nghiên cứu - trao đổi
18 tạp chí luật học số 3/2010
Bùi Đức Hiển *
1. Thc trng quy nh v h thng
hoỏ phỏp lut v an sinh xó hi
Quỏ trỡnh h thng hoỏ phỏp lut v an
sinh xó hi t nm 1986 tr v trc khụng
nhiu, a s ch l vic tp hp cỏc vn bn
phỏp lut an sinh theo nhng tiờu chớ v mc
ớch nht nh ca cỏc ch th tin hnh, cũn
vic phỏp in hoỏ thỡ hu nh rt ớt, ch yu
ch tn ti di dng sa i, b sung cỏc
sc lnh, cỏc ngh nh m thụi. Cú ba
nguyờn nhõn dn n iu ny: Th nht,
nn kinh t nc ta thi kỡ ú cũn da trờn
th ch k hoch hoỏ tp trung, bao cp, Nh
nc va l ngi qun lớ, ngi t chc sn
xut v ngi phõn phi sn phm xó hi
nờn hot ng m bo an sinh xó hi Vit
Nam trong thi kỡ ny do Nh nc thc
hin. Nh nc m nhim hai chc nng:
va l ngi ban hnh chớnh sỏch va l
ngi thc hin chớnh sỏch thụng qua b

sinh xó hi ca cụng dõn nh: ch bo
h lao ng (iu 56), ch bo v sc
khe (iu 61) Trờn c s Hin phỏp,
nhiu vn bn trong lnh vc ny c ban
hnh nhng h thng phỏp lut an sinh xó
hi nc ta vn cũn cú nhng bt cp, hn
*
Vi
n nh
n
c v
phỏp lu
t
nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 3/2010 19

ch nht nh: Th nht, quy nh phỏp lut
v an sinh xó hi vn cha bao quỏt ht cỏc
vn m nú cn iu chnh. Vớ d: i
tng tham gia BHXH cũn rt hp;
(1)
th
hai, quy nh phỏp lut v an sinh xó hi
cũn tn mn trong nhiu vn bn phỏp lut
nh cỏc phỏp lnh, cỏc vn bn di lut;
th ba, mt s quy nh phỏp lut cũn
chung chung, thiu tớnh c th, cht ch, rừ

mc ớch khỏc nhau:
+ V phm vi, vic tp hp, sp xp cỏc
vn bn an sinh xó hi c tin hnh i
vi cỏc vn bn trong phm vi mt a
phng nht nh hoc trờn phm vi c
nc. Vớ d: tp hp cỏc quyt nh, ch th
ca U ban nhõn dõn thnh ph H Ni v
chớnh sỏch cu tr xó hi trong trng hp
thiờn tai t nm 2000 n nay
+ V thi gian, vic tp hp cỏc vn bn
phỏp lut an sinh xó hi c sp xp, tp
hp theo theo tng mc thi gian nh t
nm 1986 n nay hoc t 1945 n nay
+ V lnh vc, vic tp hp hoỏ cỏc vn
bn phỏp lut an sinh xó hi c tin hnh
sp xp theo lnh vc nh: tp hp cỏc vn
bn phỏp lut v cu tr xó hi; vn bn
phỏp lut v u ói xó hi; vn bn phỏp
lut v bo him xó hi. Ph bin hn l tp
hp, sp xp chung ba lnh vc ny thnh
phỏp lut v an sinh xó hi
Ngoi ra, quỏ trỡnh tp hp hoỏ cỏc vn
bn phỏp lut an sinh xó hi cng c tin
hnh bi nhiu ch th vi nhiu mc ớch
khỏc nhau: ch th tin hnh tp hp vn
bn phỏp lut cú th l cỏ nhõn, t chc,
hc sinh, sinh viờn, ngi nc ngoi tu
theo mc ớch s dng m h cú cỏch sp
xp cho phự hp. Vớ d: Mt sinh viờn
mun nghiờn cu phỏp lut v cu tr xó

nm 2006; Lut bo him y t cng c
xõy dng qua vic phỏp in hoỏ Ngh
nh ca Chớnh ph s 63/2005/N-CP
ngy 16/5/2005 T nhng dn chng trờn
chỳng ta thy rng h thng phỏp lut v an
sinh xó hi nc ta ngy cng hon thin v
gúp phn iu chnh cỏc quan hờ xó hi kp
thi hn.
Do vy y mnh hon thin h
thng phỏp lut núi chung v h thng phỏp
lut v an sinh xó hi núi riờng, Nh nc
ta ó y mnh cụng tỏc h thng hoỏ phỏp
lut, ỏnh giỏ thc trng cỏc quy nh phỏp
lut v phỏp in hoỏ, nõng cp cỏc quy
nh phỏp lut ỏp ng nhu cu thc
tin.
(3)
tin hnh h thng hoỏ phỏp lut
an sinh xó hi bờn cnh xem xột thc trng
phỏp lut v an sinh xó hi chỳng ta cng
cn xem xột n s cn thit ca vic h
thng hoỏ.
2. Nhu cu khỏch quan ca h thng
hoỏ phỏp lut an sinh xó hi
- Nhu cu t s vn ng phỏt trin ca
xó hi: Chỳng ta bit xó hi khụng ngng
vn ng v phỏt trin, phỏp lut luụn lc
hu hoc mt phn no ú cú tớnh vt
trc trong quỏ trỡnh ny, cỏc quan h an
sinh xó hi cng vy, trc õy do chin

- Xut phỏt t s chng chộo v ch th
ban hnh: Lut ban hnh vn bn quy phm
phỏp lut nm 2008 v Lut ban hnh vn
bn quy phm phỏp lut ca hi ng nhõn
dõn v u ban nhõn dõn nm 2004 quy nh
rt nhiu ch th khỏc nhau t Ch tch nc
cho n ch tch u ban nhõn dõn xó,
phng, th trn, cỏc ban, ngnh u cú
thm quyn ban hnh vn bn quy phm
phỏp lut. S d nh vy bi xut phỏt t
chc nng, nhim v khỏc nhau vi nhng
mc ớch, li ớch khỏc nhau. Do ú h ban
hnh ra nhng vn bn quy phm cú ni
dung, phm vi cng nh giỏ tr hiu lc khỏc
nhau thm chớ cú lỳc cú ni, vn bn ca cỏc
c quan trung ng chng chộo, mõu thun
nhau S tham gia ban hnh ca nhiu ch
th dn ti nhu cu phi h thng hoỏ phỏp
lut v an sinh xó hi nhm xỏc nh rừ thm
quyn ban hnh vn bn cng nh loi vn
bn c ban hnh vi tng ch th da trờn
chc nng v nhim v ca h.
- Xut phỏt t chớnh nhng quy nh
phỏp lut an sinh xó hi cú nhiu bt cp
nh quy nh cỏc vn cũn tn mn, thiu
thng nht, khụng hoc cha bao quỏt ht
cỏc vn m nú cn iu chnh: Mt s
quy nh phỏp lut cũn chung chung, thiu
tớnh c th, thiu cht ch, thiu rừ rng, ụi
khi cũn tru tng, cn phi tin hnh h

B lao ng, thng binh v xó hi ban
hnh m cũn do nhiu c quan khỏc ban
hnh cú liờn quan n an sinh xó hi, iu
ú cú th dn n mõu thun, chng chộo,
thiu ng b gia cỏc quy nh phỏp lut.
Mt khỏc quỏ trỡnh thc hin cỏc chớnh
sỏch xó hi ũi hi phi nhanh chúng, hiu nghiên cứu - trao đổi
22 tạp chí luật học số 3/2010

qu, mun lm c iu ú thỡ quy nh
phỏp lut phi rừ rng (tc l phi minh
bch) l ũi hi quan trng. Do vy trong
quỏ trỡnh y mnh minh bch hoỏ phỏp
lut núi chung v phỏp lut an sinh xó hi
núi riờng thỡ h thng hoỏ phỏp lut úng
vai trũ quan trng. Thụng qua quỏ trỡnh tp
hp, sp xp cỏc vn bn quy phm phỏp
lut giỳp phỏt hin c nhng bt cp,
thiu sút ca cỏc quy phm phỏp lut an
sinh xó hi t ú tin hnh phỏp in hoỏ,
loi b nhng quy nh phỏp lut lc hu,
chng chộo, thờm nhng quy phm phỏp
lut mi v vn bn phỏp lut mi ra i
m bo c s minh bch, ng b, hp
lớ trong cỏc quy nh phỏp lut.
- Xut phỏt t vic thc hin cú hiu
qu quyn li ca nhng i tng c

tng. Do vy cn phi t ra nhng tiờu
chớ c th trong quỏ trỡnh h thng hoỏ cỏc
vn bn ny v trong quỏ trỡnh h thng hoỏ
cỏc vn bn phỏp lut, c th l trong vic
sa i, xõy dng cỏc quy nh phỏp lut
mi chỳng ta cn phi ỏp dng quy trỡnh
RIA (quy trỡnh ỏnh giỏ tỏc ng ca vn
bn n i sng xó hi).
(5)

- Tớnh ng b: th nht, gia cỏc vn
bn cựng cp hiu lc, cựng giỏ tr phỏp
lớ quy nh khụng c mõu thun, chng
chộo nhau. Vớ d: Ngh nh do B lao
ng, thng binh v xó hi son tho
khụng c mõu thun, chng chộo vi
ngh nh do B y t son tho gõy khú
khn cho quỏ trỡnh trin khai thc hin cỏc
quy nh phỏp lut ny m cn phi cú s
thng nht v b tr cho nhau; th hai, s
ng b cũn c th hin qua cỏc vn bn
ca cp di ban hnh phi phự hp vi
vn bn ca cp trờn thng nht trong
phm vi c nc, d nhiờn l tr mt s nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 3/2010 23

trng hp c bit do phỏp lut quy nh.

hi cng vy, phi iu chnh ton din cỏc
vn v bo him xó hi, u ói xó hi v
cu tr xó hi. Do vy trong quỏ trỡnh son
tho, ban hnh vn bn quy phm phỏp lut,
c bit l quỏ trỡnh h thng hoỏ phỏp lut
an sinh xó hi vi nhiu vn rng ln v
phc tp thỡ vic m bo tớnh ton din
trong cỏc quy nh phỏp lut luụn l yu t
c lu tõm hng u. Bi h thng hoỏ
phỏp lut cú hỡnh thc phỏp in hoỏ, õy l
giai on khụng ch l tp hp, sp xp cỏc
vn bn quy phm phỏp lut m c quan
nh nc cú thm quyn cũn tin hnh
nghiờn cu b sung cỏc quy phm mi
nhm to ra vn bn phỏp lut mi cú giỏ tr
v cp hiu lc phỏp lớ cao hn, do vy
tớnh ton din l mt trong nhng tiờu chớ
quan trng thc hin quỏ trỡnh ny.
- Tớnh h thng, c th hin qua hai
khớa cnh c bn: Th nht, s thng nht
gia cỏc phn, cỏc chng, mc trong vn
bn vi nhau c sp xp, b trớ theo mt
trỡnh t nht nh; th hai, s thng nht
cũn c th hin qua cỏc quy nh ca cỏc
vn bn trong h thng phỏp lut an sinh xó
hi vi nhau nh phỏp lut v u ói xó hi,
cu tr xó hi, bo him xó hi v bo bo
tớnh h thng ca phỏp lut an sinh xó hi
trong h thng phỏp lut Vit Nam. Do vy
trong quỏ trỡnh h thng hoỏ phỏp lut cỏc

4.1. Hng hon thin chung
- V nhn thc, cn phi nhn thc
thụng sut t cỏc cp lónh o n cỏc c
quan t chc, cỏ nhõn v tm quan trng
ca cụng tỏc h thng hoỏ phỏp lut v quy
nh thnh chớnh sỏch t ú to tin
cho vic xõy dng, c th hoỏ thnh phỏp
lut v vn ny.
- V ch th tin hnh h thng hoỏ
phỏp lut. Núi chung v tp hp hoỏ, r soỏt
vn bn quy phm phỏp lut cú l chỳng ta
khụng cn bn nhiu v vn ch th tin
hnh thc hin, bi ch th no cng cú th
lm vic ny cn c vo mc ớch ca mỡnh
a ra tiờu chớ v tin hnh tp hp. Tuy
nhiờn, vn ỏng phi bn õy l h
thng vn bn nc ta rt s, tp hp nú
ó khú nhng kim tra xem vn bn no cũn
hiu lc hay ht hiu lc thỡ khụng phi l
vn n gin. Mt khỏc, quỏ trỡnh h
thng hoỏ phỏp lut khụng ch cú vic tp
hp, sp xp vn bn m cũn bao gm c
quỏ trỡnh phỏp in hoỏ. Do vy theo quan
im ca chỳng tụi thỡ vic tp hp ỏnh
giỏ thc trng quy nh phỏp lut cú th do
cỏc c quan t chc, cỏ nhõn trong hoc
ngoi nh nc tin hnh v a ra xut
sa i, trờn c s nhu cu thc tin c
quan nh nc cú thm quyn s tin hnh
phỏp in hoỏ. Tuy nhiờn, m bo kt

a ra xut phỏp in hoỏ v c quan
tng hp, cui cựng giao cho B t phỏp
m c th l Cc kim tra vn bn quy
phm phỏp lut, bi Cc ny cú chc nng
kim tra vic ban hnh vn bn quy phm
phỏp lut t trung ng n a phng nờn
s thun li hn rt nhiu cho quỏ trỡnh tin
hnh h thng hoỏ.
- V ti chớnh, Nh nc cng nh cỏc
t chc cỏ nhõn cn m bo ti chớnh cho
hot ng ny c tin hnh ỳng tin ,
vic cung cp ti chớnh ny c th hin
c th qua nhng hng mc cụng vic c
th cú s giỏm sỏt cht ch t Nh nc
ỏnh giỏ nghiờm tỳc i vi kt qu h
thng hoỏ phỏp lut núi chung cng nh
phỏp lut an sinh xó hi núi riờng.
- V thụng tin, y mnh cụng b thụng
tin trờn cỏc phng tin thụng tin i chỳng
nh phỏt thanh, bỏo in, truyn hỡnh,
Internet khụng ch v cỏc vn bn lut ó
c phỏp in hoỏ m c cỏc vn bn c
h thng hoỏ di hỡnh thc tp hp hoỏ
theo nhng tiờu chớ nht nh phc v
cho hot ng nghiờn cu, tỡm hiu ca
nhõn dõn v cỏc chớnh sỏch an sinh xó hi
cú hiu qu.
4.2. Gii phỏp hon thin c th
Th nht, y mnh hn na cụng tỏc r
soỏt, tp hp hoỏ cỏc vn bn phỏp lut an

tng o lut hn ch. Trong quỏ trỡnh
phỏp in hoỏ ny, theo chỳng tụi cn ỏp
dng trit quy trỡnh RIA (quy trỡnh ỏnh
giỏ tỏc ng vn bn).
Th t, v c ch thc hin: c ch thc
hin phỏp lut núi chung v an sinh xó hi
núi riờng ũi hi h thng phỏp lut xõy
dng trờn c s phự hp vi thc tin. Khi
phỏp lut an sinh xó hi cũn nhiu vn nghiên cứu - trao đổi
26 tạp chí luật học số 3/2010

cn gii quyt thỡ:
- Trc mt, tin hnh phỏp in hoỏ
phỏp lut an sinh xó hi theo tng lnh vc
nh: cu tr xó hi, u ói xó hi v bo
him xó hi, ỏnh giỏ thc trng quy nh
phỏp lut tng lnh vc v tin hnh loi
b cỏc quy phm li thi, lc hu ng thi
a vo ú nhng quy phm mi tin b
hn, nõng chỳng nờn thnh phỏp lnh, cao
hn na l lut. Hin nay, chỳng ta ó phỏp
in hoỏ thnh cụng Lut bo him xó hi
nm 2006, Lut bo him y t nm 2008.
V vn cu tr xó hi ngy cng tr lờn
quan trng do mt trỏi ca kinh t th
trng v s bt thng t nhiờn nhiờn
thỡ sp ti cn phi phỏp in hoỏ Ngh nh

BHXH, c bit l trong cỏc ngnh nụng, lõm, ng
nghip, tiu th cụng nghip ngoi quc doanh.
(2).Xem: Vn bn phỏp lut an sinh xó hi, Trung tõm
dch v v thụng tin phỏp lut DHL, H Ni 2006. õy
l l mt tp vn bn v phỏp lut an sinh xó hi c
tp hp hoỏ theo 3 lnh vc ú l: 1) Cỏc vn bn phỏp
lut v bo him xó hi; 2) Cỏc vn bn phỏp lut v
u ói xó hi; 3) Cỏc vn bn v cu tr xó hi
(3). Nh nc ó giao cho B t phỏp thc hin cụng
tỏc r soỏt, ỏnh giỏ thc trng h thng phỏp lut
nc ta cú bin phỏp phỏp in hoỏ sa i, b
sung cỏc quy nh ó li thi, lc hu v thay vo ú
nhng quy nh tin b hn v nõng cp cỏc quy nh
ú thnh vn bn cú giỏ tr phỏp lớ cao hn.
(4). Chỳng ta cng cú th s dng phng thc mt
lut sa nhiu lut ỏp ng c nhu cu nhanh
chúng ca quỏ trỡnh hi nhp quc t v trong quỏ
trỡnh hon thin phỏp lut gia nhp WTO, chỳng ta
cng ó ỏp dng gii phỏp ny.
(5). RIA thc ra l quy trỡnh ỏnh giỏ, d bỏo tỏc
ng ca phỏp lut i vi kinh t xó hi, i vi
nhng i tng chu tỏc ng ca vn bn phỏp lut
ú T ú giỳp chỳng ta tr li c nhng cõu hi
nh: Cú cn thit phi ban hnh lut ú khụng? Nu
ban hnh thỡ chỳng ta phi quy nh tng vn nh
th no? Tỏc ng ca nú khi ra i s ra sao, tt hay
xu Quy nh ny ó c ỏp dng tt c cỏc
nc thuc OECD, Hn Quc Vit Nam, hin
nay chỳng ta cha cú mt quy trỡnh RIA y trong
xõy dng, ban hnh vn bn quy phm phỏp lut m