Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
TRỊNH THANH DƢƠNG THIẾT KẾ TRANG WEB HỖ TRỢ HỌC SINH
TỰ ÔN TẬP, CỦNG CỐ VÀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ
KIẾN THỨC CHƢƠNG "DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU"
VẬT LÝ LỚP 12 (CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN) LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS-TS. PHẠM XUÂN QUẾ
THÁI NGUYÊN, NĂM 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

CÁC KÍ HIỆU VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
Viết tắt
Viết đầy đủ
CNTT-TT
Công nghệ thông tin và truyền thông
ĐTB
Điểm trung bình
GD&ĐT
Giáo dục và Đào tạo
GV
Giáo viên
HS
Học sinh
SBT
Sách bài tập
SGK

1.1.4.1. Ôn tập trên lớp dưới sự hướng dẫn trực tiếp của giáo viên
1.1.4.2. Ôn tập ngoài giờ lên lớp
1.1.5. Các phương pháp ôn tập ngoài giờ lên lớp
1.1.5.1. Đọc lại và hoàn thành những bài tập tự luận, trắc nghiệm ở
nhà có tác dụng giúp học sinh tự ôn tập, củng cố kiến thức
1.1.5.2. Hoạt động ngoại khóa góp phần tự ôn tập, củng cố kiến thức
1.1.5.3. Tham gia xây dựng lôgic hình thành các kiến thức thông qua
xây dựng các sơ đồ-Graph về từng phần và toàn bộ hệ thống kiến
Trang
1
1
3
3
3
3
3
4
4
4
5
5
6

6
6
8
9
10
10
11

Vật lý lớp 12 (chương trình chuẩn)
2.1.1. Đặc điểm về nội dung của chương “ Dòng điện xoay chiều”
2.1.2. Sơ đồ cấu trúc nội dung kiến thức và lôgic hình thành kiến
thức chương“ Dòng điện xoay chiều”
2.2. Nội dung kiến thức, kỹ năng học sinh cần có sau khi học xong
chương “Dòng điện xoay chiều ”- Vật lý lớp 12 (chương trình chuẩn)
2.2.1. Nội dung kiến thức

14
15
15

16
17
18
18

19
19

22

23

24
25 25


2.4.3. Xây dựng các module chính
2.4.3.1. Xây dựng module 1: Hệ thống các câu hỏi ôn bài và hướng
dẫn trả lời các câu hỏi ôn bài.
2.4.3.2. Xây dựng module 2: Sử dụng hệ thống bài tập trắc nghiệm
có phản hồi hướng dẫn để ôn tập trên Web.
2.4.3.3. Xây dựng module 3: Ôn tập kiến thức thông qua thí nghiệm
2.4.3.4. Xây dựng module 4: Ôn tập kiến thức thông qua sơ đồ bài học
28

28

29
30
30
31
31
31
32
33
35
36
36
36
39
41
45

45
46
48

Kết luận
1. Kết luận
2. Kiến nghị và định hướng phát triển đề tài
Tài liệu tham khảo chính
Phụ lục
57

60

62
64
64
64
64
64
64
65
65
65
65
65
66
67
67
67
67
69
70
70
70

và học.
Giáo dục Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng phát triển đó. Hiện
nay, Việt Nam đang phấn đấu tiến đến xây dựng một nền kinh tế tri thức. Nền
kinh tế tri thức đòi hỏi nền giáo dục phải là nền giáo dục tiên tiến. Trong nền
giáo dục đó thì phương pháp dạy học phải phát huy được tính tích cực, chủ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2
động của người học để tạo ra những người lao động có khả năng sáng tạo,
thích ứng nhanh với môi trường sống. Do vậy, đổi mới nội dung và phương
pháp dạy học là một vấn đề mang tính thời sự.
Nghị quyết hội nghị lần thứ IV Ban chấp hành Trung Ương Đảng Cộng
sản Việt Nam (Khoá VII, năm 1993) đã chỉ rõ: Về phương pháp giáo dục phải
khuyến khích tự học, phải áp dụng những phương pháp giáo dục hiện đại để
bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề.
Nghị quyết hội nghị lần thứ II Ban chấp hành Trung Ương Đảng Cộng
sản Việt Nam (Khoá VIII, năm 1997) tiếp tục khẳng định “Phải đổi mới
phương pháp đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp
tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến
và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian
tự học, tự nghiên cứu cho học sinh”.
Các ứng dụng của CNTT-TT đặc biệt là Internet – Website học tập góp
phần rèn luyện khả năng tự học. Đây thực sự đã trở thành cầu nối giữa giáo
viên (GV) và nhà trường, giữa GV và học sinh (HS), giữa gia đình và nhà
trường, giữa GV và GV, giữa HS và HS. Công tác quản lý giáo dục cũng thay
đổi, các tài liệu tham khảo, các giáo án, sáng kiến kinh nghiệm, các bài tập
tham khảo, các đề thi, các hình thức luyện thi đại học liên tục được đưa lên
mạng Internet để GV và HS có thể tham khảo, nghiên cứu ở mọi lúc, mọi nơi.
Tuy vậy các Website dành cho HS học tập trong đó có hoạt động tự ôn tập,

Dựa trên cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tự ôn tập, củng cố của học
sinh để thiết kế trang Web hỗ trợ học sinh tự ôn tập, củng cố và kiểm tra,
đánh giá kiến thức chương "Dòng điện xoay chiều" – Vật lý lớp 12 (chương
trình chuẩn) nhằm giúp học sinh ôn tập kiến thức và rèn luyện kĩ năng, kích
thích hứng thú học tập và nâng cao hiệu quả việc tự ôn tập củng cố. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của việc tự ôn tập, củng cố
và kiểm tra, đánh giá.
- Nghiên cứu nội dung chương trình, chuẩn kiến thức và chuẩn kĩ năng
phần kiến thức trong chương “ Dòng điện xoay chiều” – Vật lý lớp 12
(chương trình chuẩn).
- Nghiên cứu việc thiết kế trang Web hỗ trợ việc tự ôn tập, củng cố và
kiểm tra, đánh giá kiến thức của học sinh.
- Thực nghiệm sư phạm đánh giá tính khả thi và hiệu quả trang Web xây
dựng được.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý luận.
- Phương pháp điều tra, quan sát thực tiễn.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
- Phương pháp thống kê toán học.
7. Những đóng góp mới của luận văn
- Làm rõ cơ sở lí luận và thực tiễn của việc ôn tập, củng cố và kiểm tra,
đánh giá khi học sinh học xong phần kiến thức “Dòng điện xoay chiều” – Vật
lý lớp 12 (chương trình chuẩn).
- Trên cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn đề xuất những nội dung, hình
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

6
CHƢƠNG I
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HOẠT ĐỘNG ÔN TẬP,
CỦNG CỐ VÀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ CỦA HỌC SINH
TRONG CÁC TRƢỜNG THPT

1.1. Cơ sở lý luận của hoạt động ôn tập, củng cố
1.1.1. Khái niệm ôn tập và mục đích của ôn tập
Theo từ điển tiếng Việt, ôn tập là học và luyện lại những điều đã học để
nhớ, để nắm chắc.[ 7, tr 747 ]
Theo các nhà tâm lý học (Piagie; Thái Duy Tuyên ), ôn tập không chỉ
để nhớ lại mà còn là sự cấu trúc lại các thông tin đã lĩnh hội, sắp xếp các
thông tin đó theo một cấu trúc mới kết hợp với những mẫu kiến thức cũ để tạo
ra sự hiểu biết mới. Khi cần có thể tái hiện lại những thông tin và sử dụng
những thông tin đó có hiệu quả cho nhiều hoạt động khác nhau. Sự lưu giữ
thông tin được bắt đầu từ quá trình ghi nhớ. Quá trình ghi nhớ có liên quan
đến những thông tin được chuyển từ trí nhớ ngắn sang trí nhớ dài. Thông tin
được lưu giữ trong trí nhớ ngắn chỉ chừng vài giây trong thời gian người học
làm việc, tiến hành thao tác trên các thông tin đó, còn trí nhớ dài lưu giữ
thông tin trong suốt cả cuộc đời. Trí nhớ ngắn lưu giữ những gì ta đang suy
nghĩ vào lúc đó, cùng với những thông tin chuyển từ các giác quan như tai,
mắt của con người. Sau khi lưu giữ và sử lý những thông tin ấy trong vài giây,
trí nhớ ngắn lập tức quên hầu hết số thông tin ấy. Để lưu giữ thông tin thì
những nội dung của trí nhớ ngắn phải được chuyển sang trí nhớ dài. Nhưng
muốn chuyển được sang được trí nhớ dài thì các thông tin đó trước hết cần
được xử lý, sắp xếp cấu trúc trong trí nhớ ngắn sao cho nó có nghĩa đối với

nhau, trong đó cách sử dụng tốt nhất là vận dụng những thông tin ấy vào việc
giải quyết các nhiệm vụ nhận thức và thực hành.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

8
Theo các nhà giáo dục học (Nguyễn Ngọc Bảo; Hà Thị Đức; Nguyễn Bá
Kim;….): Ôn tập là giúp HS củng cố tri thức, kỹ năng, kỹ xảo; tạo khả năng
cho GV sửa chữa những sai lầm lệch lạc trong nhận thức của HS, rèn luyện
kỹ năng, kỹ xảo, phát huy tính tích cực độc lập tư duy cũng như phát triển
năng lực nhận thức, chú ý cho HS. Ôn tập còn giúp HS mở rộng đào sâu ,
khái quát hóa, hệ thống hóa những tri thức đã học, làm vững chắc những kỹ
năng kỹ xảo đã được hình thành.
Một số tác giả khác lại cho rằng: Ôn tập là một quá trình giúp HS xác
nhận lại thông tin đã lĩnh hội, tổ chức lại thông tin đó nếu thấy có chỗ chưa hợp
lí hay có chỗ chưa tối ưu, góp phần củng cố và khắc họa thông tin để có thể sử
dụng thông tin có hiệu quả trong các hoạt động ở nhiều mức độ khác nhau.
Tiếp thu những quan niệm về ôn tập như trên, chúng tôi cho rằng: Ôn tập
là quá trình người học xác nhận lại thông tin, bổ sung và chỉnh lý thông tin, tổ
chức lại thông tin theo một cấu trúc khoa học hơn, dễ nhớ và dễ gọi lại hơn,
vận dụng thông tin đã lĩnh hội qua đó mà củng cố, mở rộng, đào sâu tri thức,
làm vững chắc các kỹ năng, kỹ xảo đã được lĩnh hội, phát triển trí nhớ, tư duy
của người học.
1.1.2. Vai trò và vị trí của ôn tập trong quá trình nhận thức
Ôn tập được tổ chức tốt chiếm một vị trí hết sức quan trọng trong quá
trình dạy học ở bất cứ môn học nào trong nhà trường. Nó là biện pháp cần
thiết mà GV phải sử dụng trong việc dạy học của mình và nó giúp người học
trong quá trình hoàn thiện tri thức và rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo. Nhờ ôn tập
được tổ chức tốt mà những kiến thức đã được học không chỉ được ghi lại
trong trí nhớ mà còn được cấu trúc lại, khắc sâu một cách sáng tạo hơn, cái

Đối với môn Vật lí, cái tạo thành nội dung chính của môn học là những
kiến thức Vật lí cơ bản. Thông qua việc hình thành những kiến thức cơ bản đó
mà thực hiện các nhiệm vụ khác của dạy học Vật lí, trước hết là phát triển
năng lực nhận thức, năng lực sáng tạo, hình thành thế giới quan khoa học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

10
Trong quá trình dạy học Vật lí cần chú ý đến những tác động sư phạm khác
nhằm điều hành quá trình dạy học từ đầu đến cuối, thí dụ như: gợi động cơ,
hứng thú; củng cố, ôn tập; điều chỉnh; kiểm tra, đánh giá…
Những kiến thức Vật lí cơ bản cần hình thành trong quá trình học kiến
thức mới cũng như trong quá trình ôn tập củng cố trong chương trình Vật lí ở
trường phổ thông gồm các loại sau:
- Những khái niệm Vật lí, đặc biệt là những khái niệm về đại lượng
Vật lí.
- Những định luật Vật lí.
- Những thuyết Vật lí.
- Những ứng dụng của Vật lí trong kĩ thuật.
- Những phương pháp nhận thức Vật lí.
Bên cạnh những kiến thức Vật lí cơ bản cần hình thành ở trên thì học
sinh cần phải có một số kĩ năng sau để nâng cao hiệu quả của việc tự ôn tập,
củng cố:
- Kĩ năng thu thập thông tin: kĩ năng đọc sách; kĩ năng quan sát; đọc đồ
thị, biểu đồ; kĩ năng khai thác mạng Internet
- Kĩ năng xử lí thông tin: kĩ năng xây dựng bảng biểu, đồ thị; kĩ năng so
sánh, đánh giá; phân tích, tổng hợp
- Kĩ năng truyền đạt thông tin: trình bày, viết, báo cáo kết quả
1.1.4. Các hình thức ôn tập
Ôn tập có thể thực hiện dưới nhiều hình thức nhưng chủ yếu là hai hình

thức đã học. Trong quá trình ôn tập HS có thể trao đổi với bạn bè về kết quả
ôn tập của mình, sau đó ghi chép lại toàn bộ nội dung ôn tập bằng cách tóm
tắt bài học, xây dựng dàn ý, sơ đồ, bảng biểu; bằng cách xây dựng đáp án trả
lời câu hỏi hay bằng cách vận dụng kiến thức của bài học.
Theo quan điểm dạy học lấy HS làm trung tâm hiện nay, dạy học là dạy
HS biết tự học, tự chiếm lĩnh kiến thức cũng như tự ôn tập và củng cố kiến

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

12
thức, dạy học là dạy HS biết phối hợp hoạt động trong nhóm dưới sự hướng
dẫn của thày thì hoạt động tự ôn tập, củng cố cũng như hoạt động ôn tập, củng
cố trong nhóm như thế nào trong thời gian hiện nay và tương lai là hết sức
quan trọng và cần chiếm tỉ lệ cao. Hơn nữa, ngày nay CNTT-TT phát triển,
việc tổ chức cho HS tự ôn tập củng cố, và ôn tập củng cố trong nhóm thông
qua việc xây dựng các Website, các Forum trên mạng Internet dưới sự điều
khiển của GV thông qua việc xây dựng các chương trình ôn tập phân nhánh,
thông qua các bài trắc nghiệm có phản hồi, hướng dẫn hoàn toàn có thể làm
được để nâng cao chất lượng ôn tập, củng cố.
1.1.5. Các phương pháp ôn tập ngoài giờ lên lớp
1.1.5.1. Đọc lại và hoàn thành những bài tập tự luận, trắc nghiệm ở nhà
có tác dụng giúp học sinh tự ôn tập, củng cố kiến thức
Đọc sách là một trong những dạng hoạt động nhận thức cơ bản của con
người, một loại hình tự học quan trọng và phổ biến.
HS học tập ở nhà là sự tiếp tục một cách có lôgic hình thức trên lớp. Ở
đây, HS phải tự lực đọc lại và hoàn thành các bài tập do GV đề ra sau các giờ
lên lớp. Ngoài những bài tập về nhà chung cho cả lớp, GV có thể ra những bài
tập riêng cho các HS kém và giỏi. Như vậy, học tập ở nhà có ý nghĩa rất quan
trọng trong việc nâng cao chất lượng của quá trình dạy học. Trước hết, nó có
tác dụng ôn tập, củng cố, đào sâu, mở rộng, khái quát hóa và hệ thống hóa tri

đỉnh đó. Trong dạy học người ta quan tâm nhiều đến graph định hướng. Việc
chuyển graph toán học sang các graph dạy học đã được ứng dụng nhiều trong
các môn học như: Hóa học, Vật lí, Văn học, Địa lí, Sinh học và đã được
nhiều tác giả nghiên cứu. Ở Việt Nam, từ năm 1971, giáo sư Nguyễn Ngọc
Quang là người đầu tiên nghiên cứu chuyển hoá graph toán học thành graph
dạy học. Graph có tác dụng mô hình hoá đối tượng nghiên cứu và mã hoá các

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

14
đối tượng đó bằng một loại “ngôn ngữ” vừa trực quan, vừa cụ thể và cô đọng.
Những ứng dụng của lí thuyết graph:
- Dùng graph để hệ thống hóa khái niệm trong một tổng thể, giúp mở
rộng những hiểu biết về đối tượng nghiên cứu.
- Dùng graph cấu trúc hóa nội dung tài liệu giáo khoa, nghĩa là tạo nên
mối liên hệ giữa các đơn vị kiến thức trong một hệ thống nhất định (trong một
chương trình, một chương hay một bài).
- Dùng graph hướng dẫn HS tự học, hoàn thiện tri thức, nghĩa là GV có
thể để cho HS tự thiết kế các graph hoặc hoàn thiện các graph do GV gợi ý.
Hệ thống hóa kiến thức giúp HS có một bức tranh tổng thể, hệ thống về
những kiến thức được học trong một lĩnh vực nhất định. Sử dụng graph trong
khâu này có các mức độ sau:
* Mức độ thứ nhất: GV đưa ra:
- Các yếu tố có trong graph đã có chiều mũi tên nối các đỉnh nhưng nội
dung ở các đỉnh còn trống, hoặc các yếu tố có trong graph chưa có chiều mũi
tên nối các đỉnh và các đỉnh đã điền đủ (hoặc thiếu) các yếu tố nội dung.
- Chưa có các cạnh rồi yêu cầu HS điền thông tin vào những chỗ trống
đó, tạo các liên kết giữa các đỉnh theo các chiều từ yếu tố cơ bản đến yếu tố
dẫn xuất .
* Mức độ thứ hai: HS tự xây dựng graph thể hiện các kiến thức đã học

Các bài kiểm tra, bài trắc nghiệm được xem như phương tiện để kiểm tra
kiến thức, kĩ năng trong dạy học. Theo chúng tôi, việc soạn thảo công phu các
câu hỏi trắc nghiệm, các bài trắc nghiệm có phản hồi những sai lầm của HS
và hướng dẫn HS tự đọc tư liệu dựa trên công nghệ thiết kế Web hợp lí thì sẽ
tạo ra được một công cụ, phương tiện hữu hiệu để định hướng hoạt động
chiếm lĩnh kiến thức cần ôn tập, đánh giá mục tiêu và phương pháp dạy học,
mà hiện nay chưa có những bài trắc nghiệm trên mạng như vậy .

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

16
Ưu thế của Web thể hiện ở các tính năng tạo lập và quản lý nội dung ôn
tập như: giao – nộp bài tập; trao đổi trực tuyến giữa GV và HS, giữa các bạn
học (chat), tạo lập các diễn đàn, Nhưng đặc biệt hơn cả “Quản lý học viên”
là một tính năng đặc biệt quan trọng của công nghệ thiết kế Web bao gồm: kết
nạp và theo dõi thông tin học viên trong một khóa học, chia học viên thành
các nhóm (lớp học, khóa học), lên lịch các sự kiện của site hoặc khóa học…,
áp dụng tỉ lệ cho các hoạt động khác nhau cho học viên, quản lí điểm, theo
dõi lần truy cập của học viên và tải lên các file ở ngoài để sử dụng cho khóa
học… GV có thể phân quyền truy cập vào nội dung ôn tập đối với từng nhóm
đối tượng như: ôn tập cho mọi người, ôn tập dành cho học viên, Với khả
năng tính toán của máy tính, máy tính có thể dễ dàng và nhanh chóng thực
hiện kiểm tra trên Web đồng thời thực hiện chấm điểm trên Web theo thang
điểm đã đặt ra.
1.1.7. Mối quan hệ giữa ôn tập, củng cố và kiểm tra, đánh giá
Ôn tập nói chung được tiến hành trong mối quan hệ chặt chẽ với công
việc kiểm tra tri thức, kỹ năng, kỹ xảo. Những công việc mà đòi hỏi tính tích
cực của HS nhiều hơn là khi giảng kiến thức mới. Chúng ta có thể hợp nhất
hoàn toàn tự giác cả ôn tập và kiểm tra vào làm một. Tuy nhiên tính mục đích
của ôn tập và kiểm tra hoàn toàn khác nhau. Ở trường hợp thứ nhất là công

Với mục tiêu đánh giá khách quan thực trạng của hoạt động ôn tập, củng
cố của GV và HS trong các trường phổ thông, chúng tôi đã tiến hành khảo sát
bằng phương pháp Ăngket (điều tra), phương pháp nghiên cứu sản phẩm (bài
kiểm tra của HS), phương pháp phỏng vấn và đàm thoại với HS và GV một số
trường phổ thông. Đó là các trường: THPT Khánh Hoà; THPT Đồng Hỷ;
THPT Trại Cau – Tỉnh Thái Nguyên.
Tiết lên lớp
(hoạt động nội khóa) 9
Các hoạt động
ngoại khóa 9
Hướng dẫn HS
tự học ở nhà

9

Ôn tập
Kiểm tra

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

18
Thời điểm khảo sát: Học kỳ hai của năm học 2008-2009.
Khách thể khảo sát: học sinh lớp 12 ban cơ bản, với số lượng 200 học
sinh, và 20 giáo viên của các trường nói trên.

Giáo viên luôn quan tâm, khích lệ, động viên học
sinh kịp thời.
5,65
4
5
Học sinh có thái độ, động cơ học tập đúng đắn.
5,7
4
6
Học sinh nắm vững kiến thức cũ.
5,9
6
7
Học sinh có phương pháp học tập khoa học.
6,0
7
8
Học sinh tự tin trong học tập.
6,5
8
9
Học sinh có sức khỏe tốt.
7,5
9