khi soạn
thảo chơng trình
a. Các phím di chuyển
+ ĂÂÊÔ
+ CTRL + Ă; CTRL+Â
+ Home, End
+ Page Up; Page Down
+ CTRL+PgUp; CTRl+PgDn
b. Sữa chữa văn bản.
+ Delete: Xoá ký tự tại con trỏ
+ BackSpace: xoá ký tự bên trái
con trỏ
+ CTRL+Y: Xoá cả dòng chứa con
trỏ
+ CTRL+Q+Y: Xoá các ký tự từ vị
trí con trỏ đến cuối dòng
+ Insert: Chế độ ghi đè
c. Làm việc với khối
+ Đánh dấu khối: Đa con trỏ về đầu

I. Mục tiêu.
- Học sinh hiểu thế nào là biến, hằng, biểu thức trong lập trình Pascal.
- Học sinh phân biệt đợc biến, hằng và biểu thức.
- Học sinh biết và nắm đợc cách khai báo biến , hằng; sử dụng các phép
tính cơ bản lập biểu thức phím trong ngôn ngữ Pascal.
- Hiểu đợc câu lệnh gán.
II. Chuẩn bị.
- Đèn chiếu, giấy trong, thớc , phấn màu
III. Tiến trình dạy - học.
1. ổn định.
2. Bài củ. (7 ph)
?1 Biểu thức là gì? Cho ví dụ ?
Viết công thức tính diện tích S và chu vi P của hình chữ nhật có chiều dài a,
chiều rộng b.
GV gọi HS nhận xét
GV bổ sung và chữa bài
3. Bài mới.
ĐVĐ: Từ công thức trên ta thấy S và P phụ thuộc và chiều dài (a) và rộng
(b) của hình chử nhật. Vậy a,b đợc gọi là hai biến. Vậy biến trong Pas cal
là gì, cách đặt biến nh thế nào? Ta nghiên cứu bài mới.
HĐ 1. Biến trong Turbo Pascal ( ph)
HĐ GV HĐ HS Ghi bảng
S = a*b
1. Biến trong Turbo Pascal
a. Định nghĩa.
a = 2, b =3, S =?
a = 3, b = 4, S = ?
! Khi a, b thay đổi thì S ta
nói a, b là hai biến
? Biến là gì ?

đúng, sai
HSgiải thích
Cá nhân học sinh
giải thích
HS chú ý và ghi
nhớ.
HS ghi bài và
theo dõi
Biến (Variable): là đại lợng có thể
thay đổi giá trị trong quá trình thực
hiện chơng trình .
Biến trong chơng trình Pascal là tên
ô nhớ dùng để lu trử dữ liệu. Biến đ-
ợc gán giá trị và thực hiện các phép
toán trên các giá trị của mình.
Quy tắc đặt tên:
+Bắt đầu bằng chữ cái hay dấu (_)
+Sau ký tự đầu có thể chữ cái hoặc
số hay dắu (_).
+Không đợc phép có khoảng cách
hay các ký tự đặc biệt (?,#,$,
%,@,&,*...).
b. Cách khai báo biến
Var <tên biến>: <Tên kiểu dữ liệu>;
VD :
Var x: integer;
HĐ 2. Hằng trong Pascal ( ph)
HĐ GV HĐ HS Ghi bảng
P = 2*(a+b)
?Trong công thức trên đai

a*b; 2*(a+b); a < b ...là
các biểu thức
? Biểu thức là gì ?
! GV chốt vấn đề
? Trong biểu thức trên
gồm có các thành phần
nào?
! Trong biểu thức 2*(a+b)
có các biến a,b và hằng 2.
có các phép *,+ , ()
? Hãy chỉ ra các toán tử và
toán hạng trong các biểu
thức sau:
HS trả lời theo
sgk
HS ghi bài
HS chỉ ra các
thành phần
HS theo dõi ghi
bài
Cá nhân HS thực
hiện.
3. Biểu thức
a. Định nghĩa.
Biểu thức (Expression): là một công
thức tính toán để có một giá trị theo
một quy tắc nào đó.
Các thành phần biểu thức
+Các toán tử (Operator): các phép
toán

phép tính cơ bản
!GV đa ra thứ tự thực hiện
và giả thích thêm một vài
phép toán trong Pascal
HS nhận xét
HS ghi nhớ khắc
sâu.
HS trả lời
HS trả lời
HS đứng tại chổ
trả lời
HS chỉ ra và giải
thích rõ
HS trả lời
HS ghi bài và
theo dõi
Có hai loại biểu thức: số học và
logic
Các biểu thức phải tơng thích và có
cùng kiểu dữ liệu
VD: c+ a*b, b > a, ....
b) Quy tắc thực hiện biểu thức (thứ
tự thực hiện)
1) Dấu ( )
2) not, âm (-)
3) *, /, div, mod, and
4) +, -, or
5)=, <>, <=, >=, > , <
HĐ 4. Câu lệnh trong Pascal ( ph)
HĐ GV HĐ HS Ghi bảng

II. Chuẩn bị.
- Đèn chiếu, giấy trong, thớc , phấn màu
III. Tiến trình dạy - học.
1. ổn định.
2. Bài củ. (7 ph)
?1 Biến là gì ? Cách đặt tên biến. Cách khai báo biến.
Bài tập 1.
?2 Biểu thức là gì? Cho ví dụ ?
Bài tập 2.
? Làm bài tập 3 và 4.
GV gọi HS nhận xét
GV bổ sung và chữa bài
3. Bài mới.
HĐ1. Cấu trúc của một chơng trình.
HĐ GV HĐ HS Ghi bảng
! GV đa một chơng trình Pascal
lên màn hình.
PROGRAM tinhchuvi ;
USES CRT;
VAR a,b,C : real ;
BEGIN
Write(Chiều rộng a =);
Readln(a);
Write(Chiều dài b =);
Readln(b);
C := (a + b) * 2 ;
Writeln (Chu vi là C = ,C);
Readln;
END.
! GV giới thiệu từng phần của

ghi bài
2. Giải thích.
a. Phần tiêu đề
PROGRAM Ten_chuong_trinh ;
b. Phần khai báo
USES ... (*Khai báo các th viện*)
LABEL .... (*Khai báo nhãn*)
TYPE .... (*Khai báo các kiểu dữ liệu
mới*)
CONST .... (*Khai báo hằn*)
VAR .... (*Khai báo biến sử dụng trong
chơng trình*)
PROCEDURE .... (*Khai báo thủ tục
con*)
FUNCTION .... (*Khai báo chơng trình
con*)
c. Phần thân chơng trình
BEGIN
................
(*Các lệnh, các thao tác*)
END.
HĐ 3. Ví dụ
HĐ GV HĐ HS Ghi bảng
! GV chiếu lên màn
hình một chơng trình
Pascal
! Hãy chỉ ra các phần
cụ thể trong chơng
! HS quan
sát

Tiết 6
Đ thực hành
I. Mục tiêu.
- Học sinh hiểu đợc các bớc để hoàn thành một chơng trình Pascal.
- HS hiểu đợc ý nghĩa của từng thao tác trong quá trình hoàn thành ch-
ơng trình.
II. Chuẩn bị.
- Đèn chiếu, giấy trong, thớc , phấn màu
III. Tiến trình dạy - học.
1. ổn định.
2. Bài củ. (5 ph)
?1 Cấu trúc một chơng trình Pascal.
GV gọi HS nhận xét
GV bổ sung và chữa bài
3. Bài mới.
HĐ 1. Các thao tác trong soạn thảo chơng trình
HĐ GV HĐ HS Ghi bảng
? Nêu các thao tác quản
lý tệp văn bản
! GV giới thiệu các thao
tác quản lý tệp chơng
trình
! GVchiếu lên màn hình
từng thao tác
! HS trả lời
! HS theo dõi
và ghi bài
! HS quan sát
trên màn hình
1. Tạo tệp mới

! Yc HS gõ đoạn chơng trình sau vào :
Program chao;
Begin
Writeln( Chao cac ban );
Writeln( Chung ta bat dau lam viec );
Writeln( Hen gap lai );
Writeln(********************** );
Readln;
End.
!GV yêu cầu thực hiện lầnn lợt các thao tác
! GV quan sát giúp đỡ các nhóm
! GV chú ý và sữa sai cho các nhóm
! GV đổi kíp và HD hs thực hành tơng tự
HS nắm nội dung và yêu cầu
của buổi thực hành
HS gõ đoạn chơng trình vào
máy
HS tiến hành thực hiện các thao
tác
+ Lu
+ Đóng tệp
+ Mỡ tệp
+ Tạo tệp mới
+ Thoát chơng trình
4. Hớng dẫn về nhà.
+ Học và nắm các khái niệm
+ Nắm chắc cấu trúc của một chơng trình Pascal
+ Nắm các thao tác quản lý tệp
+ Xem trớc nội dung thực hành
Tiết 7

tiến hành đa giải thuật vào máy
tính để thực hiện theo các bớc
sau.
? Hãy nêu các bớc khởi động
Pascal
GV HD cách dịch lỗi chơng trình
+ Bấm F9
+ Trên màn hình xuất hiện thông
báo lỗi
+ Tiến hành sữa lỗi
! Khi màn hình báo hoàn thành
chơng trình ta tiến hành thực hiện
chơng trình
HS trả lời
! HS suy nghĩ
trả lời
HS xác định và
trả lời
HS trả lời các
bớc giải của bài
toán trên
HS theo dõi
HS trả lời
HS chú ý theo
dõi ghi nhớ và
ghi bài
1. Xác định dữ liệu bài toán.
Bài toán: Tìm thơng hai số a và
b.
2. Xác định giải thuật

! Gọi hs đọc bài 3 SGK
GV HD học sinh thực hiện tất cả các bớc để
tính trên máy.
? Dữ liệu vào , ra
? Viết giải thuật
! GV nhận xét hoàn chỉnh
! Y/c HS lấy một số bộ cụ thể để kiểm tra tính
đúng của giải thuật
! GV nhắc lại các bớc hoàn thành chơng trình
HS đọc đề
HS trả lời
1HS lên viết
giải thuật
4. Hớng dẫn về nhà
+ Học và nắm bài
+ Bài tập SGK
Tiết 8
thực hành
các bớc để hoàn thành chơng trình pascal
I. Mục tiêu.
- Học sinh hiểu đợc các bớc để hoàn thành một chơng trình Pascal.
- HS hiểu đợc ý nghĩa của từng thao tác trong quá trình hoàn thành ch-
ơng trình.
II. Chuẩn bị.
- Đèn chiếu, giấy trong, thớc , phấn màu
III. Tiến trình dạy - học.
1. ổn định.
2. Bài củ. (5 ph)
?1 Các bớc để hoàn thành một chơng trình Pascal?
?2 Bài tập 2 SGK.

Dữ liệu ra: Chu vi(C), diện tích (S)
Giải thuật.
B1. Nhập a,b
B2. Lập công thức
C := (a+b)*2
S := a*b
B3. Xuất C,S
HĐ 2. Hoàn thành chơng trình.
HĐ GV HĐ HS Ghi bảng
! GV HD hs khởi động
chơng trình và tiến hành
soạn thảo chơng trình
! GV gõ nhanh chơng
HS theo dõi và
ghi nhớ các bớc
HS ghi lại ch-
ơng trình
trình vào (có sai lỗi)
? Để dịch chơng trình ta
thực hiện thao tác?
! GVHD cách dịch ch-
ơng trình
! GV dịch và sữa cáclỗi
sai trong chơng trình
cho hs thấy
! Sau khi sữa và hoàn
chỉnh chơng trình
Y/c hs nêu cách thực
hiện các thao tác quản
lý tệp.

Writeln(Nhap vao chieu rong b = );
Readln(b);
C := (a + b) * 2;
S := a * b;
Writeln(Chu vi hinh chu nhat la,C:8:2);
Writeln(Dien tich hinh chu nhat la,S:8:2);
Readln;
End.
4. Hớng dẫn vè nhà.
Học và nắm các bớc hoàn thành một chơng trình